Une egokia izan daiteke euskalgintzak hurrengo urratsak emateko

Karmelo Aiesta.

Kaixo, Patxi!

Euskararen normalizazioak gizarte-eraldaketa galanta eskatzen du. Eraldatze-prozesuak arrakastatsuak izan daitezen, ezinbestekoa da aldatzeko premia-sentimentua indartzea eta erdigunean kokatzea arazoaren eztabaida. Zalantza barik, eragin handia izan duzu zuk eman duzun lehen urrats horretan. Eskertzekoa da. Aurrena, elefantearen eztabaida piztu zenuen. Uste dut zure hasierako helburua gainditu egin zela, ekarpenak ez baitziren “elefantea”ri buruzkoak bakarrik izan, euskalduntze-prozesu osoaren gainekoak baizik.

Ez dakit lan-munduaren euskalduntzea den elefante nagusia, baina, zalantzarik gabe, nagusietako bat bai. Bat nator zure iritziarekin. Batzuetan ez dugu ikusten noraino heltzen den lan-esparrua. Aisialdian ere, inguruan dugu, ia beti, lanean ari den norbait: pintxo-potean gabiltzanean, tabernariak; frontoian, pilotariak eta apostulariak; telebista ikusten ari garenean, aurkezleak; zinean, atezainak; Urbiako fondan, tabernariak... Euskarak aurrera egingo badu, nahitaez bereganatu behar du lan-eremua. Beste modu batean esanda, euskal hiztunok erdaldunen hizkuntz eskubide eta aukera berdinak izateko, ezinbestekoa da lan-mundua euskalduntzea. Bestalde, agerikoa da hezkuntza-sistemak euskalduntzen duena erdaldundu egiten duela lanak. JM Pastorrek azaldu zituen Berrian EHUko erdarazko graduko ikasleen artean eginiko inkesta baten emaitzak: D eta B ereduko ikasleek gradua erdaraz aukeratzeko lehen arrazoia da uste dutela lan-merkatuan erabilgarriagoa izango dela erdaraz ikastea. Ezinbestekoa, hortaz, lan-mundua euskalduntzea.

Autoritate eta lidergoaren gaian ados nago Alex Vadillok idatzi duenarekin. Euskal Herrian dugun antolaketa oso konplexua da, eta erakunde bakar batek ezin du eraldaketa soziala gidatu. Kike Amonarrizek aipatutako “lidergo partekatua” edo “lidergo eraldatzailea” izan daiteke aukerarik eraginkorrena. Alexek dioen bezala, “aktibazioa bilatzen duen lidergoa; nork bere ardura hartzera animatzen duena; prozesuak abian jarri eta prozesuei eusten dien autoritatea, prozesu horien emaitza baldintzatu gabe”. Nire iritzian, Euskaltzaindiak betekizun garrantzitsua du lidergo partekatu horretan, eta beste eragile batzuek ere bai.

Euskararen beharrezkotasunaz, berriz, guztiz ados: bigarren mailako hizkuntzak bigarren mailako herritar egiten gaitu, eta hori ez da ez bidezkoa ez onargarria. Beharrezkoa al da erdara gurean? Bai, legez. Bada, euskarak egoera berean egon behar luke bigarren hizkuntza ez izateko. Urrun gaude oraindik egoera horretatik.

Diskurtsoaren mailan, uste dut arriskutsua izan daitekeela euskara batez ere beharra hitzarekin lotzea, batzuek bi era gaiztotan erabiltzen baitute lotura hori. Alde batetik, euskara inposatu nahi dela esateko; bestetik, esateko herritarrek ez dutela euskara erabili nahi, eta horregatik nahi dutela batzuek beharrezko izatea. Nire iritzian, diskurtso horiei aurre egiteko, komeni da beste lotura bat ere egitea: euskara, eskubidea, eta nahia. Hau da, biztanle guztion eskubidea da euskara erabiltzea, biztanleok horrela nahi dugulako; eta eskubide hori bermatzeko, biztanle guztiok dugu gure betebeharra. Gainerako eskubide guztiekin ere gauza bera gertatzen da.

Motibazioari dagokionez, funtsezkoa da motibazio pragmatikoa, eta beharrak eragin handia dauka horretan. Aldi berean, komeni da beste motibazio-mota batzuk ere jagotea, eta euskara emozioekin, bihotzarekin, balioekin, eta gogoarekin ere lotzea. Beharrean bakarrik oinarritutako erabilera ez da naturala, eta hil daiteke beharra desagertu bezain laster, esaterako, ikasleek klasetik irten eta jolas-ordua heldu bezain laster. Beharrak bakarrik ez du euskararen erabilera bermatuko; borondate hutsak ere ez. Gogoa eta beharra, biak indartu behar dira euskara biziberritzeko, eta koktel hori zuk proposatutako “euskaraz egiteko ziurtasun-eremuetan” egon daiteke.

Amaitzeko, eredugarria eta txalogarria da bultzatu duzun eztabaida irekia eta anitza. Aditu askoren iritziak batzen lagundu duzu eta ikusi da sintonia handia dagoela aditu askoren artean. Une egokia izan daiteke euskalgintzak hurrengo urratsak emateko, lidergo partekatu eta eraldatzailearen gidaritzapean.

Besarkada bat eta eutsi!

(KARMELO AIESTA ingeniaria eta euskaltzalea da)

• Kamelo Aiesta «Goza daiteke gehiago. Euskaldun baten hizkuntza-bidaia» liburuaren egilea da. Ikus, HEMEN