tag:blogger.com,1999:blog-65327127916888196862024-03-06T06:31:09.676+01:00Patxi SaezSoziolinguista - «Nor bakoitza da mezua, nor bakoitza da hedabidea».Patxi Saez Belokihttp://www.blogger.com/profile/12370914441845757023noreply@blogger.comBlogger116125tag:blogger.com,1999:blog-6532712791688819686.post-68941936595278978352026-02-12T18:26:00.000+01:002017-12-13T08:24:00.393+01:00Elefantearen paradigma ikusi<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<br />
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2016/02/elefantearen-paradigma-ikusi.html" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;" target="_blank"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgbPtD4hX8SJBwd3oBIpSYp9N0z9K1Q8y4N4bkLgdJ5jhIVlBgV_Q-7yEE8bEhhoKJXc5Yg2v2hAjbayZQx5oMUKFqBehEDS4f3dDmzbm3uVE2ZpW2d5jLxQbr71L2cRpT-cd3xYOo8Xig/s400/IMG_8778.jpg" width="285" /></a></td></tr>
<tr align="right"><td class="tr-caption"><span style="color: blue;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2016/02/elefantearen-paradigma-ikusi.html" target="_blank">Patxi Saez Beloki<b>.</b></a></span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: medium;">Eskertu egin
nahi diot Andres Urrutia euskaltzainburuari joan den 2015eko
irailaren 10ean ate joka etorri nintzaionean, Euskaltzaindiaren ateak
parez pare zabaldu izana. Sustapen batzordeari ere eskertu nahi diot
gaurko </span></span><span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: medium;"><span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: medium;">(2016-02-12) </span></span><span style="font-family: inherit;">jardunaldi</span> hau antolatu izana eta, bereziki, zuen guztion
aurrean, eskerrak eman nahi dizkiot nire familiari, Maiteri, Axierri
eta Oihaneri, beraien laguntza eta babesik gabe gaur ez nintzelako
hemen izango. Gaur ere, hemen dira, beste behin, babesa ematera
etorrita. Eta, eskerrak ematen hasita,<span style="font-style: normal;">
<a href="http://www.patxisaez.eus/2015/12/elefantea-ikusi.html" target="_blank">Elefanteari buruzko iruzkinak eta hausnarketak</a> igorri dizkidaten
euskaltzale ekintzaile eta aditu guztiei nire esker betea adierazi
nahi diet, izan ere, beraien iruzkinek eta hausnarketek Elefanteari
beste dimentsio bat eman diote. Beraien ekarpenik gabe, seguru asko,
gaur ez ginen hemen izango.</span></span></span></div>
<span style="font-family: inherit;">
</span>
<br />
<a name='more'></a><span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: medium;">Lehenik eta
behin, hasteko, aitormen bat egin behar dizuet: Gaur hona zoritxarrak
ekarri nau. Hobeki esan, zorritxarretik ateratako ausardiak ekarri
nau hona. Joan den martxoaren hasieran, Joshua A. Fishman soziolinguista
handia zendu berritan, jaso nuen zoritxarreko minbiziaren berria.
Eta, nire burua, bizitzak jartzen dizkigun bidegurutze horietako
batean aurkitu nuen. Une hartan ez nekien bizitzaren partidaren
bigarren zatia jokatzen jarraituko nuen, luzapenean nengoen edo
deskontuko minutuetan. Xabier Letek Habanera kantan esaten duen
bezala <b><span style="color: black;"><span style="text-decoration: none;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><b><span style="background: transparent;">«</span></b></span></span></span></span></b>Jaio
ginen, bizi gara...<b>». </b><span style="font-weight: normal;">Jaio
ginen, bizi gara</span><b> </b>eta hiltzea zor dugu; eta denok,
horretan zordun jarraitu nahi dugu. Ahalik eta urte gehien igaro nahi
ditugu jaio ginenetik dugun zorra ordaindu gabe. Jon Sarasua ere ni
pasatzen ari naizenetik pasatutakoa da eta berak ohartarazi zidan
"minbizi" hitzak bere baitan duela "bizimina"
eta, ni ere, horri atxiki nintzaion hasiera-hasieratik.</span></span><br />
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: medium;">Horrelako
egoeretan egin ohi den bezala, bizitzari eta bizipenei begirada bat
bota eta nire eguneroko lan-ardura dudan Euskara nirearen antzeko
bidegurutze batean dugula ohartu nintzen, hobeki esan, aspaldian
nengoen ohartuta euskararen abeleraz, eta nire aletxoa jartzea otu
zitzaidan. Nire hasierako helburua xumea zen: arazoaz ohartaraztea,
arazoa ikustaraztea, horregatik jarri nion "Elefantea Ikusi"
izenburua idatzi nuen artikuluari.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: medium;">Elefantea
nire gaixotasunaren terapia gisa erabili dudala ere esango dizuet.
Jaso ditudan erantzunak eta animoak aurrera egiten lagundu didate,
indarra eman didate aurrera egiteko.<span style="font-family: inherit;"> </span>Ilusio bat.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: medium;"><span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: medium;"><span style="font-family: inherit;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2015/12/elefantea-ikusi.html" target="_blank">Elefantea</a><span style="font-family: inherit;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2015/12/elefantea-ikusi.html" target="_blank">ren artikulua</a> idatzi nuenean </span></span>ez zitzaidan burutik pasatu, ezta ametsetan ere, gaur
hemen zuen aurrean egon behar nuenik. Baina bizitzak behin bakarrik
ematen duen aukera horietako bat da gaurko hau. </span></span>Ni, gaur, hona, barruak aginduta etorri naiz, egin
beharreko zerbait egitera etorri naiz. Ez dakit noraino iritsiko den
gaurko hau baina, bizitza “momentu hura” bizitzea ere badenez,
nik, gaurtik aurrera, nire buruari esango diot: Patxi, egin
beharrekoa egin huen!<span style="font-family: inherit;"> </span>Mark Twain,
Mississippi ibaiaren ertzean jaiotako Amerikako Estatu Batuetako
idazleak esan ohi zuen, 20 urteko tartea igarotakoan, atzera begira
jarritakoan, egindakoek baino damu handiagoa eragiten dutela egin
gabe utzitakoek. Nik, behintzat, gaurkoaren damurik ez dut izango.</span></span><br />
<br />
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: medium;">Albert Einsteinek, berriz, zioen “Sekula huts egin
ez duenak ez du inoiz berrikuntzarik egin”. Ni arrain txikia naiz eta gaur ur handitan igeri egitera etorri naiz<span style="font-family: inherit;">. Ea hutsegite handirik egiten ez dudan eta <span style="font-family: inherit;">onik</span><span style="font-family: inherit;"> ateratzen naizen gaurko ausardia honetatik!</span></span> </span></span></div>
<br />
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: medium;">Ni gaur,
hemen, dena ematera nator. Nik galtzeko gutxi daukat baina euskarak
irabazteko asko du. Bizitza honetara ezer gabe etorri ginen eta ezer
gabe joango gara, eta tartean jaso eta eman egiten dugu. Ni, gaur,
ematera etorri naiz.</span></span><br />
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: medium;">Gaur nire
buruari jarri diodan erronka baten berri ere eman nahi dizuet. Nire
betaurrekoekin bizi dugun egoera soziolinguistikoa nola ikusten dudan
azaltzen ahaleginduko naiz gaur, eta, azalpen hori, Oihanek, nire 15
urteko alabak, ulertzeko erronka jarri diot nire buruari. Maite ditut
esaldi burutsuak, hitz gutxitan jakinduria handia dutela iruditzen
baitzait. Twitter harreman sarean jarraitzaile zaituztedanok jakin
badakizue, goizero-goizero, goizeko 07:30ean “Eguneko Erranairua”
argitaratzen dudala. Gustoko ditudan esaldien artean badago bat,
nire-nirea dena gainera, eta horrelaxe dio: “Hitzak dortokak dira,
adibideak erbi”. Gaur, elkarren arteko ulerbideak errazteko erbi
asko askatuko ditut eta zuek ehiztari lanak egin beharko dituze. Ea
ehiza oparoa den!</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: medium;">Gaur, hemen,
zuen artean izateko jaso dudan gomitak Kike Amonarrizek, Abbadia
saria jaso zuen egunean, Euskaren Egunaren bezperan, esandakoari
erantzuten diola uste dut. Ni, behintzat, uste horrekin etorri naiz
gaur zuen aurrera: </span><span style="font-size: medium;"><i><span style="font-weight: normal;">«Lehen
pausoa eman dugu: bidegurutzera iritsi garela ohartzea».</span></i></span><span style="font-size: medium;">
</span><span style="font-size: medium;">Eta </span><b><span style="color: black;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-size: medium;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">Charles
Franklin Kettering Ohioko asmatzaile Estatu Batuarrak esan zuen
bezala, </span></span></span></span></span></span></span></b><b><span style="color: black;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-size: medium;"><span lang="en-US"><i><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">«Arazoari
heltzen badiozu, konponbidearen erdia egina duzu»</span></span></i></span></span></span></span></b><b><span style="color: black;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-size: medium;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">.
Gizon horrek asko zekien arazoak konpontzeari buruz, izan ere 140
asmakuntza patentatu baitzituen. Eta gaurko saioaren hasiera-hasieran
gaudela probestuz, esango dizuet orain 145 urte jaiotako asmatzaile
honek autoak abiarazteko<span style="font-family: inherit;"><b> </b></span>motor elektrikoa asmatu
zuela. Jakingo duzuen bezala, motor elektrikoa asmatu arte kotxeak
eskuz </span></span></span></span></span></span></span></b><span style="color: black;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-size: medium;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;"><span style="font-family: inherit;">abiarazten</span></span></span></span></span></span></span></span><b><span style="color: black;"><span style="text-decoration: none;"><span style="font-size: medium;"><span lang="en-US"><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;"> ziren biradera handi bati jira eta bira
eraginez. Beraz, piztu dezagun gure motorra eta ekin diezaogun gaurko
bideari.</span></span></span></span></span></span></span></b><span style="font-size: medium;"> </span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: medium;">Txerra
Rodriguez soziolinguista aurreko abenduan Jakin aldizkarian nire
“Elefanteari” buruz aritu zen:</span><b><span style="color: black;"><span style="text-decoration: none;"><span style="background: transparent;"> </span></span></span></b></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-family: inherit;"><b><span style="color: black;"><span style="text-decoration: none;"><span style="background: transparent;">“<span style="font-size: medium;"><span lang="en-US"><i><span style="font-weight: normal;">Patxi
Saezek <a href="http://www.patxisaez.eus/2015/12/elefantea-ikusi.html" target="_blank">artikulu nagusia</a> prestatu eta hainbat euskaltzaleri eskatu dio
haren gaineko iritzia. Momentuz 50 pertsonatik gora eman dio
erantzuna eta aspaldiko iritzi truke errespetuzko bezain dibergentea
piztu da euskalgintzan. Eta, gainera, aldeak alde, ia erantzun dugun
guztiok bat gatoz kontu batekin: ziklo bat amaitu da euskalgintzan
eta euskararen biziberritzean. Eta ziklo berria amesten,
zirriborratzen eta egiten hasi beharrean gaude. Astiro, baina tinko”.</span></i></span></span></span></span></span></b><span style="font-size: medium;"> </span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: medium;">Han-hemenka
berba asko erabili dira euskarak egun bizi duen une historikoaren
berri emateko: "apalaldia", “motelaldia”, "geldialdia",
"impassea", "ziklo baten amaiera",
"etorkizun-ikuspegiaren ilunaldia", "estrategien
lausoaldia", "etapa aldaketa" eta nik neuk "elefantea"
deitu diot egoera nabarmena delako eta, bere handitasunean, begi
bistan dugulako.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: medium;">Esan bezala,
"Elefantea ikusi" artikulua idazteko helburu nagusia
euskarak bizi duen ataka estua ikusaraztea zen eta ikusaraztearekin
batera nondik hel diezaiokegun erabakitzea, edo hobeki esan,
heldulekua non egon daitekeen aurkitzen laguntzea. Baina, gerora
ohartu naiz kale-kalean oso bizirik dagoela euskararen kinkari
buruzko kezka. Adibide baterako, Araban argitaratzen den <a href="https://drive.google.com/file/d/0BzgPEx_tsyPjN1BaT1daYnZzckk/view?usp=sharing" target="_blank">“Aiaraldea”</a>
hamabostekariak Euskararen Egunean argitaratu zuen alea ekarri
dizuet. Azalean, hauxe du izenburu nagusia: "Euskara, pieza
mugitu beharra".</span></span><br />
<br />
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: medium;">Eta barruko
orrialdeetan horrelakoa du sarrera albiste horrek:<i><span style="background: transparent;"> </span></i></span></span><br />
<br />
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: medium;"><i><span style="background: transparent;">"Impass"
batean dago euskararen aldeko borroka Aiaraldean, ez aurrera ez
atzera. Hori diote euskararekin erlazionatutako zenbait eragile eta
norbanakok. Ziklo berriak ireki behar direla uste dute batzuek, eta
euskara ikasteko motibazio berriak sortu behar direla besteek. Gako
nagusia, baina, ezagutzatik erabilerara eman beharreko saltoan dago.
Nork mugituko du hurrengo pieza?</span></i> </span></span><br />
<br />
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: medium;">Ikus
dezagun, albiste horretan, aipatutako eragileek zer dioten, nola
azaltzen duten euskarak bizi duen kinka:<i><span style="background: transparent;"> </span></i></span></span><br />
<br />
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: medium;"><i><span style="background: transparent;">«Euskara
‘impass’ batean dago, ez atzera ez aurrera, kantitateari
dagokionez, eta kalitateari dagokionez, atzera doa, dudarik gabe”,
baieztatu du Anuntxi Arana antropologoak.</span></i></span></span><br />
<br />
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: medium;"><i><span style="background: transparent;">Mikel
Ayllonentzat ere okertzen ari den egoera da euskararena. Mundua
aldatu egin dela uste du idazle laudioarrak, eta euskalgintzak ez
duela jakin izan bere mezua egokitzen. “Eta okerrena da arazoa
begien aurrean dugula eta ez diogula begiratu nahi, pasillo erdian
dagoen elefantea bailitzan”. Hainbat galdera planteatu ditu
Ayllonek argudio gisa: “Zenbat jendek irakurtzen du euskaraz?
Zenbat jendek ikusten du telebista euskaraz? Zenbat jendek gozatzen
du euskaraz? Zenbat jendek negar egiten du euskaraz? Zenbat jende
maitemintzen da euskaraz? Funtsean, zenbat jende bizi da euskaraz?”.</span></i></span></span><br />
<br />
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: medium;"><i><span style="background: transparent;">Juanjo
Respaldiza bertsolari orozkoarrak, berriz, zera dio: “Edozeinek
ikusteko modukoa da ziklo baten amaiera bizitzen ari garela, eta ez
soilik euskararen arloan”.</span></i></span></span><br />
<br />
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: medium;"><i><span style="background: transparent;">Hogeitalau
euskara elkarteko kidea den Joseba Llanorentzat, berriz, argi dago
“ziklo baten amaiera” iritsi zaiola euskalgintzari. “Frankismotik
ateratzean egitasmo batzuk jarri ziren martxan, eta gaur egun
nabaritzen dira horren emaitzak; euskararen ezagutza mailari begira
batez ere”.</span></i></span></span><br />
<br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;"><i><span style="background: transparent;">Basalarrina
Euskal Topaguneko kide den Toño Vallesek, bere aldetik, hezkuntzan
jarri du begirada. “Hezkuntzan planteatu ziren helburuak bete egin
dira”. Baina gaineratu du ez dela helburu gehiagorik markatu, eta
euskara “komunikazio alorretik” gutxiagora doala</span></i></span>»<span style="font-size: medium;"><i><span style="background: transparent;">.</span></i></span><b> </b></span><br />
<br />
<span style="font-size: large;"><b>Goldean</b><span style="font-size: medium;"> </span></span><br />
<br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;">Landareari lurrak bizi-indarra ematen
dion bezalaxe, hiztunek ematen diote bizi-indarra hizkuntzari. Lurra
nolakoa, halakoa izan ohi da landarea, indartsuagoa edo ahulagoa.
Hiztunek ere eragin betea dute hizkuntzen indar edo ahulezian,
hiztunak dira hizkuntzen funtsezko bizigaia, hizkuntzak hiztunengan bizi baitira.</span></span><br />
<br />
<div align="justify" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;">
</span></span></div>
<div align="justify" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Irudika dezagun euskara landare bat dela eta
lorontzi batean dagoela. Lorontzi horrek gaur egun orain 30 urte
baino % 70 lur gehiago dauka. Baina lur berri horrek ez dio
landareari bizi-indarrik ematen. Landarea ez da hazten, ez da
indartzen. Gainera, gure landarea ahultzen ari ote denaren irudipena
dugu, izan ere, hosto batzuk horaildu egin baitzaizkio. Horixe dugu euskararen gaur
egungo egoera: azken 30 urteotan hiztun asko irabazi ditu baina
hiztun horiek ez diote bizi-indarrik ematen.</span><span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;"> </span></span></div>
<div align="justify" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="justify" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;">Aiaraldeko
lagun hauek dioten bezalaxe, azkenengo 50 urteotan euskararen
normalizazioaren paradigma eskolan oinarritu dugu, batez ere. Eta,
eskolak, dezakeena egin du, ez gehiago, ezta gutxiago ere. Eskolak,
gazteen artean batik bat, euskararen ezagutzaren unibertsalizazioa
ekarri du. Ez, ordea, erabileraren nonahiko zabalkundea.</span></span></div>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;">Euskararen
batasunarekin batera euskarazko eskolaren sorrera etorri zen. Euskara
batuaren sorrerak eskolaren lana ikaragarri erraztu zuen, euskara bat
eta bakarra irakastea ahalbidetu zuelako. Zalantzarik gabe,
euskarazko irakaskuntza izan da azken 50 urteotan euskararen
berreskurapenaren tresnarik garrantzitsuena. Azken 30 urteotan
euskarak 300.000 hiztun irabazi ditu. Horietatik guztietatik eskolak
200.000 lortu ditu, eta gainontzeko 100.000ak helduen euskalduntzetik
etorri dira. Gaur egun, EAEn 20 urtetik beherakoen artean, %70 baino
gehiago dira euskaldunak, eta duela 30 urte ez ziren %20ra iristen.
Gainera, gazteen gehiengoak euskara ez du etxean ikasi, eskolan
baizik: EAEn, 30 urtetik beherako gazte euskaldunei dagokienez,
hamarretik ia sei (%58) euskaldun berriak dira, alegia, bigarren
hizkuntza euskara dute.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;">Erabilera,
ordea, geldialdian dugu: euskarak, azken 20 urteotan, ia % 70 (67,3)
hiztun gehiago irabazi du, baina erabilerak bere horretan jarraitzen
du azken 15 urteotan (2011n euskararen kale-erabilera % 13,3koa zen).</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;">Oso zabaldua
dago gaur egungo gizartean euskarak duen erronka nagusia erabileran
dugula. Egia da erronketako bat erabileran dugula, baina ez nagusia.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;">Inork
gutxik aipatzen du eta azpimarratzen du, eta horixe egin behar dut
nik hemen eta orain, euskararen belaunez belauneko jarraipena
mehatxatua dugula.</span></span><br />
<br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;">Ikerketen
arabera, azken 15 urteotan kale erabilerak bere horretan jarraitzen du.
Baina inork gutxik erreparatu dio euskara etxean jaso duten euskaldunen
kopurua ez dela mugitu azken 20 urteotan.</span></span><br />
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgYhUf5wbHmTeVeysWzaI9aEVfrOWoXB0YAeMDc-Xnu_rZyKn6CCwTDSpAkUImKPjV-lQMELqE346yPmoRycsRXCJpfzajP7gpxkkWqA7tfuxKZEdVJZVjhjw0xBuy_LnFHGvML1MAaItE/s1600/LehenHizkuntzaEAE.png" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="430" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgYhUf5wbHmTeVeysWzaI9aEVfrOWoXB0YAeMDc-Xnu_rZyKn6CCwTDSpAkUImKPjV-lQMELqE346yPmoRycsRXCJpfzajP7gpxkkWqA7tfuxKZEdVJZVjhjw0xBuy_LnFHGvML1MAaItE/s640/LehenHizkuntzaEAE.png" width="640" /></a></td></tr>
<tr align="right"><td class="tr-caption"><br /></td></tr>
</tbody></table>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="font-weight: normal; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;">Hizkuntza
soziologiaren jakintza arloan luze-zabal onartua da ahuldutako
hizkuntza indarberritzeko oinarri-oinarrizko ekinbidea dugula
belaunez belauneko jarraipena segurtatzea lehenbizi eta indartzea
ondoren.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="font-weight: normal; margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;">Goren
mailako lau euskaltzain ditugu XX. mendean barrena, hizkuntza
indarberritzearen ardatza belaunez belauneko iraupen bideetan jarri
dutenak: Seber Altube, Koldo Mitxelena, Joshua Fishman eta Mikel
Zalbide. Ikasbide hori utzi digute behin eta berriro ahoz eta
idatziz. Hor dugula lehentasuna eta ez beste inon. Hori babestu eta
indartu behar dugula, lehen lehenik.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="font-weight: normal; margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;">Euskararen be<span style="font-family: inherit;">launez belauneko jarraipen bideak </span>mehatxupean<span style="font-family: inherit;"> ditugu, xake jokoan erregea<span style="font-family: inherit;"> <span style="font-family: inherit;"><span style="font-family: inherit;">abe<span style="font-family: inherit;">lera gaiztoan</span> gertatzen denean bezalaxe</span></span></span>. Hizkuntza indarberri<span style="font-family: inherit;">tzearen <span style="font-family: inherit;">partidan xake ta<span style="font-family: inherit;">ulako pieza batzuk ondorengo urteetan egi<span style="font-family: inherit;">ten dituzten mugimenduei arreta bere<span style="font-family: inherit;">zia </span>jarri beharko diegu<span style="font-family: inherit;">. Arretaz <span style="font-family: inherit;">begiratu beharko dugu pi<span style="font-family: inherit;">eza horiek e</span></span>rregea babeste<span style="font-family: inherit;">ko</span> <span style="font-family: inherit;">mugi<span style="font-family: inherit;">menduak egin<span style="font-family: inherit;">go dituzten</span></span> </span>edo bat ere babes<span style="font-family: inherit;">ik gabe</span> utziko duten. Lehen hizkuntza <span style="font-family: inherit;">erdara</span> duten euskaldunek <span style="font-family: inherit;">ondorengo urt<span style="font-family: inherit;">eetan </span>et<span style="font-family: inherit;">xeko hizkuntza transmisioan <span style="font-family: inherit;">nola jokat<span style="font-family: inherit;">uko</span> duten</span></span></span> funtsezkoa izango da hizkuntza indarberri<span style="font-family: inherit;">tz<span style="font-family: inherit;">earen partidan euskara<span style="font-family: inherit;">ri</span> xake mate<span style="font-family: inherit;">rik <span style="font-family: inherit;"><span style="font-family: inherit;"><span style="font-family: inherit;">gerta ez dakion</span></span></span>.</span></span></span></span></span></span></span></span></span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="font-weight: normal; margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;">Euskararen
belaunez
belauneko jarraipena bere horretan dago azkenengo 20-25
urteotan. Gainera, beheranzko joera kezkagarri bat erakusten du
hainbat arnasgunetan. Esate baterako, euskararentzat Azpeitia bezalako
erreferentziazko arnasgunean, gaur egun, euskara lehen hizkuntza duten
euskaldunak orain 25 urte baino % 8 gutxiago dira.</span></span><br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgVKUUxmX1EpNwj-UiE5tDbvBEirGA8If-lNAyK_ECHYCVwChpKjAnl2d7Y8Qyab4kV7NnSiRw1ycJBpzgkuprgsDIQwqw2WVh-1qeLPZvr56r-6yM2vZ0H239WQDC35BK6NWLduvniNcc/s1600/LehenHizkuntzaAzpeitia01.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="457" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgVKUUxmX1EpNwj-UiE5tDbvBEirGA8If-lNAyK_ECHYCVwChpKjAnl2d7Y8Qyab4kV7NnSiRw1ycJBpzgkuprgsDIQwqw2WVh-1qeLPZvr56r-6yM2vZ0H239WQDC35BK6NWLduvniNcc/s640/LehenHizkuntzaAzpeitia01.png" width="640" /></a></div>
<br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;">Euskal Autonomia Erkidegoan, adin
talde guztietako euskaldunen artean, gehienak euskara lehen hizkuntza
izatetik, 40 urtetik beherako euskaldunik gehienak (% 54,8) lehen
hizkuntza gaztelania dutenak izatera pasa dira. Alegia, euskara ez
dute etxetik jaso. Euskara eskolan edo euskaltegian ikasi dute.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="font-weight: normal; margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;">Hortxe
jarri behar dugu arreta. Bidegurutze horretan gaude: belaunez
belauneko katean, lehen hizkuntza <span style="font-family: inherit;">erdara</span> duten euskaldunek
euskararen transmisioa nola egingo duten ondorengo urteetan. Horri
jarraipena egin beharko diogu, ikerketak egin beharko ditugu
nagusituko diren jokabideak eta joerak aurreikusteko eta horien
araberako ekinbideak erabakitzeko.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="font-weight: normal; margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;">Beraz,
ondorengo 20-30 urteetako lehenengo erronka hor jarri behar dugu.<span style="font-weight: normal;"> </span></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="font-weight: normal; margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;"><span style="font-weight: normal;">Gainera,
lehenengo erronka hau bigarrenarekin estu-estu lotuta dago: lehen
hizkuntza euskara izateak lotura zuzena du euskaraz egiteko
erraztasunarekin, eta batak eta besteak eragin handia dute
erabileran.</span> </span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;">Elebidun
gazteen artean, euskara gehiago ez erabiltzeko arrazoi nagusiak hauek
dira: lehen hizkuntza erdara izatea, euskaraz jarduteko erraztasun
urriagoa izatea, eta gehienak gune erdaldunetan bizitzea.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;">Euskal
Herriko biztaleria osoaren % 70 inguru, ezagutza % 25 baino txikiagoa
den eremuan bizi da. Erabilera % 3 ingurukoa da eremu horretan.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgP7sJQ04l2Xs0EBbdxkKZ5cEf2JTGiPBXpwKuZFQdARZuNn1-FsKk1CHWB05IwvTwNg-aqmx6N8O3uv4kFtUb9W_jUzonsQoy7Isd0zNczEstM4rOQcbqISR0tbv0Gd7aGMxzjsMNWUIk/s1600/eusk_gaitasuna-erabilera_BenatArregi.jpg" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgP7sJQ04l2Xs0EBbdxkKZ5cEf2JTGiPBXpwKuZFQdARZuNn1-FsKk1CHWB05IwvTwNg-aqmx6N8O3uv4kFtUb9W_jUzonsQoy7Isd0zNczEstM4rOQcbqISR0tbv0Gd7aGMxzjsMNWUIk/s640/eusk_gaitasuna-erabilera_BenatArregi.jpg" width="594" /></a></td></tr>
<tr align="right"><td class="tr-caption">Egilea: Beñat Arregi, 2016</td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;">Hego Euskal
Herriko lau hiriburuetatik hirutan, Gasteizen, Bilbon eta Iruñean,
euskara eta gaztelania ez diren beste hizkuntzak euskara baino
gehiago erabiltzen dira.</span></span><br />
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEguD9A2BtH2UPXQimNzvMQwXqFw-_pOPFqiIGqRXHgArrnzfnnlfjZ-Atlb_AJxjdJ7Z9b0rSSgh7LJj57S0rr1jn0r3ASC_rDJXrIUnOcHnONXzNvVzBobUJrZO3q3eXjUTZvBhfXpQEA/s1600/eusk_mapaBenatArregi.jpg" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="518" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEguD9A2BtH2UPXQimNzvMQwXqFw-_pOPFqiIGqRXHgArrnzfnnlfjZ-Atlb_AJxjdJ7Z9b0rSSgh7LJj57S0rr1jn0r3ASC_rDJXrIUnOcHnONXzNvVzBobUJrZO3q3eXjUTZvBhfXpQEA/s640/eusk_mapaBenatArregi.jpg" width="640" /></a></td></tr>
<tr align="right"><td class="tr-caption">Egilea: Beñat Arregi, 2016</td></tr>
</tbody></table>
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;">Joan
gaitezen berriro Euskararen Eguneko “Aiaraldea” hamabostekarira:<i><span style="background: transparent;"> </span></i></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;"><i><span style="background: transparent;">«Kalera
Salto</span></i></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="font-weight: normal; margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;"><i><span style="background: transparent;">Hizkuntzaren
ezagutzaren eta erabileraren arteko distantzian kokatu dute arazoaren
muina elkarrizketatu gehienek. “Gure erronka euskara eskolako
eremutik ateratzea izan behar da, herriko kaleetara eramateko”
aldarrikatu du Sonia Abeziak.</span></i></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="font-weight: normal; margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;"><i><span style="background: transparent;">Aiaraldean
sortu berri den Hezkuntza Foroko kidea da bera eta Lanbide Heziketan
zikloak euskaraz eskaintzea ere “ezinbestekotzat” du.</span></i></span><i><span style="background: transparent;"><span style="font-size: medium;"><span style="font-weight: normal;"> </span></span></span></i></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="font-weight: normal; margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-size: large;"><i><span style="background: transparent;"><span style="font-size: medium;"><span style="font-weight: normal;">Aresketa
Ikastolako Koldo Rodriguezen ustez "zama guztia" jarri da
Hezkuntzako erakundeetan, "jakinda gainera ez dela hezkuntzaren
gain erortzen den arazo bat soilik". Euskarak "ikastetxeen
hormak zeharkatu" behar dituela aldarrikatu du Rodriguezek, "eta
eremu gehiago konkistatu: kirola, merkataritza, administrazioak,
garraioa, osasuna…"</span></span><span style="font-weight: normal;">».</span></span></i><span style="font-size: medium;"> </span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;">Futbol-eskolan
ikasitakoarekin bakarrik ikas al daiteke futbolean jokatzen? Joko
zelaian futbol partidarik jokatu gabe, lehiatu gabe, ikas al daiteke
futbolean jokatzen? Futbola, hizkuntza bezalaxe, taldeko jokoa da eta
taldeko elkarrekintza horretatik aberasten dira kide guztiak. Nola
nahi ditugu futbolariak sortu futbol zelairik gabe? Nola nahi ditugu
hiztunak sortu joko zelairik edo erabilera-eremurik ez badute?
Euskarazko harreman-sarerik ez badute? Nik euskararen “joko zelai”
bataiatu dudanak lehendik ere baditu hainbat izen: erabilera-eremuak,
eremu funtzionalak, erabilera-esparruak, arnasgune
sozio-funtzionalak, harreman-sareak, ... bizitzako hartu-emanetan,
komunikazioan, euskara erabiltzeko aukerak, azken batean.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;">Ikasketa
hizkuntza dugu euskara, batez ere, ingurune erdaldunetan, eta
bizitzako hizketa izatera ekartzea dugu ezinbesteko erronka. Ingurune
erdaldunetako neska-mutilek ez daukate hiztun komunitaterik hiztun
oso baten komunikaziorako hizkuntza gaitasun guztiak garatzeko,
euskara bigarren hizkuntza dute eta komunikaziorako gaitasun mugatua
lortzen dute, eskola dutelako beraien euskalduntasuna garatzeko gune
bakarra.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;">Eta hortxe
egin dugu huts handia. Pentsatu dugu norbanakoak euskaldunduta berez
hasiko zirela euskaraz egiten. Ez dugu kontuan hartu komunikazioa
gizataldeko elkarrekintza dela eta hizkuntza oro komunikaziorako
tresna den aldetik komunikazio egoera ezberdinetan erabiliz ikasten
dela nola erabili. Norberak erabiliz baina, batez ere, lagun hurkoak
nola erabiltzen duen ohartuz eta eredu egokiak kolkoratuz. Eta,
jakina, euskara komunikazio egoera ezberdinetan nola erabiltzen den
erakutsiko dizun harreman-sarerik gabe, hiztun komunitaterik gabe,
ezin da komunikazio beterako euskararik ikasi.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;">Elebidun
hauek euskararen eta gaztelaniaren arteko erabateko desorekan bizi
dira eta, desoreka hori, daukaten komunikazio gaitasunean ere
islatzen da: askoz erraztasun handiagoa dute gaztelaniaz egiteko.
Eta, egoera horretan dauden elebidun desorekatu guztiek,
komunikaziorako tresnarik azkarrena eta eraginkorrena aukeratzen
dute, izan ere, etxeko garajean Mister Bean jaunaren Minimorrisa
baldin badago eta, ondoan, Sebastian Vettel Bat formulako gidariaren
Ferraria, zein aukeratuko dute gure gazteek lagunekin ibiltzeko?</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;">Beraz, eta
laburbilduz, ondorengo 20-30 urteetarako bi erronka aipatu ditugu
orain arte: belaunez belauneko jarraipena eta erabilera. Goazen orain
hirugarrenarekin, eta azkena izanagatik ez dugu errazena gainera:
estatusa.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;">Ondorengo
20-30 urteetan euskararen estatusean eragin beharra dago euskara
gizarteko bigarren hizkuntza izatetik lehen hizkuntza izatera igaro
dadin, euskarak eta gaztelaniak gizartean estatus berbera izan
dezaten. Erronkarik zailena hau dugu, zalantzarik gabe. Horretarako,
orain arteko paradigma aldatu beharra dago, estrategiak aldatu egin
behar dira; izan ere, Albert Einsteinek zioen bezala, ezinezkoa da
emaitza ezberdinak lortzea beti berdina eginez.</span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-size: large;"><span style="font-size: medium;">Goldatu
beharreko lurra nolakoa den ikusi dugu. Orain, berriz, goldaketan
ibiltzeko behar-beharrezko ditugun tresnak aurkeztuko ditugu.</span><b> </b></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-size: large;"><b>Elefantearen
paradigma proposamena.</b></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Euskararen
gizarteratzean, sozializazioan, bide luzea egin dugu, eta, bidez
bide, orain gauden bidegurutzera iritsi gara. Eta, orain, nondik jo
behar dugu? Euskararen gizarte normalizazioan aurrerapausoak ematen
jarraitzeko, hemendik aurrera, zein ereduri heldu behar diogu? Zein
paradigma jarraitu behar dugu?</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Has gaitezen
Elefanteak egiten duen proposamenetik. Zer proposatzen du Elefanteak?
Zer eskatzen du Elefanteak?</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Azken
hilabeteotan han-hemenka asko idatzi da Elefanteari buruz, baina
idatzi diren artikulu guztien artean, etxe honetako Azkue
Bibliotekako eta Artxiboko zuzendariak, Pruden Gartzia Isasti jaunak,
2015eko azaroaren 11n, San Martin egunean, Berria egunkarian
argitaratutakoak ezin argiago azaltzen du Elefanteak proposatu eta
eskatu nahi duena. Nik neuk ezingo nuke hobeto azaldu. Artikuluaren
izenburua ere oso adierazkorra da: “Iraultza zientifiko bat behar
dugu”, izan ere, iraultzeak azpikoz gora jartzea esan nahi du eta
lurra lantzen ibili den edozeinek badaki, iraulitako lurra beti dela
emankorra. Iraulitako lurrean ereindako hazia indar handiagoz
ernetzen eta hazten da.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Berria,
2015-11-11, “Iraultza zientifiko bat behar dugu”:</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="background: transparent;">“<span style="font-size: medium;"><i>Zeren
Patxi Saezek eskatzen duena, funtsean, paradigma aldaketa bat da,
alegia, eta betiko adibidea erabilita, garai batean Fisika Newtonek
sortutako paradigmatik ikusten genuen, gero (XX. mende hasieran)
iraultza zientifiko bat gertatu zen eta paradigma aldatu zen, hortik
aurrera Fisika Einsteinek sortutako paradigmatik hasi ginen ikusten
(erlatibitatearen teoria). Esan nahi ote du horrek Newton oker
zegoela eta Einstein zuzen? Newtonek deskribaturiko legeak okerrak
eta zentzugabeak zirela? Ez, jaun-andreok, paradigma aldaketa bat ez
da hori, beste hau baizik: Einsteinek ez zuen Newton desegin,
gainditu bai ordea, Fisika ulertzeko modu berri bat eskaini, zeinaren
bidez aurrerakada zientifiko itzelak gertatu ziren. Zeren, funtsean,
Newtonen paradigma agortua zegoen, eman beharrekoa emanda, elkortua,
bizigabetua. Hitz batean, ordurako hila eta fosiltzen hasia.<br /><br />Patxi
Saezek eskatzen duena iraultza zientifiko bat da, elefantea ikustea
eta elefantearekin zer egin erabakitzea. Eta elefantea, Patxi
Saezentzat, lan-munduaren euskalduntzea da.”</i></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Gure
errealitate soziolinguistikoa ulertzeko eta aztertzeko, Jose Maria
Sanchez Carrion, Txepetx, soziolinguista handiaren paradigma erabili
izan dugu 1987an <i><b>“UN FUTURO PARA NUESTRO PASADO, claves de la
recuperación del euskera y teoria social de las lenguas”</b></i>
liburua argitaratu zuenetik, ia azkenengo 30 urteotan. <u>Hizkuntzaren
ikasketa-prozesua</u> honela azaldu zigun Txepetxek: 3 urrats baina 2
ibilbide. 2 ibilbide baina zirkuitu bat.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEitact0-0o67snHBb4eikCdO9uhs442kc_SHPkLreYC0jyYxaVC8bffJMlcwwUyYGnTypnMQaxK8t4y0zYftdqseHliSzmweI7Aif04kVBLh8YHI3t5U7BF6p8649LPW3_7iL2VeL-fEYs/s1600/10-Txepetx.png" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="265" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEitact0-0o67snHBb4eikCdO9uhs442kc_SHPkLreYC0jyYxaVC8bffJMlcwwUyYGnTypnMQaxK8t4y0zYftdqseHliSzmweI7Aif04kVBLh8YHI3t5U7BF6p8649LPW3_7iL2VeL-fEYs/s320/10-Txepetx.png" width="320" /></a><span style="font-size: medium;"><b>Eta zein
da Elefanteak proposatzen duen paradigma berria? </b></span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Koldo Zuazo
hizkuntzalari eta euskaltzain urgazleari aurtengo 2016ko urtarrileko
Errege egunaren bezperan Berria egunkarian irakurri diot: «Hizkuntza
aldatzen bada, bizirik dagoen seinale». Gizateriaren historiaren
sokan bizirik iraun duten hizkuntzak -gurean euskara- hiztunen
komunikazio beharretara egokitu izan dira, komunikazioa izan dute
molde eta moldatzaile. Eta komunikazio premia horietara moldatu eta
egokitzetik etorri zaie hizkuntzei etengabeko aldaketa. Eta
etengabeko egokitze eta aldaketa horretatik etorri da hizkuntzen
garapena eta modernizazioa, baita euskararena ere. </span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Komunikazio-molde
berrietara egokitzeko ahalegina hizkuntzek ez ezik, garaian garaiko
gizarte horietako gizon-emakumeek ere egin behar izan dute. Gutemberg
jaunak inprenta asmatu zuenean, esate baterako, asmakuntza berrira
egokitu ahal izateko, hizkuntzek estandarizatu eta idatzizkora
moldatu behar izan zuten. Era berean, gizarte hartako gizon-emakumeei
ere irakurtzen eta idazten ikasteko, alfabetatzeko, ahalegina eskatu
zien komunikazio-molde berriak.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Azken
batean, erabiliz, komunikaziorako erabiliz, zorrozten eta aberasten
dira hizkuntzak eta erabilera ezak kamusten eta hilarazten ditu.
Beraz, hizkuntzak tresnak direla baiezta dezakegu, komunikaziorako
tresnak. Eta hauxe da, hain zuzen ere, proposatu nahi dudan paradigma
berriaren oinarri-oinarrizko axioma, hizkuntzak komunikaziorako
tresnak direla, alegia.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">«Hizkuntza
gutxituak», berriz, bere hiztunek dituzten komunikazio behar guztiak
betetzen ez dituzten hizkuntzak dira, beste hizkuntza batek -menderatzaileak- beren komunikazio-esparru eta funtzioak bereganatu
dituelako (hauxe litzateke «hizkuntza gutxituaren» nire
definizioa). Egoera hau, hizkuntza gutxituaren eta hizkuntza
menderatzailearen arteko harreman hau, etengabeko elkarrekintza da. Izan ere,
neurriak hartzen ez badira, denboran zehar, hizkuntza
menderatzaileak, hizkuntza gutxituaren komunikazio-eremu eta funtzio
gehiago beregana baititzake</span>.<span style="font-size: medium;"> </span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Hizkuntza
gutxitua galbide arriskuan legoke, hizkuntza menderatzaileak bere
komunikazio-eremu eta funtzio guztiak bereganatuta dituenean eta
hizkuntza gutxituak bere hiztunen komunikazio-beharretarako inongo
baliorik ez duenean.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;"><span style="font-style: normal;">Paradigma
berria azaltzeko irudi indartsu baten bila ibili naiz eta, azkenean,
orain 15.000 urteko tresna bat, Neolito garaiko tresna bat aurkitu
dut paradigma berria irudikatzeko: gurdia edo orga. Hitzaren
etimologiari erreparatzen badiogu, </span><i>gurdi</i><span style="font-style: normal;">
hitzetik dator </span><i>gurpil, </i><span style="font-style: normal;">gurdi+bil</span><i>,
</i><span style="font-style: normal;">gurdiaren gauza biribila</span><i>.</i></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Gaur
egun daukagun gurpilik zaharrenak 3.500 urte inguru ditu eta
Esloveniako hiriburuan, Liublianan, aurkitu zuten 2003ko otsailean,
zingira batzuetan. Gurpila lizar egurrez egina dago eta ardatza
egur gogorragoarekin egina dauka, haritzarekin.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="font-style: normal; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Gurpilak
lotura zuzena du gaur egungo lan-munduarekin, euskararen
elefantearekin, izan ere, ezinezkoa litzateke gaur egungo gizarte
industrializatua gurpilik gabe. Zalantzarik gabe, gurpila, gizakiaren
asmakizun handienen artean dago.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Paradigmaren
ardatzean, gurdiaren ardatzean, alegia, gurpil bi ditugu: ezagutza
eta erabilera. Hizkuntzaren gurdiak komunikazioaren bidean arin-arin
eta arazorik gabe aurrera egiteko, bi gurpilen jirabira aldi berekoa
behar du. Gurpiletako bat kateatuko balitz, gurdia arrastaka eramango
genuke, horrek sortzen dituen neke eta ezinekin. </span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiSiHde_Urk1sCZbA1Sk3oCcdvA8tMOYPM3GjOn_hZLlG9PSjvPqpqslaV50MiAIjE7ftRBR4OGN-dTvhwb3-eT-v6nmVt4qfCFG9FkcMVzPyFhk1bVdPBbFVeUJRS0eCa6PKWZiGS91kg/s1600/GurdiarenParadigma.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="460" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiSiHde_Urk1sCZbA1Sk3oCcdvA8tMOYPM3GjOn_hZLlG9PSjvPqpqslaV50MiAIjE7ftRBR4OGN-dTvhwb3-eT-v6nmVt4qfCFG9FkcMVzPyFhk1bVdPBbFVeUJRS0eCa6PKWZiGS91kg/s640/GurdiarenParadigma.png" width="640" /></a></div>
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><b>Ezagutza
eta erabilera, hizkuntzen ikasketa-prozesuaren ardatz</b></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Abraham
Maslow New York hiriko Brooklyn auzoan sortu zen 1908an eta 1970ean
zendu zen. Gurasoak errusiar etorkinak zituen. Psikologia
humanistaren aitatasuna aitortzen zaio. Eta psikologiaren arloan
ezaguna gizakiaren beharrak sailkatzeagatik baldin bada, Maslow
piramidea izeneko teoriarekin, gizakiaren ikasketa-prozesua ere
azaldu zuen. </span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Maslow
jaunak ikasketa-prozesua lau urrats edo mailatan banatu zuen:</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhHd_keTiAPNs8L0iumCTyG0aJjXHnrBrMP1M0cDVbOb98APXIrwZn361PfzPwn-tGiBPKzOVHBPi1rFCBto1mj-Irp0GGqOzoYKD-WkrrpLHm904y5ux5y4zVs1_C1cGvZ8QoBZlcObh4/s1600/GaitasunenEskailera.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhHd_keTiAPNs8L0iumCTyG0aJjXHnrBrMP1M0cDVbOb98APXIrwZn361PfzPwn-tGiBPKzOVHBPi1rFCBto1mj-Irp0GGqOzoYKD-WkrrpLHm904y5ux5y4zVs1_C1cGvZ8QoBZlcObh4/s320/GaitasunenEskailera.jpg" width="315" /></a></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;"> </span><span style="font-size: medium;"><b>1.
Ezgaitasun inkontzientea</b></span><span style="font-size: medium;">: Ez dakigu eta,
gainera, ez dakigu ez dakigula. Ez dakigu eta ez gara jabetzen gure
ezjakintasunaz. Ez gara jakitun gure ezjakintasunaz eta ez gara
konturatu ere egiten zer ezagutza eta gaitasun falta ditugun. Haur
txikiek ez dakite gidatzen ez dakitela eta, gainera, ez dira jakitun
gabezia horretaz. Berdin gertatzen zaie, Amazonaseko basorik
trinkoenaren baitan, sekula auto bat ikusi gabe, bizi diren indiarrei.
Etorkin askori ere horixe gertatzen zaie euskararekin. Euskal Herrira
etorri arte ez dira jabetzen euskara ez dakitela eta gaitasun falta
hori dutela.</span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;"><b>2.
Ezgaitasun kontzientea:</b></span><span style="font-size: medium;"> Ez dakigu baina
badakigu ez dakigula. Zer ez dakigun badakigu eta ikasteko ahalegina
egiten hasi behar dugu. Ikasteko geratzen zaigun guztiaren jakitun
gara une honetan, eta ikasteko erabakia hartu dugu. Autoeskolara joan
gara eta azterketa teorikoa gainditzeko ikasi beharrekoen berri dugu
eta baita azterketa praktikoa egiteko ere zer ikasi behar dugun eta
gutxienez zenbat denbora beharko dugun dakigu. Une honetan ez dakigun
guztiaren eta ikasi beharrekoaren kontziente gara. Berdin gertatzen
zaio euskara ikasteko erabakia hartu duen etorkin horri ere:
euskaltegira joan da eta hantxe konturatu da euskara ikasteko,
hasieratik bukaera arte, egin beharreko ibilbideaz, ikasi beharreko
guztiaz eta beharko duen denboraz.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Ikasketa-prozesuaren
2. urrats honetan ikasten hasiko gara eta arazoak sortuko zaizkigu.
Arreta osoa jarri beharko dugu sortzen zaizkigun arazoak gainditzeko.
Deseroso aurkituko gara baina urrats honetan ikasiko dugu gehien.
Ikasketaren unea da. </span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Erbi bat
(adibide bat): Autoeskolan gertatu zitzaidan, auto bat lehenengo
aldiz hartu nuen egunean. Irakasleak autoa abiarazteko zer egin behar
nuen azaldu zidan eta nik esandakoa egin nuen zintzo-zintzo. Bidera
ateratzeko esan eta nik autoa bidera atera nuen. Kilometro batzuk
egin ondoren, denbora guztian hanka azeleragailuaren gainean
neramala, hara non esaten didan keinukaria jarri, abiadura gutxitu
eta martxa aldatzeko, bidegurutzean sartu behar genuelako. Une hartan
etorri zitzaidan izu-ikara oraindik gogoan dut. Une hartantxe jabetu
nintzen ez nekiela zer egin behar nuen irakaslearen agindua betetzeko.
Eta garraisi batean esan nion: <i>“Eztakit!”.</i></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;"><b>3.
Gaitasun kontzientea:</b></span> <span style="font-size: medium;">Badakigu eta, gainera,
badakigu badakigula. Jakin beharrekoa dakigunean eta egiteko gai
garenean, baina, egin ahal izateko, gure arreta eta kontzentrazio
osoa behar dugunean. Une honetan ikasitakoaz jabetzen gara baina
ikasitakoa ez dugu erraztasunez erabiltzen. Badakigu autoa gidatzen
baina arreta eta kontzentrazio osoa jarri behar dugu gidatzeko.
Gidatzerakoan eman beharreko urrats bakoitza (ispilutik begiratu,
keinukaria jarri, enbragea zapaldu, martxa aldatu, enbragea
askatu...) burura ekarri behar dugu eta banan-banan eman behar ditugu
baina, oraindik, makal eta baldar gabiltza. Gidatzeak ikaragarri
nekarazten gaitu. Euskara ikasten ari denari ere gauza bera gertatzen
zaio: esaldi bat ezpainetara ekarri aurretik buruan antolatu beharra
dauka eta esaldia esan nahi duenarekin bat ote datorren neurtuko du
etengabe.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Gainera, 3.
urrats honetan, ikasitako guztia ez da erraztasun berdinarekin
erabiltzen, izan ere, ikasitakoa barneratzea erabilerari oso lotuta
baitago. Beharbada autoa gidatzen txukun samar moldatzen gara,
honezkero kilometro batzu-batzuk egin ditugulako, baina kotxea
aparkatzen baldar hutsak gara. Edo gurpila zulatzen bazaigu, gutxitan
gertatu zaigulako, trakets ibiliko gara ordezko gurpila aldatzeko.
Hizkuntzaren ikasketarekin berdin gertatzen zaigu: euskaraz hitz
egiten txukun moldatzen gara baina noka edo toka egiteko ez gara ondo
moldatzen, oso baldar ikusten dugu gure burua, erabiltzen ez
dugulako. “Natzaio”, “zeniezadaketen” eta antzeko
aditzen erabileran baldar sentitzen gara, oso gutxitan erabiltzen
ditugulako.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Urrats
honetan ibiliz ikasten da oinez. Autoan ibiliz ikasten da gidatzen,
eta euskara ere hitz eginez ikasten da. Praktika etengabeak ekarriko
du ikasitakoa erraztasunez eta jariotasunez erabiltzea.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;"><b>4.
Gaitasun inkontzientea:</b></span> <span style="font-size: medium;">Badakigu baina ohartu
gabe egiten dugu. Pentsatu gabe egiteko gai gara. Ohitura bihurtu
dugu. Ikasitako guztia orkestra batek bezalatsu egiten dugu,
automatikoki eta pentsatu gabe. Ikasitakoa praktikan jartzen dugu
modu errepikakor, automatiko eta inkontzientean.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Adibidea: 31
urte daramatzat etxetik lanerako joan-etorria bide beretik egiten.
Bide bihurri samarra da bihurgune eta gora-behera handikoa, eta maiz
aldatu behar izaten dira martxak. Askotan, beldurtu egiten naiz
lanera iritsi naizelako eta ez naizelako jabetu halako tokitatik
igaro ere egin naizenik. Nire pentsamenduetan murgilduta egiten dut
ibilbide osoa, konturatu ere egin gabe nondik ari naizen igarotzen.</span></div>
<ul>
<li><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Zer
behar da ezgaitasun inkontzientetik (1) ezgaitasun kontzientera (2)
aldatzeko? Kontzientzia hartzea.</span></div>
</li>
<li><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Eta
gaitasun kontzientera (3) aldatzeko? Ikastea eta trebatzea.</span></div>
</li>
<li><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Eta zer
behar da gaitasun inkontzientea (4) lortzeko? Praktikaren bidez
barneratzea eta automatizatzea.</span></div>
</div>
</li>
</ul>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Maslow
jaunak azaldutakoa, 2.000 urte lehenago, beste hitz batzuekin
adierazita utzi zuen Txinako Konfuzio pentsalariak: <i>«Esan zidaten
eta ahaztu egin nuen; ikusi nuen eta ulertu egin nuen; egin nuen eta
ikasi egin nuen».</i></span><span style="font-size: medium;"><span lang="en-US"> </span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;"><span lang="en-US">Aristoteles
filosofoak ere halatsu esanda utzi zigun: </span><span lang="en-US"><i>«Egiten
ikasi behar duguna, eginez ikasiko dugu».</i></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;"><span lang="en-US">Albert
Einsteinek ere horrelaxe zioen: </span><span lang="en-US"><i>«Ikastea
esperientzia izatea da, gainontzeko guztia informazioa izatea da».</i></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Beraz
ezagutza eta erabilera estu-estu lotuta daude gaitasun osoa lortzeko.
Ikerketek ere hala baieztatzen dute:</span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<span style="font-size: medium;"><u><b>Edgar
Dale Estatu Batuetako pedagogo eta hezitzailearen ikaskuntzaren
konoaren arabera</b></u></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Bi asteren
buruan honako hau gogoratuko dugu:</span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh5e2dauDKM9X7ehrdCnTmQAralTq2C6Xslrl4IdcrDU-NujX7XrovVPqfSTz3cSqJowAUjpCnAymmBgVaUe0K67rOFRLWBUre3pysfEg7o4Pje4iH_HhcXOXKUOsQFkzju0Klp91goTjc/s1600/EdgarDale.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh5e2dauDKM9X7ehrdCnTmQAralTq2C6Xslrl4IdcrDU-NujX7XrovVPqfSTz3cSqJowAUjpCnAymmBgVaUe0K67rOFRLWBUre3pysfEg7o4Pje4iH_HhcXOXKUOsQFkzju0Klp91goTjc/s400/EdgarDale.jpg" width="400" /></a></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<ul>
<li><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Irakurtzen
dugunaren % 10</span></div>
</li>
<li><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Entzuten
dugunaren % 20</span></div>
</li>
<li><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Ikusten
dugunaren % 30</span></div>
</li>
<li><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Entzuten
eta ikusten dugunaren % 50</span></div>
</li>
<li><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Esaten
dugunaren % 70</span></div>
</li>
<li><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Esaten
eta egiten dugunaren % 90</span></div>
</li>
</ul>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;"><u><b>NTL
Estatu Batuetako institutuaren irakaskuntzaren piramidea</b></u></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Erabilitako
irakaskuntza metodoaren arabera, buruan jasotakoa aldatu egiten da.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Eskola bat
eman eta 24 orduren buruan zer gogoratzen dugun jasotzen du
piramideak:</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjpJYn1BmQyXW4dcFacgKK8Rzf006QgYyFR5x4KvtyrmKW8p9MjA3ctbT1XWcqho533JNFXoesRfg-lq8-FrmzcYbD_z3ym0Ao_bJXKbNTEpjlWDIhVr0kqIbFS5C3SSR3vBuCyWtMssU8/s1600/NTL_Institutuaren_irakaskuntza+eraginkorraren+piramideaEUSKARAZ.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="328" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjpJYn1BmQyXW4dcFacgKK8Rzf006QgYyFR5x4KvtyrmKW8p9MjA3ctbT1XWcqho533JNFXoesRfg-lq8-FrmzcYbD_z3ym0Ao_bJXKbNTEpjlWDIhVr0kqIbFS5C3SSR3vBuCyWtMssU8/s400/NTL_Institutuaren_irakaskuntza+eraginkorraren+piramideaEUSKARAZ.jpg" width="400" /></a></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<ul>
<li><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Eskola
magistrala/ Hitzaldia: % 5</span></div>
</li>
<li><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Irakurketa:
% 10</span></div>
</li>
<li><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Ikus-entzunekoa:
% 20</span></div>
</li>
<li><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Frogaketa
edo demostrazioa: % 30</span></div>
</li>
<li><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Taldean
ikastea (talde-eztabaidak/ talde-lana): % 50</span></div>
</li>
<li><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Lan
praktikoa, eginez ikastea: % 75</span></div>
</li>
<li><div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Ikasitakoa
besteei irakastea: % 90</span></div>
</li>
</ul>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Finlandiak
munduko irakaskuntzarik onena izatearen ospea du. Hezkuntza arloan
2016. urtetik aurrera Finlandian irakaskuntzak aldaketa handia izango
duela jakinarazi dute. Ikasgaiak desagertu eta “eginez ikastea”
(gaikako proiektuak) izango da hemendik aurrerako
irakaskuntza-metodologiaren ardatza. Oraingoan ere ikasteko metodorik
eraginkorrena hautatu dute.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><b>Euskara
beharrezko bihurtu.</b></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Gaur egun
indarrean dugun paradigmari begiratzen badiogu (Txepetx, 1987) zein
dugu ezagutza eta erabilerarekin batera paradigman azaltzen den 3.
urratsa: motibazioa.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Motibazioa,
nahia edota borondatea, hizkuntza politikaren erdigunean jarri ditugu
azken 30 urteotan. Gaur egun ere, erdigune horretan darraite.
Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak Euskararen Aholku batzordeari
txosten bat aurkeztu berri dio joan den 2015eko azaroaren 11n, </span><i><span style="font-size: medium;">Eta
hemendik aurrera zer?</span></i><span style="font-size: medium;"> izenburu duena, XXI.
mende hasierako hizkuntza politikaren estrategiaren ildo nagusiak
azaltzeko. Datozen bi hamarkadatako hizkuntza politikaren oinarri eta
lehentasunei buruzko markoa finkatzen du txosten horrek, eta
ohartarazten du herritarren </span><span style="font-size: medium;"><i>«nahia»</i></span><span style="font-size: medium;">
izango dela </span><span style="font-size: medium;"><i>«enborra»</i></span><span style="font-size: medium;">.
Motibazioari buruz luze eta zabal dihardu Jaurlaritzaren txostenak: </span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
“<span style="font-size: medium;"><i>Motibazioak
-bai, motibazioak pluralean, motibazio berriak- lantzeko garaia da.
Arauak bai, zalantzarik gabe, baina motibaziorik gabe alferrik dira
arauak, eta motibazioak ere ezin du izan soilik politikoa. Motibazio
berriak behar ditugu, ziurrenik elkarbizitzari eta prestigioari oso
lotuak, beste zenbaiten artean euskara jakin eta erabiltzearen
harrotasunari lotuak. Eguneroko jarduna da benetan erabakigarria dena
hizkuntzaren bizi-indarrerako, eta motibazioak ere eguneroko
jardunari lotuak izan behar dira. Ahantzi gabe, eguneroko euskarazko
jarduna testuinguru eleaniztunean, baliagarritasun eta prestigio
handiko hizkuntzen ondoan gertatuko dela, hots, gisa horretako
hizkuntzen artean egin behar dela euskararen hautua egunerokoan”.</i></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Ikus dezagun
gure “Aiaraldea” berripaperak zer dioen honi buruz:</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="background: transparent;">“<span style="font-size: medium;"><i>Ezagutzaren
datuak asko aldatu dira azken hamarkada honetan“, aipatu du Angela
Ricok, “baina tamalez, euskararen kinka ikusirik, esango nuke
euskaraz hitz egitea eta batez ere euskaraz bizitzea ez dagoela
jendearen lehentasunen artean, ez da beharrezkoa ikusten, eta hau da
gakoa”.</i></span></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhuIhD3iHVZdJOZ0gEVDtAFo9ooZb2AAYWCUDYF9_EIJvWcuMU11LgD1LMQon4x-UwhfSJEW4SX9FV-idRQv_LkHUFgbCDnCjUva_1j4-oAV_Gf8cG_G4zdbbkR1CCqiTb0zZAIJmdW1SY/s1600/GurdiarenParadigma.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="460" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhuIhD3iHVZdJOZ0gEVDtAFo9ooZb2AAYWCUDYF9_EIJvWcuMU11LgD1LMQon4x-UwhfSJEW4SX9FV-idRQv_LkHUFgbCDnCjUva_1j4-oAV_Gf8cG_G4zdbbkR1CCqiTb0zZAIJmdW1SY/s640/GurdiarenParadigma.png" width="640" /></a></div>
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Beraz, gure
gurdia mugiaraziko duen indarra “beharra” da. Euskara
komunikaziorako behar badugu, tresna den aldetik, beti izango dugu
behar bezala olioztatuta erabiltzeko prest. Baina komunikaziorako
behar ez badugu, ez dugu erabiliko eta, denboraren joanarekin, tresna
guztiei gertatzen zaien bezala, herdoilak jango du.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Esan dut,
arestian, Gurdiaren Paradigmaren lehen axioma edo oinarrizko axioma
zein den: hizkuntza, gure kasuan euskara, komunikazio tresna bat da.
Beraz, tresna hori komunikaziorako, zein mailatan, zein gradutan den
beharrezko, erabilera horren araberakoa izango da (baita ezagutza
ere). Euskara, komunikaziorako, gero eta beharrezkoago bada, orduan
eta erabilera eta ezagutza handiagoak izango ditu. Baina baterako
dena, besterako ere bada: zenbat eta komunikaziorako behar txikiagoa
izan, orduan eta zokoratuago eta baztertuago.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Hizkuntza
batek asetzen duen komunikazio beharrik oinarrizkoena haur
jaioberriarena da. Abraham Maslow jaunak gizakiaren beharrak ere
sailkatu zituen bere piramide ezagunean eta piramidearen
oinarri-oinarrian behar fisiologikoak jarri zituen, alegia, gizakiak
bizirik irauteko oinarrizkoenak direnak. Beraz, gizakiaren
komunikazio beharraren mailarik oinarrizkoenean, haur jaioberria
izango genuke. Hil ala bizikoa du haur jaioberriak ama duenari bere
behar oinarrizkoen berri ematea. Haurtxo babesgabeak ez du gaitasunik
bere kasa elikatzeko eta amarik gabe ezin du iraun. Lehenengo egun
eta hilabeteetan haurrek negarra dute adierazbide eta, hizkuntza
ikasteko gaitasuna garatu ahala, esan ohi duten lehenengo hitza
munduko hizkuntza guztietan ia berbera da: “ama”. Gizakiarentzat
ahoskatzeko fonemarik errazenak ezpainbikoak dira: <i><b>m, p</b></i><i>
</i>eta<b> </b><i><b>b. </b></i><span style="font-style: normal;"><span style="font-weight: normal;">Baita</span></span><i><b>
</b></i> <i><b>a</b></i><b> </b>bokal irekia ere. Hitz egiteko
saiakeran, haurraren ahotik irten ohi diren lehen soinu horiek,
gurasoek beren buruarekin lotzen dituzte eta, horregatik, munduko
hizkuntzetan “ama” da izenik unibertsalena.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Honekin
guztiarekin azpimarratu nahi dut hizkuntzaren erabileraren oinarrizko
akuilua komunikaziorako beharra dela. Gizakiak hizkuntza
oinarri-oinarrian komunikatzeko behar du, hori baita bere funtsezko
eginkizuna. «Komunikaziorako beharretik» sortzen da hizkuntza bat
ikasi eta erabiltzearen motibazioa, nahia, edo borondatea. Baina
nekez izango da motibazioa, nahia edo borondatea hizkuntza baten
«komunikazio beharraren» sorburu. Beharretik sortzen da motibazioa
eta ez batekoz beste. Nire ustez, motibazioa, nahia eta borondatea,
hizkuntzaren erabileran, bigarren mailako eragileak dira. Lehen
mailakoa, ezbairik gabe, komunikaziorako beharra dugu.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Borondatea,
gainera, ez da nahikoa hizkuntza bat erabiltzeko: joan den 2015eko
azaroan argitara eman zen ikerketa baten arabera, galesa hitz egiten
duten nerabeen % 75 galesa “hizkuntza bizia” izatearen aldekoak
dira. Oso aldeko borondatea dute galesarekin. <span style="font-weight: normal;">Baina
eskolatik kanpo ez dute ia galesa erabiltzen (% 5ak erabiltzen du
interneten, % 9ak irakurtzen ditu liburuak edo aldizkariak galesez;
eta telebista edo irratia % 17ak bakarrik ikusten edo entzuten du)</span><b>.
</b><span style="font-weight: normal;">Gainera, g</span>alesa hitz
egiten duten nerabe horien % 55ak ez du uste heldutan galesa erabili
beharko duenik. </span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Euskararen
aldeko borondatea izateak ez du euskaraz egitea eragiten. Azken bost
urteotan, Bikain ziurtagiriaren ebaluatzaile ibili naiz, urteko
enpresa banatan. Enpresa guztietan langileekin aurrez aurreko
kontraste taldeak antolatzen genituen eta enpresa guztietan, handik
edo hemendik, azkenean, beti antzeko aitormena egiten ziguten:
“enpresan euskara plana abian jartzearekin berebiziko ezustekoak
hartu ditugu. Erdaldun peto-petoak zirela uste genuen langileak,
euskaraz egiten hasi dira”. </span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Zer gertatu
da langile euskaldun horiekin, euskara plana abian jarri arte
enpresan euskaraz ez egiteko? Enpresak euskara plana abian jarri
duenean, beren burua babestuta ikusi dute euskaraz egiteko, eta
orduan hartu dute euskaraz azaltzeko erabakia. <i>Gatazkaren
sindromea</i> dute eta euskararen alde dauden arren, enpresaren
hizkuntza jokaera zalantzan jarri gabe, enpresan gaztelaniak duen
nagusitasunera makurtu eta egokitu egin dira. Euskaldunok ume-umetatik euskara
hizkuntza gatazkatsua dela barneratzen dugu, alegia, euskaraz
egiten badugu, gatazka sortzaile izan gaitezkeela. Baina, gaztelaniaz
eginez gero, gatazkarik ez dugula sortuko barneratzen dugu.
Gaztelaniaz eginez gero, arazorik ez. Euskaraz eginez gero, dena da
arazo. Bestela esanda, euskara gatazka da eta gaztelania, aldiz,
harmonia. Nork nahi du gatazkatik gatazkara ibili, etengabeko
liskarrean? Inork ez. Horregatik, euskararen alde egon arren,
gatazkarik txikiena sor daitekeela antzematen dutenean gaztelania
erabiltzen dute euskaldun gehienek, liskarrik ez sortzeko.
Euskaldunek euskaraz egiten dute euskaraz egiteko aukera dagoela
dakitenean. Ez dakitenean, ez dute egiten. Euskaraz egiteko,
ziurtasun bila ibili ohi dira euskaldunak. Beraz, euskararen aldeko
borondatea izan arren, <i>gatazkaren sindromeak</i> euskaraz egitea
eragozten die.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Etxetik
euskara jaso eta ikasketa guztiak, oinarrizkoetatik
unibertsitatekoetaraino, euskara hutsean egin dituen gaztea, euskaraz
erdaraz baino erraztasun handiagoz moldatzen den gaztea ere, hartu
berri duten enpresan gatazka piztaile ez izateagatik gaztelaniaren
uztarripean jarriko da, euskararen aldeko borondaterik handiena
izanda ere. Gazte euskaldun horri ezin diogu eskatu borroka horretan
sar dadin. Bide eman behar zaio, aukera errealak jarri behar dizkiogu
euskaraz egiteko. Euskaraz egiteko eremu ziurrak sortu behar ditugu
(<i>ziurtasun linguistikoa</i>), eta horretan ere, batez ere
horretan, arreta jarri beharko dugu paradigma berria garatzeko
garaian.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Pello
Jauregi soziologo eta EHUko irakasleak dio: “Motibazio pertsonal
sendoan oinarritutako erabilera planak bide motzekoak dira”. Pello
Jauregiren arabera, “Indar handiagoa dauka gure jokaera sozialak
gure borondateak baino”. Gaur egun, egoera sozial gehienak
erdararen alde daude makurtuta, baina, jokaera sozialak ezinbestean
euskaraz egitea eskatzen badu, “jokabide egokitzailea” hartuko du
egoera sozial horretan murgilduta dagoenak, nahiz eta erdaraz hobeto
moldatu, euskaraz funtzionatzen duen sistema horretan desoreka ez
eragiteagatik. Beraz, euskaraz egin beste erremediorik ez duten
egoerak sortu behar dira; izan ere, jende gehienak aldaketa egingo du
ez motibazioagatik, ez kontzientziagatik, baizik eta daukaten giro
sozialera egokitu behar duelako. Euskararen aldeko egoera sozial
batean murgilduta dagoena, nahiz eta erdaraz hobeto moldatu, euskaraz
egiten ohitzen joango da, gaitasuna eskuratzen, jarrera aldatzen,
euskara erabat erabilgarri bihurtuko zaio (Maslowen ez gaitasun kontzientetik gaitasun inkontzientera iritsiko da). Jarrera aldatu egingo du
jokaera egokitzaile bat eduki behar izan duelako, ez nahi zuelako.
Laburbilduz hauxe da gakoa: Nola sortu inertzia edo jokabide sozialak
euskararen erabilera ezinbesteko bihurtzeko, arau sozial bihurtzeko?
Euskararen paradigma berria aplikatzeko, burua horretan ere jarri
beharko dugu. Jon Sarasuak bere “Hiztunpolisa” liburuan esaten
duen bezala: </span><span style="font-size: medium;"><i><span style="background: transparent;">“Euskal
hiztun izateak eskatuko ditu baliabide arrazoibidezkoak,
psikologikoak...”.</span></i></span><span style="font-size: medium;"><span style="font-style: normal;"><span style="background: transparent;">
Eusko Jaurlaritzak ere “Hemendik aurrera zer?” txotenean ere
halaxe dio: </span></span></span><span style="font-size: medium;"><i><span style="background: transparent;">“Faktore
objektiboek ez ezik, subjektiboek ere erabileran modu erabakigarrian
eragiten dute. Faktore subjektiboei buruz, ordea, gutxiago dakigu
faktore objetiboei buruz baino, eta uste dugu ematen zaien garrantzia
baino handiagoa eman beharko zaiela datozen urteotan”.</span></i></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Argi eta
garbi mintza gaitezen: beharrezkoa ez dena desagertu egiten da.
Darwinek ere hala frogatuta utzi zigun hautespen naturalaren
teoriarekin. Non da beharrezko euskara? Gizarteko zein eremu
funtzionaletan da ezinbesteko? Inon ez. </span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Gure
hizkuntzaren etsaiek ere ahuleziarik handiena dagoen tokira zuzendu
ohi dituzte erasoak: Carlos Salvador UPN alderdiko diputatuak bere
Twitterreko kontutik hauxe zioen joan den urtarrilaren 15ean:
“<i><span style="background: transparent;">Obligar a aprender un
segundo idioma para poder hablar con los mismos -ni uno más- con los
que ya te comunicas con el primero ¿Es necesidad?”</span></i>
Honela belarriratuko genuke, gurera ekarrita: “Bigarren hizkuntza
bat ikastera behartzea, berdin-berdinekin hitz egiteko, -bakar bat
gehiagorekin ez- aurreneko hizkuntzarekin komunikatzen zarenean,
beharrezkoa al da?”. Jacinto Benavente antzerkigile eta
literaturako Nobel saridunak zera esaten zuen: “Nire etsaien beldur
naiz, bakar-bakarrik, arrazoi dutenean”.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Batek baino
gehiagok esango du, euskarari dagokionez, beti begiratzen diogula
gure ahulari, ez gure ahalari. Baina hasierako esanera nator berriro:
“arazoari heltzen badiozu, konponbidearen erdia egina duzu”.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Gaur egun,
erabilera-esparrurik hurbilekoenean, intimoenean ere euskara ez da
beharrezko. Euskal Herriko etxe eta sukaldeetan euskara ez dugu
komunikaziorako beharrezko. Orain 100 urte, joan den mendearen
hasieran, etxe askotan eta baserri gehienetan zen ezinbesteko euskara
etxeko kideen arteko harremanetarako. Orain 100 urte, gaur ez bezala,
euskaldun elebakarrak zeuden, ez gutxi gainera, Euskal Herriko etxe
eta baserrietan. Gaur egun, aldiz, Euskal Herri osoan, etxeko kide
guztiek dakite erdaraz mintzatzen: gaztelaniaz hegoaldean eta
frantsesez iparraldean. Hala ere, beti horrela ez dela aitortu behar
dizuet: gogoan dut gure alaba, 5-6 urte zituela, nola etorri zen
behin eskolatik negar batean. Zer zuen galdetuta hauxe aurpegiratu
zigun negar-zotinka: “Gaur, lehenengo aldiz, gaztelera izan dugu
eta den-denek zekiten, zergatik ez didazue erakutsi?”. Beraz, 5-6
urte arteko haur batzuk ditugu gaur egungo euskaldun elebakar eta ale
bakar.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Euskaraz
mintzo diren etxe gehienetan, euskaraz egiten dute gurasokrazia
dagoelako. Eguneroko otorduetan zein janari plantatuko den bezalaxe,
gurasoek erabakitzen dutelako zein hizkuntzatan mintzatuko diren
etxeko kide guztiak. Otorduetan menua hautatzeko aukerarik ez dagoen
bezala, ez dago aukerarik erdaraz egiteko. Gainera, etxe askotan,
autoritatea halamoduzkoa izan ohi da: haurrei euskaraz egiteko
agindu, baina gurasoen artean erdaraz jo eta su. Izan ere, guraso
asko (eta haur asko ere bai), hobeto, erraztasun handiagoz, moldatzen
dira erdaraz; naturalago egiten dute Cervantesen edo Julio Verneren
hizkuntzan. Zenbat denbora iraun dezake gurasokrazia horrek etxe
horietan? Zenbat denbora iraungo du gurasoen aginte eredu linguistiko
horrek?</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Familia
giroa dugu diglosiaren azkenetako gordelekua, azkena ez bada. Euskal
Herriko etxeetan diglosiak gero eta arrakala eta pitzadura handiagoak
ditu, gero eta itogin gehiago, erdara leiho guztietatik sartzen
baitzaigu, batik bat, digitaletatik eta ikus-entzunezkoetatik.
Gainera, datu soziolinguistikoek ere ez dute alaitasunerako aukerarik
ematen: 1991n, EAEko euskaldunen %63 etxe guztiz euskaldunetan bizi
ziren, alegia, kide guztiek euskaraz egiten zuten etxeetan. 20 urte
geroago, %40ra jaitsi da kopuru hori. Etxe </span><i><span style="font-size: medium;">mistoetan</span></i><span style="font-size: medium;">
bizi diren biztanleen kopurua hazi egin da, eta, beraz, etxean
euskaraz aritzeko aukerak murriztu egin dira. Diglosia ezari-ezarian
desagertzen ari da euskararen babesleku den azken esparru
sozio-funtzionaletik, eguzkitan lurmentzen den elurra bezala. Hori du
arriskuetan nagusiena hizkuntza gutxitu orok: azken gotorlekua den
familia esparrutik diglosia desagertzea.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Mikel
Zalbide soziolinguista eta euskaltzainak 2015eko urriaren 30ean,
Koldo Mitxelenaren gorazarretan Euskaltzaindiak Gipuzkoako Foru
Aldundian antolatutako ekitaldian, Mitxelenak euskara biziberritzeko
zein bide ikusten zuen izan zuen aipagai <a href="https://drive.google.com/file/d/0BzgPEx_tsyPjclo0S01vU2VqSUE/view?usp=sharing" target="_blank">bere hitzaldian</a>. Honela
zioen hitzez hitz: “ Aukera bakarra gelditzen da: <i>diglosia bai,
elebitasuna bai</i>. Ez behinolako diglosi molde zaharra, azken hatsa
gure begien aurrean ematen ari dena. Bai, ordea, luze-zabaleko
konpartimentazio sozio-funtzional (eta, agian, territorial) argiz
euskarari ingurumen jakinetan bere lekua segurtatuko diona, euskaldun
jendearen belaunez belauneko jarraipena segurtatzeko gai izango dena
eta, hortik abiatuz, bestelako zabalkunde-lanari oinarri argirik
eskainiko diona”. Eta honela jarraitzen du Mikel Zalbidek: “Aukera
hori ez da batere erraza, hainbat motiborengatik. “Benetan
funtzionatuko duen” konpartimentazio-sistema berria zein ardatz
kontzeptualen gainean eraiki behar da?”</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Zalbidek
berak, neurri batean, aitortzen du diglosiaren amaiera (“Azken
hatsa gure begien aurrean ematen ari dena”) eta
“<i>konpartimentazio-sistema</i> <i>berria”</i> deitzen dio
diglosiaren ondoren euskara biziberritzeko sortzea komeni den
sistemari.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Nire uste
apalez, “konpartimentazio-sistema” berria <i>Beharraren</i> edo
<i>Gurdiaren paradigman</i> oinarritu behar dugu.
Konpartimentazio-sistema berria sortzeko (euskararentzat gune
hegemonikoak sortzeko), euskara erabiltzearen aldeko jokabide
sozialak eta inertziak sortu behar ditugu, euskararen erabilera arau
sozial bihurtuz, euskararen erabilera ezinbesteko bilakatzeko.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Cañaveral
edo Kennedy lurmuturretik espaziora jaurtitzen dituzten
espazio-ontziek energiarik handiena atmosfera igarotzeko behar dute.
Behin atmosfera gainditutakoan inertzia indarra nagusitzen da. Horixe
egin behar dugu guk geuk ere euskararekin. Euskararen erabilera arau
sozial bihurtzeko helburuari begira jarri behar dugu gure
iparrorratza, euskararentzat konpartimentazio sozio-funtzional edo
gune hegemoniko ahalik eta gehienak irabaziz, euskararen benetako
hiztun interaktiboei <i>ziurtasun linguistikoa</i> eskainita. Izan
ere, horrela, euskaraz egin beharreko egoerak sortuta, eta ez
bestela, etorriko da gaur egun gaztelaniaz edo frantsesez euskaraz
baino erraztasun handiagoa duten euskaldun berrien jokabide
egokitzailea, alde batetik, eta, euskara etxekotzea, bestetik.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Euskaldun
berriak euskaldun herria bihurtu behar ditugu. Euskararen belaunez
belauneko iraupen-bidean euskara etxetik kanpo ikasi dutenek euskara
etxeko bihur dezaten izango dugu ondorengo 50 urteetako jomugetako
bat. Beste jomuga bat, eta ez apalagoa, erdaraz euskaraz baino
erraztasun handiagoz moldatzen diren euskaldunak euskarazko jokabidea
gailentzen den bizibidera ekarri behar ditugu. Baina aurreko bi
helburu horiek lortzeko euskararen estatusean aldaketa ezinbesteko
bat eragin behar dugu: euskara beharrezko bihurtzea, komunikaziorako
beharrezko bihurtzea.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Euskararen
aldeko aldaketa soziala eragin nahi badugu, euskara gizartearen
periferiatik erdigunera ekarri nahi badugu, bigarren hizkuntza
izatetik lehen hizkuntza izateko bidean jarri nahi badugu, azken
batean, euskara gizartearen ardatzean jarri nahi badugu, nahitaez,
Euskal Herriko herritarren balio-eskalan euskarak garrantzi
handiagoa irabazi behar du eta hori bide bakar batetik lortuko dugu:
euskara Euskal Herriko herritarren gizarte bizitzan komunikaziorako
beharrezko eta ezinbesteko bihurtuta. Izan ere, gaur egun, euskara,
bere txikitasunetik, bere funtzionaltasun eskasetik, herritarren
begietara, hutsaren hurrengo azaltzen da gaztelaniaren eta
frantsesaren ondoan. Lluís Vicent Aracil Valentziako
soziolinguistaren hitzetan, euskararen ahuleziak gaztelaniaren
garrantzia eta beharra are eta nabarmengoa egiten du: “El euskara
subraya la importancia del castellano”.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: large;"><b>Beharra
bizilege</b></span></div>
<span style="font-size: large;">
</span>
<br />
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Orain arteko
paradigmaren tresna nagusia eskola izan den bezalaxe, “Elefantea
ikusi” artikuluak ziklo berrian garatu beharreko paradigmaren
tresnarik eraginkorrena lan-munduan ikusten du.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Gizakia
gizaki denetik bere oinarri-oinarrizko behar nagusia betetzeko,
elikatzeko, beharrean ibili da, badabil eta hala ibili beharko du
gizaki den artean ere. Lana izan da gizakien zeregin nagusia historiaren
sokan. Berak betetzen zuen bizitzaren ia denbora guztia.
Haitzuloetako urrutiko garai haietan, auzokide eta, askotan, elikagai
zituen basapiztiek bezalaxe, gizakiek ere bere denboraren zatirik
handiena elikagai bila pasatzen zuten. </span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Elefanteaz
ari garenez, ba al dakizue elefante batek zenbat denbora behar duen
egunean elikatzeko? Elefante batek egunean 16 ordu pasatzen ditu
jaten. Izan ere, elefante bakar batek egunean 220 kilo janari sartzen
baititu urdailean.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Gaur egungo
gizarte antolaketan ere, esna egiten dugun denboraren erdia, askotan
gehiago, lanean igarotzen dugu. Lana dugu gizakioi bizitzako urte
gehien eramaten digun jarduera (40-45 urte). </span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Gainerako
izaki bizidunek ez bezala, lana edo beharra gizakiak berezkoa duen
jarduera da. Lanaren bitartez gizakia mundura, bere ingurunera,
egokitu ahal izan da eta mundua eraldatzeko gaitasuna eta ahalmena
garatu du. Lanak arrazoian du oinarria eta gizakiak hori du
bereizgarri gainerako piztiengandik.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Lana da gure
gizarte antolaketaren jarduera garrantzitsuena. Gizarte modernoa,
historiaurrekoa bezalaxe, lanaren gainean dago egituratuta. Gaur
egungo gizarte aurreratu guztiek lana dute ardatz. Lana eginez
lantegien emaitzak lortzen dira, lantegien emaitzekin ekonomia
indartu egiten da eta, hain zuzen ere, ekonomiari begira dugu
antolatuta gure gaurko mundua. Ekonomiak huts egiten badu, lanak huts
egiten badu, gure mundua goitik behera dator, erabateko deskalabroa
eraginez.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Lanaren
garrantzia gaur egungo estatu moderno guztietako legedietan ere
aitortzen da, oinarrizko eta funtsezko giza-eskubide gisa. Gizakiak
berezkoa du lana eta bere izanari, bere gizakitasunari lotuta dago.
Gizakiak, duintasunez bizi ahal izateko, lana funtsezko jarduera du.
Beraz, gizakiak, bere garapen pertsonalerako, ezinbestekoa du lana
edo beharra. </span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Psikologiaren
arloan ere lana funtsezko jarduera da gizakiaren autorrealizaziorako.
Maslow jaunaren piramideak gizakiaren premiak bost mailatan
sailkatzen ditu. Lana maila guztietan funtsezko jarduera dugu
gizakiaren beharrak asebetetzeko. 1. maila: fisiologikoa (jan, edan,
jantzi, garbitu, lo egin); 2. maila: Segurtasuna (segurtasun
ekonomikoa, baliabideak, osasuna); 3.a: Harremanak/gizakidetasuna
(kidetasuna, familia, adiskideak, lagunak, maitasuna); 4.a:
Estimazioa/ aitormena (estatusa, prestigioa, errespetua...); 5.a:
Autoerrealizazioa.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgVRsvk-VjyeX4U8NsXZgAhy14zt90Rbu1NWzUftzdJHGvHPP0aGwfQFwNYLUd9dg2zvxsQzM-XaB9wEixsMCoN7TuXa4WfSN6zDDmBeSK55_oy4IA9AF5q5eAq3bQ0TtKPZAX2mWYDptM/s1600/Maslowen_piramidea_azkena.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgVRsvk-VjyeX4U8NsXZgAhy14zt90Rbu1NWzUftzdJHGvHPP0aGwfQFwNYLUd9dg2zvxsQzM-XaB9wEixsMCoN7TuXa4WfSN6zDDmBeSK55_oy4IA9AF5q5eAq3bQ0TtKPZAX2mWYDptM/s640/Maslowen_piramidea_azkena.jpg" width="640" /></a></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Eusko
Jaurlaritzak aurreko astean (2016-02-4), </span><span style="font-size: medium;">"Euskararen Gaineko Oinarrizko Diskurtsoaren lanketa" (EGOD) egitasmoaren berri eman zuen eta herritarren artean
adostasunik handiena duten <a href="http://patxibaztarrika.eus/euskararen-gaineko-diskurtso-partekaturako-zoru-komuna/" target="_blank">21 ideien zerrenda</a> aurkeztu zuen. Ideia
horien guztien artean, herritarren artean adostasun handiena duena,
eta aurkeztutako ideia zerrenda horren lehenengo tokian dagoena, %
96ko adostasunarekin, hauxe da: <i>“Haurrek ingelesa jakitearen
garrantzia”</i>. Hain zuzen ere euskal herritarrentzat garrantzitsuena
lan-mundua da eta oso barneratuta dute ingelesa behar-beharrezkoa
dela. Horregatik, gure hizkuntzari, hortik ere hainbat eraso etorri
zaizkio. Carlos Salvador UPN alderdiko gure lagunak hauxe idatzi zuen
2016-01-15ean twitterreko bere kontuan: </span><span style="font-size: medium;"><i>“Estudiar
euskera no es una necesidad educativa. Garantizar el dominio del
inglés ofrece más posibilidades para encontrar trabajo. Fácil”.</i></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Gaur egungo
gizartean bizitzako lehen 25 urteak lanera begirakoak ditugu.
Haurtzaro, nerabezaro eta gaztaroan jasotako heziketa eta prestaketa
oro lan munduari zuzenduak dira. Lanaren garrantzi soziala ukaezina
da, toki bat ematen digu gizartean, baita gizarte maila bat ere.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Historiaurrean bezalaxe, gaur egun ere, lana taldeko jarduera da, jarduera soziala.
Jarduera soziala den aldetik gizon-emakumeen arteko elkarrekintza
etengabea gertatzen da laneko eremuan eta harreman horiek eragin
betea dute etxean, familian eta lagunartean. Estatistikoki, lantokia
da bikote harreman gehien sortzen den esparrua, baita lagunarteko
harreman askoren sorlekua ere. Ez alferrik, esna igarotzen ditugun
ordu gehienak lanean igarotzen baititugu buruz buruko harremanetan,
bilera, kafe-hartze, bidaia, lan-bazkari eta abarretan. Gaur egun,
lan-munduko harremanak pertsonen arteko harreman intimoenetarako eta
hurbilekoenetarako zubi izaten dira. Lan harreman horietan sortutako
hizkuntza ohiturek eragin betea dute lankideen arteko bikote
harremanean eta, elkarbitzitzarako pausoa emanez gero, baita etxeko
hizkuntza ohituretan ere. </span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Lan-mundua
euskalduntzeko dinamika eraginkorra abian jarriz gero, eragin betea
izango luke etxetik hurbil dugun kafetegian eta tabernazuloan, janari
dendan eta okindegian, kirol-ariketak egiteko gimnasioan edo min
hartutakoan hitzordua eskatuko dugun kirol-medikuaren kontsultan.
Izan ere, horietan guztietan lanpostuak daude, eta lantoki horietatik
herritarrei zerbitzu zuzenak ematen zaizkie.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Beraz,
euskarak gizartean garrantzia eta zentralitatea irabazteko giltza
lan-mundua dugu.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<br />
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Goldaketa
lanak amaitu ditut eta, honenbestez, amaiera emango diot gaurko
jardunari. Horretarako Txerra Rodriguez soziolinguistak argitaratu
berri duen liburutik (“Sutondoko kontuak”) hartutako ideia
batekin amaituko dut: estalagmita bat egiteko tanta guztiak
beharrezkoak diren bezalaxe dira beharrezko hizkuntza baten hiztunak.
Ea nire gaurko tanta honek zerbaitetarako balio duen. MILA ESKER
euskara maitatzeagatik.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">-<b> Euskaltzaindiaren Bilboko egoitza nagusian emandako hitzaldia 2016-02-12an.</b> </span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<ul style="text-align: right;">
<li><a href="https://drive.google.com/open?id=1bxZe2Q-dXIiNe1vGUW-oVJZ1eKyQP3Xh" target="_blank">Hitzaldi honen PDF fitxategia eskuratu nahi baduzu, sakatu HEMEN.</a></li>
</ul>
<br />
_________________________________________________________________________________________________<br />
<h2>
</h2>
<h1 class="entry-title">
</h1>
<h1 class="entry-title">
Elefantea, autoritatea, zorua eta beste.</h1>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2016-02-21 / 08:24 / Alex Vadillo<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="color: olive;"><b><span style="text-decoration: underline;">Elefantea. </span></b></span></span>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<br />
<div style="text-align: right;">
</div>
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;">Oso istorio ezaguna da. Zenbait gizon itsuk elefante baten gorputza
ukitu behar zuten, nolakoa den jakiteko. Bakoitzak atal bat ukitu du,
eta ezin dira ados jarri: tronpa ukitu duenak suge luze baten antza
duela dio; hanka ukitu duenak zuhaitz-enbor baten modukoa dela uste du;
belarria ukitu duenak abaniko baten itxura hartu dio… Inork ezin du <b>elefante osoa irudikatu</b>.</span><br />
<br />
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;">
</span><span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;">Iruditzen zait puntu horretan gaudela. Aurrean elefante bat dugula
adostu dugu. Elefante nolakoa den adostea falta da. Bada horretarako
lana.</span><br />
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"> </span><br />
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;">
</span><span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="color: olive;"><b><span style="text-decoration: underline;">Paradigma berria. </span></b></span></span><br />
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;">
</span>
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"> </span><br />
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhfGMHY3KAENLGOhKeDAiDaWK5o5Fom7OTNv0sYo_2bt-qEPOcCxBipLMBhIl3wgKHA0w1T8u0F3dtF7E8qv2o6I7vncpv5kDMiRDbi1h9WYwNaU-arRYVgDH1pR0yKW0pxePCwn-I67PY/s1600/Alex_Vadillo.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhfGMHY3KAENLGOhKeDAiDaWK5o5Fom7OTNv0sYo_2bt-qEPOcCxBipLMBhIl3wgKHA0w1T8u0F3dtF7E8qv2o6I7vncpv5kDMiRDbi1h9WYwNaU-arRYVgDH1pR0yKW0pxePCwn-I67PY/s1600/Alex_Vadillo.jpg" /></a></td></tr>
<tr align="right"><td class="tr-caption">Alex Vadillo Otxoa</td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;">Ezagutza eta erabilera gurdi bereko bi gurpilak dira: ezinbestean
elkarrekin biratu behar direnak, gurdia ondo ibiliko bada. Beharra da
gurdiaren ardatza. Patxik bete-betean asmatu duela iruditzen zait.
BEHARRA DA GAKOA. <b>“Beharrezkotasuna”.</b> Era ezberdinetan
formulatu daiteke: arnasgune (geografikoak zein soziofuntzionalak),
espazio normalizatuak, espazio hegemonikoak, dentsitate handiko guneak…
edo -Patxik dioen moduan-<b> “euskaraz egiteko ziurtasun eremuak”.</b></span><br />
<br />
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;">
</span><span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="color: olive; text-decoration: underline;"><b>Autoritatea </b></span></span><br />
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;">
</span>
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"> </span><br />
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;">Lidergo-kontuak zailak dira Euskal Herrian. Euskaltzaindiaren antza
izango duen zerbait eskatzen da, edota Euskaltzaindiak berak lidergoa
izatea. Ez dakit, bada. Manex Agirrek arrazoi du: <span class="st"><i>«Euskaltzaindiaren antza izatekotan izan dezala, autoritate-izaeran, eta ez lan-metodologian eta dinamismoan»</i>.
Kritika gogorxeagoak ere entzun dira (dinosaurioak, gerontokrazia…).
Euskaltzaindia aldatu da garai batetik hona, baina onartuko didazue,
oraindik ere, baduela elitismo kutsu nabarmen bat.</span></span><br />
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span class="st"><br />
</span></span><br />
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;">
</span><span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;">Iruditzen zait<b> autoritateari beste zentzu bat</b> eman behar diogula, edo bestelako autoritate mota bat eraiki. Kike Amonarrizek<b> “lidergo partekatuaz”</b> hitz egin zuen: ados. Euskararen munduan <b>“lidergo eraldatzaileaz”</b>
ere hitz egin izan da: aktibazioa bilatzen duen lidergoa; nork bere
ardura hartzera animatzen duena; prozesuak abian jarri eta prozesuei
eutsi egiten dien autoritatea, prozesu horien emaitza baldintzatu gabe.
Horrelako zerbait behar dugu. Ez inork gogoeta burutsua egin, eta gero
horren berri ematea, baizik eta gogoeta prozesu kolektiboa: euskara
elkarteetan, euskara zerbitzuetan, enpresetan… Imajinatzen duzue?
Kolosala litzateke.</span><br />
<br />
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;">
</span><span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="text-decoration: underline;"><span style="color: olive;"><b>Zoru komuna</b></span></span></span><br />
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;">
</span>
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"> </span><br />
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;">Topalabeko kideen arabera, zoru komuna da “izaera anitzeko euskaltzaleok maila kolektiboan partekatzen dugun <b>konpromiso-esparrua</b>,
non euskaldunontzat eremu komun eta eroso bat egongo den, bizitzeko,
elkarrekin lan egiteko, eta etorkizun-proiektu bat partekatzeko”.
Hortaz, zoru komuna ezin da izan alde bateko eta besteko jarreren arteko
zatitzaile komun handiena (iritzi guztien % 80, mutur bateko eta
besteko % 10 kendu ostean). Bi gauza ezberdin dira, ezta?</span><br />
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><br /></span>
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="font-size: small;"><b>(ALEX VADILLO OTXOA Euskara teknikaria eta <a href="http://www.garabide.eus/blogak/allartean/">Allartean</a> soziolinguistika blogaren sortzailea da)</b></span></span><br />
<br />
<ul>
<li><span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="font-size: small;"><b>Estreinakoz Allartean blogean argitaratua 2016-02-21ean. </b></span></span></li>
</ul>
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="font-size: small;"><b></b></span></span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<br />
_________________________________________________________________________________________________<br />
<h2>
</h2>
<h1 class="entry-title">
Egundoko ekarpena.</h1>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2016-02-22 / 21:00 / Arkaitz Zarraga<br />
<br />
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEivfR8moJw5YjhlALi0f17srJktLmtyiDQUO7djD7bcE2CiY9UgDPsSBhN33LdTiMvBHDIahbN41TTQURAmYB5HCJPxhNN8qprSL1Gh_iNXY2gV3XGQkxartEy0lql47v5d5WHLUimgiYI/s1600/-Elefantea_ArkaitzZarraga.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEivfR8moJw5YjhlALi0f17srJktLmtyiDQUO7djD7bcE2CiY9UgDPsSBhN33LdTiMvBHDIahbN41TTQURAmYB5HCJPxhNN8qprSL1Gh_iNXY2gV3XGQkxartEy0lql47v5d5WHLUimgiYI/s1600/-Elefantea_ArkaitzZarraga.jpg" /></a></td></tr>
<tr align="right"><td class="tr-caption">Arkaizt Zarraga Azurmendi</td></tr>
</tbody></table>
<span lang="EU">Euskaltzaindi<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT188_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT233_com_zimbra_date" role="link">are</span></span>n
hautu<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT189_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT234_com_zimbra_date" role="link">az,</span></span> bozka ere eman dut. Egungo Euskaltzaindi<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT190_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT235_com_zimbra_date" role="link">are</span></span>n ezaug<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT191_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT236_com_zimbra_date" role="link">arr</span></span>iak ezagututa zalantzak s<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT192_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT237_com_zimbra_date" role="link">art</span></span>zen zaizkit, baina oro har proposamena egokia, aproposa
eta bizi dugun unean “oportunoa” iruditzen zait. Denok dakigu gure herrian
administrazioa-herrigintza dagoen dikotomia horrek sokatira baten antza hartzen
duela. Ni neu argi kokatzen naiz sokamutur batean bereziki, baina argi daukat
gainditu beharreko ezinikusi, gaizkibegiratu eta elkartrabatze asko daudela. Zentzu
horretan, eta Sagrariok adierazten duen bezala, historia oparoa du Euskaltzaindiak.
Jagon sailak berriro ere protagonismoa hartu behar du. Sagrariok aipatutako
guztiez gain, nik EUskararen liburu zuria ere aipatuko nuke. Baina gainera, etxe
santu horretan ere aldaketa baten beharra dago. Corpusari hainbeste begiratu
barik, estatusari begiratzeko unea du, filologiatik urrundu eta soziolinguistika,
hizkuntzaren soziologia, antropologia, hizkuntza politika, pragmatika...
gehiago behar da. Berdin ere unibertsitatean, baina hori ere beste baterako
utziko dugu.</span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="EU">Bestela, zure
hitzaldiaz esan behar dizut erabat ados nagoela aipatzen duzunarekin. Erabilera
indartzea, belaunaldiz belaunaldiko jarraipena edo ondorengoetaratzea eta
estatusean aurreratzea, zalantzarik gabe erronka nagusiak dira. Estatusarena zentzu
zabalean, hau da, lege estatusetik gizarte mailako prestigiora. Hor kokatzen da
lan munduaren garrantzia, jakina. Ondo osatuta dago publikotik egindako lehen
ekarpenean (Elefantearen testuari egindako ekarpenetan bezala) komunikabideak
(ETB) eta Internet aipatzean.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="EU">Agian piska bat
zeh<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT193_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT238_com_zimbra_date" role="link">azt</span></span>ea falta da p<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT194_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT239_com_zimbra_date" role="link">ara</span></span>d<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT195_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT240_com_zimbra_date" role="link">igm</span></span>a bera iraultza zientifikoan datzala esatean zertaz
<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT196_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT241_com_zimbra_date" role="link">ari</span></span> z<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT197_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT242_com_zimbra_date" role="link">are</span></span>n, Zein zientziatik edan behar dugun. Nik oso argi dut, adibidez,
egundoko inbertsioa egin behar dugula hizkuntzaren irakaskuntzan. Batez ere
Helduen Euskalduntze Alfabetatzeari dagokionez. Izan ere, hortxe prestatuko
ditugu pertsonak lanean aritzeko, baina gainera, euskaltegietatik irtenda,
lan-munduko plangintzak garatzen jarriko bagenitu euskaltegiak, egun
euskaltegietara hurbiltzen ez diren euskaldungaiengan eragiteaz gain, “euskaldundu”
direnengan ere eragingo genuke, testuinguruan eragingo genuke, erabileran
zuzenki eragingo genuke... Horretarako egokia da HABEren curriculuma,
zientziatik egoki edan baitu, baina oso testu puntakoa izateak ez du ezertarako
balio gerora aplikatzen ez badakigu, langileak inork trebatzen ez baditu...</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="EU">Aipatzen duzun
DALEren piramidea s<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT198_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT243_com_zimbra_date" role="link">arr</span></span>itan erabili dut nire ik<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT199_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT244_com_zimbra_date" role="link">ast</span></span><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT200_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT245_com_zimbra_date" role="link">aro</span></span>etan. Oso baliag<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT201_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT246_com_zimbra_date" role="link">arr</span></span>ia
iruditzen zait erakusteko ze gaizki <span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT202_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT247_com_zimbra_date" role="link">ari</span></span> g<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT203_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT248_com_zimbra_date" role="link">are</span></span>n Hizkuntza Eskakizunen diktadura
pean Euskalduntze Alfabetatzean eta zelan testuinguruen baitan irakatsita <span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT204_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT249_com_zimbra_date" role="link">ask</span></span>oz
eraginkorragoak izango ginatekeen. M<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT205_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT250_com_zimbra_date" role="link">asl</span></span>owren b<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT206_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT251_com_zimbra_date" role="link">iga</span></span>rren mailatik hirug<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT207_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT252_com_zimbra_date" role="link">arr</span></span>enerako
bidean dauden horiei laguntzeko bide horietan sakondu beh<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT208_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT253_com_zimbra_date" role="link">ark</span></span>o genuke
zalantz<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT209_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT254_com_zimbra_date" role="link">ari</span></span>k gabe.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="EU">Tira, hortik doa
nire h<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT210_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT255_com_zimbra_date" role="link">arr</span></span>ikada (h<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT211_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT256_com_zimbra_date" role="link">arr</span></span>ikadetako bat), baina zure p<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT212_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT257_com_zimbra_date" role="link">ara</span></span>d<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT213_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT258_com_zimbra_date" role="link">igm</span></span>an oso egoki kokatuta
ikusten dut. Horregatik sentitzen dut erabateko sintonia <span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT214_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT259_com_zimbra_date" role="link">azk</span></span>en aldian entzuten
diren zenbait joerekin. Kontua da ez dakidala zer egin behar dugun behingoz
eztabaidatik neurri jakinetara pasa ahal izateko! </span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="EU">Patxi, nirekin
konta dezakezu bide honetan sakontzeko. Galderak badituzu bota l<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT215_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT260_com_zimbra_date" role="link">asa</span></span>i, ek<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT216_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT261_com_zimbra_date" role="link">arp</span></span>en
jakinen bat nahi izanez gero, eskatu. Eta, batez ere, jakin ez<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT217_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT262_com_zimbra_date" role="link">azu</span></span> bide onetik
zo<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT218_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT263_com_zimbra_date" role="link">aze</span></span>la uste dudala eta kriston ek<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT219_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT264_com_zimbra_date" role="link">arp</span></span>ena egin duzula iruditzen zaidala. Espero
dut minbizi mad<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT220_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT265_com_zimbra_date" role="link">ari</span></span>katu hori gainditzea eta gerora eskerrak ematea “bitxo<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT221_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT266_com_zimbra_date" role="link">ari</span></span>”
eman dizun adore eta bultzadagatik. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="EU">Bejondeizula eta
nahi duzun <span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT222_com_zimbra_date" role="link"><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT267_com_zimbra_date" role="link">art</span></span>e.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="EU"><b>(ARKAITZ ZARRAGA AZURMENDI Basauriko euskaltegiko irakaslea da, trebatzaile lanetan)</b> </span></div>
<br />
<br />
_________________________________________________________________________________________________<br />
<h2>
</h2>
<h1 class="entry-title">
Elefantea gidari ona da.</h1>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2016-02-24 / 08:57 / Joxe Manuel Odriozola<br />
<br />
<br />
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjTYbtuQL_1bywuoILdfI0BMJpC-S_04YkyIkTYNU1FwW-5RPneZ8JNiJgxkvY4nmfKRYKya8z0lzvQE63nE5nCuBQ8TyB5dmeShff8PCqGz5aUMhllRtglfOLHeXyMifXw11etCZKxYd4/s1600/-Elefantea_JoxemanuelOdriozola.png" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjTYbtuQL_1bywuoILdfI0BMJpC-S_04YkyIkTYNU1FwW-5RPneZ8JNiJgxkvY4nmfKRYKya8z0lzvQE63nE5nCuBQ8TyB5dmeShff8PCqGz5aUMhllRtglfOLHeXyMifXw11etCZKxYd4/s1600/-Elefantea_JoxemanuelOdriozola.png" /></a></td></tr>
<tr align="right"><td class="tr-caption">Joxe Manuel Odriozola</td></tr>
</tbody></table>
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<i>Berria
</i>egunkarian argitaratu zenuen <a href="http://www.berria.eus/paperekoa/1832/020/003/2016-02-18/euskara_beharra_da_gakoa.htm" target="_blank">"Euskara, beharra da gakoa"</a>
artikulura mugatuko naiz nire hausnarketa labur honetan. Horko
pasarte batzuk oso mamitsuak direnez, badago zer pentsatua zuk
formulatutakoaren hariari tiraka.</div>
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
Besteak
beste, diozu, hizkuntza minorizatuak “beren hiztunek dituzten
komunikazio behar guztiak betetzen ez dituzten hizkuntzak” direla,
“beste hizkuntza batek, menderatzaileak, beren komunikazio-esparru
eta funtzioak bereganatu dituela”. Ez da abiapuntu txarra zurea:
zer egin behar dugun jakiteko, zer egin diguten jakitea baino gauza
hoberik ez dago. Estatuaren hizkuntza nazional hegemonikoak goitik
behera hizkuntza menderatuaren funtzioak irentsi ditu, azken honek
bere-bereak zituen funtzio arruntak ere zurrupatu arte. Ondorio
adierazgarria: hizkuntza menderatzaileak hizkuntza menderatuaren
funtzioak blokeatu eta are ordezkatu egiten ditu funtzioen
botere-hierarkia dela medio. Patxi, funtzio kultural eta
sozioekonomikoak gutxietsiz euskararen funtzio arruntak indartu nahi
dituztenei ohar txit argigarria egin diezu hor.
</div>
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
Zure
bigarren ohartarazpenari ere argitasunaren txinparta dario.
Lehendabizi diozu hizkuntzaren erabileraren araberakoa izango dela
ezagutza. Eta ondoren, galdetzen duzu gaur egun non den beharrezkoa
euskara. “Gizarteko zein eremu funtzionaletan da ezinbesteko? Inon
ez. Euskara bigarren mailako hizkuntza dugu”. Honako hitzokin
bukatzen duzu pasartea: “euskararen ahuleziak gaztelaniaren
garrantzia eta beharra are eta nabarmenagoa egiten du”.</div>
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
Mamitsuak
dira, mamitsuak direnez, zure hitzen mezuak. Zure lehendabiziko
ideiak maiz pentsatu izan dudan burutaziora narama: alegia, hizkuntza
baten ezagutza erabileraren mendeko kontua dela, ez dela prozesu
autonomo bat, ez dela praxirik gabeko jakite teoriko formal bat.
Hizkuntza baten jakite maila erabilera osoak, alegia, orotariko
sozializazioak, ez eskolakoak bakarrik, determinatzen duela.
Hizkuntza baten gaitasun komunikatiboa ez da gaitasun kognitiboa,
akademikoa eta formala soilik, sozializazio eta erabilera orokorrari
esker lortzen den gaitasun integrala dela.
</div>
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
Pasarteko
bigarren puntuaren bukaeratik hasita, gutxitan azpimarratzen den
ideia bat jo duzu begiz: hau da, euskararen egoera zinez zertan den
jakin nahi duenak, ezin dio euskarari soilik begiratu, erdararen
estatus soziolinguistikoari ere so egin behar dio. Bi hizkuntzen
arteko dialektika soziolinguistikoaz eta politikoaz mintzo ez zaigun
diskurtsoa ez da sinesgarria. Engainagarria da erabat. Eta diskurtso
mota horrek bizi giatu inoiz baino gehiago gaur. Diskurtso
aldaketaren izenean, diskurtso euskaltzalea gero eta otzanagoa
bihurtzen ari da. Itxurak itxura, diskurtso ofizialaren
aldaera-trazak hartzen ari da egunetik egunera.
</div>
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
Hizkuntzaren
beharrezkotasunaz, berriz, zer esango dizut nik? Zerorrek ondo baino
hobeto diozu: bigarren mailako hizkuntzak bigarren mailako herritar
egiten gaitu, gure euskalduntasuna ez da giza duintasunari dagokion
neurrikoa. Duintasunaren neurria zer den jakin nahi duenak, berriz,
azter beza erdaldunaren estatus soziolinguistikoa, hor aurkituko du
hitzaren neurriko egoera. Beharrezkoa ez den hizkuntzak ez gaitu
gizaki oso egiten, eta, horregatik, euskarak ez gaitu euskaldun
egiten. Eta norbaitek sinetsarazi nahi badigu beste hizkuntza batekin
edo batzuekin batera egiten gaituela herritar euskaldun, ez sinetsi.
Gainerako hizkuntzak ez ditugu behar ezertarako euskaldun izateko.
Hizkuntza horiek behar ditugu nazio-hizkuntzaz haraindi dauden
funtzio komunikatiboak asetzeko. Ez bestetarako. Izan ere, euskaraz
bizitzea ezin da izan bigarren mailako hizkuntza batean bizi eta
erdara menderatzaileak euskara menderatuak bete behar lituzkeen
funtzioak betez euskaldunon duintasuna osatzea. Bigarren edo
hirugarren hizkuntza osagarria eta aberasgarria izango zaigu axioma
soziolinguistiko hau betetzen den neurrian: hau da, euskarak nazio
euskaldunaren funtzio komunikatiboak bete beharko ditu, zeren eta
hori gertatu ezean, gure euskalduntasuna euskalduntasun diglosikoa
(ohiko zentzuan, ez jatorrizkoan), etnikoa, artifiziala eta marjinala
izango da.
</div>
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
“Lana
da gure gizarte antolaketaren jarduera garrantzitsuena”: horra zure
beste iritzi bat. Bete-betean asmatu duzu gai horretan ere:
“sozializazioaren faktorerik garrantzitsuena lana da”, dio
batetik Andre Gortzek. Eta bestetik: “kohesioa eta herritartasuna
oinarritzen diren lana” ezin da murriztu nolanahiko ‘lana’
kontzeptura, zeren eta “lana kategoria antropologikoa izateaz gain,
gizakiaren bizi-iraupena bermatzen duen beharrizana da”
(“Metamorfosis del trabajo”, 1995). Labur-zurrean: lanak bizi du
gizakia beste ezerk baino areago.
</div>
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
Oker
ez banago, esan izan duzu hezkuntza sistemak euskalduntzen duena
lantegi erdaldunak zapuzten duela. Ez dakit zure hitzak horiek diren,
baina zure aburua hor nonbait ibiliko da. Zure pertzepzio
soziolinguistiko zolia euskarari buruz egiten diren azterketa,
inkesta eta neurketa guztiak baino fidagarriago da. Lanaren mundua
indar soziolinguistiko erdaldunen esku dagoen bitartean, D ereduaren
inguruan guztiz zabaldua eta onartua dagoen ilusioa iruzur bat
besterik ez da arnasguneak salbuetsita. Jadanik ez da nahikoa eskolak
ez duela euskalduntzen esatea, bada ordua zera eransteko ere: alegia,
D ereduak ez duela euskalduntzen gaurko baldintza
soziolinguistikoetan, euskalduntzea gaitasun komunikatiboa eskuratzea
baldin bada. Eta ezin da besterik izan. Gure agintari autonomikoei
ahantzi egin zaie nonbait, hizkuntzak ikasi baino errazago ahaztu
egiten direla, eta eskolan ikasitakoa, jarraipenik ezean, erdal
itsasoan itota ahanzten dela.
</div>
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
D
ereduak ez du euskalduntzen, berez ezin duelako halako helbururik
erdietsi. Ez al dugu bada gorago berretsi honako axioma honen
zuzentasuna: hots, euskaldundu, sozializazioaren kate-harreman osoak
bakarrik euskaldun dezake, ez pertsonaren bizitzako aro eta molde
jakin batek. Euskaraz bizi ezean ez dago euskaldun izaterik. Euskaraz
bizitzeak bakarrik ahalbidetzen duelako ahoz eta idatziz behar
adineko erabilera eta motibazioa garatzea, eta, ondorioz, gaitasun
komunikatibo nahikoaren jabe izatea.
</div>
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
Zure
proposamenak hirugarren transmisiora garamatza. Batetik, hizkuntzaren
transmisio naturala daukagu: nolabait esateko, funtzio lokalera eta
etnikora mugatzen da bere egitekoa. Bestetik, transmisio kulturala,
hizkuntza nazionalaren hezkuntzazko eta hedabidezko funtzio kognitibo
eta informatiboak bilduko lituzke bere baitan. Hirugarren funtzioa
funtzio sozioekonomikoa izenda dezakegu, zure eskariaren zentzuari
jarraiki. Bizitza sozioekonomikoaren oinarri eta egitura material,
teknologiko eta pragmatikoak ehuntzen eta gauzatzen dituen jarduera
mota, hain zuzen.
</div>
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
Lanaren
eta hizkuntzaren arteko harremanez ari garenez, zilegi bekit
harreman horren ikuspegi filosofikoaz hitz erdi bat hemen landatzea.
“Lanaren eskutik eta lanaren bidez sortu zen hizkuntza (Marx eta
Engelsen ustea zen hau), eta auzi horri buruz dagoen azalpen zuzen
bakarra horixe da. (…) Lehendabizi lana, eta gero, horrekin batera,
hitza: horra hor bi akuilu nagusiak”. Beharbada ez zebiltzan oso
oker marxismoaren sortzaileak. Lana baitu gizakiak oina-oinarrizko
beharrei erantzuteko baliabide-iturria, beste ezer baino lehen ase
beharrekoa. Eta beharrizan hori baldin bazegoen hizkuntzaren
sorrerako zioetan, oraingo gizakiaren beharrak ere lanaren bidez
asetzen dira orduan bezala ez bada ere. Guztiz zentzuzkoa da, beraz,
zuk baietsi duzuna: lana da pertsonaren bizitzako “jarduera
garrantzitsuena”, jarduera garrantzitsurik baldin bada.</div>
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
“Lanerako
edota beharrerako hizkuntza gisa baliorik ez duen bitartean”
euskarak ez du etorkizunik zure ustez. Nik erantsiko nuke kultura
soziolinguistikoaren oinarrizko printzipio bat ezarri duzula
euskararen aldeko borroka-leku ideologikoan eta politikoan. Hizkuntza
plangintzan eta glotopolitikan lehentasunik baldin badago, lanaren
eremuari zor zaio lehentasun hori. Eta arrazoia begien bistan dago:
botere-gune estrategikoa da ekonomiaren sistema, eta sistema
estrategiko horretatik kanpo dagoen komunitate linguistikoa hotzak
akabatzen dago. Bizitza materialaren, sozialaren eta kulturalaren
erreprodukzioan esku hartzen ez duten hiztunak eta hizkuntzak ezin
dira produzitu eta erreproduzitu bere baitako erregulazio
mekanismoetan. Zerraldoa edo bizi-iraupen artifiziala: horra zer
daukaten zein atarian. Euskarari bigarrena opa dio botere-sistema
autonomoak Hegoaldean, aurrenekoa Frantziak Iparraldean.</div>
<div align="JUSTIFY" style="line-height: 200%; margin-bottom: 0cm;">
</div>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<b>(JOXE MANUEL ODRIOZOLA LIZARRIBAR gizarte-hizkuntzalaria da)</b><br />
<br />
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
_________________________________________________________________________________________________<br />
<h2>
</h2>
<h1 class="entry-title">
Paradigma berriaren osagai funtsezko batzuk.</h1>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2016-02-28 / 11:03 / Mikel Irizar Intxausti<br />
<br /></div>
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhNBkRtpgRHahpp-4K2mhQZRf9KKOcEVIlkIswe6PRLdF_zJUXjf8QoIQQXAgIbmxElyyeDzXyUgfN_8smowC9LisDQeiaCDacqkw_OmpdjuU3pda3cS4n-l4lbfr4ZC0-yqWhF3rS5W5s/s1600/Mikel_Irizar_Intxausti.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhNBkRtpgRHahpp-4K2mhQZRf9KKOcEVIlkIswe6PRLdF_zJUXjf8QoIQQXAgIbmxElyyeDzXyUgfN_8smowC9LisDQeiaCDacqkw_OmpdjuU3pda3cS4n-l4lbfr4ZC0-yqWhF3rS5W5s/s320/Mikel_Irizar_Intxausti.jpg" width="278" /></a></td></tr>
<tr align="right"><td class="tr-caption">Mikel Irizar Intxausti</td></tr>
</tbody></table>
<div>
Kaixo Patxi!</div>
<div>
</div>
<br />
<div>
Irakurri diat hire <span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1597_com_zimbra_date" role="link">art</span>ikulu m<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1598_com_zimbra_date" role="link">ard</span>ula eta, nab<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1599_com_zimbra_date" role="link">ard</span>urak gorabehera, bere horretan osorik egiten diat nire. Zorionak horrenbeste h<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1600_com_zimbra_date" role="link">ari</span> mutur hain ondo h<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1601_com_zimbra_date" role="link">ari</span>lkatzeagatik!</div>
<div>
<br /></div>
Beste kontu bat duk ea hire <span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1602_com_zimbra_date" role="link">art</span>ikuluan egiten dituan <span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1603_com_zimbra_date" role="link">azp</span>im<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1604_com_zimbra_date" role="link">arr</span>ak eta proposatzen dituan metaforak p<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1605_com_zimbra_date" role="link">ara</span>d<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1606_com_zimbra_date" role="link">igm</span>a berri bat osatzera iristen diren, nik esango nikek oraindik ezetz. Berez p<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1607_com_zimbra_date" role="link">ara</span>d<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1608_com_zimbra_date" role="link">igm</span>a hitzak adiera ezberdinak ditik, eta lehenik horretan j<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1609_com_zimbra_date" role="link">arr</span>i beh<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1610_com_zimbra_date" role="link">ark</span>o gintzakek ados. Ni ez nauk teorikoa, baina praxi oso interesg<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1611_com_zimbra_date" role="link">arr</span>ia bizitzen <span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1612_com_zimbra_date" role="link">ari</span> nauk <span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1613_com_zimbra_date" role="link">azk</span>en b<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1614_com_zimbra_date" role="link">ola</span>dan. Eta hortik ikusten diat eusk<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1615_com_zimbra_date" role="link">ara</span>ren inguruan eraikitzen <span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1616_com_zimbra_date" role="link">ari</span> den p<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1617_com_zimbra_date" role="link">ara</span>d<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1618_com_zimbra_date" role="link">igm</span>a berri<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1619_com_zimbra_date" role="link">are</span>n osagai funtsezko batzuk ondokoak direla:<br />
<br />
<ul>
<li><b>Eusk<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1620_com_zimbra_date" role="link">ara</span>ren normaliz<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1621_com_zimbra_date" role="link">azi</span>oa prozesu bat da (ez estatus bat) eta euskaltzaleon erronka da bere adier<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1622_com_zimbra_date" role="link">azl</span>e oin<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1623_com_zimbra_date" role="link">arr</span>izkoek h<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1624_com_zimbra_date" role="link">azk</span>unde erritmo j<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1625_com_zimbra_date" role="link">arr</span>aitu bat erakustea.</b></li>
</ul>
<ul>
<li><b>Eusk<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1626_com_zimbra_date" role="link">ara</span>ren normaliz<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1627_com_zimbra_date" role="link">azi</span>oan ez dago helburu finalista bermatzaile bat,
inertziak beti izango ditu kontra, Ber<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1628_com_zimbra_date" role="link">az,</span> beti beh<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1629_com_zimbra_date" role="link">ark</span>o du hiztunen eta
erakundeen konpromisoa, hobe dugu agoniak b<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1630_com_zimbra_date" role="link">azt</span>ertzea</b><b>. </b></li>
</ul>
<ul>
<li><b>Eusk<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1631_com_zimbra_date" role="link">ara</span>ren normaliz<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1632_com_zimbra_date" role="link">azi</span>oa gauzatuko da esp<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1633_com_zimbra_date" role="link">arr</span>u eta funtzio g<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1634_com_zimbra_date" role="link">arr</span>antzitsu batzuetan -ahalik eta gehienetan, ez dira inoiz guztiak izango- eusk<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1635_com_zimbra_date" role="link">ara</span>z egitea ohiko edo ez egitea <span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1636_com_zimbra_date" role="link">ara</span>zo bihurtzen direnean.</b><b> </b></li>
</ul>
<ul>
<li><b>Eusk<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1637_com_zimbra_date" role="link">ara</span>ren normaliz<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1638_com_zimbra_date" role="link">azi</span>oan on<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1639_com_zimbra_date" role="link">art</span>u beh<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1640_com_zimbra_date" role="link">ark</span>o dira h<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1641_com_zimbra_date" role="link">iga</span>dura esanguratsuak is<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1642_com_zimbra_date" role="link">ola</span>mendu<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1643_com_zimbra_date" role="link">are</span>n ondorioz sortu ziren <span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1644_com_zimbra_date" role="link">arn</span><span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1645_com_zimbra_date" role="link">asg</span>uneetan; eusk<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1646_com_zimbra_date" role="link">ara</span> nonahi eta beti egongo da beste hizkuntz<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1647_com_zimbra_date" role="link">are</span>n batekin <span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1648_com_zimbra_date" role="link">igu</span>rtzian.</b><b> </b></li>
</ul>
<ul>
<li><b>Eusk<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1649_com_zimbra_date" role="link">ara</span>ren kalitatean edo jatort<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1650_com_zimbra_date" role="link">asu</span>nean ere on<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1651_com_zimbra_date" role="link">art</span>u beh<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1652_com_zimbra_date" role="link">ark</span>o dira h<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1653_com_zimbra_date" role="link">iga</span>dura handiak, hizkuntz<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1654_com_zimbra_date" role="link">are</span>n hedapena eremu gero eta '<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1655_com_zimbra_date" role="link">arr</span>otzago'etan gauzatuko bai da. </b></li>
</ul>
<ul>
<li><b>Eusk<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1656_com_zimbra_date" role="link">ara</span>ren posizio soziala izango da hiztunon posizio sozial<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1657_com_zimbra_date" role="link">are</span>n <span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1658_com_zimbra_date" role="link">ara</span>berakoa; euskaltzaleok hegemoniko g<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1659_com_zimbra_date" role="link">are</span>n esp<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1660_com_zimbra_date" role="link">arr</span>uetan eusk<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1661_com_zimbra_date" role="link">ara</span> hegemoniko izango da ("pintan v<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1662_com_zimbra_date" role="link">asc</span>os" esaten dik nire lagun batek).</b></li>
</ul>
<ul>
<li><b>Eusk<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1663_com_zimbra_date" role="link">ara</span>k aurrera egin dezan euskaltzalet<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1664_com_zimbra_date" role="link">asu</span>na auspotzea bezain baliotsua da kontrakot<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1665_com_zimbra_date" role="link">asu</span>na desaktibatzea. Horret<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1666_com_zimbra_date" role="link">ara</span>ko
eraiki behar dira diskurtso inklusiboak (askatasuna, berdintasuna,
justizia), helburu partekatuak (hizkuntza berdintasuna), tarteko
esparruak (hizkuntza simetria), autoritate zientifikoak
(Soziolinguistika Institutua), praktika erraztaileak (ulermena berariaz
lantzea)...</b><b> </b></li>
</ul>
<ul>
<li><b>Gurea bezalako giz<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1667_com_zimbra_date" role="link">art</span>e konplexuak p<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1668_com_zimbra_date" role="link">oli</span>zentrikoak dira eta ez dute amets bak<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1669_com_zimbra_date" role="link">arr</span>a p<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1670_com_zimbra_date" role="link">art</span>ekatzen, baizik eta amets ezberdinez osatutako konstel<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1671_com_zimbra_date" role="link">azi</span>o bat. Euskaltzaleon egitekoa da eusk<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1672_com_zimbra_date" role="link">ara</span> ondo kokatzea konstel<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1673_com_zimbra_date" role="link">azi</span>o horretan.</b><b> </b></li>
</ul>
<ul>
<li><b>Eusk<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1674_com_zimbra_date" role="link">ara</span>ren aldeko dinamikan jauzi handia egin liteke ikuspegi edo p<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1675_com_zimbra_date" role="link">ara</span>d<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1676_com_zimbra_date" role="link">igm</span>a p<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1677_com_zimbra_date" role="link">art</span>ekatu baten inguruan adost<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1678_com_zimbra_date" role="link">asu</span>n sozio-p<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1679_com_zimbra_date" role="link">oli</span>tiko zabala sortzen bada, horrek sortuko lukeen ilusio<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1680_com_zimbra_date" role="link">ari</span> esker</b></li>
</ul>
<br />
Beno, horiek batzuk dituk (eta eztabaidatzekoak) nire eguneroko esperientziatik atera eta bapatean zerrendatuta.<br />
<br />
Oro h<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1681_com_zimbra_date" role="link">ar,</span> oso baikor sentitzen nauk. Umilt<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1682_com_zimbra_date" role="link">asu</span>n handia zagok alde ia guztietan, bai ekonomikoa (murrizketen eraginez) eta bai intelektuala (zalantza p<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1683_com_zimbra_date" role="link">art</span>ekatua) eta <span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1684_com_zimbra_date" role="link">asp</span>aldi ez bezala errespetuz h<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1685_com_zimbra_date" role="link">art</span>zen diagu elk<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1686_com_zimbra_date" role="link">ar.</span>
Orain behar ditiagu eztabaidarako eta gogoetarako foroak, eta iritziak
partekatzeko sareak. Zentzu horretan, oso estimagarria eta txalogarria
duk hire ekarpena, Patxi, mila esker.<br />
<br />
Bes<span class="Object" id="OBJ_PREFIX_DWT1687_com_zimbra_date" role="link">ark</span>ada bat eta animo!<br />
<br />
<br />
<b><span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;">(MIKEL IRIZAR INTXAUSTI Hizkuntza Berdintasunerako zuzendaria da Gipuzkoako Foru Aldundian).</span></b><br />
<br />
<br />
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
_________________________________________________________________________________________________<br />
<h2>
</h2>
<h1 class="entry-title" style="text-align: left;">
Une egokia izan daiteke euskalgintzak hurrengo urratsak emateko</h1>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" /><br />
2016-02-29 / 17:11 / Karmelo Aiesta<br />
<br />
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhcsUsOHp6OEsqWrrJUmjP1MIYF9lQFLdhccxQj2FxSIlQX89TeJliDVKvhgQ0QBExfAZrWWgGFPVs6aoNj-eTIFYvA3DV6ihxKWFS6Euimag9KwvuaEtp5aMLtBzP0YJrjVlDvkwABfDE/s1600/KarmeloAyesta270.png" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhcsUsOHp6OEsqWrrJUmjP1MIYF9lQFLdhccxQj2FxSIlQX89TeJliDVKvhgQ0QBExfAZrWWgGFPVs6aoNj-eTIFYvA3DV6ihxKWFS6Euimag9KwvuaEtp5aMLtBzP0YJrjVlDvkwABfDE/s1600/KarmeloAyesta270.png" /></a></td></tr>
<tr align="right"><td class="tr-caption">Karmelo Aiesta</td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-size: medium;">Kaixo,
Patxi!</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Euskararen
normalizazioak gizarte-eraldaketa galanta eskatzen du.
Eraldatze-prozesuak arrakastatsuak izan daitezen, ezinbestekoa da
aldatzeko premia-sentimentua indartzea eta erdigunean kokatzea
arazoaren eztabaida. Zalantza barik, eragin handia izan duzu zuk eman
duzun lehen urrats horretan. Eskertzekoa da. Aurrena, <a href="http://patxisaez.blogspot.com/2015/12/elefantea-ikusi.html" target="_blank">elefantearen eztabaida</a> piztu zenuen. Uste dut zure hasierako helburua gainditu
egin zela, ekarpenak ez baitziren “elefantea”ri buruzkoak
bakarrik izan, euskalduntze-prozesu osoaren gainekoak baizik.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Ez dakit
lan-munduaren euskalduntzea den elefante nagusia, baina, zalantzarik
gabe, nagusietako bat bai. Bat nator zure iritziarekin. Batzuetan ez
dugu ikusten noraino heltzen den lan-esparrua. Aisialdian ere,
inguruan dugu, ia beti, lanean ari den norbait: pintxo-potean
gabiltzanean, tabernariak; frontoian, pilotariak eta apostulariak;
telebista ikusten ari garenean, aurkezleak; zinean, atezainak;
Urbiako fondan, tabernariak... Euskarak aurrera egingo badu, nahitaez
bereganatu behar du lan-eremua. Beste modu batean esanda, euskal
hiztunok erdaldunen hizkuntz eskubide eta aukera berdinak izateko,
ezinbestekoa da lan-mundua euskalduntzea. Bestalde, agerikoa da
hezkuntza-sistemak euskalduntzen duena erdaldundu egiten duela lanak.
JM Pastorrek <a href="http://patxisaez.blogspot.com.es/2016/02/erdaraz-de-paso.html" target="_blank">azaldu zituen</a> Berrian EHUko erdarazko graduko ikasleen
artean eginiko inkesta baten emaitzak: D eta B ereduko ikasleek
gradua erdaraz aukeratzeko lehen arrazoia da uste dutela
lan-merkatuan erabilgarriagoa izango dela erdaraz ikastea.
Ezinbestekoa, hortaz, lan-mundua euskalduntzea.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Autoritate
eta lidergoaren gaian ados nago Alex Vadillok <a href="http://patxisaez.blogspot.com.es/2016/02/elefantea-autoritatea-zorua-eta-beste.html" target="_blank">idatzi duena</a>rekin.
Euskal Herrian dugun antolaketa oso konplexua da, eta erakunde bakar
batek ezin du eraldaketa soziala gidatu. Kike Amonarrizek aipatutako
</span><span style="font-size: medium;">“lidergo partekatua” edo “lidergo
eraldatzailea”</span><span style="font-size: medium;"> izan daiteke aukerarik
eraginkorrena. Alexek dioen bezala, “aktibazioa bilatzen duen
lidergoa; nork bere ardura hartzera animatzen duena; prozesuak abian
jarri eta prozesuei eusten dien autoritatea, prozesu horien emaitza
baldintzatu gabe”. Nire iritzian, Euskaltzaindiak betekizun
garrantzitsua du lidergo partekatu horretan, eta beste eragile
batzuek ere bai.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Euskararen
beharrezkotasunaz, berriz, guztiz ados: bigarren mailako hizkuntzak
bigarren mailako herritar egiten gaitu, eta hori ez da ez bidezkoa ez
onargarria. Beharrezkoa al da erdara gurean? Bai, legez. Bada,
euskarak egoera berean egon behar luke bigarren hizkuntza ez izateko.
Urrun gaude oraindik egoera horretatik.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Diskurtsoaren
mailan, uste dut arriskutsua izan daitekeela </span><span style="font-size: medium;"><i>euskara</i></span><span style="font-size: medium;">
batez ere </span><span style="font-size: medium;"><i>beharra</i></span><span style="font-size: medium;">
hitzarekin lotzea, batzuek bi era gaiztotan erabiltzen baitute lotura
hori. Alde batetik, euskara inposatu nahi dela esateko; bestetik,
esateko herritarrek ez dutela euskara erabili nahi, eta horregatik
nahi dutela batzuek beharrezko izatea. Nire iritzian, diskurtso
horiei aurre egiteko, komeni da beste lotura bat ere egitea: euskara,
eskubidea, eta nahia. Hau da, biztanle guztion eskubidea da euskara
erabiltzea, biztanleok horrela nahi dugulako; eta eskubide hori
bermatzeko, biztanle guztiok dugu gure betebeharra. Gainerako
eskubide guztiekin ere gauza bera gertatzen da.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Motibazioari
dagokionez, funtsezkoa da motibazio pragmatikoa, eta beharrak eragin
handia dauka horretan. Aldi berean, komeni da beste motibazio-mota
batzuk ere jagotea, eta euskara emozioekin, bihotzarekin, balioekin,
eta gogoarekin ere lotzea. Beharrean bakarrik oinarritutako erabilera
ez da naturala, eta hil daiteke beharra desagertu bezain laster,
esaterako, ikasleek klasetik irten eta jolas-ordua heldu bezain
laster. Beharrak bakarrik ez du euskararen erabilera bermatuko;
borondate hutsak ere ez. Gogoa eta beharra, biak indartu behar dira
euskara biziberritzeko, eta koktel hori zuk proposatutako “euskaraz
egiteko ziurtasun-eremuetan” egon daiteke.</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Amaitzeko,
eredugarria eta txalogarria da bultzatu duzun eztabaida irekia eta
anitza. Aditu askoren iritziak batzen lagundu duzu eta ikusi da
sintonia handia dagoela aditu askoren artean. Une egokia izan daiteke
euskalgintzak hurrengo urratsak emateko, lidergo partekatu eta
eraldatzailearen gidaritzapean. </span>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-size: medium;">Besarkada
bat eta eutsi!</span></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><b>(KARMELO A<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;">I</span>ESTA ingeniaria eta euskaltzalea da)</b></span><br />
<br /></div>
<ul>
<li>Kamelo Aiesta «Goza daiteke gehiago. Euskaldun baten hizkuntza-bidaia» liburuaren egilea da. Ikus, <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1394450959">HEMEN</a></li>
</ul>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<br /></div>
_________________________________________________________________________________________________<br />
<h2>
</h2>
<h1 class="entry-title" style="text-align: left;">
Euskararen errota</h1>
<h1 class="entry-title" style="text-align: left;">
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" /></h1>
2016-03-01 / 09:14 / Aitor Esteban Etxebarria<br />
<br />
<br />
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj7xxQJDuVDeu_58MINbiqWZLqUxO7BW3LDv_5CupSpdz0dPhuUOAv7TdcrdYdfH9ymgbSNfmkjmrX5llAl86oCjT2V5aGoGoNto0ht6I8PdwcTtowj83uMcWW6i0EaBE23d1x9St6y3oI/s1600/Aitor+Esteban+Etxebarria.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj7xxQJDuVDeu_58MINbiqWZLqUxO7BW3LDv_5CupSpdz0dPhuUOAv7TdcrdYdfH9ymgbSNfmkjmrX5llAl86oCjT2V5aGoGoNto0ht6I8PdwcTtowj83uMcWW6i0EaBE23d1x9St6y3oI/s320/Aitor+Esteban+Etxebarria.jpg" width="308" /></a></td></tr>
<tr align="right"><td class="tr-caption">Aitor Esteban Etxebarria</td></tr>
</tbody></table>
<div style="text-align: left;">
Pozgarria da ikustea hasitako eztabaidak badarraiela martxan eta geroz eta jende gehiagok hartzen duela parte. Deus baino lehen, zorionak <a href="http://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_content&Itemid=619&catid=121&id=4970&lang=eu&view=article" target="_blank">Bilboko jardunaldia</a>ren antolatzaile, berbalari eta entzuleoi; ni tamalez, lan kontuak tarteko ezin izan nintzen bertan izan. Hori horrela, Berriak plazaratutako <a href="http://www.berria.eus/paperekoa/1850/002/001/2016-02-13/berrikuntzarako_zimendu_bila.htm" target="_blank">kronika</a> hartu dut abiapuntu eta modu artezean erantzun nahiko nioke artikuluaren amaieran airean lotzen den galderari:</div>
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="font-family: inherit;"><span style="font-family: "garamond" , serif;"> </span></span></span>
<br />
<div align="center" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.35cm;">
<h2>
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-family: "garamond" , serif; font-size: large;"><i>Nola
bihurtuko dugu euskara euskaldunez osatutako gizartearen hizkuntza
nagusia, lanerako edota beharrerako hizkuntza gisa baliorik ez duen
bitartean?</i></span></span></h2>
</div>
<div align="justify" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.35cm;">
<span style="font-family: inherit;">Arotzaren kantan lez, ur handi eta
astunak dira galdera horrek planteatzen dizkigunak, eta askoren artean
erantzun beharko genukeelakoan, ni iritzi bat ematen ausartuko naiz
eztabaida aberaste aldera. Kantaren istorioari tiraka, esango nuke
itsaso zakar eta haize bortitz dabilzkigun honetan, errota baten premian
gaudela indar horiek bideratu ditzagun. Errota orok bezala, gureak
ardatz biko mekanismoak beharko luke:</span><span style="font-family: inherit;"><span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="font-family: inherit;"><span style="font-family: "garamond" , serif;"></span></span></span></span></span></span></span><br />
<a href="https://www.blogger.com/null" name="more"></a></div>
<ul>
<li>Bertikala: euskara beharrezko bihurtuko duena, </li>
</ul>
<ul>
<li>Horizontala: euskara erakargarri bilakatu duena. </li>
</ul>
<br />
Badakit aurretiaz jorratu ditugula alderdi biak, baina utzidazue segitzen.<br />
<br />
Bilbon
nabarmen azaldu zen moduan, euskara beharrezkoa den neurrian egingo
dugu aurrera. Lan esparruan ere, euskara halaxe bermatu da, lanlekuak
eta enpresak non euskararen ezagutza eta erabilera derrigorrezkoak
diren: horixe da ardatz bertikala: goitik beherako ezarpena. Ez gara
horretan beraz hutsetik abiatzen. Baina horretan sakondu nahi bada
noizbait heldu beharko gara euskaraz bakarrik bete daitezkeen
funtzioetara. Gure harridurarako, lan esparruari gagozkiolarik hori
aspaldi egiten da testuinguru eleaniztunetan murgiltzen diren
korporazioetan; hau da, modu bertikalean arautzen da ahoz eta idatziz
zein hizkuntzetan egingo den komunikazio bakoitza, eta azkenean horrek
bermatzen ditu hizkuntza horien ezagutzarako exijentzia eta erabilera.
Gure inguruan ostera, eta hezkuntza mundua alde batera utzita,
euskararen erabilera ia bakarrik arautu da sektore publikoan, eta gehien
bat hedapen handiko komunikazioetan (Administrazioaren kasuan) betiere
herritarren hizkuntza eskubideak aintzako. Eta noski, euskara ofiziala
ez den lurraldeetan hori ere ez. Era berean badira, sektore pribatuko
enpresa ugari, borondatez, euskara planak ezarri dituztenak euren
erakundeetan eta ari direnak komunikazioak euskaraz ere egiten. Baina
harrigarria bada ere, lan eremuaren potentzialtasuna askozaz handiagoa
da; erabat legezkoa baita eginkizun bakoitza ze hizkuntzatan jorratuko
den arautzea: batean, bestean edota batean baino gehiagotan lan egiteko
agintzea, alegia. Are gehiago, harritu beharko gintuzkeena egungo egoera
da, non elebitasun orekatuaren kasu askotan hizkuntza baten edo
bestearen aldeko hautua langileen esku geratzen den. Ohartuko zinetenez,
bertikala deritzot ardatz honi aginpidea eskatzen duelako. Baina
betikora bueltatzen gara: noraino heltzen da hizkuntza politikaren
borondatea? Euskararen ezagutza eta erabilera arautuz gero, jakinik
erdara biek ezagutza unibertsala dutela, zelan erreakzionatuko luke
gizarteak? Ba, hain zuzen zalantza horiek garamatzate bigarren
ardatzera.<br />
<br />
Bigarren ardatzari horizontala deritzot eta aurreko
iritzi-txandan ere aipatu nuen zelanbait. Kontua da epe ertainean,
behintzat, inguruko hizkuntzen estatus juridikoa ez dela aurreikusten
aldatzerik; hori horrela, Euskal Herrian berba egiten diren erdarek
jarraituko dute euren ezagutza unibertsala bermaturik izaten eta
euskarak, ostera, borondatezkoa izaten segituko du. Arestiko paragrafoan
genioen euskara erabiltzen dela beharrezkoa den eremu eta egoeretan,
baina gutxitan erreparatzen diogu euskararen mirariari. Hau da,
hainbeste kezka eta zalantza dugu ikustean gehien bat jendeak ez duela
euskaraz hitz egiten, baina gutxitan galdetzen diogu geure buruari
euskaraz bizitzea erabaki dutenek zergatik hartu duten bide hori. Oker
ez banago antzeko zerbait planteatzen zuen Dabid Anautek aspaldi Leitza
inguruko gazteen hizkuntza jokaerak aztertzean. Kontua da, beharrezkoa
izan barik, baditugula euskaraz bizitzeko hautua egin dutenak ia Euskal
Herri osoan, eta ez dira hain gutxi euskarak presentzia ahula duen
eskualde eta hirietan. Nire ustez ikertu beharko genituzke hautu
horretara daramatzaten argudioak, hain zuzen, euskararen aldeko
argumentu multzoa, ideologia, ikuskera eta abar ezagutzeko eta hizkuntza
transmititzeko zentroetan txertatzeko, baita euskalgintzaren eragileen
bidez gizarteratzeko ere. Izan ere, aurreko artikuluan aipatzen nuen
Txepetxen eskemaren hiru puntuetan nik oker gehien motibazioan ikusten
nituela, hots, hizkuntza transmititzeko baditugu plangintzaldi, epe eta
profesional egokiak, baina nire ustez huts egiten dugu sistematikoki
hizkuntzarekiko fideltasuna eta ardura transmititzean. Iritzia dut
horren inguruko ideologia ezagutzeak, biltzeak eta egituratzeak lagundu
dezakeela horren gizarteratzean azkenean, instituzioen esku ez ezik,
herritarron esku ere badagoelako euskara beharrezko bihurtzea. Era
berean, arlo instituzionalean mugitzen den euskalgintzak ere bere
argudioak eguneratzeko beharrizana badu eta aspaldi ohartu ginen
bestelako diskurtsoak behar ditugula jende berria erakartzeko euskararen
erabilerara.<br />
<br />
Magma handi horri ardatz horizontala deitzen diot,
beraz; eta gorago aipatzen duen ardatz bertikalaren osagarria delakoan
nago. Orain, euskalgintza osoaren bateratasuna beharko genuke ardatz
bietan urratsak ematen hasteko, kolore politikoa gorabehera, sektore
publikoan zein pribatuan, hezkuntza sisteman zein helduak euskalduntzeko
ikasgu sarean urratsak emateko.<br />
<div align="justify" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.35cm;">
</div>
<div align="justify" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.35cm;">
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><b>(AITOR ESTEBAN ETXEBARRIA hizkuntza normalizatzeko teknikaria da Eusko Jaurlaritzan)</b></span></div>
<div align="justify" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.35cm;">
</div>
<div align="justify" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.35cm;">
</div>
<div align="justify" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.35cm;">
</div>
</div>
<br />
<br />
<br />
_________________________________________________________________________________________________<br />
<h2>
</h2>
<h1 class="entry-title" style="text-align: left;">
Zutabeek etxeari eutsi gabe teilaturik ez, edo lan-munduaren garrantziaz</h1>
<br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" /><br />
2016-03-03 / 17:44 / Roberto Manjon Lozoya<br />
<br />
<br />
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgVrIUymd6h7WLkPYc-1GH6HciMFNVTYGwCj-Zb1Q0XB7BpRi-4u7OfP5M-UtpPXkW4hRG51r3jl3YKGGoEfU-7c41WfFeAxz31AXY6lUUeOj6LoEmKqs90VVVwUnhmCdlvwbXY1MYqGg8/s1600/-Elefantea_RobertoManjon.png" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgVrIUymd6h7WLkPYc-1GH6HciMFNVTYGwCj-Zb1Q0XB7BpRi-4u7OfP5M-UtpPXkW4hRG51r3jl3YKGGoEfU-7c41WfFeAxz31AXY6lUUeOj6LoEmKqs90VVVwUnhmCdlvwbXY1MYqGg8/s1600/-Elefantea_RobertoManjon.png" /></a></td></tr>
<tr align="right"><td class="tr-caption">Roberto Manjon Lozoya</td></tr>
</tbody></table>
Azken boladan honetan asko
hitz egin da lan-munduak dukeen zeregin nagusiaz euskararen
normalizazioan; biltzarretan ere horretaz mintzatu da, gaia sakondu
nahirik. Ez dut nik esango gako bat ez denik, eta baliteke
euskararen balizko normalizazioan ardatza izatea, beti ere, hasteko,
ulertzen badugu euskara ez dela ezer, metafora bat ez besterik,
hizkuntzaren trikimailu bat, zeren benetan direnak euskaldunak
baitira, ez euskara.
<br />
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<a href="https://www.blogger.com/null" name="more"></a></div>
<br />
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
<b>Zer eta nola antolatzen
da gizakion mundua? hori da benetako gakoa</b></div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<span lang="eu">Euskaldunei, hots,
mundu errealari beldurrik gabe begiratuz gero, perspektiba aldatuko
da. Nire ustez lanaren mundua, horixe da, esparru bat, ez eragile,
eta halatan, bere balioa azalekoa da, handia bada ere, ez sakona.
Benetako eragilea boterea da, energia edo harremanezko jaidura,
bulka, oldar, joaira –ez zait erraza zer den hitz gutxitan
definitzen−, zerbait anizkuna, hedatua bai baina gune batzuetan
kontzentratuagoa </span><span lang="eu">(1): gizateriaren indar antolatzailea eta
egituratzailea. Baldin eta behar den botere-maila behar den guneetan
ez baduzu, ez duzu aurrera egingo, ezin ezer normalizatu, zer ere
egiten baituzu, ekimenik iaio, bipil eta doituenak izanik ere.
Boterea aurpegi anitzeko poliedro bat izanik, nolabait, </span><span lang="eu"><i>normalizazio</i></span><span lang="eu">
berba </span><span lang="eu"><i>botere</i></span><span lang="eu">
berbaren ideiari tinko lotzen zaio: botereak egiten du munduan
normala den oro </span><span lang="eu"><i>normal</i></span><span lang="eu">.</span></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
Eta, jakina, ez nabil
Jaurlaritza, foru-aldundi, estatuko gobernu eta udal-batzari buruz,
horiek guztiak ideiaren baitan sartzen baditut ere, ezpada
botere-gune guztiei buruz, asko erabakigarriagoak instituzioak baino.
Jakina, lan-munduan bada botere-gunerik asko, baina sare anitzetan
gizartea antolatzen dute beste gune askorekin harremanetan, eta eten
gabe elkarri eragiten. Sare eta gune horien arteko antolakuntzazko
harremanak hierarkikoak dira, indar eragilea ez dute neurri berean.
Ez ote dira finantza-munduko sareak boteretsuagoak eta
eragingarriagoak lan-mundukoak baino? Gainera, bigarren maila batean,
baina ez hutsaren hurrengo, ez dira gutxietsi behar pentsamenduari
sotilki baina irmoki eragiten dioten, kontsumo-sareak,
banaketa-sareak, sare kultur sortzaileak eta banaketakoak, hala nola
unibertsitateak, argitaletxeak, hedabide mota guztiak.</div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
<b>Normalizazioaren
konponbide mirarizkoetan barna</b></div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<span lang="eu">Izan ere, kontuan
harturik ezen euskaldunak mendeetan zehar arian-arian sare horietatik
erauziak eta jaurtiak izan garela gaurko eremu malkar honetara, non
ia erabat kanporatua baikaude, euskaldunak biziberritzeko miraria
izango bada, nolabaiteko inflexio-une bat jazo behar litzateke mundu
mentalean, halakoa non euskaldunak berriro gizarte-sare eta
botere-guneen inguruan elkarrengana biltzera joko baikenuke. </span><span lang="eu"><i>Miraria</i></span><span lang="eu">
diot, horixe baita behar duguna, edo mirarik izan ezik, munduaren
antolakuntza erabat eralduko lukeen katastrofe-kate bat –barbaroek
erromar inperioa eraitsi zuten gisan, hots, duela bi mila urte
euskaldunak salbatu zituen katastrofea−.</span></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
Jakina, ez dugu katastroferik
nahi, gure munduan ausiabartzarik. Hala ere, nago azken hamarkadotan
katastrofe baten zantzuak ageri direla zeru-ertzean, inoiz jazoko
balira, ez dut uste bizirik helduko ginatekeenik haien osteko mundu
berritura, eta noski, ailegatzekotan ere, nork daki gaurko munduaren
hondamendiak nola eragingo ligukeen. Ez dirudi katastrofeei itxarotea
oso hautu zentzuzkoa denik.</div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
Nolanahi ere den, naturalista
naizenez, ez idealista, ez dut mirarietan sinisten, eta, zoritxarrez,
urri nabil itxaropenez. Zernahi gisaz, hondamendiei ezin agindu
diegula, dautsogun, eutsi, itxaropenaren errainuari, hots, mirariari.
Halatan, demagun munduari begiratzeko eta ulertzeko moduan, gure
pentsamenduan, ehun eta laurogei graduko bira bat egiteko gai garela,
hori gabe ezinezkoa bailitzateke aspaldian galduriko botere-guneak
berreskuratzen hastea. Zertan datza bira hori? Euskaldunen
kontzientzia nazionala sortzeko ahaleginean.</div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
<b>Lehenengo miraria:
kontzientzia nazioala sortzen hastea</b></div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
Euskaldunok, nazio gisa
jokatu ezik, ez dugu benetan aurrera egingo, aurrean dugun atazak
talde-kontzientzia handia eskatzen duenez. Gaur egun kontzientzia
nazionala ezinbesteko eskakizuna da esfortzuak euskaldunen etorkizuna
bermatzera egokiro eta artoski bideratzeko.</div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
Ez gara nazioa, are gehiago,
harrapaturik gaude erdal nazionalismoaren aramuan, Espainia zale
nahiz euskotarra izan. Nonbait esana dut, eta oso mingarri egin zaie
batzuei, ezen euskalgintzan badela dinamika zoro bat, pisu handikoa,
non bizkarrezurra gobernuen aurrean aldarrikapenik aldarrikapen
ibiltzea den, eta era berean esan dut jokabide hori, asmo onekoa bada
ere, ez dela euskotar nazionalismoaren joputza besterik. Bitartean,
euskal gizartegintzan pauso ganorazkorik ez (2). Euskotar
nazionalismoak eta haren sostengu intelektualek, zintzoki modernoa,
hots, demokrata, berdintzaile, feminista, ekologista,
internazionalista, solidario, bakezale… izan nahi dutenez gero,
alegia, borroka politikoan interesatzen zaien diskurtsoa sustatzen
baitute, muga ideologiko estuak ezartzen dizkiete euskaldunen aldeko
ekimen instituzionalari nahiz herritarrari, muga politikoez gainera,
eta zaildu egiten dute euskaldunen nazio-kontzientzia kimatzea.</div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
Zentzu batean nazioa bagara
oraindik, antzinako erregimenean ulertzen zen gisan: jatorri komun
bat duen jendea, halakotzat ulerturik hizkuntza-kultura partekatua
izatea. Baina ez gara nazio zentzu modernoan, hots boterea eskuan
duen edo eskuratu nahi duen lurralde bateko gisa-talde bat. “nahi”
hitza da gakoa, hots, kontzientzia politikoa, botereaz jabe izateko
nahia. Euskaldunok ez dugu kontzientzia politiko beregainik, eta
talde nazionalista ezberdinek gaituzte mendean eta zerbitzari.
Mendekotasun horri jaregin behar diogu nahitaez botereagatik lehiatu
nahi badugu.</div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
Kontzientzia nazionalaren
eragile historiko nagusietatik bat, ezinbestekoa, gerla izan da (3),
talka belikoak. Euskal Herrian kontzientzia nazionala, epika
nazionala, heroiak, gu versus besteak, eratu dituzten gerlek, batez
ere espainiar eta frantses kontzientzia nazionalak mamitzeko balio
izan dute. Ordea, XIX-XX. mendeetan Espainian izan diren borrokek
hein apalago batean, Euskadiren nazionalismoa, alegia, euskotarrena
ernaldu, hazi eta elikatu dute: “Euskadi es la patria de los
vascos”. Gogoratu bestela ezker abertzalearen epika bainoi lehen
zein izan diren bertoko nazionalismoaren oinarri epikoak: godo,
franko eta islamiarren aurkako erresistentzia, XIX.mendeko kondaira
erromantiko belizistak, ororen buru Sabino Aranak hainbeste maite
zuen Jaun Zuriaren eta Arrigorriako gudaren kondaira, gerla karlisten
inguruko narrazioak …
</div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
Gerletan garaile ateratzea
izaten da onena nazioa eraikitzeko, baiki, ez beti ordea, zeren
galtzea ez baita nahitaez galgarria izaten kontzientzia nazionala
sortzeko, eta sarritan, aitzitik, eraikitzaile izaten da, eta
gainera, gogoratu dezagun Joxe Azurmendik esandakoa: historiaren
perspektiban nekez atzeman daiteke, luzera begira, galtzaile edo
garaile nor den, sarritan, bata bestea bihurtzen baita. Euskal
Herrian igaro den azken gerlatxoa ere, alde bakar bateko sueten
mugagabean arestian amaitu den horiez da, berez, euskaldunen gerla
izan, betiko modura nahasturik ibili garen arren —nola ez?
Hizkuntzazko erkidegoa ez da erkidego bakarra, eta haren mugak
zehar-lerrokoak dira beste erkidego batzuekin, kasu, erkidego
politiko eta ideologikoekin—. Kontua da, galdutako azken gerlak,
frankismoaren ostekoak, euskotarren kontzientzia nazionalari biziki
eragin badio ere, ez du ekarpen handirik egin euskaldunen
kontzientzia nazionalaren eraikuntzaz den bezainbatean.</div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<span lang="eu">Kontzientzia
nazionalaren sorreran eta euskarrietan badago balio eta printzipio
funtzional bat: norberaren aldeko desberdintasuna, desderdintasun
garailea bestela esanda, hots besteen berdinak ez izatea ez ezik,
besteak baino hobeak izatea. Agian norbaitek higuin du hori, baina
gustuak alde batera utzita, mundu lehiakor honetan (mundu bakarra),
desberdintasunak abantaila eman behar dizu, irudizkoa bada ere, eta
ez oztopatu, bestela, desberdintasunari muzin egin eta abantaila
ematen dizun identitateari atxikitzen gatzaizkio: egunero eta nonahi
dakusagu hori. Herri guztiak berdinak garela dioen leloa, argiro
faltsua izateaz gainera, aldarrikapen etiko bezala ez da baliagarria
herri ahulari eusten laguntzeko, hasieran kontrakoa badirudi ere, eta
azken finean, aldarrikapen etikoak ez dira irudimenezkoak besterik
(</span><span lang="eu"><i>Tractatus</i></span><span lang="eu">,
Wittgenstein): gure interesen alde funtzionatzen badute ondo.</span></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
Alderantziz, talde
lehiatzaileen aldean nolabait nagusi izatearen kontzientzia hori beti
garrantzitsua bada, funtsezkoa izan da minorien biziraupenean
—minoriek bere indar eta kemenez dirautenean—, adibidez,
motzaileen kasuan: ijitoek argi daukate, hala edo hola, gehiago
direla besteak baino. Euskaldunok, berriz, maldan behera goaz gure
euskarri mitikoetan ere, narrazio historiko positibista
sasi-zientifikoaren eta globalizazioaren garaian, gero eta gutxiago
sinisten baitugu auzokoak baina txairoagoak garela. Hain zuzen ere,
mundu global-teknologiko honetan, jada ez gara gai mito zaharrei
iraunarazteko ez eta berriez ordezkatzeko: gero eta gutxiago uste
dugu Europako herririk zaharrena garenik, herririk sotilena, xaloena,
aitonen semeak, aratzenak… Gure auzokide, espainiar, frantses,
anglo-saxoi, germaniar ete enparauek zalantza gutxi dute bere
gailentasunaren gainean.</div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
<b>Laburbilduz</b></div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
Guretzako moduko gerlarik ez
dugu izan, eta ez dirudi hodeiertzean dukegunik, are hitsago, ez
dirudi gerlarik nahi dugunik, galduko dugun beldurrez eta
erosotasunaren amoreagatik, baina, aldiz, ederretsiko genuke patuak
Zeruko mana bezala etorkizun amoltsu bat balekarkigu, hots, boterea,
beti ere borrokan atseginik hartu gabe. Ondarroan esaten denez,
koruan eta aldarean aldi berean egon nahi dugu, modernoak izan,
ederto kontsumitu, patrika bete diruz, zintzo izan, normalak eta
euskaldunak, orain eta luzaroan, baina badakigu gero eta erdaldunago
garela, gero eta zailagoa zaigula euskaldun izan eta irautea.
Ulertzeko modukoa da hori, ez dago ezer kritikatzeko, denok gezurtxo
batzuk behar ditugu kalitate minimo batez bizitzeko, baina analisi
serioak egiterakoan, argi izan behar genuke dena ezin dela eduki:
garena gara. Tautologiak ez du informaziorik ematen, baina
kontraesana non dagoen erakusten digu: ni beste bat naiz.</div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
Eta, hala, mirariaren
itxaropena geratzen zaigu: nazioa sortzeko nahia, jarrera noraezekoa
botere-guneez jabetzeko. Horixe da, nik uste, lehentasunik behinena;
euskal inteligentziak hausnarketa horri ekin behar lioke (agian egina
da, eta etsipenez utzia), argitzen joan gaitezen nazioa sortzeko
abiaburuak, baldintzak, lanabesak, lehentasunak eta prozesuak zein
izan daitezkeen. Eta argi dakusat ez dagoela zertan ibilbide hori eta
beste batzuk denborazko katebegiak izatea, hots , bata amaitu ondoren
bestea hastea, alegia, hein batean aldi berekoak izan daitezkeela.
Baina ezin dira lehentasun berekoak izan, bestela, nork egingo ditu
urratsak lan-mundua, finantzarioa … euskalduntzeko? Subjektu
kolektibo bat behar dugu, kontzientzia duena, euskal nazioa. Ez
gaitezen eldarnioen saski-naski eta berbaroan alferrik ahitu.
</div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<span lang="eu">Horiek guztiak horrela
esanda, baliteke lan-mundua eta finantza-, teorian bederen,
biziberritzearen giltzarri izatea, </span><span lang="eu"><i>nihil
obstat</i></span><span lang="eu">, baina naziogintza delarik euskal
gizartegintzaren sostengu ideologikoa. Halaber, zeren euskaldunak
baitira errealak eta ez euskara, euskal gizartegintza da gizartean
bultzatu behar den prozesua, orain arteko euskalgintza gainditurik. </span>
</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
Ez dakit naziogintza nola
egin behar den –talde-lana da hori guztia argituz joatea−, eta ni
baino gehiago dakiten aditu asko daude gizartegintzaren oinarriak
xehatzeko, baina tamalez ez dugu premia horiek ikusten, eta ez gara
abiatzen. Dakusdana da euskalgintzaren ekintza eta jarduera askok ez
garamatzatela bidegurutze horretara, energia handia alferrik xahutzen
dela erakundeen aurreko etengabeko protesta eta aldarrikapenetan,
nolabait, euskaldunen etorkizunari begira onurarik gabe, atzeko
atetik eta ustekabean joko politikoan sartzen garela.</div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
Noski, Administrazioak badu
zereginik, bere baitatik hasita, baina oso dudazkoa iruditzen zait
lehentasuneko eremuetatik bat ote den, lantoki gisa hartu ezik eta
inguru euskaldunak salbu. Jakina, Administrazioetako planak asko
aldatu behar dira, nire eskarmentuz nekez funtzionatu eta berdintzen
baitute haiengatik egiten den ahalegina; aldatu, eraberritu, zuzendu,
egokitu…, bai, baina ez arrapaladan tentuz eta artoski baizik, eta
ez agian eskakizun eta helburu gogorrago eta zorrotzagoekin, baizik
eta arrazionalagoak izan daitezen, eta zorrotzagoak euskaldunek
zorroztasun handiagoa behar duten bailaretan: gutxitan, ez gaitezen
tronpatu eta kartetan bakar-jokoan geure buruari trikimailuak egin. </div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><b> </b></span></div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><b>(ROBERTO MANJON LOZOYA Osakidetza-Euskal Osasun Zerbitzuko Bilbo-Basurtu Erakunde Sanitario Integratuko Euskara arduraduna da)</b></span></div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
</div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
</div>
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
</div>
<br />
<div lang="eu" style="margin-bottom: 0cm;">
<b><span style="font-size: large;"><span style="font-family: "verdana" , sans-serif;"><br />Oin-oharrak</span></span></b><br />
<br />
<span style="font-size: small;"><b><span style="font-size: medium;"><span style="font-family: "verdana" , sans-serif;">
</span></span></b></span><br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">(1)
Ez naiz luzatuko boterea ikusten dudan bezala definitzen, baina hauxe
esan nuen Jakin aldizkarian:</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<br />
<b><span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;"><span style="font-size: medium;">Hizkuntza-normalizazioa zer den</span></span></b><span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<br />
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Asko
hitz egiten dugu hizkuntzaren normalizazioaren gainean,
hizkuntza-politikak, diseinatzen ditugun planak hizpide. Eta
gehienetan zapuztuta ateratzen gara, espero genuen hartatik urrun
geratzen baitira emaitzak. Euskara-planak bazterretatik egiten ditugu
eta bazterretarako, inoren agindutara. Agintariak diosku egizu txoko
(honetan) euskara normalizatzeko plana; ez da gehiago ukitu behar, ez
inon ez inoiz. Agian bera ere miopea baita: eta ez daude, urriko gau
hotz batean, neguko jauregiaren aurrean.</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Hizkuntza-normalizazioaren
gainean oso kontzeptu murritza darabilgu. Planak txoko batzuetarako
egiten dira, muga jakinen gainean. Haratago ezin joan, zoramena eta
debekua. Agintariak ez dira boltxebikeak, baina agian asmo onez
jokatzen dute planak horma artean itxita nahi dituztenean. Programa
betetzen dute, euskararen alde zerbait egitea, ameskeriak alde batera
utzita. Zer da hesitik landa ukitu behar ez dena? Ikuspegi orokor eta
zabalago batetik, hizkuntza-iraultza da normalizazioa, eta izari
horretan datza gure ezintasuna eta agintarien beldurra. Euskararen
erabilera normalizatzeak aldaketa sakona eskatzen du ohituretan,
bizimoduan, harremanetan, balioetan. Aldaketa soziala, eta aldi
berean, kulturala, politikoa eta ekonomikoa. Aldaketa konplexua,
beraz.</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Aldaketa
gertatu, gertatzen ari da noski, globalizazioa deritzo, historian
jazo diren antzeko eraldakuntzen ildo beretik, ez euskaldunen alde.
Hizkuntza-iraultza linboan hezurmamitzea nahi dute agintariek eta,
oro har, erdaldunek, ez dadin iraultza izan. Are gehiago, gehienok
ere horixe nahi dugula dirudi: bakoitzak bere bizitza bizi dezala.
Ikuspegi horrek harrapatuta gaude euskaldunak.</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Hiztun-herri
euskalduna herri ororen baldintzen mendean bizi da, antolakuntza
ekonomiko, politiko eta sozialen esanetara, eta horiei hertsiki
loturiko sistema eta sare teknologikoek, azpiegiturek eta
lurralde-antolamenduak azpiratuta. Horregatik,
hizkuntza-desplazamenduak, ordezkapenak, berreskurapenak
—biziberritzea diogu goxo-goxo— arlo horietako higidurekin batera
gertatzen dira. Itauna, beraz, hau da: zer mugitu behar da politikan,
ekonomian, gizartean, kulturan, euskarak bizirik iraun dezan eta
normalizatu dadin? Hizkuntza-normalizazioari ez ote diogu gehiegi
eskatzen eta gutxiegi eskaintzen?</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Izan
ere, Joxe Manuel Odriozolak (1998: 21-32) azpimarratzen duenez,
hizkuntzen arteko interakzioan gizarte osoa da partaide, erabilera
bera gizartearen osotasun-agerpena da eta. Gizarteak erabakitzen du
egoera diglosiko batean zein diren hizkuntza-erabilera legitimoak,
gizartea eratzen duten hegemonien eta harreman hierarkikoen arabera.
Halatan, lotura zuzena dago hizkuntza-erabileraren eta gizartea
egituratzen duten botereen artean. Badakigu, jakin,
hizkuntza-erkidego desberdinetako hiztunen arteko harreman
diglosikoak menderatze-harremanak direla, eta beste menderakuntza
batzuen bidelagun, eta, hala ere, boterearen gaia normalizaziotik
kanpo uzten dugu beti.</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;"><b>Normaltasuna
eta boterea</b></span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Zer
harreman dago normalizazioaren eta gizartearen botere-egituraren
artean? Zer dago normalizazioaren hezurduran? Galdera, berez,
zabalagoa da, sorburura jotzen badugu behintzat. Esangura
estatistikotik landa, zer da normala? Gizarteko botere-sistema
hegemonikoek halakotzat daukatena, kontrolatzen dutena, eta anormala,
arau horretatik kanpo dagoena, ondo egokitzen ez zaiona. Normaltasuna
botereak sortzen du, boterea da, berez, normalizatzailea. Botereak
egiten gaitu. Itaunak, beraz, argitu beharreko arazo baten aurrean
jartzen gaitu. Zer da boterea?</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Alboratu
behar genuke boterearen gaineko ikuspegi sinplista, haren alderdi
errepresiboa bakarrik ikustera garamatzana. Boterearen izaera
errepresiboa ez da ohikoena. Boterea —botereak— indar
eraikitzailea da. Zapaldu ez ezik, ekoiztu ere egiten du,
antolakuntza, gozamena, ezagutza, diskurtsoak. Boterea, berez,
gizarte osoa zeharkatzen duen indar ekoizle bat da, beraz (Morey,
1986: 243-244). Ez dago toki jakin batera mugatuta, une oro espazio
guztietan baitago. Ostera, ez da dentsitate berean azaltzen: gune edo
nodulu batzuetan gehiago kontzentratzen da. Gune edo noduluen arteko
harremanek, gizarte-sareak ehunduz, gizartea antolatzen dute, mundu
fisikoan masa handiek grabitatearen indarraz txikiagoak erakartzen
dituzten bezalatsu, nahiz eta kargadun atomoekin gertatzen den legez,
aldarapen-ondorioak ere ohikoak izan.</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Mundu
fisikoaren metaforarekin jarraituz, esan dezadan botere-sareek
orografia eta geografia ere badituztela. Sareen egituraketa,
horizontala ez ezik, bertikala ere bada, estratifikatua. Paisaiek
osagaiak (zuhaitzak, ibaiak, landak...) proportzio desberdinetan
dituzten bezala, hala botere-mota ere (ekonomikoa, espirituala,
kulturala, politikoa, linguistikoa...) proportzio desberdinetan
agertzen dira sareko gune edo erretikula desberdinetan. Normalean,
guneek zenbat eta botere-dentsitate handiagoa eduki, orduan eta
proportzio handiagoan izaten dituzte botere-mota gehienak, edo
erabakigarrienak behintzat. Izan ere, izari ekonomiko markatuagoa
duten sareetako erretikulek botere-dentsitate handiagoa ere bai, eta,
orobat, guneek, sarean zenbat eta maila goragoko batean egon, orduan
eta botere-dentsitate handiagoa dute.</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Boterea
ez da pertsonala, ez dagokio subjektu bati, zerbait organikoa denez.
Horrela, gizarte-sistema eratzen duten sareetatik bakoitzean,
boterearen indarra gune jakin bakoitzaren posizioak determinatzen du;
boterearen izaera, berriz, sarearen nolakotasunak ematen du.
Horregatik, oso ohikoa da gobernu bateko lehendakariak, politika
errepresibo gogorrak ezarri arren, inolako gaitasunik ez izatea
munduko finantza-botereen aurrean; edo ospitale bateko gerente arraro
batek, zintzoki eta gogotik euskaldunen alde egin nahi badu ere,
benetan gutxi egin ahal izatea. Kontua da euskal hiztun-herria,
nolabaiteko erkidegoa denez, erretikula ahulenetan egituratuta
dagoela, bai dentsitatearen aldetik bai botere-moten aldetik. Euskal
hiztun-herria, herri gutxiagotu guztien antzera, botereaz
desjabetutako herri bat da.</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;"><b>Logosa:
hitzaren boterea</b></span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Zein
da boterearen izaera funtzionala? Botereak gizartea, gizakiak,
erregulatzen ditu, gizartea, herria... sortzen du. Izan ere, boterea
ahalmen bat da, zerbaitek beste zerbaiten gainean aldaketa eragiteko
gaitasuna, zerbait egitekoa. Giza harremanak boterez blai daude,
hegemonien eta hierarkien bidez antolaturik. Bestalde, boterearen
tresnak, armada eta polizia ez ezik, askotarikoak dira, egoera edo
baldintzen arabera, batzuk besteak baino egokiagoak. Une honetan bat
interesatzen zaigu oroz gain: logosa, hitza, edo nahi izanez gero,
hitz-pentsamendua.</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Aspaldikoa
da boterearen baliabide horren gaineko gogoeta. Antzinateko filosofo
sofistek (K.a. V. eta VI. mendea) argi ikusi zuten hitza boterea
dela:</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm; margin-left: 1.25cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
Eta, Tisias eta Gorgias lotan utziko al ditugu, egiazkoak baino
gehiago egiantzekoak balioetsi behar direla ikusi zutenak, eta hitzen
indarraz gauza txikiak handi eta handiak txiki agerrarazten
dituztenak, berriak modu zaharrean eta aurkakoak modu berrian, eta
edozeri buruz hitzaldi laburrak eta luzera mugagabeak asmatu
zituztenak? (Platon, Fedro, 455).</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Gure
garaian ere asko idatzi da horri buruz. Francis Bacon dugu aro
modernoaren hasierako paradigma (Sabine, 1995: 336), oso argi ikusi
baitzuen ezagutza boterea dela eta gizakiok geure buruari ezarri
diogun egitaraua ezagutzaren bidez mundua —beste gizakiak barne—
menderatzea dela. Horkheimerrek eta Adornok (2009: 12-13) azaldu
zutenez, Logosa mundua menderatzeko giza tresna da sorreratik
bertatik, alegia, Homeroren mundu mitikotik hasita. Botereak gizakiok
ere objektu bihurtzen gaitu:</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm; margin-left: 1.25cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
Ezagutzak, boterea denez, ez du mugarik, ezta izakiak esklabo
bihurtzen edo munduko jaunei atsegin egiten ere. [...] Gizakiok
naturatik ikasi nahi duguna, bera baliatuz, natura bera guztiz
menderatzeko modua da, ez natura bakarrik, baita gizakiak ere. [...]
Boterea eta ezagutza sinonimoak dira. Ezagutza hutsak ematen duen
zoriontasuna antzua da eta lizuna da bai Baconentzat bai
Luterorentzat. Gizakiek egia deritzotenak ez du ardura, eragiketak
baizik, prozesura eraginkorrak (Horkheimer, Adorno, 2009: 60-61).</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Homerogandik
gaur arte, Logosaren garapena eta Ilustrazioaren bidea bat izan dira,
eta gizakia menderatzeko eta ustiatzeko modu asko eta sofistikatuak
eman ditu. Menderatzeko joera hori dela-eta, biziki interesatzen
zaigu Logosaren beste ezaugarri bat: sistema koherenteak maite ditu,
eta munduko desberdintasun oro gorrotatu. Burgesia nagusitutakoan
finkatu den sistemak, Kapitalismoak, Ilustrazioaren umea izanik,
argiro erakutsi du joera hori. Nekez onartzen den baino urrunago joan
da desberdintasun oro ezabatu nahian, teorian hainbeste maite duen
gizabanakoa ere ez deus bihurtu duenez. Horregatik, Liberalismoaren
muin ideologikoan omen dauden askatasun indibidualak, giza banakoaren
errespetua..., lasto fitsa baizik ez dira:</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm; margin-left: 1.25cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
Merkatuak trukean dabilen subjektuari bere jatorriaz ez galdetzeko
mesedea egiten dio. Mesede hori, berriz, bere jatorritik dituen
nolakotasunez ordaindu du subjektuak, nolakotasunok merkatuko
salgaien ekoizpenaren mendean jarriz hain zuzen. Gizakiei zu zeu bat
eman zaie, beraiena bakarrik, besteena ez bezalakoa, baina besteen
berdina bihurtuko dela hobeto ziurtatzeko. Alabaina, zu zeu hori
inoiz ez denez guztiz asimilatua izan, Ilustrazioak hertsapena
atsegin izan du beti, baita liberal izan den aldian ere. Manipulatuta
dagoen kolektiboaren batasunak banako singular bakoitzaren ukapena
eskatzen du (Horkheimer, Adorno, 2009: 68).</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Kapitalismoak
euskalduntasuna gizabanako baten ezaugarri gisa ere ez du babestuko,
ezta hizkuntza-eskubide indibidual den heinean ere.</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Michel
Foucault frantses filosofoak ere hitz egin digu boterearen alderdi
horri buruz (Morey, 1986: 64-66). Botereak eta ezagutzak bat egiten
dute; lotura estua dago haien artean. Ezagutzak xede bat du,
zerbaiten jabe egitea, menderatzea, kontrola. Egia bera botereak
sortua da, boterearen diskurtsoaz eratua, bere ezagutzaren emaitza.
Botereak diskurtsoak sortzen baititu (ezagutza) eta, alderantziz,
beste diskurtsoen ekoizpena oztopatu edo galarazten du (kontrola),
adibidez, euskaldunen hitza.</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Baina
zein da ifrentzua? Botere-sarearen dentsitate handiko guneetatik
baztertuta dauden hiztun-herriek, klaseek, herritarrek..., hitz
batean, ahulek, hitz murritza dute, diskurtso eskasa, etenez betea,
ezagutza txikia, kontzeptualizazio- eta abstrakzio-maila baxua,
informazio gutxi, pentsamendu laburra. Katearen azken muturrean
mututasuna dago, irudi baterako, aparteko txoko batean isolaturik
geratu den erdi galdutako etnia bateko artzainaren antzera, erantzun
bortitza hizkera posible bakarra duen hura.</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Aitzitik,
botere-gunetan kokatuta dauden politikariek, ideologoek,
intelektualek, kudeatzaileek diskurtso sendoa dute, aberatsa, oparoa,
hobeto artikulatua, koherenteagoa... Zergatik? Gizarte-sare osoaren
lanketa intelektualetik edaten dutelako, eta horrela, informazio
gehiago izateaz gainera, diskurtso ondo egituratu, konplexu eta
mamitsu baten euskarria dagoelako euren jardunaren azpian.
Gizarte-jarduera orok errutinak behar ditu, besterik gabe onartzen
diren aurreiritziak, topikoak, balioespenak, jokabideak. Hori guztia
dute beren alde intelektual, teknikari, politikari, kazetari eta
ideologia ofizialek; hori guztia dute kontra alternatiboek. Horrela,
horiek, sarritan, kondenaturik geratzen dira sistemaren
ogi-apurretatik jatera (kristau-balioak, giza-eskubideak,
berdintasuna, demokrazia, aurrerapena, ongizatea, razionalismoa...),
apaingarrietatik diskurtsoa eraiki eta sistemaren kontraesanak
agerian uztearren, baina beti ere, gutxi-asko, diskurtsoan bertan
harrapaturik, botere-gune indartsuen logosaren mendean.
</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Euskaldunak,
gero eta ahalmen txikiagoa duen nazioa mundua, sortzeko, eratzeko,
antolatzeko, besteei eragiteko, baldintzatzeko, haietaz elikatzeko;
gero eta diskurtso murritzagoa duen hiztun-herria, gero eta mutuagoa.
Eta mutuaren bortizkeria ez da zilegi, horrek ere normaltasun jakin
bat eskatzen duelako, diskurtsoa, boterea. Mundu anormala eta urria
euskaldunena. Gogora ekar dezagun positibista logikoek emandako
ikasgaia, hizkuntza eta mundua lotzen dituena (Wittgenstein, 1990:
123-124):</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm; margin-left: 1.25cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
5.6. Ene hizkuntzaren mugek nere munduaren mugak adierazten dituzte.
5.621. Mundua eta bizitza bat dira. 5.63. Neure mundua naiz ni
(Mikrokosmoa.)</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Hizkuntzak
mundua sortzen du, berbalizatuz. Hitza ez duenari mundua murrizten
zaio, txikiagotu, mundu soziala behinik behin.</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;"><b>Normalizazioa,
boterea berreskuratzea</b></span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Eta
horixe da, hain zuzen, hitza galdutako hiztun-herriei gertatzen
zaiguna, hizkuntzaren arloan bezala, baita ideien arloan ere.
Hizkuntzaren soziologiatik maiz deskribatu denez,
ordezkatze-prozesuan dagoen hiztun-herriak gero eta hizkuntza
txiroagoa du (errepertorioa), ahalmen edo gaitasun eskasagoa, hala
lexikoaren aldetik nola egituren aldetik ere, jakina, gizarteko
funtzioak galtzearen ondorioz.</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Esan
gabe doa, funtzio-ordezkatze horrekin batera hiztun eta lurraldearen
galera ere gertatzen direla, bai eta sakabanaketa demografikoa ere,
indar zentrifugoek arian-arian zentripetoak gainditzen dituztelako,
ez baitago hiztun-herriaren batasunari eusteko moduko botere
nahikorik, botere-dentsitate sozio-politiko, sozio-ekonomiko eta
kulturalik. Horrela, gero eta hiztun gehiagok isolaturik eta mutu
ikusiko du bere burua, gero eta lurralde eta gizarte-eremu
gehiagotan, sarritan hizkuntza bereko beste hiztun mutu batzuk ondoan
dituela. Horixe geratzen zaigu Administrazioan, Osakidetzan, azalera
handiko dendetan, unibertsitatean, tabernetan, lagunartean;
horregatik ez dugu esparru horietan euskararen erabilera
normalizatzeko bidean pauso argirik ez nahikorik ematen, asmo handiko
nahiz txikiko planez, agintarien laguntzaz nahiz gabe. Normalizazioa
duela hogeita bost urte uste genuen baino xede latzagoa da, bistan
denez.</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Nekez
egiten dugu aurrera, legeek eta dekretuek ezarri eta aitortutako
guztiagatik ere. Ezagutzaren datuak ez dira behar bezain magikoak.
Bildu dugun eskarmentuarekin, ondo dakigu euskaldunen
hizkuntza-eskubideak ez direla errealak, gehienetan, asmo onen
adierazpenak baizik, eta Administrazioko hizkuntza-eskakizunen
sistemak ez du kontrakoa erakusten. Thomas Hobbes-ek, XVII. mendeko
ingeles filosofo ospetsuak, azpimarratu zuen eskubide politikoak
botere subiranotik zetozela. Ziur aski, gehiegizkoa izan zen
baieztapen hura, baina hein egoki batean, ez zaio arrazoirik falta:
aginterik gabe eskubiderik ez. Eta agintariek azken bolada honetan
aldarrikatzen duten hizkuntza-askatasuna, euskara askatasunez alegia,
ahaltsuen eskubideak bermatzera zuzenduta dago eta: erdal espainiar
nazioarenak.</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Falta
zaizkigun botere-guneak eta motak, gure sareari dentsitatea emango
lioketenenak, ez dira Txepetxen gune sinbolikoaren bat bera (Sánchez
Carrión, 1981: 27-37), gune sinbolikoa bere baitan biltzen duten
arren. Gune sinbolikoa, berriz, haien efektua da,
kultura-hizkuntzazko izari edo eremuan. Hizkuntzaren normalizazioak
hiztun-herriaren normalizazioa ezinbestekoa du, funtsezko izari
guztietan: sozio-politikoan, sozio-ekonomikoan eta kulturalean.
Euskaldunok boterearen izari horiek berreskuratu ezik, ez dugu
lortuko bat etortzea boterezko dentsitate nahikoa duten
sare-erretikulekin.</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Hizkuntzazko
boterea, hortaz, hiztun-herriak bere mundua eratzeko eta gauzatzeko
duen ahalmena da, beste ahalmen batzuekin elkarreraginean: Neure
mundua naiz ni; nire mundua nire bizitza da; nire hizkuntzaren mugak
nire munduaren mugak dira. Zer da normalizazioa azken finean?
Hiztun-herriak boterea berreskuratzea, hizkuntzazkoa noski, baina,
aldi berean, beste batzuk ere bai, bestela hitza ezin baita sortu.
Beraz, normalizazioa, zentzu zabalean, alde anitzekoa eta konplexua
da, botere-banaketa eta antolamenduari egindako erronka bat, edo
bestela, folklorea, itxura, propaganda. Funtsean, ez da borondate
onak konpondu beharreko zerbait, ez giza-eskubideekin edo
berdintasunarekin lotutakoa, ez eta demokrazia, justizia, aurrerapen,
ongizatearekin ere, nahiz eta gai horien eztabaidari ezin itzuri
egin.
</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Normalizazioak,
moda postmodernoaren aurka, boterearen arazoari adorez heltzea
eskatzen du, gai hori saihestea orokortzen ari den garai batean.
Botere erdalduna nonahi zalantzatan jarri gabe, baita euskal
gizartearen barruan ere, ezinezkoa izango da aurrera egitea.
Eztabaida politikoa ere bada, noski. Horiek horrela, modaren kontra,
euskal hiztun-herriak euskal nazio bilakatu eta izaera horrekin
jokatu beharko du, gutxiengo gisa, anitza, aldakorra eta gero eta
abstraktuagoa den mundu batean. Euskal herria ez da oraindik behar
beste identifikatu euskal nazioarekin, ez du behar beste kontzientzia
politikorik. Nazioaren proiektua ez da gero eta hegemonikoagoak diren
ideologia ahulen egitasmoen eremukoa.</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;"><span lang="eu-ES"><i>JAKIN</i></span><span lang="eu-ES">,
“Administrazioko euskara planez haratago. Begirada berri bat
Osakidetzako Planaren ebaluaziotik”</span></span><br />
<br /></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">(2)
Honetaz jardun nuen artikulu honetan:</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<br />
<b><span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;"><span style="font-size: medium;">Euskalgintzatik
euskal gizartegintzara</span></span></b></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Medikuntzako
euskal ikasleek ia urtero adierazpen bat egin dute, zenbait
aldarrikapenen ondotik. Begi onez dakusat ikasle euskaldunak aktiboak
izatea, eta ez bakarrik euskaragatik: ikasle aktiboengandik
profesional aktiboak datoz, eta halatan, normalean, profesional onak.
Bozkarioz diot profesional euskaldunak onak izaten direla, batez ere
lanbidean nahiz euskalgintzan aktiboak direnean, eta komunzki, biak
elkarrekin etortzen dira.</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Baina
arranguraz ere dakusat urteroko gertakari hori. Argitu dezadan.
Medikuntzako ikasleok ohiko aldarrikapenez haratago, badute
fakultatetik irten eta elkarren arteko loturari eusteko asmorik?
Medikuntzan erkidego bezala jarraitzeko edo nolabaiteko erkidego
medikorik sortzeko xederik? Eta klinika euskaldunik edo euskal
medikuen elkarterik? Unamuno beti baitago sapan gure artean,
darabildan orain berak jaurti zigun metafora euskal herria
historiatik bazihoala adierazteko: ibaiak itsasora nola, hala
medikuntzako euskal ikasleak ere, goi-mailako euskal ikasketadun
gehien-gehienen antzera, isuriko ote dira erdal munduaren itsaso
zabalera eta bertan aienatuko? Horixe jazo da orain arte; goititu
ezin dugun patua ote?</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Nora
ote goaz betiko arazoei betiko erantzun antzuak emanez? Nahikoa
izaten dugu aldarrikapenik aldarrikapen ibiltzearekin, norbaiten
kontra, gobernua dela, administrazioa dela, ez dakit zein alderdi
dela, zein marka komertzial dela. Alabaina, oso gutxitan elkartzen
gara bilgune nahiz sareak eraikitzearren, egitasmo komunak sortu,
euskal mundua bilbatze aldera, hala nola euskal gune profesionalak,
elkarren artean estekatu, amarauna ehundu… Arazoa ez da, bere
baitan, hizkuntzazkoa —hizkuntza, berez, ez da ezer—,
hiztun-herriarena baizik, hots, sozio-kulturala, sozio-ekonomikoa,
soziopolitikoa, baina, gure osin beltzetik erantzun idealistak baizik
ez dugu ikusten, hezkuntzazkoak, ideologikoak.</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Euskal
gizarte mota bat ia joan da, industria-iraultzaren aurrekoa, eta
haren kultura ere hurrean dugu hiltamuzko arnasa estuetatik. Euskal
gizartea bortxaz ebatsi digute, ordea, ez gakizkio, ekin, haren
hausterretatik berriro hezur-mamitzeko lanari. Ia guriak egin du,
badegu zeinek agindu izan zen Xenpelarren auhena, artean euskal
gizarteak zutik zirauelarik, Axularrek, berriz, esango zukeen gisan:
gure hemengo aldia egin hurran dugu. Ba ote da bigarren aldirik?
Mundu honetan ez behintzat. Tronpatzen gara, geure burua eldarnioez
nahastu nahi dugu. Lehenengoz, gure hutsuneak ezagutu behar ditugu,
diagnostiko zorrotz eta oro hartzaile bat, serioa, benetakoa, eta
estrategia egokia diseinatu: euskal gizartegintzarantz.</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Alta,
zer nahi dugu, benetan? Euskadi, euskotarren aberri —ez
euskaldunena — independentea?, nondik ere baitator, erdal kulturaz
gozatzen jarraitzea?, erdaldun lankide, senide, emazte, adiskide,
tabernari, saltzaile, gogaide, ohaide… atsegin edo desatseginen
artean bizi?, eta gero gure eguneroko patu narrasa aldiroko ekintza
erritualez estaltzeko plantak? Hizkuntza baten azken fasea
erritualizazioa omen da, pankartetan ikusten dugunez. Hein handi
batean horixe da elkarte humanistek, ekologistek, internazionalistek,
feministek eta X-ista ia guztiek inguru erdaldunetan egiten dutena.
Testu erritualak, maizegi itzulpen eskasak, askoz kaltegarriagoak
erdara hutsean argitaratzen direnak baino.</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Ogi
gogorrari haginak zorrotz ez da gure esaera kutunetatik bat,
aitzitik, nahigo dugu negarrari eman esanez leku guztietan txakurrak
ortozik dabiltzala, alegia, munduan bost mila hizkuntza desagertzear
daudela, gizateriak altxor berreskura ezin bat galtzear dagoela,
aberastasun ezinbesteko bat, sufrimendua dagoela… eta antzeko
aieneak. Euskararen Egunetatik Egunetara bizi gara, urteroko
ikastolen egunen artean, errudunak bilatzen, eraikitzeko kemen eta
gogorik gabe. Gure konponbideak inori eskatzean dautza, gobernuei,
erdaldunei, arerioei, eta eskatzen diegun hori beraiek euskalduntzen
jardutea da. Ordea, hutsetik ez da ezer ateratzen, erdal gizartetik
euskal gizartea. Gure egoeran, politika hedatzaileek —euskalduntzeak—
huts egiten dute, erdal gizartean euskaldun estatistikoak sortuz, eta
haien euskalki aizuna, erdara, estatistikera. Euskal mamia ments
dugu.</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Alferrik
gabiltza liluraturik, eta lagun ditugu politikari eta sindikatuko
kide asko ez ezik, baita frankotiratzaileak ere, hots, bakarrik
diharduten horiek. Gustuko dituzte halakoak euskal hedabideek.
Medikuntzan bada alerik. Ukendu magikoak eskaintzen dizkigute
osasungintzan euskal mundua hutsetik sortzeko, hala nola historia
klinikoa euskaraz jartzea, osasun-kudeaketaren sistema informatikoak
(Osabide) euskalduntzea… Lourdesko Andra Mari ere hor dugu gertu.
Beharrik. Hamaika arao ikusita gaude, eta ondo dakigu horiek, berez,
ez garamatzatela inora, gure gabeziak, sozio-estrukturalak direlarik,
larriegiak baitira perla horiei dirdira ateratzeko. Administrazioan
hamaika inprimaki eta aplikazio elebidun ikusita gaudelarik, ondo
dakigu hortik ez dugula euskal gizartegintzan aurrera egiten.
Alferreko gastu handiak, ez dugun denbora xahutzea.
</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Geuk
atera behar dugu ateka honetatik, eta ondo etorri laguntzei.
Funtsezkoena, norabidea aldatzea da, zuhaitz ia ihartuaren kimu
berriak ez daitezen alferrik gal, belaunaldi berriak tai gabe gesaldu
diren bezala. Medikuntza-fakultateko kimu berriak, urtero, ia ezdeus
bihurtzen dira unibertsitateko aldia burutu eta atoan. Hainbat
goi-mailako profesional euskaldun erdal munduan mutu, urtu eta
ezkutaturik! Hor dugu gure arazoaren benetako neurria. Utikan
eldarnioak, atzipe eta ziriak! Euskalgintzak ezin du horrela
jarraitu, inflexio-puntua behar du. Euskal gizartea berreraikitzeko
balio ez duenak ez du balio: horra hor neurria.</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;"><br /></span>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;"><br /></span>
</div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Erabili.com,
2015-02-10 / 07:00
</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Estreinakoz
Berria egunkarian argitaratua, 2015-02-05ean.</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;"><br /></span>
<br />
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;"><br /></span>
</div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">(3)
Gai honetaz artikulu honetan jardun nuen:</span><br />
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;"> </span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<b><span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;"><span style="font-size: medium;">Inkisizio
berria</span></span></b></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Bibliak
hilketa-andana batez ematen dio hasiera zibilizazioari: Kainek eta
ondorengoek hiriak eraiki eta industriak garatu ei zituzten, hainbat
gerla zirela bide. Neolitikoan gaude. Arkeologiak eta arteak berretsi
dute hasiera hori: herriak eta baliabideak, boterea bera, bortxaren
bidez kontzentratu dira, halako moldez non konkistatu eta
menderatzeko eskubidetik sortu baitira estatuak, inperioak eta
zuzenbidea. Ondoren botere-antolakuntzaren diskurtso legitimatzaileak
datoz, eta mundu guztia behaturik dago diskurtsoa sinestera, bizirik
iraun edo gizartearen etengabeko lehian aurrera egingo badu. Botereak
askotariko aldeak ditu, baina bortxa da eragingarrienetariko bat.
Norbaitek, bortxaren boterea galtzen duenean, ziur mendeko bat sortu
dela, banako nahiz erkidego izan.</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Heraklitoren
aburuz (k.a.VI-V), gerla gauza guztien iturburua da, eta ahoberokeria
gorabehera, ez dirudi sobera tronpatu zenik. Bortxa, boterea denez
gero, eraikitzaile eta antolatzailea da, haustura eta jauzi
historikoak eragin, indarrak desorekatu, indar berriak askatu,
bilbatu eta trenkatu. Bortxa, eiki, sakratua da, legearen hasierako
eta azken buruko bermea, bera gabe gizartea desegiten delako (Hobbes,
XVII). Horrela, agintaritzaren diskurtsoak erlijio-kutsua du
eskuarki, jainko txiki bat denez gero. Berari aurre egitea, delitua
ez ezik, bekatua da, Elizak beti gogoratu digunez, eta larriena
bortxaz eginez gero, jainkozko ahalmenik behinena sekularizatzen
baitu. Agerian edo gibelean, botere politiko-ekonomikoak bortxa non
datzan erakutsi behar izaten du (si vis pacem para belum).</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Gerlak
historian izan duen balio fundatzaile-eraldatzailea hizpide izan da
garai guztietako pentsalarietan. Hegelek (XVIII-XIX) esaldi batean
laburtu zuen: gerla historiaren emagina da. Eta denboraz zein tokiz
hurbilago, horra hor Ortega y Gasseten (La rebelión de las masas)
zenbait iritzi, gerlaren balio historiko eta herri indartsuen
eskubideari buruz. Hala irudi du ezen bortxa higuin zaion moralistak,
historiaren irakasbideari badarraio, ehiztari fruitu-bilatzaileen
gizataldeekin egin behar duela amets, gizartea sortu aitzinekoaz hain
zuzen. Bortxa historiaren arragoa. Arranoa hegaldaka doa gure
gainetik, agintari nahiz herritar xehe, denok nolabait baikara ahul
edo indartsu, erasotzaile eta biktima, noizbait eta nonbait, beti
baitugu norbait ustiatzeko edo menderatzeko.
</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Nazioen
emagina bortxa delarik, gerla artean hasi eta mamitzen da.
Aurkariaren aurkako borroka du mito fundatzailerik behinena,
antzinako herrietan natura, nazio modernoetan, izterbegia. Horrela,
oroimen historikoak oinarrizko elkartasuna sortzen du: arbasoen
guduak eta isuririko odola independentzia jadetsi eta eusteko,
heroi-martirrek sinbolizaturik (J.Aranzadi, El escudo de Arquiloco).
Beraz, nazioak atxikipen heroikoa galdatzen du, sinbolikoki bederen,
halako moduan non armada baita nazioaren sinbolorik behinenetariko
bat. Halatan, nazioa bera sakratua da, sinestunen erkidegoa,
gizabanakoa lotu eta mito heroikoekiko identitatez transzenditzen
duena. Elizaren sakrotasuna nazioari transferitzen zaio, odolezko
liturgiaz batera, itxuraz asko ateoak diren arren. Horregatik,
Frantzian babesturik dago Mahoma terrorista deituz milioika pertsona
gogor iraintzea, frantses islamiar anitz, baina delitu larria da
frantses bandera destainaz erabiltzea; Espainian berdintsu. Eta, hala
ere, espainiar hainbat intelektualek lotsagabeki gaitzesten dute
eusko nazioaren erlijiozko oinarri odoltsua.</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Herri
baketsu honek, bere eraikuntza nazional gorabeheratsuan, bost gerla
ezagutu ditu laurogei urteko epean, nondik etorri baita Euskal Herri
arrakalatu, zatitu eta sakabanatua, maizenik arerio edo arrotz agitu
baikara: Konbentzioko gerla (Gipuzkoa eta Iparraldea gainerakoen
etsai), Napoleonen Frantsestea (Iparraldea versus Hegoaldea),
Karlistadak (Hegoalde osoa baturik, Iparraldea urrun), 1914ko
Europako gerla (Iparraldea frantsestu, besteak arrotz), 1936ko gerla
(Nafarroa eta besteak buruz buru). Karlistadak izan dira, bada,
naziorako urrats bakarra, gainerakoak, ordea, gehiago lerratu dira
Frantzia eta Espainiaren alde. Frankismoan, berriz, ezker abertzaleak
eutsi dio jaidura nazio-eraikitzaileari, eta eusko nazionalismoa
zatitu den arren, oro har, abertzaletasuna indarturik jalgi da.
Espainiar estatuari bidezko bortxa legitimoa ukatuz beste gune
sinboliko eta legitimitate bat eragin du (Aranzadi, 2001), halakoa
non eusko nazioa mamituz joan baita.</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Zorionez,
abertzaleak ohartu dira sarri bortxa ez dela egokia, are gutxiago
edozein modutakoa, eta hartara tokia eskatu dute sistema politiko
zindoan. Noski, bidean ez lukete eragozpenik kausitu behar, zeren,
teoria politiko modernoan, estatu demokratiko batean legeari
atxikitzea nahikoa baita jokoan partaide izateko; itxuraz, edonori
aitortzen zaio erlijio- eta kontzientzia-askatasuna, fedea eta etika
gai pribatuak direnez geroztik. Demokrazian betebehar bakarra arauak
betetzea omen da. Alabaina, hara non abertzaleei etika, fede,
erlijiozko oinarri jakin bat eskatzen zaien, Eliza batean edo Erdi
Aroan bageunde legez: damua erakutsi, barkamen-eskea, kaltea aitortu,
zoru etikoa… Etika kantiarraren ustiapen makurra, erlijio-airez
ezinbestez, etsaia harrika erabiltzeko mozorroa. Ultramontanismo eta
prakmatismo falta hori hagitz espainiarra da, txaranga eta panderoa
bezala. Ostera, ez dirudi azalpen horrek Inkisizioaren berpiztea
osoki argitzen duenik.
</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Gobernuko
alderdiak ez bide du epe laburreko onurarik abertzaleen
integraziotik, are gutxiago hauteskundeei begira, berak elikatutatiko
muturreko eskumaren presiopean. Inguruabar horietan aukera hobea
dirudi esku gogorrez abertzaleen zatiketa eragiteak ezen ez
norberarena. Alta, badagoke interes sakonago bat, denak ez baitira
itsu Espainiako zerupean. Izana ere, Estatuak presoak direla medio
lortuko balu eusko zutabe heroikoa deabrutzea, abertzaletasunaren
ardatz sinbolikoa eraitsiko luke, eta ez luke iraungo espainiar
eraikuntza heroiko-sinbolikoak besterik (Pelayo, Cid, Errege
Katolikoak, txapel okerrak, La Roja, martir berriak). Triskantza
mitiko-sinboliko hori kaltegarri liteke jelkideetan eusko
nazionalista direnentzat ere.</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Inkisizioak
eusko nazionalismoa sutara bota nahi du, autofede nazional batean
horditurik. Nolanahi ere, suzko joko hori apustu handinahi bezain
arriskutsu dateke. Abertzaleek Frankismoan erakutsiriko trebetasunaz
jokatzen balekite, eta horrela, judoaren gisara, erasotzailearen
mugimenduari eutsi eta baliatu bera erorarazteko, indarturik ilki
litezke berriro ere, eusko konplexu sinbolikoa arnasberriturik.</span></div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;"><br /></span>
</div>
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">
</span>
<br />
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace; font-size: small;">Berria,
2014/3/30</span></div>
<div lang="eu-ES" style="line-height: 107%; margin-bottom: 0.28cm;">
<br />
_________________________________________________________________________________________________<br />
<h2>
</h2>
<h1 class="entry-title" style="text-align: left;">
</h1>
<h1 class="entry-title" style="text-align: left;">
Euskararen biribilgunean</h1>
<h1 class="entry-title" style="text-align: left;">
</h1>
<br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" /><br />
2016-04-08/ 08:44 / Joxemari Iraola Aranzadi<br />
<br />
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEioxIBawzu7BDXbO_vo6tD8VFsgTb7aMdKovffgxTSo7J0dvqFRTovCz-V9uKW_6XeG3Xr3iut6UrNF2BM47TSszFYqrSlSwABJ5SJ1QE2qBhJ2Uz7KCQwMvrQ4AKYewAtLyCymH1qr6YM/s1600/Joxemari_Iraola.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEioxIBawzu7BDXbO_vo6tD8VFsgTb7aMdKovffgxTSo7J0dvqFRTovCz-V9uKW_6XeG3Xr3iut6UrNF2BM47TSszFYqrSlSwABJ5SJ1QE2qBhJ2Uz7KCQwMvrQ4AKYewAtLyCymH1qr6YM/s400/Joxemari_Iraola.jpg" width="253" /></a></td></tr>
<tr align="right"><td class="tr-caption"><span style="color: blue;">Joxemari Iraola</span></td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: "arial" , sans-serif;">Zorionez Patx</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">i</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">
Saezek eragindako debateak jende askoren ir</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">i</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">tziak
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">jarri ditu mahaigainean </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">eta
mugimendua sortu du euskalgintzaren hausnarketan. Ez dut uste nir</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">e</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">
iritziarekin </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">ekarpen </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">berririk
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">egitera </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">noanik
eta ez nintzateke lerrook idaztera ausartuko berak eskatu izan ez
balit. </span>
<br />
<div align="justify" class="western" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.35cm;">
<span style="font-family: "arial" , sans-serif;">Tira, behin gonbi</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">da</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">pena
onartuta, </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">Patxik berak egindako
ekarpenak sortutako hausnark</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">etetatik
hasi beharko da. Bi sentimendu kontrajarri. </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">Lehen
sentimendua</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">,</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">ur </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">freskoa
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">lehorte </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">garaitan.
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">Ez e</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">uskalgintzan,
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">ez </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">hizkuntz
soziologian/</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">soziolinguistikan
ez nituen </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">aspaldian </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">ez
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">ideia berri</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">rik</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">,
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">ez planteamendu berritzailerik
ezagutu. Gustura irakurri ditut Patxi </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">Saeze</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">k
elefantearen metafora erabiliz, euskararen normalizazio prozesua
bidegurutze batera iritsia omen den honetan, etorkizunerako
proposamenak hausnarketa serioen gainean aurkeztuta. </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">Bere
proposamena (a</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">sko) laburbilduz
bere <a href="http://www.patxisaez.eus/2016/02/elefantearen-paradigma-ikusi.html" target="_blank">“</a></span><a href="http://www.patxisaez.eus/2016/02/elefantearen-paradigma-ikusi.html" target="_blank"><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><i>Elefantearen
paradigma ikusi</i></span></a><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2016/02/elefantearen-paradigma-ikusi.html" target="_blank">”</a> testuan
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">egileak berak jasotzen du
Pruden Gartziak aipatutakoa berridatziz: “</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><i>Patxi
Saezek eskatzen duena iraultza zientifiko bat da, elefantea ikustea
eta elefantearekin zer egin erabakitzea. Eta elefantea, Patxi
Saezentzat, lan-munduaren euskalduntzea da</i></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">”.</span><br />
<br />
<span style="font-family: "arial" , sans-serif;">Orain arte esandakoaren gainean bi
kontzeptuk pizten dute nire interesa: bata b</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">idegurutzea,
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">bestea paradigma. Lehenengoari
dagokionean</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">, eta metaforen
erabilerekin jarraituz, </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">n</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">ik
bidegurutzea</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">rena baino
biribilgunearen irudia erabiliko nuke. B</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">iribilgune
oso konplexu batean sartuta </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">gaudela
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">i</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">rudikatzen
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">dut. </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">Ez
dut azpiko irudia umore toke bat emateko asmoarekin jartzen, baizik
egungo hizkuntz egoerak </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">(eta
ziurrenik beste normalizatu beharreko hainbat </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">gizarte
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">fenomeno ere) </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">aurrera
egingo badu</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">(te)</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">
hurrengo urratsak zeintzuk diren pentsatzerakoan sentitzen dudana
adierazteko baizik; </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">hau da</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">egoeraren konplexutasuna</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">.
Saiatuko naiz aurrerago sakontzen ideia honetan.</span></div>
<div align="justify" class="western" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.35cm;">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgPsoIWvxdJd1J_1KdUb18dBI6Sp8YlMxdAkfS1X_triCwE7m2a57ep9AFBx71XiPbaJ3e0C_b0l6niO2kXp9SOnCfRVGZbCf4oKCNw01Dfj2TBkfcQZfxYWAAWEB_-N8KayKEFY7SFJRw/s1600/biribilgunea.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="462" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgPsoIWvxdJd1J_1KdUb18dBI6Sp8YlMxdAkfS1X_triCwE7m2a57ep9AFBx71XiPbaJ3e0C_b0l6niO2kXp9SOnCfRVGZbCf4oKCNw01Dfj2TBkfcQZfxYWAAWEB_-N8KayKEFY7SFJRw/s640/biribilgunea.png" width="640" /></a></div>
<span style="font-family: "arial" , sans-serif;">Bigarren kontzeptuari, paradigmari
dagokionez, </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">magnitude handiko
gaia </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">jartzen da mahai gainean.
S</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">istema oso bat ikusteko eta
aztertzeko, oinarria</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">z</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">
eta moduaz ari</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">tzea suposatzen
du</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">. Alde horretatik, </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">eta
bi kontzeptuak elkarrekin lotzeko saiakera egin nahiaz,
biribilgunearen </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">irudia egokiago
deritzot bidegurutzea</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">rena</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">
baino </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">paradigmen dimentsioa
duen gaiaz aritu behar bada, </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">konplexutasuna
hobeto islatzen duela </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">pentsatzen
dut</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">. </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">Hau
da, b</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">ehin paradigma aldatu
behar</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">ra ikusten</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">
bada, errealitate konplexuago bat</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">ek
aurkezten digun egoerari</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">
erantzuteko izan dadila. </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">Dena
dela, paradigma kontzeptuari dagokionez, hau aldatzeko gara</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">ia</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">
iritsi dela esaten denean </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">planteamendu
egokia dela aitortu behar da.</span></div>
<div align="justify" class="western" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.35cm;">
<span style="font-family: "arial" , sans-serif;">Laburbilduz, batetik, egungo gizarte
oso konplexuan euskara biribilgune korapilatsuan sartua dago eta
irteera egokiarekin asmatu nahi bada ongi pentsatu eta planifikatu
behar da. Orain arte, bidegurutzera iristen ginen bakoitzean
ezker-eskuin (paradigma zaharra) begiratzen genuen. Paradigma aldatuz
helburua ongi planifikatzea bada, biribilgunea<span style="background: transparent;">
</span><span style="background: transparent;">goitik behera </span><span style="background: transparent;">(eta
ez ezker-eskuin) </span><span style="background: transparent;">begiratu
behar</span><span style="background: transparent;">ko da.</span><span style="background: transparent;">
</span><span style="background: transparent;">G</span><span style="background: transparent;">ure
</span><span style="background: transparent;">biribilgunearen</span><span style="background: transparent;">
</span><span style="background: transparent;">grafikoaren nondik
norakoak </span><span style="background: transparent;">ulertzeko
goitik ez bada, zaila izango da osotasuna behar bezala ikustea </span><span style="background: transparent;">eta
norabide egokiari dagokion irteerarekin asmatzea</span><span style="background: transparent;">.</span>
Horraino ados.</span></div>
<div align="justify" class="western" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.35cm;">
<span style="font-family: "arial" , sans-serif;">Lotura</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">rik
aurkitzea </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">zail egiten zaidana
ordea, paradigmaren aldaketa </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">eta
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">hizkuntzaren eremu funtzional
bat (lan munduarekin) </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">elkarrekin
harremanetan jartzea </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">da.
Berriro ere, ezker-eskuin begiratzen ari garela iruditzen zait eta
nik paradigma aldatzea esan ohi denean, zientzian behintzat,
perspektibaz gain, ikuspegiaz gain, begiratzeko modua ere aldatzea
ulertu izan dut. Best</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">e
hitz batzu</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">e</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">tan
esanda, </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">hizkuntzaren
normalizazioari aurre egiteko paradigma aldaketaren beharra
ald</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">a</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">rr</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">i</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">katzea
eta </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">hortik
ondorioztatzea </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">lanaren
eremu funtzionalera </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">begira
jarri behar dugula, </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">iruditzen
</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">zait
</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">terminoen
adierazten duten mailen </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">arteko
inkongruentzia </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">dela</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">.
</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">P</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">aradigma
alda</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">ket</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">a</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">z
ari garenean </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">eremu
funtzional guztiek osatzen duten sistema osoa</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">ren</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">
</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">aldaketaz
ari garela </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">ulertzen
dudala, </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">esango
nuke</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">.</span></span></div>
<div align="justify" class="western" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.35cm;">
<span style="font-family: "arial" , sans-serif;">Patxi </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">Saezek</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">
egin eta eragindako ekarpenek b</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">i
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">sentimendu
kontrajarri</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"> </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">sortzen
dizkidala aipatu dut arestian </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">eta
ez naiz ahaztu bigarrenaz</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">.
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">Bigarren honi </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">dagokionez</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">,
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">testuaren irakurketak</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">,
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">euskararen inguruko </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">hizkuntz
soziologian/</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">soziolinguistikan</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">testu </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">asko
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">irakurritako</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">an
sentitu izan dudan ikuspegi globalago </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">eta
diziplinarteko </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">baten faltaren
sentsazioa </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">sortarazi dit</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">.</span></div>
<div align="justify" class="western" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.35cm;">
<span style="font-family: "arial" , sans-serif;">Hizkuntz normalizazioaz ari garenean,
hizkuntz politikaz ari gara eta hizkuntz politika horiek, gizarte
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">eremu eta subjektu guztiei
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">eragiteaz ari gara. Horrek
beste modu batean esanda </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">aldaketa/</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">transformazio</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">
soziala </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">eragin
beharra</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">z
hitz egiten ari garela esan nahi du eta</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">
ezinbestean aldaketa sozial horiek hizkuntzari berari dagozkion
faktoreez gain, beste gizarte faktoreak ere kontuan hartu beharko
lituzke. Askotan hitz egiten da euskararen normalizazioaz </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">edo</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">
hizkuntzak presentzia duen eremu funtzionalez, baina gizarteko beste
faktoreengandik bereizita baleude bez</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">a</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">la.
</span>
</div>
<div align="justify" class="western" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.35cm;">
<span style="font-family: "arial" , sans-serif;">Euskararen etorkizuna aurreikusteko
eta planifikatzeko saiakerak ezin ditu alde batera utzi egun
gizartean eragiten ari diren beste hainbat faktore eta prozesu.
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">Adibide batzuk burura etorri
ahala jarriz</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">: </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">m</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">erkatuaren
zentralitatea gizartearen eta politikaren antolaketan, </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">lan
harremanen aldaketak</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">, gizarte
egituraketa berria </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">(famili
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">formen aldaketak</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">,
klase ertainen murriztea,...)</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">,
norbanakoen identitateak sortzeko iturri ezberdin eta ugariak,
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">gizarte </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">fragmentazioa,
indibidualizazioa, nazioarteko harremanen ondorioak (modu ez hain
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">leungarria</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">n
esanda migrazioa, </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">populazio
mugimenduak</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">), komunikaziorako
teknologia berrien ondorioak </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">gizakien
arteko </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">harremanen </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">eraketa</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">n...</span></div>
<div align="justify" class="western" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.35cm;">
<span style="font-family: "arial" , sans-serif;">Ez du imajinazio asko behar
irudikatzeko hizkuntzaren eremu funtzionala bat (irakaskuntza),
migrazio prozesuekin (etorkinak) nahastu eta komunikazioaren
teknologia berria bezalako gaiak edo identitatearenak elkarrekin
jartzen direnean, eta ikastetxe (edota ikastetxe mota) arteko
konparaketa egiten badugu, horietatik ondorioztatuko diren ikasleen
hizkuntz gaitasunak oso modu ezberdinekoak izango direla, gainera
zuzenean erabileran eragingo dutenak. Ariketa bera egin daiteke lan
munduarekin ere edo beste eremu funtzionalekin ere.</span></div>
<div align="justify" class="western" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.35cm;">
<span style="font-family: "arial" , sans-serif;">Z</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">iurrenik
oso ikuspuntu orokorra da, baina iruditzen zait iraultza
zientifikoa</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">z</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">,
paradigma berriaz, bidegurutzeez/biribilguneez eta prozesuez ari
bagara magnitude bereko begirada dagokiola. </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">A</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">ipatutako
guzti honengatik jarri dut goian biribilgune konplexuaren irudia,
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">goitik begiratuta oso garai
aldakor eta lainotsuak ikusten ditudalako. Laino asko eta haize
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">indartsu</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">ek
eraginda azkar mugitzen direnak.</span></div>
<div align="justify" class="western" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.35cm;">
<span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">Patxi
Saezen proposamenera </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">(lan
munduaren eremu funtzionalera) </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">bueltatuta,
kalkul</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">u</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">
</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">ariketa
bat egitea bururatu zait</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">.
E</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">gia
baita gure gizartea lanaren inguruan oinarritua dagoela eta balio
ku</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">a</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">lit</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">a</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">t</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">i</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">bo
handia duela, baina ez da gure elefantea </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">gizarte
</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">bizit</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">z</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">a</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">n</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">
lirudikeen bezain </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">handia.
</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">N</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">ire
estimazioen baitan EAE<span style="font-size: large;"><sup>1</sup></span>ko
biztanle </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">guztiek
</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">urtean
bizi ditu</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">zt</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">en
100 ordutatik<span style="font-size: large;"><sup>2</sup></span>
1</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">5</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">
</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">(puntu
pare bat gora-behera) </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">inguru
zuzentzen dira lan mundura. </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">Kontuan
izan, EUSTATen 2015</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">e</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">ko
datuen arabera, populazio aktiboaren (1.0272.000) %12,9a langabezian
zegoela eta pasiboak (EAEko biztanl</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">e</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">riaren
%52,7ak) ez zuela lan egiten</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">.
</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">Langile
h</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">oriei
administrazioan eta irakaskuntzan (lehen eta bigarren hezkuntzan) lan
egiten dutenak kendu beharko litzaizkie</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">ke</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">
eremu funtzional horietan euren hizkuntz planak abian dituztelako
</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">(edo
besterik gabe euskaldunduta daudelako) </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="background: transparent;">bere
urteko lan jardunean. </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">Beraz,
</span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">elefantea
sinbolizatuz aipatzen den eremu funtzionalaren urteko lan orduen
pisua hori da ez gehiago, ez gutxiago (</span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">e</span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">gia
d</span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">en
arren</span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">
k</span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">u</span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">alitatiboki
eremu funtsezkoetako bat dela). Ez dut hau aipatzen lan eremua
lehentasunezkoa ez dela baieztatzeko, soilik hizkuntzaren eremu
funtzional horretan ziurtasun linguistiko</span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">a
eskuratzearen </span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">bidez
lortu asmo den hizkuntz</span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">aren</span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">
beharr</span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">ezkotasuna</span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">
oraindik ere oso motz geratuko li</span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">rat</span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">ekeelako
baizik.</span></span></span></div>
<div align="justify" class="western" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.35cm;">
<span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">Ondorioz</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">,
EAEko</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">
</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">biztanle
guztiek urtean bizitzen dituzten ordu guztien %15a lan munduan
</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">egindakoak
</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">badira,
</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">zertan
betetzen dituzte </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">gainontzeko
ordu guztiak? Hau da, EAEko biztanleek urtean bizi dituzten ordu
guztien %85a zertan ematen dituzte? </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">Nire
ustez paradigma berriak galdera horri erantzuteko gai izan beharko
luke, errealitatearen irakurketa osatu bat nahi izanez gero,</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">
</span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">gerta
baitaiteke aldi berean eremu funtzional bat baino gehiagotan </span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">aritzea
nahasita/batera</span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">.</span></span></span></div>
<div align="justify" class="western" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.35cm;">
<span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">Bestalde,
o</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">r</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">a</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">in
arte gizarte faktoreez, eremu funtzionalez, paradigmez, eta
</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">a</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">barr</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">etakoaz</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">
aritu gara, baina badago beste puntu bat orain arte aipatu ez den
arren, garrantzi </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">itzela
</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">duen</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">a</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">:
</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">agente
sozialak</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">.
</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">Horiek,
metaforarekin jarraituz, biribilgunearen barruan dauden beste
gidariak eta autoritateak </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">(araua
egin eta </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">betearazteko
</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">gaitasuna
dutenak) </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">dira,
go</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">i</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">tik
begiratuta dinamikotasuna ema</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">te</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">n
diotenak egoerei.</span></span></div>
<div align="justify" class="western" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.35cm;">
<span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">Gaian
sakontze</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">a
saihestuz</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">,
baina aipatu gabe ez uztearren, </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">alde
batetik hiztunak/</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">hizkuntz
komunitatea </span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">ikusten
dut eta, bestetik,</span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">
</span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">(gure
kasuan zinez definitzen zailak diren) </span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">erakundeak
(agintea/boterea/estatua). </span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">Horietaz
jabetzea eta hizkuntz politikak eta horiek bideratzeko planetan nola
</span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">txertatzen
eta </span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">konbinatzean
asmatzeak ere balio beharko luke errealit</span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">at</span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">eari
aurre egiteko. </span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">Horra
hor, </span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">beraz,
</span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">nire
ustez, paradigma berriak eskaini behar</span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">ko
ligukena</span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">.</span></span></span></div>
<div align="justify" class="western" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.35cm;">
<span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">Amaitze</span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">ko</span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><span style="background: transparent;">,
e</span></span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">sandako guzti
honetatik ateratzen ditudan ondorioak </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">oso
modu sinplifikatuan ondokoak dira: ba</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">tetik,
gizarteak aro oso aldakorrak bizi dituela eta horietan eragina duten
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">hizkuntzaz gaindiko </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">faktore
eta prozesuak kontuan hartu behar direla hizkuntz normalizazioak
eskatzen duen adinako gizarte aldaketa eragin nahi badugu. </span>
</div>
<div align="justify" class="western" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.35cm;">
<span style="font-family: "arial" , sans-serif;">Bigarrenik</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">,
hizkuntz normalizazioaren definizio </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">berria
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">egin behar</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">ra
sumatzen dut, paradigma berriak mahai gainean jarriko dizkigun
galderei erantzun bat aurkitu nahi badiegu. Z</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">iurrenik
onartu beharko da hizkuntz guztiak ez direla berdinak, eta eremu
funtzional </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">guztiak
</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">berreskura</span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;">tzea
zaila edo ezinezkoan izango dela.</span></div>
<div align="justify" class="western" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.35cm;">
<span style="font-family: "arial" , sans-serif;">Azkenik, ez da nire asmoa </span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">mezu
negatiborik emate</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">a,
baina bai </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">prozesu
mantsoa </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">izango
dela ikusaraztea</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">.
</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">Egungo
e</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">rrealitate</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">a</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">,
arrisku eta aukera berri</span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">ekin
ikusten ditut eta horiei aurre egiteko Patxi Saezek sortu duen
ezinegon intelektual hau guzti horren onerako baino ez dut ulertzen.</span></span></div>
<div align="justify" class="western" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.35cm;">
</div>
<div align="justify" class="western" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.35cm;">
<span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">Amaitu
aurretik, ez nuke aipatu gabe utzi nahi </span></span><span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">Euskaltzaindiak euskara biziberritzeari buruzko gogoetari jarraipena emateko <a href="http://www.patxisaez.eus/2016/03/euskaltzaindiak-euskararen-aldeko.html" target="_blank">lantaldea sortu</a> izanak poz handia eragin didala eta handik plazaratzen diren berri, ideia eta eztabaidagaiak jada irakurtzeko zain nagoela.</span></span></div>
<div align="justify" class="western" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.35cm;">
<span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;">Animo Patxi eta mila esker elur bola hau aldapa behera bultzatzeagatik! </span></span></div>
<div align="justify" class="western" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.35cm;">
<span style="font-family: "arial" , sans-serif;"><span style="font-weight: normal;"><br /></span></span></div>
<div align="justify" class="western" style="font-weight: normal; line-height: 115%; margin-bottom: 0.35cm;">
<b>(JOXEMARI IRAOLA ARANZADI Lezoko Udalaren euskara arloko arduradun teknikoa da)</b></div>
<div align="justify" class="western" style="line-height: 115%; margin-bottom: 0.35cm;">
<br />
<h4>
Oin-oharrak:</h4>
</div>
<span style="font-family: "georgia" , "times new roman" , serif;">1.-
EAErekin soilik egin dut kalkulua, helburua eremu funtzional horren
ordukako estimazioa egitea baino ez zelako. Bai Nafarroan, bai
Iparraldekoak 'grosso modo' datu bertsuak izango dira.<br /><br />2.-
Kalkulua horrela eginda: EAEko Biztanle guztiak bider 16 ordu (lo
egiteko 8 ordu kenduta), bider 365 egun (urte bat). Urteko lanorduak
kontabilizatzeko berriz, populazioa aktiboa bider 2.000 ordu, normalean
lan hitzarmenak ordu gutxiagoak izan arren.</span><br />
<h1 class="entry-title" style="text-align: left;">
</h1>
_________________________________________________________________________________________________<br />
<h2>
</h2>
<h1 class="entry-title" style="text-align: left;">
</h1>
<h1 class="entry-title" style="text-align: left;">
Hizkuntz politikaren porrota eta euskararen etorkizuna</h1>
<h1 class="entry-title" style="text-align: left;">
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" /></h1>
2016-04-11 / 12:14 / Jose Mari Pastor Gonzalez<br />
<br />
<br />
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiEDRNwdk0HXs9SC0sXLW3PxEPg_vQGJ0PHr4fcSTWW55PGhM1mKYXd3jzmjD1FKmVRCbjfVi8oEuoBEJjnLngaQmLPgGwCC21upc003f5xa6CrQbV9fvomt2aX3NcV1Dhckkey3FWIJlA/s1600/josemari_pastor.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiEDRNwdk0HXs9SC0sXLW3PxEPg_vQGJ0PHr4fcSTWW55PGhM1mKYXd3jzmjD1FKmVRCbjfVi8oEuoBEJjnLngaQmLPgGwCC21upc003f5xa6CrQbV9fvomt2aX3NcV1Dhckkey3FWIJlA/s320/josemari_pastor.jpg" width="320" /></a></td></tr>
<tr align="right"><td class="tr-caption">Jose Mari Pastor</td></tr>
</tbody></table>
Euskara sustatu beharra dugu. Nola, ordea? Zeren bidez? Borondate
hutsez ikusi dugu nolako emaitzak lotu ditugun eta lortzen ari garen.
Legez, dekretuz? Hori ondo dago, baina uste dut kohesio eta bake soziala
gogoan jarri diren politikek muga jo dutela. Agian, garai batean
komenigarriak izan zirela esango dute. Dena den, gaur egun badakigu zer
eman duten eta zer ez. Agortu egin dira.<br />
<br />
Lan munduan
euskararen beharra piztea aipatzen duzu zeure artikuluan. Horixe, hala
egin beharko genuke. Hala ere, nahikoa izango litzateke hori? Euskal
administrazioan euskara beharrezkoa da zenbait postutan jarduteko, baina
hizkuntza eskakizunek ez diete enplegatu guztiei berdin eragiten.
Den-denak, lan merkatuak hala behartuta, euskaldunduko balira, ederto.
Orduan edozein bulego edo egoitza publikotara joan –berdin dio
Osakidetza edo Industria saila– eta euskaraz egiteko aukera izango
genuke. Baina hortik aurrera, zer? Funtzionario horrek, behin bulegotik
irten eta gero, nola jokatuko luke? Beharbada erdaraz egingo liguke
lanetik kanpo, euskararen beharrezkotasunaren zamatik aske.<br />
<br />
Kontua
da: euskara ikasi eta gero, nola lortu, nola motibatu, bultzatu
pertsona hori gurekin kalean ere euskaraz egitera? Zer elementu
emozional garatu edo txertatu behar da langile horrek euskararen eremura
salto egin dezan? Horixe izango litzateke egoera onena, idilikoa. Beno,
lanean euskaraz jarduten badu, nahikoa lortu dugu. Dena den, ez da
nahikoa. Gero pertsona horrek egingo duen hizkuntza aukerak gure
komunikazio eremuari eragingo dio, eta hori, ahal dela, euskararen alde
izan dadila lortu beharko genuke. Nola, baina?<br />
<br />
Hemen
ageri da zuk aipatzen duzun gatazka kontzeptu hori. Izan ere, erdaldun
edo euskaldun bat Alemaniara edo AEBetara badoa lan egitera, logikotzat
jotzen du bertako hizkuntza ikasi beharra, derrigorrezkotasuna, lan
egiten hasteko. Eta behin hori lortuta, ez du arazorik lankideekin,
lagunekin eta kaleko jendearekin hizkuntza horretaz segitzeko. Ez du
hizkuntza hori mespretxatzen, “inposatu” egin dioten arren. Ez du
hizkuntza hori gorrotatzen. Behar-beharrezkoa du, biziraupen kontua da,
eta azkenean horretara egokitu, moldatu beharrean dago. Hemen, ordea,
hutsaren hurrena da euskara, plus bat, zama bat, askoren iritziz. UPNko
morroi horren antzean pentsatzen dute herritar askok. Zertarako ikasi
euskara, komunikazioa denok menperatzen dugun lehen hizkuntzan bermatuta
badugu aldez aurretik? Inork ez du zalantzarik lana aurkitzeko ingelesa
behar dela, eta gustura asko hartzen dute hura derrigorrez izatea.
Baina euskara…<br />
<br />
Hemen gazte batzuk daude, euskara
gustatzen ez zaiela esaten dutenak. Entzun egin diet. "Ez zait
gustatzen", diote. Zergatik ez? Eskolarekin, derrigorrezkotasunarekin,
nota batekin lotuta doazelako? Edo euskara bera delako, euskarari
buruzko pertzeptzioagatik, euskararen beharra ez dutelako, erdara
badutelako komunikazio tresna nagusi? Oraindik ez diot entzun etorkin
marokoarren edo bulgariarren umeari "erdara ez zait gustatzen" edo
"erdara gorrotatzen dut". Eta agian gorrotatu egiten dute, baina ikasi
ere bai, beste erremediorik ez dutelako sozializatzeko, lagunekin hitz
egiteko, lana aurkitzeko.<br />
<br />
Zer egin horren kontra? Burua
makurtu? Bai, askotan horra garamatzate. Nekagarria da han eta hemen
euskaraz egiten hastea, aurrekoak nola erantzungo dizun jakin gabe.
Etsigarria batzuetan. Goizeko bederatzietan hasi behar duzu borrokan,
“gatazka bila”, autobus gidariari euskaraz zerbait galdetu, eta hark
igoal modu txarrean erantzungo dizulako? Ez da atsegina. Baina beste
kontu batzuk esan eta egin daitezke, jendeak, erakundeak eta enpresak
ikus dezaten. Esaterako: Donostiako jatetxe batean karta ematen dizute.
Espainolez, ingelesez eta frantsesez idatzita dago. Eta begirunez galde
daiteke –nik egin izan dut, ez beti hori ere egia da–. “Aizu, hau
euskaraz ez duzue? Eta hemengo jendeak ez du karta euskaraz irakurtzeko
modurik?” –'eskubide' hitza esanez gero, erne bazterrak, 'zapaltzailea'
deitu diozu, gatazka bila ari zara eta! –. Eta orduan hark zer
erantzuten duen, zeuk duzu azken hitza. Beraiek libreak dira kanpoko
turistaren hizkuntzari hemengo berezko hizkuntzari eta hiztunei baino
errespetu handiagoa izateko eta erakusteko. Era berean, norbera libre
da, gu ere libreak gara kanpoko bezeroei bertokoei baino errespetu
handiagoa dien bertoko dendari edo tabernariari dirua emateko edo ez.
Baina, jakina, gu halakoak egiten hasten bagara, geu gara liskartiak,
erasotzaileak. Mezu hori saldu digute, eta guk irentsi.<br />
<br />
Euskararen
beharra sentitu eta sentiarazi egin behar diogu gizarteari. Kanpaina
instituzionalak ondo daude, baina ez dira nahikoa. Beste alde batetik,
badago beste kontu bat, kezkaz erreparatzen diodana. Zenbait abertzale
eta independentistaren artean gero eta gehiago hedatzen ari den
ikuspuntua: euskararen ezagutzaren erlatibizazioa. Orain, kontsentsu
bila joan behar dugu, zubiak eraiki, independentzia lortuko badugu.
Euskarak ez omen luke oztopoa izan behar independentziarantz abiatzeko
bla, bla, bla. Malgutasuna, errespetua, begirunea. Eta nik neure buruari
galdetzen diot: “Inoiz baztertu dugu inor euskal gizartean, kuadrillan,
herrian, euskaraz ez jakiteagatik?”. Alderantziz. Eta zer lortu dugu
buenismo horrekin? Besoak zabalik hartu dugu pertsona hori, eta berak
erdaraz dantzan jarri gaitu. Haietako asko hemengoak dira, hemen jaioak,
baina ez dira konturatu edo ez dute konturatu nahi izan hemengo egoera
linguistikoaz. Batzuk 'de paso' daude, baina azkenean bikotekidea
aurkituko dute hemen eta Markinara joango dira bizitzera. Eta etxeko
bizilagunen administrazio bileretan erdaraz egiteko eskatuko dute, haiek
'de paso' daudelako. 'De paso' beti, Eta guk, tonto txepel legez,
erdaraz egingo diegu, erdaraz egingo dugu geure artean, kulpa
sentimendua, gatazka konplexua barneratuak ditugulako. Zenbateko
garrantzia ematen diogu, benetan, euskarari?<br />
<br />
Izan ere,
orain euskara gure lehen, goreneko lehentasunen artean ez jartzeko
eskatzen hasi zaizkigu. Jarrera edo eskaera hori tranpa galanta izan
daitekeela uste dut. Zintzoak izanda, inoiz egon da, inoiz jarri dugu
euskara eguneroko praxian lehen postuan? Teorian bai, baina gero
txakurraren putza –salbuespenak salbuespen, jakina, eta salbuespen
horiek taliban linguistikotzat jotzen ditugu, ez soilik erdaldunek,
euskaldun askok ere bai–. Orduan, nire galdera da: besterik egin behar
dugu? Malgutasun, tolerantzia, errespetu ekintza eta jokabide gehiago?
Orain artekoekin zer lortu dugun ikusita… Baina tira, kopla horrekin
datozkigu azkenaldi honetan.<br />
<br />
Bide luzea dugu, baina ez
dugu etsi behar. Hala ere, ukaezina da batzuetan nekagarria izaten dela.
Toledo edo Amiens-ekoak izango bagina, espainolez edo frantsesez hitz
egingo genuke modurik naturalenean, berez, besterik gabe, geure buruari
galdetu gabe hizkuntza behar adina maite dugun edo ez; haren alde zer
egin dezakegun pentsatu gabe. Hitz egin besterik ez genuke egingo,
azalpenik eman gabe. Eta gurera etorritako batek edo hemengo batek gure
hizkuntza ikasi nahi ez badu, hor konpon, ez genuke kontzientzia
kargurik izango hari espainolez edo frantsesez egiten segitzeagatik, gu
errudun sentitu beharrean. Gainera, egoera irreala izango litzateke.
Espainola edo frantsesa ikasiko ez zuen lagun hori baztertuta egongo
litzateke gizartean. Hizkuntza horren beharra izango luke bizitzeko, lan
egiteko, komunikatzeko. Baina hemengoak gara eta hemen bizi gara.<br />
<br />
Tira,
ez naiz gehiago luzatuko. Hausnarketa eskatu didazu eta hementxe duzu,
ba. Esan bezala, bide luzea dugu aurrean. Ruperrek ondo azaltzen du:
“Euskaldun izatea zein nekeza den”.<br />
<br />
Besterik ez. Animo eta eutsi horri.<br />
<br />
Besarkada bat, eta hurrengo batera arte, Patxi.<br />
<br />
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><b>(JOSE MARI PASTOR GONZALEZ kazetaria eta Euskal Herriko Unibertsitateko irakaslea da)</b></span><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h1 class="entry-title" style="text-align: left;">
</h1>
<h1 class="entry-title" style="text-align: left;">
</h1>
<h1 class="entry-title" style="text-align: left;">
</h1>
<h1 class="entry-title" style="text-align: left;">
</h1>
<h1 class="entry-title" style="text-align: left;">
</h1>
</div>
</div>
<div align="JUSTIFY" style="margin-bottom: 0cm;">
<ul>
</ul>
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEimN8twwPXk28NJKEqPmYu8r0hAPEreeykPnNALlGYQlqypcVsm05EGZi3-ix8IvLAzRwE0GHfhUfzicKvqKu4UBgsNlzAQkoHzj4Fc1mozU5SqiLjzxDieYmF_KmZBdcDtY8oX8BlX2Kc/s1600/IMG_8778.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"></a></div>
Patxi Saez Belokihttp://www.blogger.com/profile/12370914441845757023noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6532712791688819686.post-48210826552989631632025-10-13T16:35:00.000+02:002017-12-13T08:28:12.651+01:00Elefantea ikusiHizkuntza Planifikazioak, eraginkorra izateko,
problema nagusia aurkitu behar du. Gurera etorriz, non daukagu jarria
euskararen planifikazioaren iparrorratza? Euskalgintza lanbide dugunok
ez ote gabiltza, han-hemenka, neurri handiagoan edo txikiagoan, geure
barrutian, geure txokoan, buruz gain lan, denak emanda, eta, hala ere,
iritsi ezinik? Zendu berri zaigun Joshua A. Fishman soziolinguista
handiak ere halatsu esanda utzi digu: “Problema txikiez ardura zaitezke,
problema nagusia ikusi gabe. Hori izango litzateke zoologikora joan eta
bakarrik zorriak ikustea, elefantea ikusi gabe” <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#1" name="ref1">(1)</a>.<br />
<br />
<a name='more'></a><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhWjYtEkcFBOPbnnGoZhbY-O2dyOvK0NwxycToZ8Jhz-tUsXUZ2rYrR-3xndZMYjpVpH1KzMA1yIY23IoTyogOqO_KO4E3khue15jUUA33f8zH8g46ZQmK43sVrlJljSAcmRsdyQwdhOEY/s1600/PatxiSaezBeloki.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhWjYtEkcFBOPbnnGoZhbY-O2dyOvK0NwxycToZ8Jhz-tUsXUZ2rYrR-3xndZMYjpVpH1KzMA1yIY23IoTyogOqO_KO4E3khue15jUUA33f8zH8g46ZQmK43sVrlJljSAcmRsdyQwdhOEY/s640/PatxiSaezBeloki.jpg" width="408" /></a></div>
<div style="text-align: left;">
<h3>
<span style="font-size: large;"><b>Euskararen azken pizkunde aldia</b></span></h3>
</div>
<br />
Azken 50 urteak euskararen pizkundearen aldi bat izan dira. Oso
aldi emankorra. Pizkunde aldi horrek euskararen corpus plangintzan du
abiaburua. Pizkunde aldi horren lehenengo mugarria euskararen batasuna
dugu. Ondoren, euskarazko irakaskuntza antolatzea etorri zen. Euskara
batuaren sorrerak eskolaren lana ikaragarri erraztu zuen euskara bat eta
bakarra irakastea ahalbidetu zuelako. Gure hizkuntzan ardaztutako
irakaskuntza hutsetik abiatu zen, euskararen irakaskuntza debekatuta
baitzegoen XVIII. mendetik. 1976-77an, Euskal Autonomia Erkidegoan,
irakaskuntzaren sektore publikoan, irakasleen %5 bakarrik zen
euskalduna, gaur egun, %85. Lehen hezkuntzan, gaur egun, erabatekoa da
euskararen zabalkundea. Eskola libururik ere ez zegoen orain 50 urte,
gaur egun, euskarazko 17.500 ikasmaterial daude katalogatuta <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#2" name="ref2">(2)</a>.<br />
<br />
Azken bost hamarkadetan euskararen kulturgintzak ere loraldia ezagutu
du: liburugintzak, antzerkigintzak, diskogintzak, bertsolaritzak...
Kulturgintzarena bezalaxe, azken mende erdian, hedabideen kimatzea eta
ernetzea ezagutu dugu: irrati, telebista, prentsa eta, bereziki, sareen
sarean euskararen hedapena eredugarria izan da. Munduko hizkuntzen %5
besterik ez da erabiltzen Interneten, eta horietako bat euskara da.
Sareko nabigazio hizkuntzen artean 44. posizioa du euskarak. Wikipedian
204.000 artikulutik gora daude euskaraz, eta 34. postuan dago euskara
sareko entziklopedia horretan, Europako Batasunean ofizialak diren 11
estatu hizkuntzek baino artikulu gehiago ditu euskarak <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#3" name="ref3">(3)</a>.<br />
<br />
Baina, zalantzarik gabe, euskarazko irakaskuntza izan da azken 50
urteotan euskararen berreskurapenaren tresnarik garrantzitsuena. Azken
30 urteotan euskarak 300.000 hiztun irabazi ditu. Horietatik guztietatik
eskolak 200.000 lortu ditu, gainontzeko 100.000ak helduen
euskalduntzetik etorri dira. Gaur egun, EAEn 20 urtetik beherakoen
artean, %70 baino gehiago dira euskaldunak, eta duela 30 urte ez ziren
%20ra iristen <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#4" name="ref4">(4)</a>.
Euskarazko eskola etorri arte, euskaradunen aurreko belaunaldiek, ahoz
ahoko katean ikasten zuten gure hizkuntza, baina ez ziren gai euskaraz
irakurtzeko eta idazteko. Euskarazko eskolak aho-idatzizko gaitasun
betea duten lehendabiziko <i>hiztun oso</i>en belaunaldiak eman ditu azken 50 urteotan: euskararen historian beste mugarri bat jarri du euskarazko eskolak.<br />
<br />
<h3>
<span style="font-size: large;"><b>Euskararen ajeak </b></span></h3>
<h3>
<b> </b></h3>
Pauso asko eta handiak eman ditu euskarak azken 50 urteotan baina
oraindik aje asko dauzka, hutsune ugari. Euskara, gaur egun, 800.000
hiztun izatera iritsi da. Sekula baino hiztun gehiago ditu baina
erabileran herren egiten du. Euskara euskal gizartearen bigarren
hizkuntza bihurtu da.<br />
<br />
EAEn, 30 urtetik beherako gazte euskaldunei dagokienez, hamarretik ia
sei (%58) euskaldun berriak dira, alegia, bigarren hizkuntza euskara
dute. Eta bidegurutze horretan gaude: erabaki egin behar dugu euskara
ama-hizkuntza bezala iraun dezala nahi dugun ala ez. Beste aukera bat da
euskara belaunalditik belaunaldira bigarren hizkuntza bezala iragan
dadila.<br />
<br />
Gaur egungo belaunaldi gazteek, batik bat inguru zeharo
erdaldunduetan euskara bigarren hizkuntza gisa dutenek, euskara eskolako
hizkuntza nagusi gisa ikusten dute baina eskolatik kanpo, neurri
handiagoan edo txikiagoan, euskara desagertu egiten da/dute bere
eguneroko bizimodutik, salbuespenak salbuespen. Euskara bigarren
hizkuntza duten euskaldunen erdiak (%49,3) EAEko sei udalerri
handienetan bizi dira, hots, Bilbo, Gasteiz, Donostia, Getxo, Irun eta
Barakaldon. Lau euskaldunetatik hiru baino gehiago euskaldun berriak
dira Barakaldon eta Gasteizen, eta erdia baino gehiago Bilbon, Getxon
eta Irunen. Donostian euskaldunen %41,9 dira euskaldun berriak <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#5" name="ref5">(5)</a>. Bilbo dugu, esate baterako, kopuruari dagokionez, munduan euskaldun gehien bizi den hiria (78.727 euskaldun) <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#6" name="ref6">(6)</a>,
baina euskararen kale erabilera %3,2koa da, atzerriko beste hizkuntzen
kale erabilera, aldiz, euskararena baino handiagoa da Bilboko kaleetan:
%3,7 <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#7" name="ref7">(7)</a>.
Orain urte bi, Bilboko kale batetik aita-alabak elkarrekin zihoazen eta
aita alaba txikiarekin euskaraz ari zen. Haien ondotik neskatila bat
igaro zen orduan. Neskato hark, nonbait, eskolako irakasleei bakarrik
entzuten zien euskaraz egiten eta, aita hori, aita ez, baizik eta,
irakaslea izango zela pentsatuz, horrela esan zion: “Eskolan ez bagaude
zergatik hitz egiten diozu euskaraz?” <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#8" name="ref8">(8)</a>.<br />
<br />
<h3>
<span style="font-size: large;"><b>Euskaraz bizi</b></span></h3>
<h3>
<b> </b></h3>
Egunak dituen 24 orduak bana ditzagun hiru zortzikotan: zortzi ordu
lo egiteko, zortzi lanerako eta zortzi ordu otordu, familia eta
lagunarterako. Euskaraz bizitzea baldin badugu azken helburua
ezinbestean lantokiei erreparatu behar diegu, izan ere, esna egiten
ditugun orduen erdiak lanean egiten baititugu. <i>Euskaraz bizi</i> nahi badugu lan mundua irabazi beharra dugu euskararentzat.<br />
<br />
Gaur egun euskararen historiako gazteriarik prestatuena eta
euskaldunena iristen ari da Euskal Herriko lantokietara eta, tamalez,
eskolak euskaldundu duena lan munduak erdaldundu egiten du. Gazte
euskaldun horiek erabat erdaraz funtzionatzen duen lan munduarekin
egiten dute topo eta egokitu egiten dira erdal mundu horretan aurrera
egiteko, ordura arte euskaraz egindako ibilbide guztia alde batera
utzita. <b>Euskal Herriko gizarteak belaunaldi berriak euskalduntzen
erabilitako diru guztiak eta egindako ahalegin guztiak zapuztu egiten
ditu lan munduak. Horixe dugu, gaur-gaurkoz, euskararen berreskurapenean
askok ikusten ez duten eta begi bistan dagoen <i>elefantea</i>. Horixe da, gaur-gaurkoz, euskarak duen problema nagusia</b>.<br />
<br />
XXI. mendearen hasiera honetan euskarak lanerako hizkuntza gisa duen
balioa hutsaren parekoa da. Euskal Autonomia Erkidegoan 177.000 enpresa
edo lan-erakunde daude <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#09" name="ref09">(09)</a>.
Horietatik guztietatik, azken 17 urteetan, %0,2k, 386 entitate
ezberdinek, jaso dute, 1997-2014 urteetan, Eusko Jaurlaritzaren
diru-laguntza lantokietako euskararen erabilera-planak garatzeko <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#10" name="ref10">(10)</a>.
Beste datu bat emate aldera, Eusko Jaurlaritzak eta Euskalit
Bikaintasunerako Euskal Fundazioak 2008. urtetik kudeatzen duten Bikain
ziurtagiria jasotako erakundeak, guztira, 188 (%0,1) dira eta horietatik
lana euskaraz egiten dutela egiaztatzen duen goi mailako edo urrezko
egiaztagiria 78k (%0,04) daukate <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#11" name="ref11">(11)</a>.
Beste horrenbeste gertatzen da Kontseiluak 2000. urtean sortu eta
2007tik Bai Euskarari Ziurtagiriaren Elkarteak kudeatzen duen Bai
Euskarari Ziurtagiriarekin: guztira, ziurtagiridun erakundeak, 1.355
dira Euskal Herri osoan, Euskal Autonomia Erkidegoan, aldiz, 839 (%0,4)
eta, horietatik, <i>Zerbitzua eta lana euskaraz</i> maila daukatenak 152 (0,08) <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#12" name="ref12">(12)</a>.
Beraz, datuek begi bistan uzten dute euskarak, laneko hizkuntza gisa,
estimazio eta balio eskasa duela euskararen lurraldeko enpresa edo
lan-erakundeetan.<br />
<br />
Euskara, eskolan ez bezala, lantokietan nagusi ez izateak bigarren
mailako hizkuntza bihurtzen du gizartearentzat. Familiek seme-alabak,
txiki-txikitatik, etorkizunerako prestatzeko bidean jartzen dituzte,
seme-alaba horiek handitzen direnean bizimodurik bikainena eta
lanposturik onena izan dezaten nahi dutelako. Etengabeko prestakuntza
horretan euskarak garrantzi txikia du, prestigio txikia du, izan ere,
herri-administrazioetako lanpostu batzuetan izan ezik, euskarak ia
presentziarik ez duelako, edo oso presentzia eta garrantzi txikia
duelako, ekonomiako sektore gehientsuenek sortzen dituzten lanpostuetan.
Beste kontu bat izango litzateke, lanpostu bat lortzeko euskara
behar-beharrezkoa balitz. Orduan, bai, gizarteak arreta osoa jarriko
luke euskara ikasteko eta erabiltzeko, ahalik eta ondoen ikasi eta
erabiltzeko, gainera. Baina nola lortu hori?<br />
<br />
<br />
<h3>
<span style="font-size: large;"><b>Hizkuntza plangintzarik eraginkorrena</b></span></h3>
<h3>
<b> </b></h3>
Hizkuntza plangintzarik eraginkorrena egiteko aukeraren jabe da
euskara, herri eraketa duelako. Herri egiturak eta erakundeak dituelako
eta, neurri txikiagoan edo handiagoan, herri egitura eta erakunde horien
aginpidea ere hiztun komunitatearen kideengan dagoelako. Hala ere,
maila horretako hizkuntza plangintzak, abian jarri baino lehen,
botere-egituren erabakiak behar ditu. Agintariek erabakiak hartu behar
dituzte. Joshua A. Fishman-ek esan bezala, “Akordio politikorik gabe,
hizkuntza plangintza noraezean doa, han-hemen gauzatxoak eginez, baina
ondorio sakonik gabe; agintariek ez dutelako zehazki definitu problema
zein den edo lehentasuna zeri eman. Zenbat eta adostasun falta handiagoa
agintari politikoen artean, hainbat eta gutxiago egin dezake hizkuntza
politikak” <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#13" name="ref13">(13)</a>.<br />
<br />
Ados baldin bagaude, euskararen <i>“elefantea”</i> edo problema
nagusia sektore ekonomikoan dagoela, lehen-lehenik, zera hartu behar
dugu kontuan: sektore ekonomiko guztien motorra, hemen eta munduko beste
edozein bazterretan, dirua dela. Enpresek dirua dute bere jardueraren
arrazoi eta helburu bakarra. Hortaz, enpresak limurtu nahi baditugu
dirua erabili beharrean izango gara, gure hizkuntza politika eraginkorra
izatea nahi badugu. Euskarari lantokietan sarbidea eman nahi baldin
badiogu, agintari politikoek enpresei <i>diru-pizgarriak</i> <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#14" name="ref14">(14)</a>
emateko erabakia hartu behar dute. Eta, horrekin batera, jakina, lan
munduko eragile guztiak ere artikulatu egin beharko dira euskararen
norabidean jartzeko (sindikatuak, patronala, langileria, euskalgintza
eta gizartea bera). Diru gehiago irabazteko aukeraren aurrean bakarrik
mugituko dira enpresen botere egituretatik euskarari sarbidea ematera,
beraz, diru-pizgarri horiek enpresak euskarari sarbidea ematera
mugiarazteko adinakoak izan beharko dute, bestela, kale egingo dugu gure
azken helburuan, alegia, erranairuak dioen bezala, “xuhurraren patrikak
bi zulo”. Kontu honetan ere, gero eta hobari handiagoak enpresarentzat,
orduan eta akuilu handiagoa eta zorrotzagoa euskara azkarrago
txertatzeko enpresaren egituran.<br />
<br />
Zalantzarik ez dago ikerketak egin beharko direla jakiteko hizkuntza
plangintza eraginkorra izate aldera diru-pizgarriak nolakoak eta
norainokoak izan behar ote duten enpresentzat. Eta ez hori bakarrik:
ikertu, aztertu eta erabaki egin beharko da zeren truke emango diren
diru-pizgarri horiek. Euskararen Bikaintasunaren Goi Mailako agiri
ofiziala, edo besteren bat, lortu behar ote den; eta agiri horren
lorpenerako zein baldintza bete behar dituzten enpresek diru-pizgarrien
jabe egiteko. Nere iritzi apalean, bat eta bakarra izan beharko luke
baldintzak: enpresak, goitik behera eta behetik gora, euskaraz
funtzionatzea, lanpostu guztietarako euskararen eskakizuna
derrigorrezkoa izanda, gaur egun, gaztelaniarekin gertatzen den
bezalaxe.<br />
<br />
<h3>
<span style="font-size: large;"><b>Aldaketarako erresistentziak</b></span></h3>
<h3>
<b> </b></h3>
Irudika dezagun hizkuntza planifikazioan asmatu egiten dugula eta
enpresek, dituzten lanpostuetarako, euskara derrigorrez eskatzen hasten
direla. Horrek gizarte aldaketa erabatekoa ekarriko luke. Euskara gaur
egun gaztelania dagoen gizarte bizitzaren erdigunera ekarriko luke,
lehen mailako gizarte hizkuntza bihurtuko luke. Baina, jakina, gizarte
aldaketa guztiek erresistentziak dituzte, gizatalde batzuek beren
estatusa aldatu nahi ez dutelako. Joshua A. Fishman-ek esanda utzi digun
bezalaxe: “Herri hau euskalduntzen bada, eliteak aldatuko dira. Oraingo
eliteek, lanpostu onak dituztenek, boteredunek, botere hori konpartitu
edo galdu beharko lukete, botere hori gaztelaniaren bidez lortu eta
mantentzen dutelako. Beren bizimodua espainolez zertu da eta beren
nortasuna gaztelania da; gaztelaniaren erabilera zehatzean oinarritzen
da. Orduan, eliteen aldatzeak erresistentzia ekarriko du, eta
erresistentzia hori gatazkaren arrazoia izango da” <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#15" name="ref15">(15)</a>.<br />
<br />
Diru-pizgarriak emateko neurri horiek, gainera, goiz edo berandu,
euskararen egoera “horrela” normalizatzearen aurkakoen mamuak haizatuko
dituzte. Batik bat erabiliko duten argudio nagusia dirua harrika
botatzearena izango da: nola litekeen horrelako diru-zakukadak xahutzea,
diru horri beste probetxu bat atera dakiokeenean?. Horrelakoei <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1424846595">Anjel Lertxundiren hausnarketa</a>
jar dakieke mahai gainean: “Nola berdintzen da hizkuntza baten debekuak
eragindako kaltea? Deskalabroak badu erreparaziorik? Euskarara nator:
esan liteke, esan ohi den bezala, administrazioak diru <i>gehiegi</i>
gastatzen duela hizkuntzaren sustapenean, hizkuntza horri inolako
erreparaziorik egin ez zaionean mendetan, erregimen desberdinetan,
diktaduran sufritutako debeku eta pertsekuzioarengatik?” <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#16" name="ref16">(16)</a>.<br />
<br />
Eskolarik gabe ezinezkoa dugu euskararen berreskurapen osoa lortzea,
baina eskolarekin bakarrik ere guztiz ezinezkoa izango dugu. Eskola
bezalaxe lan mundua ere giltzarri dugu euskararen berreskurapen osorako.
Askori, beharbada, burugabea eta egin gaitza irudituko zaio lantokietan
euskarari sarbidea ematea diru-pizgarrien bidez. «Ideia sorburuan
zentzugabea ez bada, ez du merezi» esan zigun Albert Einsteinek. Thomas
Fuller Ingalaterrako erregearen kapilauak ere hala ziotsan: «Erraza izan
aurretik dena oso zaila da». Ez dezagun ahaztu euskal eskolarekin ere
berdin gertatu zitzaigula, baina, euskal eskolatik sortutako erranairuak
dion bezalaxe, «ezina ekinez egina», izan ohi da.<br />
<br />
Kontua ez da zer gertatzen zaigun, bai, ordea, gertatzen zaigunarekin
zer egiteko gai garen: Nola bihurtuko dugu euskara euskaldunez
osatutako gizartearen hizkuntza nagusia, lanerako hizkuntza gisa
baliorik ez duen bitartean?. Orain 50 urte euskarak Euskara Batuaren
atea zabaltzea lortu zuen, besteak beste, <a href="http://www.berria.eus/paperekoa/1859/036/001/2014-09-30/euskara_batua_abiatu_zuen_maluta.htm">Txillardegi</a>
izeneko gazte ausart bat ate joka ibili zelako. 50 urte geroago
Euskarak lantokietako atea irekitzeko premia gorria du. Artikulu honek,
ate horretan kas-kas egin nahi du ausardiaz, baina, irekitzekotan,
euskaltzaleen ekimen sutsua eta gizartearen onarpen zabala ez ezik,
botere egituren erabakiak ere beharko dira, ate hori euskararentzat
irekiko bada.<br />
<br />
<h4>
<span style="font-size: small;"><b>(PATXI SAEZ BELOKI soziolinguista eta Azpeitiko Euskara Patronatuaren zuzendaria da)</b></span></h4>
<br />
<br />
<ul>
<li><span style="font-size: small;"> Estreinakoz erabili.eus agerkarian argitaratua, 2015-10-13an. </span></li>
</ul>
<br />
<ul style="text-align: right;">
<li><a href="https://drive.google.com/open?id=1O9Cx7VVxzBqjMHxhDoUOrRX3AkzBCbXb" target="_blank">Artikulu honen PDF fitxategia eskuratu nahi baduzu, sakatu HEMEN.</a></li>
</ul>
<h3>
<b> </b></h3>
<h3>
<b>Oin-oharrak:</b></h3>
<h3>
<b> </b></h3>
<h3>
</h3>
<a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#ref1" name="1">(1)</a> ZUTABE 15 (1987), <a href="http://www.erabili.com/zer_berri/berriak/dokumentuak/2015/Joshua_FISHMAN_elkarrizketa_ZUTABE_aldizkaria_HABE.pdf"><i>Joshua Fishman</i></a>, 85-101 orr.<br />
<br />
<a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#ref2" name="2">(2)</a> Mikel Zalbide (2014), <a href="https://www.youtube.com/watch?v=P3xudACgxHY"><i>Tribuaren Berbak</i></a>, ETB.<br />
<br />
<a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#ref3" name="3">(3)</a> Patxi Baztarrika, <a href="https://twitter.com/PatxiSaez/status/545475306442985472"><i>Euskarazko IKTak</i></a> Mintegia. Bilbo, 2014ko abenduaren 17an.<br />
<br />
<a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#ref4" name="4">(4)</a> <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/berriak/dokumentuak/2014/V_Mapa_Soziolinguistikoa_2014-04-07.pdf">V. Mapa Soziolinguistikoa</a> (2011), Eusko Jaurlaritza, 91. or.<br />
<br />
<a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#ref5" name="5">(5)</a> <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/berriak/dokumentuak/2014/V_Mapa_Soziolinguistikoa_2014-04-07.pdf">V. Mapa Soziolinguistikoa</a> (2011), Eusko Jaurlaritza, 65. or.<br />
<br />
<a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#ref6" name="6">(6)</a> EUSTAT, <a href="http://eu.eustat.es/ci_ci/municipal/Dialog/Varvalagg.asp?ma=pxMunicipal_c&ti=Informaci%F3n+municipal&path=../&lang=2&xu=&yp=&nr=1&aggfile%281%29=Bilbao_c&prevagg=NNN&mapname=&multilang=&solo=%20Bilbao#axzz3VBZvgYMl">2011ko erroldako datuak</a>.<br />
<br />
<a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#ref7" name="7">(7)</a> Euskal Herriko Kale Erabileraren VI. Neurketa (2011), Soziolinguistika Klusterra.<br />
<br />
<a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#ref8" name="8">(8)</a> <a href="https://twitter.com/sarean/status/320094203008921600">Jabi Zabala</a>, @sarean, 2013-04-05.<br />
<br />
<a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#ref09" name="09">(09)</a> EUSTAT Euskal Estatistika Erakundearen <a href="http://eu.eustat.es/elementos/ele0005800/ti_Establezimenduak_eta_pertsona_enplegudunak_Euskal_AEn_lurralde_eskualde_eta_jarduera-adarraren_arabera_A10_20140101/tbl0005831_e.html#axzz3Ur7BatCo">2014-01-01eko datuen arabera</a>, EAEn, 176.879 enpresa edo lan-erakunde daude.<br />
<br />
<a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#ref10" name="10">(10)</a> Eusko Jaurlaritzaren Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza, 2015eko martxoa.<br />
<br />
<a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#ref11" name="11">(11)</a> <a href="https://www.euskalit.net/bikain/eus/reconocimientos.php?id=2">Euskalit</a>, 2015eko martxoa.<br />
<br />
<a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#ref12" name="12">(12)</a> <a href="http://www.baieuskarari.eus/eu/ziurtagiridunak">Bai Euskarari Ziurtagiria Elkartea</a>, 2015eko martxoa.<br />
<br />
<a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#ref12" name="13">(13)</a> Zutabe 15 (1987), <a href="http://www.erabili.com/zer_berri/berriak/dokumentuak/2015/Joshua_FISHMAN_elkarrizketa_ZUTABE_aldizkaria_HABE.pdf"><i>Joshua Fishman</i></a>, 85-101 orr.<br />
<br />
<a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#ref14" name="14">(14)</a> <i>Diru-pizgarriak</i>
diodanean, uler bedi hitzaren adieraren luze-zabalean. Zaku handi
horretan sar bedi gizarte-egiturek ahalbidetzen dituzte baliabide
guztiak: zergak, diru-laguntzak, hobariak... eta hori guztia
ahalbidetzeko, herri-antolaketaren baitako legeak, araudiak eta abarrak.<br />
<br />
<a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#ref15" name="15">(15)</a> Zutabe 15 (1987), <a href="http://www.erabili.com/zer_berri/berriak/dokumentuak/2015/Joshua_FISHMAN_elkarrizketa_ZUTABE_aldizkaria_HABE.pdf"><i>Joshua Fishman</i></a>, 85-101 orr.<br />
<br />
<a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#ref16" name="16">(16)</a> Anjel Lertxundi, <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1424846595"><i>Kalte-ordainak</i></a>, Berria, 2015-02-25.<br />
<table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0" style="width: 100%px;"><tbody>
<tr><td class="grisa" colspan="2"><br /></td></tr>
</tbody></table>
<table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0" style="width: 100%px;"><tbody>
<tr><td class="grisa" colspan="2"><table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0"><tbody>
<tr><td colspan="2"><table class="taula"><tbody>
<tr><td><br /></td><td><br /></td></tr>
</tbody></table>
</td>
</tr>
<tr><td colspan="2"><br /></td></tr>
</tbody></table>
</td></tr>
</tbody></table>
<table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0" style="width: 100%px;"><tbody>
<tr><td class="grisa" colspan="2"><br /></td></tr>
</tbody></table>
<table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0" style="width: 100%px;"><tbody>
<tr><td class="grisa" colspan="2"><br /></td></tr>
</tbody></table>
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Aitormena</b></span></h2>
2015-03-22 / 11:36 / Patxi Saez Beloki<br />
<br />
<br />
Ez dut uste artikulu hau idatziko
nukeenik nire bizitzaren bidegurutze honetan aurkituko ez banintz.
Medikuek sistema endokrinoaren tiroide guruinaren minbizia dudala esan
didate. Ataka estu honetan, barrenak aginduta idatzi dut artikulu hau,
euskararen aurrerabidean, nire aletxoa jarri nahian. Ez naiz jendaurrean
azaldu zale, baina oraingo honetan, <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1047907588">aspaldi idatzita utzi nuen bezala</a>, azaltzeko garaia dudala iruditu zait.<br />
<br />
Azken aldi honetan, han-hemenka, eztabaida edo hizpidea sortu da,
euskararen berreskurapenaren hemendik aurrerako nondik norakoei buruz.
Euskaltzaleen artean galdea dabil, ondorengo urteetan-hamarkadetan
hizkuntza politikak nondik jo behar ote duen, euskarak euskal gizartean
merezi duen tokia berreskura dezan. Nire asmoa eztabaida horretara argi
pixka bat ekartzea baino ez da izan.<br />
<br />
Beste alde batetik, artikulua idazteko asmoari lotu natzaionean,
beste nahimen bat ere sortu zait, Joshua A. Fishman soziolinguista zendu
berriari omenalditxo bat egitea. Horregatik txertatu ditut, nagusiki,
berari ikasitakoak testuan barrena. Artikuluaren titulua ere bere
pentsaeraren ardatza da: hizkuntza planifikazioan, beti,
garrantzitsuenetik hasi behar da.<br />
<br />
Artikulua idatzi eta gero sinbolismoz inguratuta dagoela/nagoela ere ohartu naiz:<br />
Euskara Batuaren erditze neketsu eta luze hartako 1964ko Baionako
biltzarraren urtean jaiotakoa naiz. Ikastolek sortutako euskaldun osoen
lehen belaunaldikoa ere banaiz. Gainera, euskararentzat erabat
sinbolikoa den herri batean, Azpeitian, dut euskararekin estuki lotutako
lanbidea:<br />
<br />
<ul>
<li>Eusko Jaurlaritzak Euskal Herrian egindako azken Mapa
Soziolinguistikoaren arabera, Azpeitia da 5.000 biztanletik gorako
herrien artean batez beste <a href="https://www.youtube.com/watch?v=hFm70um9GuI">munduan euskaldun gehien dituen herria</a>. </li>
<br />
<li>Euskaldunen artean, euskararekin lotutako erakunde sinbolikorik
baldin badago, zalantzarik gabe, Euskaltzaindia jarriko genuke lehenengo
ilaran. Azpeitia da Euskaltzaindiaren historian hiru euskaltzain izan
dituen herri bakarra: Karmelo Etxegarai, Patxi Altuna eta Patxi Goenaga.</li>
<br />
<li>1965ean, orain 50 urte, Euskaltzaindiaren eskutik lehenengo
alfabetatze taldeak sortu ziren bezalaxe (geroko euskaltegien aitzindari
bihurtu zirenak), orain ia 10 urte, Euskaltzaindia ere bidelagun zela,
Azpeitian zabaldu zen <a href="http://www.erabili.eus/plangintzak/gurien/1163009394">ELEGUNE</a> izeneko lehenengo zentro teknikoa, enpresetan hizkuntza plangintzak bultzatzeko lehenengo zentro publikoa.</li>
</ul>
<br />
Beraz, ikusten duzuen bezala, euskararentzat sinbolismoz inguratutako Azpeitiko herritik idatzitako artikulua duzue.<br />
<br />
Niretzat, pozik handiena, zuen iruzkinak jasotzea litzateke. Ea denon
artean oihartzun pixka bat sortzen dugun eta euskararen ahotsa iritsi
behar den tokira iristen den. Aldez aurretik, MILA ESKER.<br />
<br />
<br />
<br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<h2>
<b><span style="font-size: large;">Irakurlearentzat ohar eta jakingarriak</span></b></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
2015-10-13 / 07:00 / Patxi Saez Beloki<br />
<br />
<br />
Artikuluaren idazketa aurtengo,
2015eko, San Jose egunez, martxoaren 19an, amaitu dut, arratsaldeko
18:45ean. Ondoren, soziolinguistikan aditu diren 20 euskaltzaleei igorri
diet beraien iritzi-iruzkinak jaso eta artikuluarekin batera
argitaratzeko asmoz, baina ez ditut 20 iruzkin jaso, mordoska bat
gehiago baizik. Artikulua eskuz esku, ordenagailuz ordenagailu nahiz
telefonoz telefono ibili da eta, handik eta hemendik, eskatu gabeko
makina bat iruzkin eta iritzi iritsi zaizkit nire postontzi
elektronikora. <i>Erabili.eus</i> agerkari digitalaren sorreratik, orain
dela 12 urteko sorrera hartatik, sekula artikulu batek ez du
horrenbeste iritzi emaile izan. Iruzkin guztiak jasotako hurrenkeran
daude ikusgai, iritsi diren egunaren data eta orduarekin.<br />
Iritzi emaile eta iruzkingileak euskaltzale peto-petoak ditugu
guztiak, kastakoak, euskara bihotz-erraietaraino maite duten euskaltzale
ekintzaileak. Ez nolanahikoak, gainera, hizkuntza gizarteratzeko
kontuetan jantziak. Euskarak ez du sekula izan horrelako euskaltzale
jende jantzia. Egin dituzten hausnarketa zorrotzek beraien gaitasunaren
berri ematen dute: artikulua aberastu eta borobildu egin dute,
artikuluan aipatzen diren hainbat alderdi sakonduz eta argituz. Baina,
orotan garrantzitsuenak euskararen aurrerabiderako egiten dituzten
proposamenak dira. Beraz, artikulua ez ezik iruzkinak ere irakurri
beharrekoak dira elkarren osagarri direlako. Nire artikuluak puntua
jartzen du eta iruzkingileek, berriz, bertso bikainak borobildu dituzte.
<br />
Euskararen hizkuntza planifikazioak bene-benetako ardura sotzen du
euskaltzaleen artean eta ardura hori agerian geratu da, berriz ere,
oraingo honetan. Euskararen berreskuratzeak hemendik aurrera egin
beharreko ziklo luzeak zein bide-mapa jarraitu behar duen da kezka
iturri euskaltzaleen artean. Hemen jorratutako gaiak euskararen
aurrerabiderako duen garrantzia eta euskaltzaleen artean sortu duen
arreta ikusita, denon aurrean, hemen eta orain, publikoki, konpromisoa
hartzen dut, beste pauso bat emateko bide horretan. Nik, nagoen tokitik,
dezakedantxoa egin dut, hemendik aurrerakoak, berriz, ur handitako
lanak dira, ni bezalako arrain txikiarentzat ezinezkoak. Horregatik
arrain handiagoei emango diet euskaltzaleen artean hemen sortutako
eztabaida bideratzeko eginkizuna. Nik, berriz, egoki ikusten badute,
beraien aginduetara jarriko naiz, nolabaiteko laguntza eskain
niezaiekeela uste badute.<b> Euskaltzaindia da euskarak duen erakunde
garrantzitsuena, horregatik, bere 100. urteurrenaren atarian Biltzar edo
Kongresua antolatzeko eskaria doakio hemendik, ondorengo 30-50
urteetako euskararen estatusaren plangintzaren oinarri eta jarraibideak
finka eta proposa ditzan.</b><br />
<br />
Honaino iritsita azken eskari bat besterik ez Euskaltzaindiari:
Arantzazuko 1968ko Biltzarra antolatzeko Txillardegiri emandakoak baino
«luzamendu eta neke» gutxiago emateko oraingo honetan. Txillardegiri,
berriz, hauxe esango nioke: «katea ez da eten, zure izpirituak,
euskaltzaleen artean, bizirik dirau».<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Euskaltzaindiari proposamen eta eskutitz irekia</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-09-10 / 09:00 / Patxi Saez Beloki<br />
<br />
<br />
Andres Urrutia, euskaltzainburu jaun agurgarria:<br />
<br />
Zuregana zuzentzen naiz, Andres, Euskararen Akademiaren aginte
makilaren jabe zarelako eta Zuzendaritza Batzordearen buruzagitza
duzulako. Lehenik eta behin, bihotz bihotzez eskertu nahi dizut zure
astia eskutitz hau irakurtzen erabiltzea, izan ere, denbora eta osasuna
baitira, bizi artean, ezari-ezarian, ohartzeke, urritu eta murriztu ohi
zaizkigun ondasunik preziatuenak.<br />
<br />
Badirudi, euskarak egin beharreko bideari dagokionez, euskaltzale
jendearen artean kezka handia dagoela nondik jo behar ote dugun
horretan. Euskaltzale mordoska bat gara euskararen berreskuratzeak
ondorengo urte-hamarkadetan egin beharreko ziklo luzearen nondik
norakoak kezkatuta gaudenak eta uste dugunak oraintxe dela unea
eztabaida hori hauspotzeko eta gizarteratzeko.<br />
<br />
Oraintxe dugu une historiko egokia euskararentzat dinamika berri bat
sortarazteko. Azken helburua euskararekin gaur egun dauden inertziak
aldatzea eta iraultzea litzateke, Euskara gizartearen periferiatik
erdigunera ekartzea litzateke, euskara gizartearen bigarren hizkuntza
izatetik gizartearen hizkuntza nagusi bihurtzeko dinamika berria abian
jartzea proposatu nahi dizut.<br />
<br />
Euskara da euskaldunon aberria. Euskarak egiten gaitu: dagiguna gara.
Euskarak elkartu egiten gaitu. Euskara oso elementu trinkotzaile eta
indartsua da euskaldunon artean. Euskal Herriko gizarteak, nire ustez,
aisa bultzatuko luke Euskararen Herrian euskaraz bizi nahi duten
herritarrak bereizkeriaz diskriminaturik dituen inertzia hausteko
dinamika berri bat abian jartzea.<br />
<br />
Proposatu nahi dizudan dinamika berriaren erdigunean Euskaltzaindia
dago. Euskarari dagokionez, Euskaltzaindia da euskaldun guztion artean
onarpenik zabalena duen erakunde nagusia. Gainera, erakunde neutrala eta
zabala da, alderdikeriarik gabekoa eta, batik bat, euskal gizarte
osoaren onarpena eta aitortza duena.<br />
<br />
Ondo baino hobeto dakizun bezala, Euskaltzaindia 1918an sortu zen eta
Euskaltzaindiaren 50. urteurrenean, 1968an, egin zen Euskara batu edo
estandarizatu zuen Arantzazuko Biltzar Nagusia, eta harrezkeroztik,
azken 50 urteotan, Euskararen <i>Corpus Plangintza</i> egin du Euskaltzaindiak, batik bat.<br />
<br />
Euskaltzaindia, aurki, 2018an, mendeurrena betetzear da. Euskararen
aro berriari hastapena Euskaltzaindiak antolatuko lukeen Mendeurreneko
Batzar Nagusiak emango lioke, oraingo honetan, <i>Status Plangintza</i>
egiteko, alegia, ondorengo 25-30 urteko ziklo luzean jarraitu beharreko
gizarte-dinamikak zehazteko eta nondik norakoak finkatzeko eta
erabakitzeko, beti ere, euskara gizarteko hizkuntza nagusi bihurtzeko
jomugarekin. Euskaltzaindiaren Mendeurreneko Batzar Nagusi horretan
erabakitzen den bide-orria guztiz akademikoa litzateke, guztiz teknikoa,
1968ko Batzar Nagusia <i>Euskararen Batasunarena</i> izan bazen, oraingo hau <i>Euskararen Erabilerarena</i> izango litzateke.<br />
<br />
Euskarak beste mugarri bat jarri beharra dauka ziklo berria
zabaltzeko. Mugarri hori Euskaltzaindiaren Mendeurreneko Batzar Nagusi
horrek jarriko luke. Euskararentzat, hil ala bizikoa da, euskal gizartea
mugiarazteko eta etorkizunerako nondik norakoak finkatzeko, horrelako
aukera bat ez galtzea: bigarren hizkuntza izatetik lehen hizkuntza
izatera pasatzeko, gune euskaltzaletatik gizarte osora zabaltzeko, azken
finean, euskarak gizartean zentralitatea eta lehentasuna lortu ahal
izateko.<br />
<br />
Euskaltzaindiak hizkuntza akademia klasikoen <i>Corpus Plangintza</i> lantzeaz eta garatzeaz gain <i>Status Plangintza</i>
lantzeari ekin beharko lioke bere lan esparrua zabalduz eta berrituz,
beti ere, euskararen etorkizunaren mesederako, izan ere, Albert
Einsteinek ziotsan bezala «Emaitza aldatzea ezinezkoa da beti berdina
eginda». Berrikuntza eta garapenerako beldur guztiak uxatu behar direla
ere zioen Einstein jaunak:«Inoiz hutsik egin ez duenak, ez du sekula
ezer berririk egiteko ahaleginik egin».<br />
<br />
Etxekalte jokatuko genuke euskarari mesede egiteko aukera esku-eskura
izan eta ausardia faltaz helduko ez bagenio. Eutsi diezaiogun <i>Txillardegi</i>ren espirituari!<br />
<br />
Hauxe eskatu nahi dizut, Andres: mesedez, eraman ezazu proposamen hau
Euskaltzaindiaren Osoko Bilkurara sakonetik aztertua izan dadin eta
euskaren etorkizuna irabazteko bide berriak zabal daitezen.<br />
Euskarak aurrera egiteko, gaur gaurkoz, lidergoa eta estrategien
antolamendua behar ditu. Euskaltzaindia ur horietan zaildutako mariñela
dugu. Lehen egin zuen eta orain ere egingo duela ez dugu zalantzarik.<br />
Aldez aurretik, esker mila, bihotz bihotzez.<br />
<br />
<b>Patxi Saez Beloki</b><i>
<br />Soziolinguista eta Azpeitiko Euskara Patronatuaren zuzendaria.</i><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Funtsean ados</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-03-25 / 17:21 / Iñaki Martínez de Luna<br />
<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_InakiMartinezDeLuna.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Arretaz irakurri dut eta funtsean ados nago. Adostasun horren barruan bi
ideiak ez ditut ongi kokatzen; horietako batek, gainera, artikuluaren
tesia airean jartzen du:<br />
<br />
<ul>
<li>1) Hauxe diozu: <i>"Gaur egungo belaunaldi gazteek, batik bat batik
bat inguru zeharo erdaldunduetan euskara bigarren hizkuntza gisa
dutenek, euskara eskolako hizkuntza nagusi gisa ikusten dute baina
eskolatik kanpo, neurri handiagoan edo txikiagoan, <b>euskara desagertu egiten da/dute bere eguneroko bizimodutik, salbuespenak salbuespen.</b>"</i> Hori, egia izanda ere, irakurketa mugatua da, nire ustez. Adibidez, Iñaki Iurrebasok idatzitako <a href="http://www.soziolinguistika.eus/files/I%C3%B1aki%20Iurrebaso%20II.pdf">artikuluko</a>
112. orrialdean ikus daiteke gazteak direla, aintzat hartutako
eremuetan, erabilera altuena dutenak. Zergatik zigortu -gazteak eta
geure burua- gutxi egiten dutela hainbat lekutan errepikatuz? Zergatik
ez gehitu gazteek, mugak muga, belaunaldi helduek baino gehiago
erabiltzen dutela? Egia da, adibidez, unibertsitateko euskal adarreko
askok gehienbat erdaraz ari direla, baina horien guztien gurasoek eta
izeba-osabek? Beti egoeraren alderik ilunena azpimarratu beharra dago?
Beldur naiz, martxa honetan bat baino gehiago frustrazio betean bukatuko
ez ote duen, "hainbat ahalegin eta alferrik" edo halako zerbait
pentsatuz. Bestalde, euskalduna izatea maila kognitiboko (ezagutza)
gertaera hutsa ulertu partez, sozializazio zabalagoa bezala ulertzen
badugu, "euskaraz jakiteak ez luke berez ekarriko euskalduna izatea".
Izan ere, hizkuntza komunitate bateko kide izateko ezagutza ez ezik,
behar da ere balioak, portaerak, jokamoldeak, atxikimendua,
identifikazioa eta abarrak barneratua izatea. Ideia hori ondorioztatu
zen, adibidez, Arrue ikerlerroan, 2011ko neurketan: <b>"7. ondorioa: Hipotesia bete da.</b> Arestian mahaigaineratu den <i>Zenbat eta osatuagoa euskararen sozializazioa ikasleengan, hainbat eta handiagoa hizkuntza horren erabilera</i>
hipotesia egoki gertatu da ikerlan honen datuen argira. Hortaz,
eskolako euskararen erabilera areagotzeko hizkuntza-sozializazioaren
baitako funtzio edo dimentsioak euskararentzako egokiago bihurtzea da
gakoa. Bide horretan eskolako, familiako eta gizarte hurbileko eragileak
funtsezkoak dira, horiek ezarritako sozializazio-baldintzak direla
medio. Hizkuntza-sozializazioa indartuz gero, baliteke euskararen
erabilera eskolako eremuan ez ezik beste gizarte arlotan ere handitzea.
Horrela gertatuz gero, hizkuntza horren normalizazioan beste pauso bat
gehiago emango litzateke." ( Martínez de Luna, I. (2014)). Euskara EAEko
hezkuntza sisteman: irakurketa soziologikoa. <i>Ikasleak Hiztun. 2011ko Arrue Proiektua.</i>
Vitoria-Gasteiz. Eusko Jaurlaritza eta Soziolinguistika Klusterra
(121-133). Alegia, gehienak sozializatu diren baldintza erdaldunetan,
atipikoa eta ulertezina litzateke euskararako joera nagusi izatea
haiengan. Bestela, ados nago: gazte jendeari gizarte baldintza
euskaldunagoak eskaini behar dizkiegu, euskaraz erdizka sozializatuta
izanik, hezkuntzan lortu dutena galdu ez, baizik eta aurrerapausoak
ematen jarrai dezaten. </li>
<br />
<li>2)Hauxe da kezka piztu didan beste ideia: <i>"Beste kontu bat izango
litzateke, lanpostu bat lortzeko euskara behar-beharrezkoa balitz.
Orduan, bai, gizarteak arreta osoa jarriko luke euskara ikasteko eta
erabiltzeko, ahalik eta ondoen ikasi eta erabiltzeko, gainera. <b>Baina nola lortu hori?</b>"</i> NOLA LORTU HORI da gakoa, nire ustez. Erantzuna zure artikuluan bertan
dago: "Joshua A. Fishman-ek esan bezala, “Akordio politikorik gabe,
hizkuntza plangintza noraezean doa, han-hemen gauzatxoak eginez, baina
ondorio sakonik gabe; agintariek ez dutelako zehazki definitu problema
zein den edo lehentasuna zeri eman. Zenbat eta adostasun falta handiagoa
agintari politikoen artean, hainbat eta gutxiago egin dezake hizkuntza
politikak” Beraz, lan-munduak duen erabateko garrantzia onartuta,
horretan eragiteko behar den palanka oinarrizko adostasun politikoan
bilatu behar da. </li>
</ul>
Beno, Patxi, konfiantzan eta sano-sano egindako gogoetak dira. Poztuko nintzateke balekoak balira!
Agur bero bat eta nahi duzun arte.<br />
<b>
</b><b><br />
(IÑAKI MARTÍNEZ DE LUNA soziolinguista da)</b><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b> </b></span></h2>
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Gazteenak dira, beti, euskararen erabilerarik altuena dutenak</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-03-26 / 10:28 / Patxi Saez Beloki<br />
<br />
<br />
Iñaki, bene-benetan estimatzen dizut artikulua irakurri eta zure iruzkina bidali izana. Mila esker hartutako lanarengatik.<br />
<br />
Nire artikuluan azaltzen diren bi ideai horien inguruan zera adierazi nahi dizut:<br />
<br />
<ul>
<li>1) Arrazoi osoa ematen dizut: Orain arte egindako neurketa guztietan
gazteenak dira, beti, euskararen erabilerarik altuena dutenak, hori
ukaezina da. Beharbada (eta zure iruzkina irakurrita, "seguru" esango
nuke) ez dut asmatu esan nahi nuena ongi adierazten. Gazte guztiengana
orokortzeko asmorik gabe nik artikuluaren harira zera ekarri nahi izan
dut: euskara bigarren hizkuntza edukita, oso eremu eta inguru
erdaldunetan sozializatuta dauden gazteek, euskara, maiz aski, eskolan
bakarrik entzuten dutela eta erdararako joera dutela nagusiki (Jakina,
hori datuetan oinarritu gabeko tesia da). Eta gazte horiek, erdararako
joera hori izanda, erabat erdaraz funtzionatzen duen lan-mundura iristen
direnean, euskararen bidera ekartzeko gazte horiekin eskolaren bidez
egindako diru-inbertsio eta ahalegin guztiak hutsaren hurrengo gelditzen
direla adierazi nahi nuen.</li>
</ul>
<ul>
<li>2) Nik ere, zuk bezalaxe, gakoa hortxe dagoela uste dut: akordio eta
adostasun politikoan. Hain zuzen ere Joshua A. Fishman-en aipua erabili
dut ideia hori indartzeko.</li>
</ul>
<br />
Esandakoa, Iñaki, mila esker zure begirada zorrotzarengatik.<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b> </b></span></h2>
<h2>
<span style="font-size: large;"><b> </b></span></h2>
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Multifaktoriala da gure ajeen panorama soziologikoa</b></span></h2>
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-03-26 / 11:10 / Mikel Zalbide<br />
<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_MikelZalbide.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Egun on, Patxi:<br />
<br />
Erantzun laburra doakizu baina, ustez, oinarritua eta, nolanahi ere, izkutagarririk gabea.<br />
<br />
Axaletik hasiko naiz: oro har argia eta zehatza da zure
artikulua, bere laburrean. Horrelako artikulu gehien-gehienak baino
argiagoa eta zehatzagoa. Ziplo batean irakurtzekoa, gainera. Alde
horretatik, erabat azpimarragarria. Azalpenez eta formaz baiezko epaia
da beraz nirea. Gatozen mamira.<br />
<br />
Konforme nago artikuluan esaten dituzun gauza askorekin: seguruenik
gehienekin. Konforme nago, funtsean, eskola-munduaren garrantziaz, bere
ahalmen-mugez eta bere lekuaz, egiten duzun azalpen argi bezain
sarkorrarekin. Ez nago konforme, aldiz, artikuluan lan-munduari ematen
diozun erabatekotasun horrekin. Gauzak ez dira, nire ustez, horrela.
Multifaktoriala da gure ajeen panorama soziologikoa, ez monofaktoriala.
Behin baino gehiagotan sartu dugu hanka, Patxi, gure gaitz guztien
iturri bakarra (suabeago: gaitz gehienen iturri nagusia) elementu bakar
batean identifikatu izan dugunean eta gure ahaleginak, gorputz eta
anima, <i>gaitz hori</i> konpontzen xahutu izan ditugunean. Are gehiago,
panorama multifaktorial horretan gaixotasun-iturri garrantzitsuen
ranking bat egin nahi bagenu ere, larrienetik abiatuz, ez nuke nik
lan-mundua lehen postuan jarriko. Etxean, auzoan, lagunarte hurbilean,
kafetegian eta taberna-zuloan, jolasean eta kirolean,
berri-emankizunetan eta astialdiko eskaintzan,.. horietan dauka
euskarak, gaur egun, bere aje edo herren nagusia. Baita Azpeitian ere
(zer esanik ez, askoz motibo sendoagoz, hortik kanpora). Hor ari gara
atzeraka, askok uste baino txistu biziagoan. Baliteke artikulua arinegi
irakurri izana eta oker ibiltzea. Zuzen ulertu badut bertan esaten
duzuna, zure artikuluak ez dio funtsezko gertaera horri erreparatu ere
egiten: ez asko eta ez gutxi. Gabezia larria da hori, nire ustez: oker
zabiltza, horra labur esan, "arazo nagusi" delakoaren planteamenduan.<br />
<br />
Ez daukat dudarik zipitzena, lan-mundua beti egongo dela heldu euskaldunen hiruzpalau gaitz-iturri nagusien <i>hit-parade</i>ko
zerrendan. Ez, aldiz, 25 urtera arte lan-mundutik deskonektaturik bizi
diren eta beren sozializazio-atal nagusia tarte horretan gorpuzten duten
haurren, neska-mutilen, gaztetxoen eta gazteen artean. Horiek euskal
bizibidera ekarriko balira, hein batez, asko aurreratuko litzateke
euskara indarberritzeko saioan: baita lan-munduan ere.<br />
<br />
Hogeita bost urte arteko (nolahalako) euskaldun horiek euskal
bizibidera ezin dira berdin ekarri Azpeitian, Tolosan, Gernikan eta
Lizarran. Lehentasuna ere ez da guztietan berdina: ingurumen-giro
sanotik hasi behar da, ez harjoa dagoenetik. Perspektiba errealista
batek, euskal arnasguneen belaunez belauneko jarraipen-oinarriak
segurtatzea eskatzen du. Helduak eta gazte-gaztetxoak eguneroko bizimodu
arruntean euskaraz funtzionatzen jarraituko duten baldintzak indartzea:
baldintza soziokulturalak, ekonomikoak, urbanistikoak eta abar. Hori
buruan sartzen ez zaigun artean, jai dugu.<br />
<br />
Labur: perspektiba multifaktorialera ekarri behar zenuke zure
artikuluaren ardatza eta, hor bai, helduei (batez ere arnasguneetako eta
Azpeitia moduko herriburu zoritxarrez bakanetako helduei) lan-mundu
(partez) euskalduna eskaintzearen garrantzi handia (ez bakarra eta ez,
seguruenik, lehenengo-lehenengoa) azpimarratu. Ez gaude partida osoa
karta bakarrera jokatzeko moduan, Patxi, eta zure artikuluaren
formulazioak arrisku hori du berekin.<br />
<br />
Egia aurretik, lagun. Bihotzetik txalotzen dut zure saio zintzo
bezain pizgarria: ez naiz loxintxan ari. Ea nire ohartxo horiek
ezertarako balio dizuten.<br />
<br />
Hurrengo arte, Patxi.<br />
<br />
<b>(MIKEL ZALBIDE ELUSTONDO soziolinguista eta euskaltzaina da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Lan-munduari merezi duen arreta jarri behar zaio </b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-03-26 / 20:03 / Patxi Saez Beloki<br />
<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_PatxiSaez.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Mikel, adiskidea:<br />
<br />
Bene-benetan estimatzen dizut nire artikuluarekin hartutako lana eta
hain zintzo, argi eta tolesik gabe azaltzea zure arrazoiak. Ni ere
ilunetan gelditu direnak argitara ekartzeko lanari lotuko natzaio:<br />
<br />
Soziolinguistikaren arlo honetan gabiltzanok jakin badakigu,
oinarrizko jakin beharrekoa baita, multifaktoriala dela ahuldutako gure
hizkuntzaren aje eta hutsuneen jatorria. Beharbada (zure arrazoien
argitara hala dirudi), nire aldetik ez dago ongi adierazia <i>elefantearen</i>
metafora. Ez dut inolaz ere esan nahi gure gaitz guztien iturri bakarra
lan-mundua denik, ez eta egin ditugunak eta egiten ari garen guztiak
dauden daudenean utzi eta gure indar eta ahalegin guztiak, gorputz eta
arima, lan-mundura bideratu behar ditugunik. Inola ere ez naiz hori
planteatzen ari. Adierazten ari naizena zera da: gure hizkuntzaren
berreskuratzean, azken 50 urteotan, ibilbide bat egina dugula eta iritsi
dela ordua lan-munduko atea zabaltzeko. Lan-munduaren atea zabaltzeak
ez du esan nahi etxea, auzoa eta lagunarte hurbila, kafetegia eta
tabernazuloa, kirola eta astialdiko eskaintza ahaztu behar ditugunik,
lan-munduan euskara berreskuratzeko egin beharreko lanekin itsututa.<br />
<br />
Zuk ongi adierazten duzun bezala, orain arteko eskuhartze gehienak,
neurri handi batean, 25 urte arteko hizkuntza sozializaziora bideratu
ditugu. Nire uste apalez, bada garaia, orain arteko eskuhartzeei eutsiz,
heldu aroko jardun esparrurik nagusienean ere, lan-munduan hain zuzen
ere, eraginkortasunez jarduteko. Izan ere, orain arte, jaio eta lehen 25
urte horietan jarria baitugu arreta osoa eta ez gara ohartzen, gaur
egun, euskararen historiako gazteriarik euskaldunena iristen ari dela
lan-mundura eta erdera hutsean antolatua dagoen lan-mundu horrek
erdararen uztarripean jartzen dituela gazte horiek guztiak. Hain zuzen
ere, lehen 25 urte horietan gizarte egituretatik gazte horiek
euskalduntzeko egindako ahaleginak eta erabilitako baliabide guztiak
zapuztu eta galbidean jartzen ditu lan-munduak.<br />
<br />
Ukaezina da lan-munduak erabateko garrantzia duela pertsona ororen
bizitzan. Heldu aroa lan-munduan ardaztuta dago eta, neurri batean, gure
bizitzako lehen 25 urteak ere lan-munduari begirakoak dira. Eguneko
ordurik gehienak lanean egiten ditugu eta bizitzako urterik gehienak
(40-45 urte) ere bai.<br />
<br />
Gainera, lan-munduak, gero eta eragin handiagoa du etxean, familian
eta lagunartean. Gaur egungo gizarte antolaketa dela eta, etatistikoki,
lantokia da bikote harreman gehien sortzen den esparrua, baita
lagunarteko harreman askoren sorlekua ere. Ez alferrik esna igarotzen
ditugun ordu gehienak lanean igarotzen baititugu buruz buruko
harremanetan, bilera, kafe-hartze, bidaia, lan-bazkari eta abarretan.
Gaur egun, lan-munduko harremanak pertsonen arteko harreman
intimoenetarako eta hurbilekoenetarako zubi izaten dira. Lan harreman
horietan sortutako hizkuntza ohiturek eragin betea dute lankideen arteko
bikote harremanean eta elkarbitzitzarako pausoa emanez gero, baita
etxeko hizkuntza ohituretan ere.<br />
<br />
Lan-mundua euskalduntzeko dinamika eraginkorra abian jarriz gero,
eragin betea izango luke etxetik hurbil dugun kafetegian eta
tabernazuloan, janari dendan eta okindegian, kirol-ariketak egiteko
gimnasioan edo min hartutakoan hitzordua eskatuko dugun kirol-medikuaren
kontsultan. Izan ere, horietan guztietan lanpostuak daude eta lantoki
horietatik herritarrei zerbitzu zuzenak ematen zaizkie.<br />
<br />
Nire ustez, Mikel, lan-munduari merezi duen arreta jarri behar zaio.<br />
<br />
Bene-benetan estimatzen dizkizut zure aholku eta iruzkinak. MILA ESKER.<br />
<br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b> </b></span></h2>
<h2>
<span style="font-size: large;"><b> </b></span></h2>
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>lan-munduan egin litekeena ez da makala</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-03-26 / 20:29 / Mikel Zalbide<br />
<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_MikelZalbide150.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Zoragarri azaldu dituzu, Patxi, azaldu beharrekoak. Goizekoan ere halaxe
zeuden esanak agian baina, arinegi eta axalegitik irakurri
ditudalako-edo, bestelako enfasi puntua ikusten nuen.<br />
<br />
Zer nahi duzu esatea: oso argi eta oso zentzuz esanak daude oraingo
guztiak. argi dago lan-munduan egin litekeena ez dela makala, nahiz eta
interbentzio-bide konkreturik zehaztera iritsi ez garen. Ez da hori,
urrundik ere, zureganako kritika, guztion ahuldadearen aitorpen xotila
baizik.<br />
<br />
Segi aurrera, Patxi, eta eutsi goiari.<br />
<br />
<b>(MIKEL ZALBIDE ELUSTONDO soziolinguista eta euskaltzaina da)</b><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Elefantea hortxe, eta ikusi ez</b></span></h2>
2015-03-28 / 12:32 / Dabid Anaut<br />
<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_DabidAnaut150.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Kaixo, Patxi:<br />
<br />
Hire artikulua irakurri diat, eta holaxeko bat pentsaratu zidak:
"jode, horixe egia handia, elefantea hortxe zegok eta ematen dik ikusi
ere egiten ez dugula". Oso kontuan hartzeko moduko ideia nabarmendu duk,
oso zentzuzkoa. Eskerrik asko hire ekarpenagatik.<br />
<br />
<br />
<b>(DABID ANAUT Goizueta, Leitza, Areso eta Aranoko Euskara Zerbitzuko arduradun-teknikoa da)</b><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Aurrera! ez zaitez isilik geratu, mesedez!</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-03-30 / 13:40 / Pruden Gartzia<br />
<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_PrudenGartzia.png" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Adiskidea,<br />
<br />
Di-da batean irakurtzea otu zait izango zela onena, bestela, gero-gero-gero...<br />
<br />
Eta irakurrita ere, erantzuna di-da batean:<br />
<br />
1) Ausarta. Banuen gogoa horrelako zerbait irakurtzeko. Edo,
horrelakoak irakurtzea oso atsegingarria da. Zerbait berria irakurtzea.<br />
<br />
2) Eta ondo idatzia. Argia.<br />
<br />
3) Ados nago? Partez bakarrik. Diagnositikoa zuzena izan daiteke,
lan-mundua elefantea ez bada, gutxienez tamaina handiko aberea bai.
Beraz, diagnostikoarekin ados.<br />
<br />
4) Erremedioa: okerra guztiz. Lan-mundua bitan banatzen da gaur egun,
sektore publikoa eta pribatua. Sektore publikoa euskalduntzeko eman
diren pauso GUZTIZ GEHIENAK porrot hutsa izan dira orain arte (Hezkuntza
edo zenbait udalerri aparte utzita, gero esango dut zergatik), eta
porrota izan dira dirua ERRUZ erabili den arren. Sektore publikoaren
porrotaren arrazoia ez da diru-falta izan, beste zerbait izan da. Eta
sektore publikoan urratsik ematen ez badira, guztiz okerra da porrot
egin duen errezeta bera sektore pribatura trasladatzea (hots, askoz ere
diru gutxiagorekin).<br />
<br />
5) Dirua ez da arazo nagusia. Diru barik ez dago ezer, jakina, baina
porrotaren arrazoia ez da izan dirua. Beraz, diru gehiago injektatzeak
berez ez du hobekuntza nabarmenik ekarriko.<br />
<br />
6) Akatsa hau izan da: euskalduntzea indibiduoak (norbanakoak) eta ez
zerbitzuak (lan-unitateak). Euskalduntzea dimentsio indibidualean preso
uztea. Alegia, zergatik egin du aurrera Hezkuntza sarearen
euskalduntzeak? Bada, euskara ikasi eta gero LANEAN ERABILI BEHAR ZELAKO
HALABEHARREZ, eta lan-unitateak (eskolak) osorik euskalduntzera jo
delako (zehaztapenak zehaztapen), delibero argiz. Zergatik egin du
porrot Jaurlaritzaren euskalduntzeak? Bada, euskara ikasi eta lana
gaztelaniaz egin behar zelako. Horregatik, zehatz-mehatz esanda, ez
beste ezerengatik. Euskara ikasi eta lana gaztelaniaz egin. Zertarako
balio du euskarak hor? Ezertarako ere ez.<br />
<br />
7) Beraz, lehen urratsa beharko luke izan, adibidez, Jaurlaritzaren
berrantolaketa osoa. Erabaki bedi, adibidez, Hezkuntza eta Kultura
sailak bi urteko epean euskaraz funtzionatu behar dutela, oso-osorik
euskaraz, gaztelaniazko itzulpen-zerbitzu baten laguntzaz (hau da, gaur
egun egiten denaren guztiz kontrakoa). Egin bitez horretarako beharrezko
leku-aldatze guztiak funtzionarioen artean (beste sail batzuetatik
ekarri batzuk eta bertako batzuk beste sail batzuetara eraman). Horrek,
jakina, dirua eskatuko luke, baina ez horrenbeste. Hortaz gain, jakina,
akordio politikoa eta goi-funtzionarioen estamenduari aurre egitea
(batzuen botere faktikoa desegitea). Eta sindikatuekin negoziatu. Eta
gaitzeko ikastaro bereziak. Eta abar. Ez da erraza izango.<br />
<br />
8) Esperimentu horren ondorioz... agian pentsa daiteke nola
euskaldundu enpresak. Bitartean, enpresa pribatuekin orain bezala
segitu. Esperimentu bat nahiko, ez dago dirurik danontzako.<br />
<br />
Horra nire iritzia.<br />
<br />
Baina zure artikuluari dagokionez, kasu guztietan AURRERA! Ea hasten
garen gauzak diren bezala esaten, beti zurikerietan ibili barik! Beraz,
zure proposamenarekin bat ez banator ere, EZ ZAITEZ ISILIK GERATU,
MESEDEZ.<br />
<br />
Ondo esanak hartu, gaizki esanak barkatu,<br />
<br />
<b>(PRUDEN GARTZIA ISASTI Euskaltzaindiko Azkue Biblioteka eta Artxiboko zuzendaria eta euskaltzain urgazlea da)</b><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Erremedioan sakontzen</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-03-30 / 15:37 / Patxi Saez Beloki<br />
<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_PatxiSaez.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Kaixo, Pruden:<br />
<br />
Nik egindako diagnostikoa zuzena izan daitekeela diozu baina
erremedioa guztiz okerra. Lehenik eta behin aitortu behar dizut
artikulua hezur-mamitu dudanean arreta handiagoa jarri diodala
diagnostikoari eta erremedioa ez dudala neurri berean jorratu.
Garrantzia handiagoa eman diot arazoa mugatzeari eta azaleratzeari
konponbidean sakontzeari baino. Dena dela, sar gaitezen xehetasunetan:<br />
<br />
1)Nik ez dut dirua, edo diru-falta, erremedioaren arazo nagusitzat jotzen. Nik diru-<i>pizgarriak</i> aipatzen ditut artikuluan. Dirua enpresetan euskara txertatzeko gogo-<i>pizgarri</i> izatea da nire planteamenduaren helburua, dirua <i>"amu"</i> izatea enpresak euskararen bidera ekartzeko.<br />
<br />
2)Nire proposamenaren arabera, enpresek ez dute txanponik jasoko,
goitik behera eta behetik gora, euskaraz funtzionatu arte, beraz, dirua
jaso baino lehen, enpresek euskaraz funtzionatu beharko dute, bestela,
zimikorik ez dute jasoko. Alde horretatik, dirua euskaraz
funtzionatzearen truke jasoko dute enpresek, ez bestela. Beste era
batera esanda, enpresak guztiz behartuta daude euskaraz lan egitera
diru-pizgarriak jaso ahal izateko.<br />
<br />
3)Enpresak guztiz euskaraz funtzionatzen hasten direnean jasoko dute
diru ordaina. Beraz, administrazioarentzat “diru arazoa” euskaraz
funtzionatzen duen enpresa multzo handi bat dagoenean hasiko da. Orduan
beste neurri batzuk har daitezke diru zuloa sakonagoa ez egiteko,
diru-pizgarriak mugatuz. Horretarako, administrazioak ekonomia eta
enpresa gaietan gu baino gaitasun handiagoa duten adituak ditu horrelako
diru arazoei konponbidea aurkitzeko.<br />
<br />
4)Enpresek guztiz euskaraz funtzionatu arte, helburu hori lortu
artean, herri-administrazioaren laguntza jaso dezakete euskara planak
garatzeko. Laguntza hori, gaur gaurkoz, dirutan jasotzen dute enpresek
Jaurlaritzatik eta foru aldundietatik. Beste aukera bat, enpresei
laguntza dirutan eman beharrean, baliabide teknikoak eskeintzea da
enpresetan euskara planak garatzeko zentro tekniko eta publikoen bidez,
garai batean euskalduntze lanetarako euskaltegi publikoak sortu ziren
bezalaxe. Azpeitiko Udalaren <a href="http://www.erabili.eus/plangintzak/gurien/1159099058">ELEGUNE</a>
erakunde publikoa da, enpresentzat antolatutako laguntza tekniko horren
adibide. Zentro tekniko hauek euskaldunen dentsitate handiena duten
eskualdeetan jar daitezke. Eskualde bakoitzean bana. Zentro tekniko
hauek, batetik, enpresen euskara planen jarraipen estuagoa egiteko
aukera emango lukete eta, bestetik, administrazioak enpresen garapen
linguistikoaren informazioa lehenengo eskutik izango luke.<br />
<br />
Pruden, zure arrazoiak ez dira makalak eta zure iritzia erabat
aberasgarria da euskararen arrerabiderako sortu nahi dudan
eztabaidarako. Mila esker zure ekarpenarengatik, bene-benetan.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Elite ekonomikoa euskalduntzea behar-beharrezkoa da</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-03-31 / 19:44 / Urtzi Urrutikoetxea<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_UrtziUrrutikoetxea.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
Kaixo, Patxi:<br />
<br />
Barkatuko didazu ziur aski horren denbora luzea eman dizun
artikuluari horren bizkor erantzutea, baina askotan lehen irakurraldi
bizkorrean datozen gogoetei jarraitu behar zaie. Hortik abiatuta,
iruzkin pare bat datozkit:<br />
<br />
Hasteko, erabat ados, aipatzen duzun elefantearekin. Elite ekonomikoa
euskalduntzea behar-beharrezkoa da. Nik gehiegi ikertu ez dudan
elementua da, hala ere. Zuk egindako 8-8-8 orduko atalean, nik azken
8etako 4 telebistari ematen dizkiogula aztertu dut, gehiago erreparatu
diot hezkuntza araututik kanpo ume, gazte zein helduek dituzten
beharrei. Badakit "aisialdia euskaldundu" aspaldi esan zela, baina beti
elementu subordinatu gisa egiten da, euskarazko ekimenak antolatzen, eta
ez ekimenak euskaraz antolatzen sistematikoki. Adibidea: Bilduk
Sopelako udala eskuratu eta mezu positibo gisa saldu zuen kiroldegian
lehen aldiz euskarazko ikastaroren bat emango zutela. Zalantzarik ez,
inoiz egin ez bada, positiboa da behingoan egiten hastea, baina
erreparatu beharreko auzia da udal independentista batek sopeloztar
euskaldunei erdaldunei baino zerbitzu gutxiago ematen dizkiela. Eta
inork ez diola erreparatzen aisialdi hori etxean telebista aurrean
gertatzen dela neurri handian, eta etxeko supazterra espainolez dela
gaur egun Barakaldon zein Azpeitian. Alde horretan, susmoa dut
arnasguneetan ez ote den lasaitze moduko bat gertatzen, Tuterakoak inoiz
izan ez dezakeena: zer behar dute Lekeitioko, Bergarako, Azpeitiko,
Bermeoko zinema-aretoek espainolez proiektatzeari uzteko? Bestela
esanda, ia euskara hutsez bizi direnek nola lortuko dute "ia" horiek
kentzea?<br />
<br />
Adibide txiki bat baino ez, esateko giltza boterea bera
euskalduntzean dagoela. Eta horrek eremu ekonomikoan ere badu eraginik.
Baina gaia aurkezteko eran, hankamotz ikusten dut zerbait. Adibidez, hau
diozunean:<br />
<br />
<i>
</i><i>bat eta bakarra izan beharko luke baldintzak: enpresak, goitik
behera eta behetik gora, euskaraz funtzionatzea, lanpostu guztietarako
euskararen eskakizuna derrigorrezkoa izanda, gaur egun, <b>gaztelaniarekin gertatzen den bezalaxe</b></i><br />
<br />
Arazoa hori da, enpresetan inon ez da ageri espainola jakin beharra.
Administrazioan ere ez. Euskaltzaleok baino ez dugu nabari espainola
inposatuta dagoela; gehienentzat, egoera naturala da. Legez eskatzen den
gauza bakarra euskara da. Eta horri buelta eman behar diogu. Agian
filosofikoa dirudi auziak, baina utz diezaiogun euskara(ren ezagutza)
eskatzeari, baina egin diezaiogun euskaraz. Hautu pertsonaletan
erreparatu ordez, eremu praktikora eraman dezagun: ez dizut ezer
eskatzen, baina gu euskaraz bizi gara, eta gurekin lana euskaraz egiten
da. Zeuk ikusi badakizun ala ez, baina nirekin egin euskaraz. Hau da,
botereak euskaraz egin(araz) dezala. Enpresa batek Parisera zerbait
bidaltzen badu, frantsesez egiten du. Tira bada, Euskal Herrian
diharduenak euskaraz egingo du. Enpresa guztiek baitituzte harremanak
administrazioarekin. Aldez edo moldez, denek egiten dituzte negozioak
administrazioarekin. Eta uste dut eremu horretan jotzea ez dela erraza:
Kataluniako klabeetako bat, historikoki, burgesiak katalanez egitea izan
da. Enpresaburuak katalanez egiten zuen, eta langile askok espainolez.
Geroz eta gorago enpresan, katalana gehiago entzuten zen. Gurean, baina,
badago mekanismo psikologiko interesgarri bezain kezkagarria: orain,
enpresaburu asko euskaldunak dira, enpresa askotako goi-karguetan
euskaldunak daude... hau da, gure amama Bilbora neskame etortzean,
berehala ikasi zuen espainola, baina gaur sarritan euskalduna egon arren
klase ertain zein altuan, hizkuntzaz azpiratuta dago oraindik, etxea
garbitzen dionari ere ezin badio euskara "inposatu", nola lortuko dugu
enpresa pribatuan urratsik? Zenbat baserri abertzaletan ari dira latin
amerikarrak ia espainolik ez dakiten adineko jendea zaintzen,
euskaltzale independentistek kontratatuta?<br />
<br />
Tira, gaitik urrundu naiz. Esanak esan, horrek ez du kentzen hobari
fiskalak eta abar ezartzeko aukera. Anekdota bat: lehengo baten, Bilboko
multinazional baten lanean ari den lehengusinak kontatu zigun,
enpresako lunch edo antzeko oturuntza batean nagusiak esandakoa, nonbait
gin-tonic pare bat hartuta: itxuraz, azken hiletan murrizketa ugari
egon arren eta lankide batzuk kaleratu, lehengusina botatzea burutik ere
ez zitzaien pasa... EGA daukalako. Enpresan sekula ez du erabiltzen
euskara, baina nonbait, enpresak badauka hobariren bat, ez dakit
Ogasunaren aurrean edo Jaurlaritzan, EGA duten langile kopuruagatik.<br />
<br />
Honaino hiruzpalau ñabardura, agian lartxo luzatuta. Berriz
irakurritakoan besterik badatorkit, helararaziko di(zki)zut (eta
laburrago egiten saiatuko naiz).<br />
<br />
Ondo izan,<br />
<b>
</b><b><br />
(URTZI URRUTIKOETXEA VACAS idazle eta kazetaria da)</b><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Ezinezkoa da gaitasun komunikatiborik garatzea hiztun-komunitaterik gabe</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-04-01 / 10:02 / Joxe Manuel Odriozola<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_JoxemanuelOdriozola.png" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
<b>1.- “Euskarazko eskolak aho-idatzizko gaitasun betea duten lehendabiziko <i>hiztun osoen</i> belaunaldiak eman ditu azken 50 urteetan”.</b><br />
<br />
Txepetxek esaten zuen euskara normalizatzen hasiko dela belaunaldi
berriak eskolako transmisio kulturalean eta komunitateko transmisio
naturalean sozializatzen direnean. Ni ere iritzi berekoa naiz: UEMAko
herrixketan izan ezik, ez dut uste hezkuntza-sistemak sortzen dituen
euskaldun berriak gaitasun “betea” eduki dezaketenik. Ezta etxeko
hizkuntza praktika euskalduna denean ere, alegia, guraso euskaltzaleak
dituztenean ere. Ezinezkoa baita gaitasun komunikatiborik garatzea
komunitaterik gabeko eskolako sozializazioaren bidez solik. Bai, D
ereduan eskura dezakete gaitasun linguistiko edo akademiko “on” bat,
baina gaitasun hori oso urrun dago gaitasun komunikatibotik. Gaitasun
komunikatiboa duen hiztun bat edozein komunikazio-esparrutan moldatzen
da; aldiz, transmisio kulturala bakarrik jaso duena komunikazio-gai
akademikoetan moldatzen da ondo batez ere.<br />
<br />
<b>
2.- Lan mundua: “horixe dugu, gaur-gaurkoz, euskararen berreskurapenean askok ikusten ez duten eta begi bistan dagoen <i>elefantea</i>. Horixe da, gaur-gaurkoz, euskarak duen problema nagusia”.</b><br />
<br />
Quebecen ondo asko ohartu ziren horretaz: 101. legea batez ere lan
mundua frantsesteko jarri zuten indarrean. Mundu horretan ingelesaren
ezarpena gero eta handiagoa zenez, erabaki zuten lan esparruko hizkuntza
frantsesa bihurtu ezean, gizartearen gainegituran (hezkuntza, eskola…)
frantsesa nagusiaraztea erabat lan antzua zela. Zuk diozun gauza bera:
alegia, “egindako ahalegin guztiak zapuztu egiten ditu lan munduak”.<br />
<br />
Kontua da euskaldunok ez daukagula Quebecko komunitate frantsesak
zeukan indar politikorik botere ekonomikoaren sisteman bere interesen
araberako hizkuntza plangintzarik ezartzeko. Zure proposamenak egokiak
dira horretarako borondaterik eta ahalmenik bageneuka. Ez dut uste
euskaldunok neurri horiek hartzeko komunitate eta klase politikorik
daukagunik.<br />
<br />
<b>
3.- “Nola bihurtuko dugu euskara euskaldunez osatutako gizartearen
hizkuntza nagusia, lanerako hizkuntza gisa baliorik ez duen bitartean?”.</b><br />
<br />
Arrazoi duzu: hizkuntza minorizatu baten komunitateak ez du bururik
jasoko bere hizkuntzak “balio” sozial eta komunikatiborik eskuratzen ez
duen bitartean. Mundu ekonomikoaren interesak eta komunitate minorizatu
batenak hurbiltzea oraingoz euskaldunon esku ez daudenez, beharbada hobe
izango dugu lehendabizi euskara eskolaren eremutik atera eta
komunitate-hizkuntza bihurtzen saiatzea. Horrek ez du esan nahi eskualde
batzuetan (UEMA: Tolosaldea, Urola…) lan mundua euskalduntzeko
plangintzarik indarrean jarri behar ez litzakeenik. Horretan ere
Txepetxekin bat nator; oker ez banago, eskualde horietan euskarari
funtzio komunikatibo guztiak esleitzeko politikak egitetik hasi behar
genuela baitzioen. <br />
<br />
<b>(JOXE MANUEL ODRIOZOLA LIZARRIBAR gizarte-hizkuntzalaria da)</b><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Gizarte euskaldun gero eta indartsuago batek bakarrik lortu lezake lan esparrua (ere) euskalduntzea</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-04-02 / 13:33 / Bittor Hidalgo<br />
<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_BittorHidalgo.png" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Atzo leittu nian artikulua, eta oso argia iruditu zitzaitean, oso irakurgarria eta oso ondo garatua esan nahi dekana esateko.<br />
<br />
Beste gauza bat dek hik jartzen diokan lehentasuna jarri nahi izatea
lan mundua euskalduntzeari. Noski, lan munduak euskaraz egingo balu lan,
askoz ere errazago genikek euskaldunok gure biziraupen euskalduna.<br />
<br />
Eta noski, garrantzizkoa diagu hor ere eragitea, eta erakustea
euskeraz ere garatu litekeela lana/ekonomia, lehenago erakutsi degun
bezela kimika nuklearra ere ondo asko irakatsi litekeela euskeraz.<br />
<br />
Baina iruditzen zaidak, hik ere aitortu bezela, hain zuzen lan
esparrua dela / izan litekeela zailen(etako)a euskalduntzen, hain zuzen
borondateak, nahiak, gogoak, ideologiak, oro har, beste esparru askotan
baino pisu gutxiago duela enpresen errentagarritasunean, zein dan
enpresaren irauteko modu bakarra (helburu bakarra ez bada ere, eta are
gutxiago gu bezelako herri txiki batentzako). Eta beti erakutsi
zezakeagu euskeraz jardunda, eta bertan sortu litezkeen herri
senidetasun sentimentuei esker, hobeto ere, solidarioago eta beraz are
errentagarriago egin lezaketela dalako enpresa edo bestea. Baina, halako
<code>inposizio/dekretu/nahi</code> bat lortu litekeela amestea balizko
gobernu baten subentzioei esker, etzaidak erreala iruditzen. Are
gutxiago jakinda subentzioen bultzada oso epe motzekoa baino ezin
litekeela izan, eta jakinda ekonomia (lan esparrua), zientzia eta
aurrerapenak bezala gero eta lotuago datozela munduko esparru
globalizatuari. Hau da, ingelesez. Eta zuzenean ingelesari heldu nahi ez
badiogu (gure arteko <code>anti-inperialista</code> askok nahi ez duen
bezela), horrek ezinbestean derrigortzen gaituela ingelesezko itzulpenak
jasotzea espainolaren eta frantsesaren bidetik, eta hizkuntza hauen are
mendekoago.<br />
<br />
Garraintzizkoa dek lan esparrua euskalduntzea, baina nire ustea dek
gizarte euskaldun gero eta indartsuago batek bakarrik lortu lezakeela
lan esparrua (ere) euskalduntzea, eta hori beti, ingelesari heltzen
badiogu gainetik ezin kenduz gabiltzan espainolaren eta frantsesaren
mendetik libratzen hasteko.<br />
<br />
Artikuluaren hasiera asko gustatu zitzaitean, orain arte egindakoaren
balorazioa nahiko zuzena eta objektiboa iruditu zitzaitean, eta
ikaragarri gustatu zitzaitean hire lehendabiziko ondorioa, lan
esparruaren kontuari heldu aurretik, eta pena handia eman zidakean gero
ez jarraitzea ondorio horren lortzeko bideetan sakozduz. Diokanean:
"EAEn, 30 urtetik beherako gazte euskaldunei dagokienez, hamarretik ia
sei (%58) euskaldun berriak dira, alegia, bigarren hizkuntza euskara
dute. Eta bidegurutze horretan gaude: erabaki egin behar dugu euskara
ama-hizkuntza bezala iraun dezala nahi dugun ala ez. Beste aukera bat da
euskara belaunalditik belaunaldira bigarren hizkuntza bezala iragan
dadila."<br />
<br />
Ze nire ustez hori dek gure gaur eguneko EAEko eta Nafarroa Garaiko behuintzat eremu <code>euskalduneko</code>
erronka (Nafarroa Garaiko eta areago Iparraldeko gure erronka da,
gutxieneko, euskaldunon (ko-)ofizialtasuna lortzea gure lurrean, eta
gutxieneko EAEn lortu dugun neurrian): Nola bihurtu ondoko
belaunaldiarentzako AMA/LEHEN HIZKUNTZA izatea, gaur egun askorentzat,
gehienentzat BIGARREN HIZKUNTZA baino eztana.<br />
<br />
Eta galdera hori bideratu eta publizitatu behar diagu belaunaldi euskaldun berri horietan.<br />
<br />
EAEn 2011n datuetan oinarrituta 40 urtetik azpiko %62,49 da EUSKAL
HIZTUN, eta beste %32,16 EUSKARAZ, GUTXIENEZ, ULERTZEN DUENA -%5,36
'ERDALDUN ELEBAKAR'-, behin azken etorkin berrien ekarria zuzendua
-125.000 baino, biztanleriaren %14 baino gehiago- (2016an datu haek 7-44
urte bitartekoenak izango dira, eta 2-39 bitartekoen datuak hauek baino
hobeak izanen dira); etorkin berrion emana zuzendu gabe eta 2011ko
dautuetan oinarrituta 40 urtetik azpiko %54,15 dela EUSKAL HIZTUN, eta
beste %27,87 EUSKARAZ, GUTXIENEZ ULERTZEN DUENA -%17,98 <code>ERDALDUN ELEBAKAR</code>
(2016an datu haek 7-44 urte bitartekoenak izango dira, eta 2-39
bitartekoen datuak hauek baino hobeak izanen dira) (ni ari nauk orain
datu hauek ateratzen erroldetako emaitzetatik eta ez zeudek inun
argitaratuak).<br />
<br />
Eta bikote umegile guztiei eragin behar diegun galdera/hausnarketa
horrelako zerbait behar likek (komunikatiboago esanda, noski):<br />
<br />
Zer nahi duzu(e),<br />
<br />
<ul>
<li>Zuen seme-alabak etxean <code>espainol</code> hazi datezen, etxeko
hizkuntza, zuen (eta bere) hizkuntza espainola izanik, eta euskara,
zuetako askorentzat bezela, bigarren hizkuntza baino ez?</li>
<br />
<li> Ala zuen sema-alabak <code>euskaldun</code> hazi daitezen, etxeko
hizkuntza (eta hala, bere) hizkuntza euskara izanik, eta noski,
espainola, eta oso bereziki ingelesa izanik bigarren hizkuntza? </li>
</ul>
<br />
Zuen esku dago.<br />
<br />
<ul>
<li>Zuen arteko hizkuntza espainola izaten segiten badu, nahiz eta haurrari tarteka euskaraz esan gauzak, bere hizkuntza <code>espainola</code> izango da, eta <code>espainol</code> haziko da.</li>
<br />
<li>Edota zuen arteko etxeko hizkuntza aurrerantzean (eta haurrarena beraz) <code>euskara</code> izatea, eta euskaldun <code>mundutar</code> haztea, bigarren hizkuntza bezala ondo ezagutu eta erabili ahal izango dituena gainera espainola eta ingelesa?</li>
</ul>
<br />
Ni halako hausnarketatan nebilek, eta horregatik gustatuko zitzaitean gehiago hortik jo bahu, baina norbera dek norbera…<br />
<br />
Animo eta segi lanean, zeregine bazeukeagu eta…<br />
<br />
<b>(BITTOR HIDALGO EIZAGIRRE euskara irakaslea da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Zergatik ez ahalegindu? Zaila delako?</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-04-02 / 23:24 / Patxi Saez Beloki<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_PatxiSaez.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
Kaixo Bittor:<br />
<br />
Lehenik eta behin, nire eskerrona azaldu nahi diat hartutako lanarengatik.<br />
<br />
Heuk aitortzen duk euskararentzat berebiziko mesedea litzatekeela
lan-munduak euskaraz egitea. Orduan, zergatik ez diagu ahalegindu behar?
Zaila delako? Hobe duk egin eta damutzea, ez egin eta damutzea baino.
Gainera, noizean behin ez badiagu porrotik egiten seinale ez dugula ezer
berritzailerik egiten. Huts egiteak beti zekarrek aldaketa eta, hori,
berrikuntza duk. Ez diagu porrotaren beldur izan behar, beldurra duk
porrota.<br />
<br />
Beste alde batetik, egia duk euskararen lurraldearen luze-zabalean
behar asko daudela, oinarri-oinarrizkoak ere bai toki askotan. Ni ez
nauk ari esaten hizkuntzaren biziraupenerako behar oinarrizko horiei
lehentasunik eman behar ez zaienik eta erantzun gabe utzi behar
ditugunik, baizik eta, azken 50 urte hauetan ibilbide bat egina dugula,
batik bat, Euskal Autonomia Erkidegoan, eta ibilbide horretatik gaur
egungo egoera honetara iritsi garela: EAEko 20 urtez azpiko gazteen %70a
euskalduna duk. Hori bai, gazte horiek guztiak ez zeudek neurri eta
gradu berean euskaldunduak. Eremu erdaldunetako gazteak batez ere,
komunikazio gaitasunean oso kamutsak dituk, hain zuzen ere, bete-beteko
komunikaziorako funtzio guztiak osotasunean garatzeko
hiztun-komunitaterik ez daukatelako, neurri handi batean, linguistikoki
isolatuta daudelako eta eskolatik bakarrik jasotzen dutelako jasotzen
duten apurra. Hain zuzen ere, horixe nabarmendu nahi izan diat: gazte
horiek erdarazko lan-mundura iristen direnean, aurretik
gizarte-egituretatik euskalduntzeko eta euskarazko bizibidera ekartzeko
egindako ahalegin guztiak zapuztuta geratzen direla. Alegia, egindako
lan guztia ezertarako ere ez duk, harrika botatzen diagu. Eta, ez diagu
ahaztu behar, bigarren hizkuntza euskara duten gazte horiek, 30 urtez
azpiko euskaldunen %58 direla. Beraz, behar gorria diagu, gazte horiei,
eskolan bezala, lan-munduan ere, euskarazko bizibidean jarraipena
emateko.<br />
<br />
Gainera, lan-mundua gizarte bizitzaren erdigunean, bihotz-bihotzean
dagoen harreman esparrua duk. Laneko giroan kolkoratutako erdal
hizkuntza ohiturekin makina bat bikote eta lagun arteko harreman sortzen
dituk enpresetan. Heldu aroan, gutako edozeinen bizimodua,
lan-munduaren jira-bueltan zegok ardaztuta eta bertan egiten diagu
bizitzako denbora-tarterik handiena.<br />
<br />
Gaur egun, euskarak EAEn duen egoeratik abiatuta, herri-erakundeek
(Jaurlaritzak, foru aldundiek eta udalek, batik bat) euskararen
berreskurapenaren gurdia, nire ustez, bi gurpilen gainean ardaztu behar
diate: eskola eta lan-mundua. Bi gurpil horiekin lortuko diagu euskarak
tajuz aurrera egitea, bestela, gurdia, gaur egun gertatzen zaigun
bezalatsu, herrenaren herrenez, arrastaka eraman beharko diagu, horrek
sortzen dituen neke eta ezinekin.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Diagnostikoan arrazoi</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-04-05 / 08:34 / Bittor Hidalgo<br />
<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_BittorHidalgo150.png" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Eskerrik asko erantzunagatik ere, ze arrazoi guztia dek diagnostikoan.
Nik ez diat oraingoz modurik ikusten lan-mundua "orotara" euskaratzeko,
aurretik beste gizarte esparru batzuk geureganatu gabe (familia,
zerbitzuak, euskaldun "bihotzekook" euskara nonahi erabiltzearen
harrotasun hedatua…). Hortik nire bildurre dagoeneko guztiz tematzeko
"elefantearen" ehizatzearekin… Hor ere pausoka egingo dugulako bidea…
Baina noski hik garbi daukekan bezela, bide egiten hasi beharra zeok,
aurrez aurre ez bada ere, azpiak janez, lan munduan ere gure aldeko
birusak zabalduz…<br />
<br />
<b>(BITTOR HIDALGO EIZAGIRRE euskara irakaslea da)</b><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b> </b></span></h2>
<h2>
<span style="font-size: large;"><b> </b></span></h2>
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Patxi Saezen elefantea</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-04-03 / 09:03 / Itziar Idiazabal<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_ItziarIdiazabal.JPG" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
Patxi Saez Belokiren azken artikuluak nirea baino gogoeta sakonagoa
mereziko luke, baina nik bat-bateko erantzuna besterik ez dakart. Uste
dut merezi duela egin duen lanak, eta bizi duen momentuak.<br />
<br />
Ez dut nire burua inoiz euskararen hizkuntza politikaren arazo
nagusiena zein den pentsatzen jarri. Nire ibilbide pertsonala eta
profesionala euskararen jabekuntza-irakaskuntzari eskaini diot, eta
zerbait esaten ausartzen banaiz beti eremu horretara mugatu izan naiz.
Orain ere argudioak eremu horretatik datoz Patxiren lanak emandako
hizpideari heltzeko. Era oso laburrean esanda, Patxik proposatzen duena
euskararen aje nagusiei/nagusiari? aurre egiteko lan-mundua
euskalduntzea litzateke, eta hartarako pizgarri bezala diru laguntzak
(eta haiek bideratzeko behar den plangintza, jakina) ikusten ditu
irtenbide nagusi modura.<br />
<br />
Edozein proposamen egiteko diagnostikoa ezinbestekoa da eta hor, ez
nator erabat bat Patxirekin. Batetik irakaskuntzaren lorpenak aipazten
dira, eta egia da izugarri aurreratu dugula, baina hor ere aje handiak
ditugu. Esaterako lanbide heziketan dauden hutsueneak nabarmenak dira.
Beste ikasmailetan ere kontua ez da amaitu, kuantitatiboki maila gorena
lortu dela dirudien arren. Euskal irakaskuntzari asko falta zaio
Finlandiakoaren pareko izateko. Izugarri daukagu egiteko eskola den
euskalduntzearen eremu garratzitsu horri askoz etekin hobea atera ahal
izateko.<br />
<br />
Aje bezala eta hasiera hasieratik euskaldun berrien pisua aipatzen da
artikuluan. Horrela esaten ez den arren, euskaldun berri izatea aje
bezala ageri da, edo horrela irakurri dut nik. Kontuz! Euskadun berria
zer den ere garbi ez dagoenean <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#1" name="ref1">(1)</a>,
euskaldunen erdia baino gehiago zaku horretan sartzen da, eta arazo
bezala ageri dira euskararen erabilerarako. Kontraesana dagoela
iruditzen zait hemen. Eskolak izugarrizko lana egin du baina euskaldun
berriak sortu dituenez orain lan mundua behar da erdi-euskaldun guzti
horiek ekinean jartzeko. Eskolak euskaldundutako euskaldunez ari bagara
ezin dugu arazo bezala hitz egin, edo hartarako susmoa sortu. Nire uste
apalean gure eskolaren arrakastarik handiena dira, hain zuzen ere,
euskaldun hauek. Eta erabilera kontuan, etxetik euskaldun direnen arazo
edo arrisku antzekoak dituzte.<br />
<br />
Lan-munduan euskararekin lotutako pizgarriak jartzeari ez diot
arazorik ikusten hartarako dirua eta borondate politikoa egonez gero.
Baina ez nuke lanaren mundua orokorrean aipatuko. Uste dut, gaurko
gazteen lan-mundua begiratu behar dela lehentasunez, asko, izugarri
direlako lanik ez duten eta ondo prestatuako gazte euskaldunak. Eta
lanik izan gabe erdarara jotzeko arrazoi gisa lan mundua ezin erabili.<br />
<br />
Euskararen lorpenetan internetekoak ere ageri dira artikuluan;
komunikabideetan ere asko egiten da, telebistan esaterako. Halere,
dirudienez gazteek telebista gutxi ikusten dute, irratia ez dakit, eta
egunkariak zer esanik ez; batez ere interneten bidez elikatzen den bideo
mundua omen da alorrik erakargarriena gazteentzat. Zaharragoentzat ez
dakit. Eta hor zer dago euskaraz?<br />
<br />
Dirua zertan gastatu badago, eta aipatu dudan mundu horretan asko
gastatu daiteke. Badakigu gazte euskaldun asko daudela alor horretan ere
gaituak direnak (marrazkilari, argazkilari, bideo egile eta informatika
teknikariak), baina ez daukate lanik. Agian, euskarazko sorkuntza
beharrezkoa den eremuetan eta gainera erabilera bereziki erakargarria
duen horietan gastatu behar da diru gehiago. Gazte euskaldun ondo
prestatutako asko dago internet bidez eragin izugarria duen mundu
“izkutu” horretan dabilena, non irudiarekin batera hizkuntza ere
erabiltzen den. Ingelesa beharrean, edo harekin batera nahi bada,
euskara erabiltzeko ziztagarriak jartzea ezinbestekoa iruditzen zait.<br />
<br />
Seguruenik, nik ere ez dut asmatu elefantea zein den, baina behar
bada, batetik eta bestetik elefante-kumeak ikusiko ditugu, eta ez dugu
zorriekin dirurik eta denborarik galduko. Nolanahi ere, eskerrik asko
Patxiri gogoetarako aukera emateagatik.<br />
<b>
<br />
(ITZIAR IDIAZABAL GORROTXATEGI Euskal Filologiako katedraduna da Euskal
Herriko Unibertsitatean eta Munduko Hizkuntza Ondarearen UNESCO
Katedraren koordinatzailea)<br />
</b><br />
<h3>
<b> </b></h3>
<h3>
<b>Oin-oharrak:</b></h3>
<a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#ref1" name="1">(1)</a> ikus ortega, a. eta beste, <a href="http://www.soziolinguistika.eus/files/Ane%20Orterga%20et%20al.pdf">hiztun berrien hizkuntza-identitatea, nolako euskalduna naiz?</a> bat soziolinguitika aldizkaria 87-88, 2013 (2-3) | 151-170.<br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Euskararen urre gorri</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-04-03 / 22:33 / Patxi Saez Beloki<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_PatxiSaez200.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
Kaixo Itziar:<br />
<br />
Lehenik eta behin, esker mila hartu duzun lantegiarengatik. <br />
<br />
Nik ez ditut inola ere «aje» edo «arazotzat» hartzen eskolaren
bidez euskaldundu diren gazteak, alderantziz, nire ustez, euskarak duen
altxorrik handiena dira: urre gorria. Hain zuzen ere, euskarentzat urre
gorri direlako ez ditugu galdu behar. Eta, gaur egun, lan-munduak
galbidean jartzen du gazte horien euskalduntasuna. Eskolaren bidez
euskaldundutako gazteak dira eta, eremu erdaldunetan, ez dute hiztun
komunitaterik izan hiztun oso baten gaitasun linguistiko guztiak
garatzeko (hori da daukaten ajea). Euskara bigarren hizkuntza dute eta
gaitasun komunikatibo mugatua lortu dute eskola izan dutelako beraien
euskalduntasuna garatzeko iturri ia bakarra. Gazte horiek, heldu aroan,
lan-mundu erabat erdaldunduan murgiltzen direnean kamustu egiten da
beraien euskalduntasuna ia desagertzeraino. Horregatik eragin beharra
dago lan-munduan, besteak beste, gazte horientzat euskarazko bizibideak
jarraipena izan dezan, bestela, euskararen aurrerabiderako ezinbestekoak
diren gazte horiek galdu egingo ditugu erdararen atzaparretan.<br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Hurrengo 30 urteetarako hizkuntza plan sendo eta zehatz bat behar dugu</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-04-04 / 10:22 / Mikel Irizar Intxausti<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_MikelIrizar.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
Oso bat nator artikuluaren hizkera eta diagnosiarekin. Ondo deritzot
azpimarra enpresan jartzeari, esperientziaz bai dakit euskarak hor
zenbat daukan irabazteko. Kutxan hizkuntza kudeaketaren arduradun izan
nintzenean urrats esanguratsuak eta sistemikoak egin genituen, eta
esperientzia bikainak metatu.<br />
<br />
Eskarmentu horretatik erantsiko nioke proposamenari lehen hedadura.
Diru-pizgarriak, zentzu zabalenean hartuta ere, diruarekin lotzen dira
zuzenean. Eta badira enpresarentzat beste mota batzuetako irabaziak ere.<br />
<br />
Dirua eskaintzea bezain eraginkorra izan daiteke, kasuan kasu,
enpresari beste irabazi horiek aurkitzen laguntzea, analisi eta diagnosi
egokien bidez (<a href="https://www.scribd.com/doc/2174296/Hizkuntzak-enpresaren-kulturan">Ikus nire aspaldiko artikulu hau</a>).
Giltzarria da hizkuntzaren kudeaketaz ari garenean ere, enpresari hitz
egitea bere parametroetan, erabakiguneetan daudenek ulertuko duten
maneran. Horretan asmatuz gero, enpresak bilakaera oso azkarra izan
lezake hizkuntzaren gaian, dirua tarteko izan gabe ere.<br />
<br />
Bigarren hedadura kontzeptualagoa da. Egia da euskara eskolan ikasi
duen gazteak motibazio erantsia behar duela hizkuntza berria bere hautu
nagusi bihurtzeko. Eta lan esparruan aurkituko duenak neurri handian
baldintzatuko duela hautu hori. Onartzen dut, beraz, artikuluan duen
lehentasuna aitortzea enpresetan eragiteari.<br />
<br />
Baina uste dut euskarak bizi duen unea –neurri batean artikuluak
berak ere adierazten du- ez dela normalizazio prozesuan hobekuntzak
egitekoa, baizik eta prozesu osoa berrikustekoa. Eta berrikuspen
horretatik atera behar dela prozesu berri bat, beste 30 urtetarako
ibilbidea markatuko diguna.<br />
<br />
Hain zuzen, honaino ekarri gaituen bidean hiztun berriak egitea izan
da helburu nagusia. Eta helburu hori neurri batean lortu da. Eta hiztun
berriak lortu ahala, funtzio eta esparru berriak irabazi dira
euskararentzat. Gaur posible da ingurune batzuetan ehuneko handian
euskaraz bizitzea, bizimodu oso irekia eginda ere. Baina hori lortu den
neurri berean, egonkortu dira poltsa handiak –geografikoak eta
funtzionalak- euskararik gabekoak.<br />
<br />
Hurrengo ziklo luzearen helburua izango da gaur egun ingurune
batzuetan dugun aukera hori orokortzea eta eskubide bihurtzea. Eta
horretarako beharko dugu hizkuntza plan sendo eta zehatz bat. Hain zuzen
enpresa edo erakunde batzuk euskalduntzeko erabili diren tresnak eta
hartu den eskarmentua erabilita. <br />
<br />
Nire ustez, normalizazioa teknifikatu egin behar da eta egungo
eztabaida subjektiboetatik aldendu. Indar izugarria xahutzen dugu iritzi
eta usteen gaineko liskarretan; objektibatu dezagun analisia eta datuen
gainean hitz egin. Eta horrekin batera, normalizazioa politizatu egin
behar da eta ‘estatu arazo’ bihurtu, hau da, alderdien interes
legitimoen gainetik kokatu behar da hiztun komunitatearen gidaritzapean.<br />
<br />
Gizarteari azaltzen bazaio badagoela epe luzeko plan bat hiztun
bakoitzaren hizkuntza hautua eta eskubideak bermatzeko, eta alderdi
nahiz eragileak ados jarri direla plan hori bultzatzeko, orduan bai
emango diegula herritar guztiei motibo bat pisu handikoa elkarbizitza
marko horretarantz jotzeko, bakoitza dagoen lekutik.<br />
<br />
<b>(MIKEL IRIZAR INTXAUSTI euskaltzale ekintzailea da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Gaia estrategikoa zaigu</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-04-08 / 14:45 / Paula Kasares<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_PaulaKasares.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
Patxi, agur,<br />
<br />
Zure artikulua irakurri dut, gogo onez gainera. Lehenik, esker mila
nirekin parkekatzeagatik. Halako hausnarketak beharrezkoak ditugu.
Egunerokoak dakarren abiada zorotik ezin atera gabiltzala sentitzen dut
anitzetan.<br />
<br />
Orokorrenetik xeheagora eginik, iruzkin hauek:<br />
<br />
<ul>
<li>Gaia, ezin uka, estrategikoa zaigu, euskarak gizartean duen lekua
bete-betean ukitzen duena. Zure tesia, testuan letra lodiz emana, hau da:
Euskal Herriko gizarteak belaunaldi berriak euskalduntzen erabilitako diru
guztiak eta egindako ahalegin guztiak zapuztu egiten ditu lan munduak.
Hala irakurrita, esaldia biribilegia egiten zait, lan mundua eta bertze
munduak (aisi mundua, kultura mundua, familia mundua…) bereiz balihoaz
bezala, eta lan mundu hori bat bakarra, bera eta beti-batekoa balitz
bezala agertzen baita. Nago, aldiz, buruan enpresa mundua duzula gehiago,
lan mundua oro harturik baino. Edonola ere, xehetasun batzuk eginik zer
nola hartzen duzun azal zenezake eta zure tesia zehaztuxea eman.</li>
<br />
<li>Bertzalde, hizkuntzaren geroa sektore ekonomikoari lotzen diozu.
Horretan ere, ez dakit iragarpen biribilik egiterik dagoen.
Kultura-materialismo handiegia akaso. Nik dakidala, literatura
soziolinguistikoak ez du argi frogatu arlo ekonomikoan eraginik bakarrik
hizkuntzaren egoera braustakoan irauliko denik. Arlo sozioekonomikoan
euskara beharrezkoa izatea hizkuntzaren gizarte irudian, balioan eta
erabileran aldaketak ekarriko lituzkeela, ados, baina bertze munduez
ahaztea ez da komeni. Ñabardura kontua izan liteke.</li>
<br />
<li>Proposamenei oharturik, euskarari gizarte-balioa emateko enpresetarako
diru-pizgarriak ez ezik euskarari tokia egiteko dauden arrazoiak eta
abantailak enpresek ikus ditzaten estrategiak ere aipa zenitzake. Ikus
Kataluinian <a href="http://llengua.gencat.cat/ca/serveis/empresa_/">egin berri dutena</a></li>
</ul>
<br />
Buruenik, ados zurekin, errealitatearen aitzinean utopiak sortzeko
ahalmena inoiz baino (edo beti izan duzun bezain) bizirik behar dugu.<br />
<br />
Besarkada, Patxi, eta zure ataka horretan zaudela, kemen eta gogoa.<br />
<br />
Segi fin,<br />
<br />
<b>(PAULA KASARES CORRALES Nafarroako Unibertsitate Publikoan
Filologia eta Hizkuntzaren Didaktika Saileko irakaslea da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Lan munduari merezi duen garrantzia</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-04-08 / 16:51 / Patxi Saez Beloki<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_PatxiSaez.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
Kaixo, Paula:<br />
<br />
Bene-benetan estimatzen dizut nire artikulua irakurtzen eta
iruzkintzen hartutako lana. Zuk egin dizkidazun antzeko oharrak egin
dizkit Mikel Zalbidek ere nire artikuluaren gainean. Eta honako
argibideak eman dizkiot idatzi dudanaren argigarri:<br />
<br />
<i>"Soziolinguistikaren arlo honetan gabiltzanok jakin badakigu,
oinarrizko jakin beharrekoa baita, multifaktoriala dela ahuldutako gure
hizkuntzaren aje eta hutsuneen jatorria. Beharbada (zure arrazoien
argitara hala dirudi), nire aldetik ez dago ongi adierazia elefantearen
metafora. Ez dut inolaz ere esan nahi gure gaitz guztien iturri bakarra
lan-mundua denik, ez eta egin ditugunak eta egiten ari garen guztiak
dauden daudenean utzi eta gure indar eta ahalegin guztiak, gorputz eta
arima, lan-mundura bideratu behar ditugunik. Inola ere ez naiz hori
planteatzen ari. Adierazten ari naizena zera da: gure hizkuntzaren
berreskuratzean, azken 50 urteotan, ibilbide bat egina dugula eta iritsi
dela ordua lan-munduko atea zabaltzeko. Lan-munduaren atea zabaltzeak
ez du esan nahi etxea, auzoa eta lagunarte hurbila, kafetegia eta
tabernazuloa, kirola eta astialdiko eskaintza ahaztu behar ditugunik,
lan-munduan euskara berreskuratzeko egin beharreko lanekin itsututa.</i><br />
<br />
<i>
Zuk ongi adierazten duzun bezala, orain arteko eskuhartze gehienak,
neurri handi batean, 25 urte arteko hizkuntza sozializaziora bideratu
ditugu. Nire uste apalez, bada garaia, orain arteko eskuhartzeei eutsiz,
heldu aroko jardun esparrurik nagusienean ere, lan-munduan hain zuzen
ere, eraginkortasunez jarduteko. Izan ere, orain arte, jaio eta lehen 25
urte horietan jarria baitugu arreta osoa eta ez gara ohartzen, gaur
egun, euskararen historiako gazteriarik euskaldunena iristen ari dela
lan-mundura eta erdera hutsean antolatua dagoen lan-mundu horrek
erdararen uztarripean jartzen dituela gazte horiek guztiak. Hain zuzen
ere, lehen 25 urte horietan gizarte egituretatik gazte horiek
euskalduntzeko egindako ahaleginak eta erabilitako baliabide guztiak
zapuztu eta galbidean jartzen ditu lan-munduak.</i><br />
<i><br />
Ukaezina da lan-munduak erabateko garrantzia duela pertsona ororen
bizitzan. Heldu aroa lan-munduan ardaztuta dago eta, neurri batean, gure
bizitzako lehen 25 urteak ere lan-munduari begirakoak dira. Eguneko
ordurik gehienak lanean egiten ditugu eta bizitzako urterik gehienak
(40-45 urte) ere bai.</i><br />
<i><br />
Gainera, lan-munduak, gero eta eragin handiagoa du etxean, familian
eta lagunartean. Gaur egungo gizarte antolaketa dela eta, etatistikoki,
lantokia da bikote harreman gehien sortzen den esparrua, baita
lagunarteko harreman askoren sorlekua ere. Ez alferrik esna igarotzen
ditugun ordu gehienak lanean igarotzen baititugu buruz buruko
harremanetan, bilera, kafe-hartze, bidaia, lan-bazkari eta abarretan.
Gaur egun, lan-munduko harremanak pertsonen arteko harreman
intimoenetarako eta hurbilekoenetarako zubi izaten dira. Lan harreman
horietan sortutako hizkuntza ohiturek eragin betea dute lankideen arteko
bikote harremanean eta elkarbitzitzarako pausoa emanez gero, baita
etxeko hizkuntza ohituretan ere.</i><br />
<i><br />
</i><i>Lan-mundua euskalduntzeko dinamika eraginkorra abian jarriz
gero, eragin betea izango luke etxetik hurbil dugun kafetegian eta
tabernazuloan, janari dendan eta okindegian, kirol-ariketak egiteko
gimnasioan edo min hartutakoan hitzordua eskatuko dugun kirol-medikuaren
kontsultan. Izan ere, horietan guztietan lanpostuak daude eta lantoki
horietatik herritarrei zerbitzu zuzenak ematen zaizkie".</i><br />
<br />
Nire ustez, Paula, lan munduari merezi duen garrantzia eman behar
diogu, izan ere, maiz, begibistan dugun "elefantea" den arren nekeza
egiten baitzaigu behar bezala neurtzea gure gizarte bizitzan duen
benetako eragina.<br />
<br />
Mila esker, berriz ere.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Lan-mundua euskalduntzea problema nagusietako bat</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-04-08 / 15:38 / Zigor Etxeburua<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_ZigorEtxeburua.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
Epa, Patxi
Eskertzen dizut konfidantza, benetan. Tira, egin dituzun
baieztapenak, denak, nire egiten ditut. Hori bai, horiez gain ere beste
batzuk behar direla uste dut. Hau da, zure lehen aipamenak (“Problema
txikiez ardura zaitezke, problema nagusia ikusi gabe. Hori izango
litzateke zoologikora joan eta bakarrik zorriak ikustea, elefantea ikusi
gabe”, Fishman) dioena hartuz, <code>problema-elefante</code> nagusia dela lan mundua euskalduntzea diozu, baina <code>problema-elefante</code> NAGUSIETAKOA dela esango nuke. Besteak:<br />
<br />
<b>Hezkuntza</b><br />
<br />
A eredua baztertu behar da, hezkuntzaren derrigorrezko maila
guztietan. Euskalduntzen duen hezkuntza behar dugu, eta hori oraindik ez
dago ziurtatuta. Pentsa, euskaraz nahikotasunez jakingo ez duten
belaunaldi berriak ari gara fabrikatzen, oraindik. Noiz eta zergatik
euskaldunduko dira ez-euskaldun horiek? eta euskalduntzen ez badira, 80
urterako (bizi esperantza) arazoa dugu, ziur.
Horrekin batera, helduen euskalduntzea doan behar du. Ezagutzen duzu
horren inguruan dudan iritzia, gaztelaniaz jaso nuen iritzi artikulu <a href="http://www.gipuzkoaeuskara.eus/eu/berriak/bakarra/-/journal_content/56_INSTANCE_h2yFkeOSpVkt/110040/286560/112728#.VSUhEOHp-XE">honetan</a><br />
<br />
<b>Estatusa</b><br />
<br />
Lan mundua euskalduntzea nola? une batean aipatu duzu <code>lanpostu guztietarako euskararen eskakizuna derrigorrezkoa izanda</code>,
baina ez duzu zehazten enpresen-langileen borondatez izango den hori,
legez behartu beharko den... Argi dago LEGEZ egiten ez bada, <a href="http://www.berria.eus/paperekoa/1955/023/001/2015-04-08/goierri_ingelestua.htm">gaurkoan jarraituko dugula</a>
. Kontsumitzaileen hizkuntza eskubideen dekretua bide bat da,
gutxieneko demokratiko bat bermatu behar duena: euskaraz artatua izateko
eskubidea. Lan mundua euskalduntzeko bidean, ZERBITZUAK EUSKARAZ ematea
inflexio puntua da, legea betetzea esan nahi duelako (justifikatua,
eztabaidaezina), zerbitzuen arloak langile asko dituelako eta zerbitzuen
arloa indartzen ari delako. Gainera, lana euskaraz egitera iristeko
palanka bikaina da, urrats asko aurreratzen eta behartzen dizkie
enpresei.<br />
<br />
Edonola, kanpoan behartzearekin batera, administrazioak berak eredu
behar du, eta horri dagokionez, KONTRAESAN betean bizi da EAEko
administrazioa. Ez ditu bermatzen euskaldunon hizkuntza eskubide
aitortuak, ez ditu zerbitzu guztiak euskaraz ematen. Euskararen
legearekin batera jaiotako gazteei zer esango die bere zerbitzuak
euskaraz eskaintzeko gai ez den administrazioak? Are okerragoa da
ordutik aurrera jaiotako gzteei (nire alaba gazteena 2010koa da, eta
bere pediatrak hortxe hortxe daki euskaraz).
Administrazio guztiek BATERA ezarri behar dituzte neurri eragingarriak,
aldaketa benetan eta bizkor gerta dadin. Hain zuzen ere, Gipuzkoan
abiatu dugun bidea helburu horrekin hasi dugu.<br />
<br />
<b>Sentiberatzea</b><br />
<br />
Horrek guztiak behar du erdaldunak ENPATIZATZEA euskaraz
bizizalearekin. Ezin du jarraitu euskaraz bizizaleak izateko baimena
eskatu beharrean. Estres linguistikoa, benetakoa, mingarria, larria, ez
euskaldun berriak bizi duena (ez diot garrantzirik kentzen,
erlatibizatzen baizik), euskaraz bizizaleak bizi du.<br />
<br />
Edonola, euskaraz bizi nahiko duten euskaldunak behar ditugu, eta
horretan ere insistitu behar dugu. Ildo horretan aspalditik/dagoeneko
ari gara erakunde eta elkarte askotatik, eta ondo ari gara, hobeto egin
daitekeen arren (mezua sektorializatuz, adibidez).<br />
<br />
tira, baliagarri bazaizu, on egin!<br />
<br />
<b>(ZIGOR ETXEBURUA URBIZU Gipuzkoako Foru Aldundiko Euskararako zuzendari nagusia da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Unea dugu 35 urteko eskarmentua bildu, aztertu eta aldatzeko</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-04-09 / 14:34 / Roberto Manjon Lozoya<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_RobertoManjon.png" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
Kaixo Patxi.<br />
<br />
Iruditzen zait euskararen normalizazioaren gainean maila batean ari
diren testu gehien-gehienak ezintasuna saihesten dabiltzala, begiak
ixten, eta horretarako alboratzen dugula diagnostiko benetako bat
egiteko aukera, kontzienteki nahiz konturatu gabe. Horrela,
idealismoaren bidetik zein anbiguetate eta kontzeptu lausoen eremuan
bilatzen dugu abaroa. Bizkar ematen diogu azterketa naturalista bati,
hots, egitateei estuki loturik hausnartzeari. Horrela, batetik,
analisiaren oinarrizko langaiak alboratzen ditugu, eta bestetik,
esangura lausoko kontzeptuak -edo esangura gabekoak- erabiltzen ditugu,
gure aurreiritziekin bat datozen ideietara heltzeko.<br />
<br />
Adibidez, euskaldun, hiztun, ezagutza erabiltzen ditugunean, zer esan
nahi dugu? Edo zein da hitz horien esangura? Benetan "800.000 hiztun
izatera iritsi da" euskara? Benetan Bilbo da "euskaldun gehien bizi den
hiria"? Ez dut uste. Euskara-agiri bat eskuratu duena euskalduna da?
Zein da euskaldunaren baliokide homologagarri bat? Anglono? Ingeles?
Euskalduna izateko euskal hiztun-herriko kide izan behar da? Hizkuntza
ezagut daiteke erabili gabe? Ez dut uste, are gehiago, eguneroko
bizitzak erakusten digu ez dela horrela. Adibide bat jarriko dizut:
Bilbo-Basurtuko osasun-erakundearen euskara-zerbitzura hurbiltzen diren
hamar euskaldunetatik zortzi erdaraz zuzentzen zaizkigu, eta jarrera
alde batera, utzita, nolanahi ere den, sarritan ez dute euskaraz
jarduteko gaitasunik, ezta EGA agirian eskuan dutela ere.<br />
<br />
Horretaz gainera, euskararen erabilera diogunean, argitu beharko
genuke erabilera zer den, erabilera ez baita gauza bat eta bakarra
anizkuna baino, nahiz erabilera-mailak desberdinak direla, nahiz
erabilera-eremuak, nahiz gaitasunak diferenteak. Adibide diakroniko bat,
konparazione. Euskal herri hagitz euskaldun bateko etxe oso euskaldun
batean, duela hamarkada batzuk erabilerak bazuen sendotasun bat,
trinkotasun bat, kutur batasun bat, bizitzaren alderdi ia guztiak
besarkatzen zituena: denak ziren euskararen arnasguneak. Egun, ondikoz,
euskaldun horien hizkuntza-jarduera zulatuta dago, mehetuta, zatituta
beste hizkuntza eta segmentu kultural batzuek zeharkatuta, partekatuta,
nahastuta. Baiki, badakit, ez gara itsuak, eta zeu, neu eta gehienok
arazo kontzeptual hauetaz kargututa gaude, alta, ez gara koherente
izaten ezagutzen dugunarekin, ez dugu jakin nahi. Agian, aldez,
positiboa da jokabide hori, kemen apur bat eskuratzen dugunez geroztik
ezjakintasun horretatik. Egiak ez dira berez onuragarriagoak ideia
faltsuak baino: zertan laguntzen duten da gakoa.<br />
<br />
Zorrotzagoak izan nahian, euskaldun kontzeptua euskal hiztun-herriko
kide esangurara mugatzen badugu -komeriak edukiko genituzke hiztun-herri
hori ere zedarritzeko-, zehaztu beharko genuke maila soziopolitiko,
sozioekonomiko, soziokulturalean balizko herri hori zer den, zer mami
duen. Arazo horretaz ohartarazi nahi izan nuen <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1323856342">"Etxean nagusi artikuluan"</a> (Berria) eta, berriki, <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1423468744">"Euskalgintzatik euskal gizartegintzara"</a>
artikuluan. Hala da; alferrik dihardugu euskal herria materialki zer
den kontuan hartzen ez badugu. Euskal hiztun-herria maila horietan ezer
ez bada, ezin izango da biziberritu, suspertu, eta halatan, plan guztiak
lasto fits izango dira, hutsaren hurrengoa.<br />
<br />
Gure buruaren egitura linguistikoak ere tronpatzen gaitu,
filosofatzen du, oker, gure ordez: subjektua+objektua+aditza. Hizkuntza
subjektutzat edo objektutzat hartzen dugunean - "euskarak aurrera egin",
"euskara biziberritu", "normalizatu" -, ez gara konturatzen metaforaz
hitz egiten ari garela, hobeto esanda, metonimia batez, berez, hizkuntza
ez baita ezer, ez du gorputzik: hiztunak daude, hiztun-erkidegoak, giza
taldeak, eta hiztun horien jokabide linguistikoak, sozialak,
politikoak, ekonomikoak ... Beraz, euskararen arazorik ez dago, edo
bestela esanda, zorrozki, ez dago arazo linguistikorik, soziokulturala
baizik, eta soziopolitiko, sozioekonomiko. Gure arazoa poliedro bat da,
eta aurpegi horiek ditu batasun batean. Azken finean, eskematismo osoz,
esan dezadan botere-arazo bat dugula (botere soziala, ekonomikoa,
politikoa, kulturala, linguistikoa).<br />
<br />
Zeuk egiten duzun bezala, zilegi da geure buruari itauntzea ea
euskara bigarren hizkuntza izatea nahi dugun, alegia, ez ama-hizkuntza
bat, edo lehen hizkuntza. Bestela esanda, ea nahi dugun euskaldunak
-hiztun-herria- bigarren mailako gizarte-jarduera batzuetarako bildutako
erkidegoa izatea, adibidez, Euskararen Eguna eta zenbait kultur
ekitaldi erdi erritualizatu batzuetarako. Nire iritziz, euskarak
bigarren edo hirugarren hizkuntza gisa ez du etorkizunik, ezin baita
herri edo erkidego izan, ez behintzat horren gaineko lotura sendoagorik
ez badago, esate baterako, erlijiozkoa (juduak), kulturazkoa (ijitoak)
eta horien eratorriak eta nahasketak. Denok ezin gaitezke hiztun-herri
baten periferiko, norbaitek izan beharko du guneko kide. Zeren, berez,
zer eskaini ahal dio balizko euskal hiztun-herri aizun horrek
herritarrari? Euskalduntasuna kultur izariz gabeturik badago, izari
sozialik ez badu, orduan, zer du? Hain interesgarria ote da euskararen
inguruko kultura gero eta arruntagoa? Euskarak bakarrik egingo du
interesgarri? Nolako euskara da kultura globalizatu bat adierazten
duena, berezko mundurik ez duena?<br />
<br />
Horiek horrela, gaia perspektibaz ikus dezagun: euskal herria
gizartean gora ez badoa, ez ekonomian, ez kulturan, ez politikan....,
alderantziz, menderik mende behera badator eremu horietan guztietan,
orduan, nekez ondoriozta genezake mundua irabazteko moduan gaudenik,
ezta gure txokotxoaren ondoko kaletxoa ere. Eta guztiarekin ere,
euskalgintzak, sozialak nahiz instituzionalak, buruan daroa ardatz
estrategiko nagusia euskal herriaren hedapenak izan behar duela,
handituz joateak, gizartea azpiratzeari buruz goazelarik. Eta, halarik
ere, inork ez du azaltzen, argitzen, zehazten, zentzuz bederen,
zabalkunde hori nola egiten den, zertan oinarritzen den. Ardatz nagusi
gisa, ez ote da hiztun-herria trinkotuz joateko xedea zentzuzkoagoa?
Behinola horixe proposatua izan zen, hots, geure burua defendatzean
datzala gure lantegirik behinena, nahiz eta hedapenari bekozkoa ez
jarri, ez erabat behinik behin.<br />
<br />
Aitzitik, bide galduetan gabiltzalarik, iparrorratza magnetizaturik
(imantaturik), atzerantz goaz oinarrizkoenean, nola arnasgunetan hala
euskaldunen familia-erabileran ere. Trinkotzearen gaia behin baino
gehiagotan jorratu dut, iragaitzez batzuetan, zuzenki noizbait;
interesik baduzu, irakurri <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/dokumentuak/2015/BAT-EuskararenJarraipenaEtaAzpiegituraHandiakEuskalHerrian.pdf">"Euskararen jarraipena eta azpiegitura handiak Euskal Herrian"</a>
(Bat, 72, 2009-3). Zerbait argi daukat hamaika zalantzen artean:
gizartearen norabidean aldaketa sakonak gertatu behar dira euskal
hiztun-herriak bere burua aurrera aterako badu, orain arteko norabidea
aldatu gabe, lehengo bidetik gabiltzalarik, hodeiertzean dakusagun
tokira helduko baikara, Hadesen erresumara.<br />
<br />
Ez naiz baikorra, ez baitut ikusten bidetik datozen aldaketak gure
alde daudenik, ez behintzat gehienak ez eragingarrienak. Are gehiago,
guk geuk ez dugu aldaketa sakonik nahi, gure garaiko gizakumeak baikara,
gure garaiko gauzak baititugu gustuko, ez ordea gure bizimodua eta
sinesmenak inarrosi ahal dituzten aldaketak. Izaki bizidun guztion
inertzia naturalaren eskutik, segurtasuna nahi dugu, eta gure gorputzeko
fluidoek behartzen gaituzte pentsatzera historiaren gailurrean gaudela,
iragana iluna, odoltsua, ankerra, jasanezina izan dela: vade retro,
utikan! Amaginarrebak esaten zuenez, Koru ta altari alda batera ezin
leike (korua eta aldarea ezin daitezke aldi berean izan), baina geuk
bietan nahi dugu aldi berean egon. Barkatu berriro nire burua aipatzen
badut, baina artikulu batean espekulatu nuen euskal hiztun-herriak izan
lezakeen balizko irtenbide bati buruz, zientzia-fikziotik hurbil, baina
golkoan darabilgunak ez zidan ematen beste aukerarik: <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/dokumentuak/2015/UZTARO-BigarrenGlobalizazioa.pdf">"Bigarren globalizazioa: amaieraren hasiera?"</a> (Uztaro 74, 2010).<br />
<br />
Horrenbestez, hezkuntza da gure aitzakia nagusi, ihesbide eta
itxaropena. Nire aburuz, eskolak ez du euskalduntzen -gure baldintzetan,
oro har, ezinezkoa da, J.Fishmanen teoriaren arabera -. Beraz, ezin
dugu pentsatu, ez bete-betean behintzat, "eskolak euskaldundu duena lan
munduak erdaldundu egiten du". Jakina, diozunez, argi dago euskarak
-hiztun herriak- gizartean inoiz aurrera egingo balu, alegia, boterea
berreskuratuko balu, lan-mundura zabaldu eta hein batean bederen
menderatu beharko lukeela. Baina nago une honetan Euskal Herriko inguru
gehienetan antzua litzatekeela esfortzu hori, eta arrazoia arestian
esana da: ez dugu horretarako gizarte-oinarririk; lekutan gaude, oro
har, inflexio-puntu horretatik. Noski, baldintza egokiak daudenean,
gakizkion, ekin, lan-munduari, baina ez gaitezen lehentasunetan
tronpatu, arrunt egiten dugun bezala. Bestalde, diozunaz oso bestera,
euskararen ezagutza giltzarria da Administrazioko hainbat lanpostuz
jabetzeko, gehienetan oso atarramentu apalarekin edo bat ere gabe.
Zergatiak ez ditut berriro hona ekarriko.<br />
<br />
Azken finean, lan-mundua euskalduntzea ez da berez burugabekeria,
alabaina, burugabekeria abiaburua bera da, hots, abiaburu eza. Noraino
ote da bideragarria gaur egun lan-munduak euskaraz funtzionatzea?
Noraino da bideragarria administrazio publiko, gobernu,
osasungintzarentzat? Zein dira jarduera-eremu horiek guztiak zeharkatzen
dituzten sare juridikoak, ekonomikoak, politikoak ...., eta
linguistikoak? Non dituzte sareok botere-guneak? Zein dira gure giza
oinarriak eta oinarri materialak, gune ekonomikoak, botere-guneak,
gizatalde teknikoak, langileria ..., euskaraz lan-munduan jardutea
erakarria izan dadin edo, areago, ahalbidetzeko modukoa izan dadin? Nork
erabaki behar du enpresak euskaraz funtzionatzeagatik diruz laguntzea?
Erdal munduko agintariek apika? Badago edo egon daitezke bestelako
agintaririk? Zein gizartek onartu eta sustatu behar du inbertsio eskerga
hori? Menturaz, erdal gizarte honek?<br />
<br />
Amaitzeko azpimarratu nahi nuke ez dagoela konponbide magikorik, eta
horien artean sartzen ditut normalean proposatzen ditugun aterabide
idealista horiek, kasu, itxaropena hezkuntzan jartzen dutenak, edo
funtsean berdina dena, kulturaren aldaketan eta antzeko sasi
konponketetan. Ohituta gaude arazo gehienen iturria eta irtenbidea
eskolan ikustera. Orobat, sarritan entzuten dugu ardatza euskarazko
(kultur) ekoizpen erakarriak sortzea dela; hori ere zerbait magikoa da,
zeren, zerk egiten du produktu bat erakargarri? Gaurko gizartearen
balioetan, nekez izango da euskal hiztun-herriari loturiko zerbait, eta
oso erraz EEBBetako auzo zikin, satsu, kirastu, lizuntsu eta erdi
hondatu bateko gaizkile beltz batek sortutako ia edozer. Esan gabe doa
ezen txalogarriak direla euskal ekoizpen onak sortzeko ahaleginak, behar
ditugu-eta, noski, eta halaber, nire mirespena merezi dute euskara
lan-munduan sustatzeko ekimenek ere. Arazo ez datza hor: arazoa
balioespen, itxaropen, lehentasun, eta estrategia oker edo egokiak
asmatzean datza. Eta ez dugu denbora luzerik ez sobera baliabiderik
xahutzen ibiltzeko.<br />
<br />
Hala, bada, nire uste apalez, ahalegindu gaitezen burua lepo gainean
izaten eta eskarmenturik ikasten, izan ere, unea dugu 35 urteko
eskarmentua bildu, aztertu eta aldatzeko. Eta uneak ez dira itzultzen,
ez bada filosofoak aurreikusi zuen zer beraren betiereko itzuleran.
Kontsolamendu zoroa (eta agian horregatik, mistikoki, beharrezkoa).<br />
<br />
Ondo izan eta gora bihotza, zure liburuan esaten zenuen bezala, gure
borondatea behintzat hor da, eta funtsezkoa da, guretzat behinik behin. <br />
<br />
<b>(ROBERTO MANJON LOZOYA Osakidetza-Euskal Osasun Zerbitzuko Bilbo-Basurtu Erakunde Sanitario Integratuko Euskara arduraduna da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Etorkizuneko erronka nagusiak finkatzeko ekarpen kualifikatua</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-04-14 / 08:52 / Iñaki Iurrebaso Biteri<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_InakiIurrebaso.png" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
Oso gustura irakurri dut Patxi Saezen artikulua. Bereziki interesgarriak
iruditu zaizkit gogoetaren tonua, argudiatze moldea eta egileak
erakusten duen inplikazioa.<br />
<br />
Azken urteotan euskalgintzaren inguruko gogoetetan aipatzen den
bezala, ziklo luze baten bukaeran eta beste bat hasi nahian gaude
euskaldunak. Patxiren artikuluak testuinguru horren usaina du nabarmen:
eguneroko lanetik burua altxatu, eta epe luzeko ikuspegiz etorkizuneko
erronka nagusiak zein diren finkatzerakoan ekarpen kualifikatua egin
digu artikulu honen bidez. Izan ere, euskararen berreskuratze bidean
proposamen argia planteatzen du Patxik hurrengo hamarkadetarako: lan
mundua euskalduntzea da euskarak EAEn duen erronka nagusia<b>.</b><br />
<b> </b> <br />
Bereziki baloratzekoa iruditzen zait Patxiren inplikazioa. Nabarmen <i>busti</i>
baita artikulu honetan. Euskararen inguruan ari garenean, dezente
hedatutako joera baita “guztia da garrantzitsua” pentsatzekoa eta
“lehentasun” anitz finkatzekoa, praktikan hainbatetan lehentasunik
batere ezarri gabe. Patxik, ordea, argi eta garbi egiten du apustu: lan
mundua da lehentasuna. Ausarta iruditu zait, gainera, lehentasuna hor
ezarrita, aurrera egiteko garaian ere bidea zein den argi proposatzea:
diru pizgarriak behar dira enpresak euskalduntzeko. Asko gustatu zait,
halaber, artikulua osatzeko Patxik darabilen argudiatze moldea, iritzi
subjektiboetan baino gehiago egoera soziolinguistikoari buruzko datu
objektibagarrien gainean sendo eraikia.<br />
<br />
Patxiren tesi nagusiari helduz, lan munduarena al da euskararen
“elefantea”, etorkizunean landu beharreko jardun-gune nagusia? Patxik
dioen bezala, gure egunerokotasunaren zati handi bat lanean pasatzen
dugula kontuan hartuta, eta lan munduak berez duen “prestigioa” aintzat
hartuta, ukaezina iruditzen zait lan munduak duen garrantzia. Neroni,
hala ere, zaila egiten zait beste hainbat eremu “lehentasunezko” ez
izendatzea. Nire iritziz, etorkizuneko erronkak finkatzerakoan garrantzi
berezia izan beharko lukete, batetik, azken hamarkadetan ziurrenik
gutxien aurreratu izan diren alorretako bik: familiako transmisioa eta
erabilera babestea eta indartzea batetik eta lagun arteko harreman
informaletan euskara sendotzea bestetik. Eragiten zailagoak diren
alorrak izanik ere, funtsezkoak iruditzen zaizkit euskara etorkizunean
osasuntsu gara dadin. Oso garrantzitsuak iruditzen zaizkit, halaber,
hedabideen eta teknologia berrien alorrak, non, Patxik dioen bezala,
euskarazko eskaintza minimo bat bermatua egon arren gaur egun,
euskarazko kontsumo mailak bereziki apalak diren oraindik.<br />
<br />
Bukatzeko, eta lan munduari dagokionez, Patxik iradokitako bideari
ekarpen bat egingo diot: euskara sustatzeko Patxik proposatzen duen
bidean aurrera egingo balitz, interesgarria litzateke politika publikoek
udalerri euskaldunenetako enpresetan eragiteari lehentasun argia
ematea, euskararen etorkizuna bermatzeko hil edo bizikoa baita euskal
guneak trinkotzea eta arnasguneak babestea. Ikuspegi praktikoago
batetik, gainera, errazagoa eta eraginkorragoa izango da udalerri
euskaldunagoetan eragiten hastea zonalde erdaldunagoetan eragitea baino.<br />
<br />
Hurrengo hamarkadetarako norabidea finkatzeko ahaleginean, ongi
etorria izan bedi Patxiren azterketa ausarta, eta etor bitez proposamen
konprometitu gehiago.<br />
<br />
<b>(IÑAKI IURREBASO BITERI soziologoa da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Eztabaidarako dokumentua</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-04-16 / 07:00 / Imanol Esnaola<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_ImanolEsnaola.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
Arratsalde on, Patxi:<br />
<br />
Ohiturak eraginda artikuluaren amaierara jo dut (erreferentzietara)
artikulua generoaren ikuspegi teknikotik aztertu nahian. Hantxe topatu
dut zure osasun egoerari buruzko aipamena. Zer esan? Ezagun zaizkit
halakoak eta eutsi larruari tinko!<br />
<br />
Hori esanda, zure lana iritzi artikulu jasoen eremuan kokatuko nuke,
tesi baten oinarriak jarri eta iritzi edo proposamen bat gorpuzteko
egiten ditugun horietakoa, ez genuke “literatura grisa” deitzen den
horren eremuan edo lan dibulgatiboen eremuan kokatuko. Eztabaidarako
dokumentua da. Hel diezaiogun hortik.<br />
<br />
Hortik begiratuta, nire iritziz baliatzen dituzun erreferentziak (eta
falta diren beste zenbait, besteak beste eremu geografiko
desberdinetako problematikari dagozkionak) lan munduak duen garrantzia
azpimarratzeko baliatzen dituzu. Neuk ez nuke eremu propositiboa
horrenbeste mugatuko. Zabalago hartuko nuke kontuan izanik adin-talde,
lurrade-eremu eta bestelako zirkunstantzia sozialek hizkuntzaren
inguruan dinamika desberdinak sortzen dituztela. Esaterako, lan-mundua
esatean hainbat eremu daude eta bakoitzari eginkizun bat eman behar,
alegia, tailerrean lan egin, administrazioan, gerentzian edo salmentan,
ez da gauza bera eta kasu bakoitzaren gaitasun “birtuala” zehaztu
beharko genuke plangintza helburuz aplikatu ahal izateko. “Donuts”
saltzaileen kasuan banatzaileak berebiziko eragina du, Panda Softwareren
kasuan zer axola dio kontseilari ordezkaria nongoa den programatzaileek
euskaraz egiten badute… Baina horrezaz gain, kultur ekoizpenetan
hizkuntza aldetik eragileak zein diren zehaztu behar genuke mundu
sinbolikoaren eragina baldintzatzeko (Katalanaren legean berebiziko
garrantzia eman zioten orain 15 urte) eta horrela lan munduarekin batera
hainbat esparru, formalenetatik intimoenetaraino. Tesia hauxe izan
zitekeen, erabilera esparruen kategorizazio berri baten beharra eta
horren araberako plangintza baten garapena.<br />
<br />
Edonola nire ikuspegitik gakoa ez dago “planifikazioa” erdigunean
jartzean. Planifikazioa kontzeptu lausoa da, planfika daiteke goizago
iristeko, beranduago, elkartuago, zatituago. Planifikazioa ez da
bakarra, eta kontraplanifikazioaren eragina ez dugu gutxietsi behar.
Beraz, planifikazioa baino kontzeptu sendoago bat behar dugu
artikuluaren haria (iparrorratza)bideratzeko, esaterako:
Normalizazioaren hurrengo helburuak eta bideak, berreuskalduntzea xede.
Badakit “berreuskalduntze” kontzeptua eremu politikoan minbera gerta
daitekeela, baina euskaltzaleon eremuan… Gure garapen intelektuala ez
luke baldintzatu behar euskararen kontra dihardutenen aldarteak.
Besterik da gero nola sozializatu.<br />
<br />
Euskara lanbide dutenen nahigabe eta ezinak aipatzen dituzu. Ederki
ezagutzen ditut, baina, demagun euskararen berreskuratze eta
normalizazio teoria baten arabera, lanpostu eta eginkizun sozial
desberdinak kategorizaturik ditugula. Kasu horretan, udal teknikarien
xedea, eginkizuna eta espero zaizkion emaitzak tasaturik izango
genituzke, baina halako sailkapena egin gabe dugun aldetik hizkuntza
teknikaria uholdearen aurrean dagoen suhiltzailearen modukoa da, ari
eta ari eta ezin bustialdia eragotzi, gehienez, eremu bat babestu eta
bestea xukatu. Gainera, teknikari askok arazo hori gabezia pertsonal
moduan bizi dute eta gainerakoen gabeziak (profesional eta
arduradunenak) bere egiten dituzte, baina ez da egia, tresna bakoitzak
bere eraginkortasuna du eta konbinazioz bakarrik lor daitezke emaitzak.<br />
<br />
Fishmanek dionarekin ere ez nator guztiz bat, txiki eta handiaren
arteko diferentzia nondik begiratzen den da, euskararen kasuan
berebiziko garrantzia izan du eta du txikizkako normalizazio lanak, hor
ulertu behar da plangintza oro, ekintza desberdinen arteko uztarketak<br />
<br />
Azken 50 urteak, euskararen pizkundearenak direla diozu. Ados! Baina
zein da xedea, egiten ari denaren xedea, euskara bera ala euskalduna /
euskal hiztun taldea? Euskal hiztun taldea da hizkuntzari eutsi eta
geroratzen duena. Ikuspegi horretatik azken 50 urteak gazi-gozoak izan
dira. Esaterako euskal hiztun taldeak nozitu duena Ipar Euskal Herrian
edo Nafarroa Garaian, udalerri euskaldunek bizi izan dutena… gure
oraingo balantzea ez da egin behar 1970ean zegoenaren arabera, gaur egun
behar-beharrezkoak ditugun baldintza eta elementuen arabera baizik. Eta
horretan ez naiz zeu bezain baikor.<br />
<br />
Azken batean euskararen arrakastak aipatzen dituzu, baina nik
euskarak eta euskaldunek kristalezko sabai ugari topatzen dutela esango
nuke hainbat esparrutan, horren arabera plangintzari oinarriak emateko.<br />
<br />
Azken aipamen bat, adostasun politikoaren osagaiak bere baitan osagai
distortsionante bat du, adostasuna ez da hizkuntzaren gainean ehuntzen,
paktu orokorragoen gainean baizik, horrela, adostasunaren helburuak
beste nonbait jarri ondoren eraikitzen da hizkuntza politika, besteak
beste, ez baitira euskal hiztunen eskubideak erdian jartzen.<br />
<br />
Tira esandakoak ez dakit askorik balio duen, baina iritzi trukerako aberasgarria gertatu zait, zeuri ere hala izatea espero dut.<br />
<br />
Animo zailtasun berrien aurrean!<br />
<br />
<b>(IMANOL ESNAOLA Gaindegia behategiko koordinatzailea da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Aldi aldaketa alde izan dezagun</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-04-19 / 23:33 / Kike Amonarriz<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_KikeAmonarriz.png" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
Ongi definitu du unea Patxi Saez adiskideak: <i>“Azken 50 urteak euskararen pizkundearen aldi bat izan dira. Oso aldi emankorra”</i>. Hizkuntzaren normalizazio prozesuan etapa aldaketa baten erdian gaudela esango nuke, eta horren adierazpiderik nagusiena <i>“lehendabiziko hiztun osoen belaunaldia”</i>
da. Gazte hauetako gehienek D ereduan ikasi dute, jatorriz erdaldunak
dira, euskara batuarekin eta euskal telebistarekin jaio dira, euskararen
erabilera ofiziala ezagutu dute (hala den eremuetan), sare sozialak eta
Internet euskaraz erabiltzeko aukera izan dute…<br />
<br />
Belaunaldi hau da urteotan lan munduan sartzen eta guraso izaten hasi
dena. Eta beraien hizkuntza portaerak eta praktikak erabakiko dute hein
handi batean euskararen garapena eta norabidea: estatu-hizkuntza
normalizatuen egoerara hurbilduko gara edo Irlandako gaelikoaren bidea
hartuko dugu?<br />
<br />
Hizkuntza egoera guztiak dinamikoak dira. Horregatik da kezkagarria
hainbat esparrutan euskararen bilakaerak ageri duen “impasse” moduko
egoera: kale neuketetan edo etxeko erabileran hobekuntza nabarmenik ez,
euskarazko hedabideen kontsumo datuak, hainbat ikastetxe eta
unibertsitateren ezintasuna erabilera sustatzeko, herrietan dinamika
indartsu berri gutxi, etab. Jon Sarasuak <i>“Hiztunpolisa”</i> liburuan
dioen bezala, euskararen “botilak zuloak ditu, betetze-erritmo jakin
batetik behera ibiliz gero gehiago hustera egiten dutenak”. Alarmarik
ez, baina kasu, beraz!<br />
<br />
Hori dela eta, ezinbestekoa iruditzen zait hurrengo 25-30 urteetara
begira, euskararen normalizazio prozesuari bulkada estrategiko berri bat
ematea eta urte hauetan guztietan administrazioan eta euskalgintzan
sortu diren inertziak astintzea. Euskarak jauzi kuantitatibo eta
kualitatiboak behar ditu: ezagupenetik erabilerara, periferiatik
erdigunera, irakaskuntzatik lan mundura, gelatik kalera, ohikotik
berrira, 2. hizkuntzatik 1. hizkuntzara, gune euskaltzaletatik gizarte
osora. Zentralitatea eta lehentasuna behar ditu, bai agenda politikoetan
eta baita eragile desberdinen egitasmoetan. <br />
<br />
Horretarako klabe nagusi batzuk aipatzen ditu Patxik: <i>”botere-egituren erabakiak, agintari politikoen arteko adostasuna, eliteen aldaketa...”</i> Eta lan-munduan jartzen du arreta nagusia <i>“horixe da, gaur-gaurkoz, euskarak duen problema nagusia”</i>. <br />
<br />
Problema nagusia baino, nagusietakoa dela esango nuke.
Irakaskuntzarekin batera, 3 eremu estrategiko ikusten ditut: erabilera
ez formalari dagokion eremu zabala (etxea, eskolorduz kanpoko jarduerak,
aisia…), kulturgintza eta hedabideak (sorkuntza, eskaintza, kontsumoa,
sare-sozialak…) eta Patxik dioen bezala lan-mundua. <br />
<br />
Aipatu dituen puntu gehienekin ados banator ere, ñabardura
garrantzitsu bat egingo nuke lan-munduan euskara txertatzera eramango
duen arrazoi nagusiaren inguruan. Garbi dago, era honetako egiturazko
aldaketa bat gauzatu ahal izateko diru-pizgarriak eta laguntza
instituzionalak ezinbestekoak izango direla, baina horiek baino
garrantzitsuagoa iruditzen zait lan-munduan parte hartzen duten
eragileen motibazioa, inplikazioa eta ekimena. Enpresari, arduradun
edo/eta langile eta sindikatuen kontzientzia aktiboak bermatuko du, nire
ustez, euskararen erabilera lan-munduan. Eta hori bultzatzeko
lagungarriak izango dira diru-pizgarriak, baina baita administrazioaren
eta bestelako eragileen eskaera enpresei: esleipenetan, ahoz nahiz
idatzizko harremanetan, produktu eta zerbitzuetan erabili beharreko
hizkuntzetan, baldintzetan, etab. Nire ustez, kontzientzia aktiboa eta
euskararen eskaera hori zabaltzen diren neurrian euskaldunduko da lan
mundua.<br />
<br />
Azken batean, artikuluaren amaieran esaten den bezala <i>“euskaltzaleen ekimen sutsua, gizartearen onarpen zabala eta botere egituren erabakiak”</i> beharko ditugu lan-mundua euskararen erabilerarako gune bilakatu eta bertan euskara beharrezkoa bihurtzeko.<br />
<b>
</b><b><br />
(KIKE AMONARRIZ GORRIA soziolinguista eta komunikatzailea da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Euskara erdigunean jarrita: sinple bezain gaitz.</b></span></h2>
<span style="font-size: large;"><img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /></span><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-04-21 / 16:59 / Txerra Rodriguez<br />
<h3>
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_TxerraRodriguez.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<b> </b></h3>
<h3>
<b>Zorriak</b></h3>
<br />
Ez dakit Patxi Saezek artikuluan dioena hala den, ez dakit, baina
gustatuko litzaidake jakitea. Elefantea zein dugu? Zeintzuk zorriak? Eta
zeintzuk elefanteari buelta emateko egin beharrekoak?<br />
<br />
Izan ere, Patxik aipatutakoa ez dakit elefante nagusiena den, baina
argi dago elefantea dela. Lanean ematen ditugun orduak aintzat hartuta,
argi dago etorkizunean orain arte baino garrantzi gehiago eman behar
diogula euskaldunok lanari. Jakina.<br />
<br />
Datuak datu eta iritziak iritzi, horri oratu behar diogu orain arte
baino gehiago. Eta, agian, errazenetik hasita. Zerbitzugintzatik, hain
zuzen ere. Izan ere, euskara kudeatzeko plana duten enpresa asko gaur
eta hemen industrialak dira. Baina jendartean duten eragina ez da oso
handia. Zerbitzuetan, aldiz, eragina handiagoa da (biderkatzaileagoa
behintzat).<br />
<br />
Eta haiei zelan eman aurrerabidea? Argi dago legeek (dekretuek,
arauek edo dena delakoek) eragina dutela eta orain arte baino
indartsuagoak eta xeheagoak behar ditugula. Eta bete beharrekoak, beste
edozein lege bezala.<br />
<br />
Baina ezin dugu ahaztu behar kontsumitzaile gisa dugun indarra. Eta
hori ere baliatu behar dugu. Gero eta gehiago kontsumitzen (ei) ditugu
bertako produktuak, ekologikoak eta abar. Eta hizkuntzaren aldagaia ere
sartu behar dugu hor, indartsu, antolatu eta egituratu. <br />
<b>
</b>
<br />
<h3>
<b> </b></h3>
<h3>
<b>Beste elefanteak</b></h3>
<br />
Gaitasunak eta praktikak (edo ezagutza eta erabilera). Praktikak
eta gaitasunak. Eta aukeratu. Troinu horretan ere dantza egin behar dugu
sokasaltoan estrapozu egin barik. Eta orekatu, eta oreka lortu eta
aurrera jo.<br />
<br />
Zerk bultzatzen du pertsona bat euskararen aldeko hautua egitera
egunerokoan? Zerk ez? Zerk oztopatu? Jirabira horretan aritu beharko
dugu aurrerantzean orain baino finago, dezente finago (h)aritu.<br />
<br />
Soziolinguistika horrexegatik existitzen da: pertsonok (elebidunok
behinik behin) aukeratu ahal dugulako. Alde batera edo bestera, euskara
edo erdarak, gure kasuan. Eta aukera horiek egiteko arrazoiak elikatu
behar ditugu azken finean: zerk eramaten du pertsona bat hizkuntza bat
hautatzera? Zerk ez? Orain eta hemen.<br />
<br />
Nik uste dut galdera hori egon beharko litzatekeela egiten dugun
ororen atzean. Honek laguntzen du pertsona bat(zuk) euskara aukeratzera?
Eta lanak laguntzen du, noski laguntzen duela, baina beste gauza askok
ere laguntzen dute.<br />
<br />
Eta horiek, agian, gure komunitateak dituen beste elefanteak dira:
hezkuntza, lagunarteak, administrazioa, komunikabideak, kulturgintza,
herri-giroa, … <br />
<br />
Elefanteak elefante, integralago eta osoago jokatu behar dugu
aurrerantzean, nitik eta gutik, haiek ahaztu barik, arnasguneetan eta
“itoguneetan”. Goitik behera eta behetik gora, ezker-eskuma,
traganarruen antzera, zintzoago eta biluziago. Eta zelan egin hori? Ez
dakit, baina barruntatu dezaket: euskara (euskaldunok!) erdigunean
jarrita eta bestelakoak kenduta (alderdikeriak eta enparauak). Sinple
bezain gaitz. <br />
<b>
</b><b><br />
(TXERRA RODRIGUEZ GOMEZ soziolinguista da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Elefantea familia barneko hizkuntza-transmisioa da</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-04-22 / 16:00 / Nick Gardner<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_Nick_Gardner.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
Nire aburuz zentzuzko asko esaten dituzu, kazetari batek dakien
goxotasunarekin gainera. Irakurritakoan arrapaladan sortu zaizkidan
burutazio nagusiak honako hauek dira:<b>
</b><br />
<h3>
<b> </b></h3>
<h3>
<b>Elefantea ala elefantearen hanketariko bat?</b></h3>
<br />
Errazago esango nuke honela: <i>elefantea</i> familia barneko
hizkuntza-transmisioa dela. Elefante hori ongi ibil dadin, hanketariko
bat, zuk ongi azpimarratutakoa, lan-mundua (edo behintzat horren zati
bat) da. Familia barneko hizkuntza-transmisioa justifikatzen duen giroa,
partez behintzat (baina ez kasu guzti-guztietan), lan-munduak sortzen
duena da.<br />
<i>
</i><i> </i><br />
<i>Elefantea</i>, bere osotasunean, niretzat bestea da, beraz:
belaunez belauneko geroratzea. Transmisio-tasak altuak omen dira, baina
zalantzak ditut transmisio horren kalitateaz, sarritan familia barnean
gaztelania (edo frantsesa) ere aldi berean eta, akaso, are indartsuago
transmititzen delako, zenbaitetan albo-hizkuntza nagusi horiek familian
ere nagusitzen direlako eta, itxuraz, euskarari lehen urteetan sarritan
ematen zaion lehentasunari ez zaiolako gero familia guztietan eusten.
Askok itxuraz uste duten baino ahulxeago da belaunez belauneko
transmisio hori, nire ustez.<br />
<br />
<b>
</b>
<br />
<h3>
<b>Euskaldunberriak eta euskaldun zaharrak?</b></h3>
<br />
<i>"Erabaki egin behar dugu euskara ama-hizkuntza bezala iraun dezala nahi dugun ala ez."</i> Ados. <br />
<br />
Baina berehala egiten dut (Fishmani, nire ustez, jarraiki) euskaldun
zaharren alde. Euskararen bizi-iraupenari dagokionez kasu kontatuetan
irits daiteke euskaldunberria euskaldun zaharra bezain garrantzitsua
izatera (<i>Txillardegi bat</i>, adibide?): batez ere, bere seme-alabak, baldin baditu, etxetik euskaldun heztera iritsiz.<br />
<br />
Hizkuntzak bizirik jarraituko badu, euskaldun zaharrak mimatu behar
dira, batez ere. Haiek baitira hizkuntzaren iraupenaren muina. Bestetik,
aurrerapen handi bat azpimarratzen duzu, niretzako arrazoi osoz:
euskaldun zahar belaunaldi berriek, oro har, euskaraz ere dakite
irakurtzen eta idazten. Horietako batzuek, gainera, neurri xume edo
handiagoan, irakurri eta idatzi ere egiten dute!<br />
<b>
</b>
<br />
<h3>
<b> </b></h3>
<h3>
<b>Enpresa guztiak?</b></h3>
<br />
Asko eztabaidatzen ez duzun puntu bat enpresen artean ezarri
beharreko lehentasuna da. Pizgarriak, praktikan, nekez iritsiko zaizkie
denei eta are gutxiago enpresok nahi luketen neurrian.
Lehentasun-sistema bat beharko da, beraz.<br />
<br />
Nire lehen puntuaren arabera zera esango nuke: bertako
hizkuntza-transmisioan gehien eragin dezaketen horiei eman behar zaiela
lehentasuna: agian, berriro Fishman-i jarraiki, herri edo auzo
bakoitzeko hurbileko zerbitzuetan (demagun eguneko erosketak egiteko
dendak, etxean konponketak egiten dituzten enpresek/banakoek
(igeltserua, linterneroa, arotza, argiketaria..., zerbitzu pertsonalak
(masaia, ile-apaindegia, eguzki-kabinak...). Sarritan, beraz, Lanbide
Heziketan prestatu diren eta txikitako ingurunean geratzen diren
pertsonak inplikatzen dituena.<br />
<br />
Ez hainbat, atzerrian bere salmenta nagusia egiten duten nazioarteko
koperatiba horietako goi-mailako teknikariak, sarritan kanpotarrekin
atzerri-hizkuntzetan aritu behar dutenak, lanean bertan behintzat ia
euskara hutsez aritzeko aukerarik ez bada. Ez dut esan nahi beste
arloetan ezer egin ezin daiteekeenik, bakar-bakarrik belaunez belauneko
transmisio horretatik hurbilen diren enpresei lehentasuna eman behar
zaiela.<br />
<br />
Edozein modutan ere, enpresa gehien-gehienetan, euskal arnasgune
bakanetatik kanpora, langileek, euskara bertan erabiltzerik baldin
badago ere, gutxienez bi hizkuntzarekin jokatu behar dute, nazioartean
salmentarik ez badute egiten behintzat. Enpresa baten hizkuntza-trataera
finkatzean bertako hizkuntza guztiak kontuan hartu behar dira, beraz:
enpresa batek jatorrizko fabrika Euskal Herrian badu, baina geroztik
Errepublika txekiarrean eta Mexikon eraiki baditu hurrengoak, fabriken
arteko hizkuntza-beharrak ere kontuan hartu beharko dira, adibidez. Hitz
batean, euskara hutsezko planteamendua kasu jakinetatik kanpora arras
zaila gerta daiteke.<br />
<b>
</b>
<br />
<h3>
<b> </b></h3>
<h3>
<b>Dirua irabaztea helburu, huts-hutsean?</b></h3>
<br />
Egia da enpresa-mundutik kanpora gabiltzanon artean zabalduta
dagoela uste hori, hots, soilik dirua irabaztea baloratzen dela. Eta ez
dut zalantzarik arlo horretako (eta, seguru asko, arlo horretaz kanpoko)
batzuek termino horietan funtzionatzen dutela. <br />
<br />
Dena den, enpresa-munduan badaude bestelako iritziak: horren isla dira <i>gizarte-erantzukizun korporatiboa</i> bezalako kontzeptuak edo <i>EFQM</i>
bezalako proposamenak, non emaitzak neurtzean ez dira diruz bakarrik
ari, dirua irabazteak leku handia hartzen badu ere. Euskarari begirako
adibide konkretua Enpresa Kudeaketarako Ezagutzaren Cluster Elkarteak
?2005ean argitara emandako <i>Euskara enpresaren kudeaketan</i> izeneko txostena izan daiteke.<br />
<br />
Ikuspegi horretatik badago gaiari heltzeko bestelako abiapunturik.
Perspektiba horretatik lortu nahi den aurrerapena ez nuke diruzko
pizgarrien esku soilik utziko, beraz. Enpresaren ikuspegi- eta
misio-dokumentuetan, adibidez, baloreen artean euskaraz (partez
behintzat) funtzionatzeko irizpidea txertatzea guztiz desiragarria izan
daiteke, jarraian oinarri sendoz hizkuntza-praktika eta
hizkuntza-kudeaketa aldarazteko. Urrats hori eta beste asko eman behar
baitira. Hori guztia, dena den, ez da pizgarri hutsez lortuko. Aldaketa
hori lortzeko, inposaketa hutsez funtzionatzen duten enpresak alde
batera utzita, enpresa barnean askok (eta, bereziki, lidergoak) egon
behar du alde eta bertako kudeaketa-prozesu (motel)en bidez oinarrizko
adostasuna lortu <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#1" name="ref1">(1)</a>.<br />
<br />
Ez nago pizgarri horien kontra, inola ere. Baina ez dira nahikoa.
Horiek indartzea edota euskara lanpostuetan derrigortzea enpresak
hizkuntza-kontua duen borondatea argitu eta finkatu ondoko urratsak
dira: lehen urratsek bestelakoak behar dute izan, beraz. Enpresa oso
baten hizkuntza-jokaera iraultzeko (bere baitan horretarako gogorik
badago eta, hainbat kasutan, gaur gaurkoz ez dago) normalean
kudeaketa-jokabide aski sofistikatuak beharko dira (enpresa barneko
erabaki "politikoak", egoeraren diagnostikoa, helburuak finkatzea,
plangintza xehea egitea, emaitzak neurtzea, enpresa-arduradunen edo
-liderren goi-jarraipena...), enpresaren kulturan beste edozein aldaketa
txertatzeko egin behar den bezala.<br />
<br />
Hoberenean, aldaketa pixkanakakoa izango da eta erritmo desberdinen
araberakoa. Horretan hezkuntza-mundua eredutzat har genezake – hasierako
urteetan sakabanatutako ikastolen esku joan zen nagusiki mundu horren
birmoldaketa. Gero bakarrik hasi zen bihurtzen eginkizun zabal eta
masiboa eta, aldaketa horretan ere, urte luzeak joan zitzaizkigun.
Enpresa-mundua, niretzat, oraindik lehenaldi apal horretan dago.<br />
<br />
<b>(NICK GARDNER BRIDGER soziolinguista da)<br />
</b><br />
<br />
<br />
<br />
<b><br /> </b><br />
<b>Oin-oharrak:</b><br />
<br />
<a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#ref1" name="1">(1)</a>
Eusko Jaurlaritzaren deialdiak, hain zuzen, enpresei halako zerbait
eskatzen die (zien, behintzat, azkenekoz begiratu nuenean),
diru-laguntzak eskaini aurretik: eskaeraz gain konpromisoak ere argitzea
eskatuz.<br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Elefantea ikusi barik, "elefantea entzun" egin behar da</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-04-26 / 18:47 / Ana Urkiza<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_AnaUrkiza.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
Patxi estimatua,<br />
<br />
Tentuz irakurri dut zure artikulua. Gustura irakurri ere, ausardia
handiz eta bihotzak agindu bezala proposatzen baituzu euskararen
erabilera sustatzeko ideia.<br />
<br />
Azken 40 urteotako euskararen bilakaera aztertu ondoren, erabileran
egiten dugula herren diozu. Eta euskaraz bizi ahal izateko, lan mundua
irabazi behar dugula.<br />
<br />
Euskal Herriko gizarteak belaunaldi berriak euskalduntzen erabilitako
diru guztiak eta egindako ahalegin guztiak zapuztu egiten dituela diozu
lan munduak. Horixe dela, gaur gaurkoz, euskararen berreskurapenean
askok ikusten ez duten eta begi bistan dagoen elefantea. Horixe dela
gaur egun euskarak duen arazo nagusia.<br />
<br />
Ni ez nintzateke halako baieztapen biribila jaurtitzera ausartuko.
Euskaldun berri asko baitago lanean aurkitzen dutenak euskaraz egiteko
gune bakarra, eta gazte asko sartzen baitira lanera B1 edo B2 titulua
besapean dutelarik baina lana euskaraz egiteko gai ez direnak. Hau da,
denetik dago.<br />
<br />
Egia da euskarak ez duela lanerako hizkuntza gisa prestigiorik.
“Txostenak eta eskuliburuak gaztelaniaz badaude eta denok ulertzen
baditugu, zertarako euskaraz jarri? Zeinek hartuko du lan hori? Aurrez
aurre euskaraz hitz egitea kontu bat da baina zenbakietara jotzen
dugunean, nork daki hainbeste? Txosten luzeak euskaraz norentzat?”.
Hauek eta beste galdera asko dira lanean euskarak aurre egin behar dien
errealitateak.<br />
<br />
Lan munduaren errealitatea oso bestelakoa da ingurunearen eta
langileen profilaren arabera. Ez da gauza bera Azpeitiko enpresa baten
errealitatea, zeinetan langileen gehiengoa euskaraduna izango den, edota
Gasteizko beste lantegi batekoa, zeinetan, segur aski, euskaldungoaren
portzentajea % 10era ez den iritsiko.<br />
<br />
Euskaldunon ikuspegitik, “Elefantea ikusi” artikuluan proposatzen den
antzeko erabakiak hartzeko premia ikusten dugu. Legez arautu eta kitto.
Gure eskubideak urratuta ikusten ditugunean, legea erabiltzeko gogoa
eta beharra sumatzen dugu. Baina, nago, hizkuntzak ez direla legez
irabazten. Bai, zalantza gabe, zaintzen eta babesten. Baina ez,
irabazten. Hau da, euskarari ez dut uste prestigioa emango dionik, ez
eta erabilera sustatuko duenik, legez araututako erabaki batek.<br />
<br />
Bestalde, artikuluan bertan aipatzen da ikastolen ibilbide
arrakastatsua. 40 urteren buruan, duela 40 urte hasitako lanaren emaitza
positiboak gaude orain jasotzen.<br />
<br />
Bada, lan munduari dagokionean ere, antzeko helburu bat jar genezakeela uste dut: 40 urtean euskalduntzekoa, adibidez.<br />
<br />
Lan mundua euskalduntzeko bi bide ikusten ditut:<br />
<br />
<ul>
<li>Batetik, <b>kontsumitzaileen dekretua</b>: laneko hizkuntza
beharbada ezin da dekretu bidez arautu (batez ere, enpresa pribatuetan)
baina bai enpresek eskaintzen duten zerbitzua bi eletan izan dadin.
Kontsumitzailearen eskubideetan oinarrituta.</li>
<br />
<li>Bestetik, <b>instituzio publikoak, komunikabideak, politikariak, kirola…</b>
beste hainbat eta hainbat esparru daude, egunero hiritarrarekin
harremanetan dagoena, eta lan esparruak besteko eragina izan dezakeena
euskararen prestigioa irabazten.</li>
</ul>
<br />
Beraz, lan munduan halako eraldaketak egiten hasi aurretik, uste dut
badirela beste hainbat eta hainbat esparru, zeinetan euskararen
prestigioa irabazteko ahalegina (eta lehenetsi) egin behar den.
Adibidez, politikarien komunikazioak bi eletan egitea lortuko bagenu,
bozkatu behar duen jende orok ez al luke pentsatuko euskaraz aritzea
beharrezkoa dela? Garrantzitsua dela? Herri honetako
politikagintzarentzako benetan esanguratsua dela? Politika egiteko balio
duela?<br />
<br />
Enpresei lan kontratu elebidunak egiteagatik pizgarriak ematearen
ideia ona da eta egin beharrekoa (aztertu egin behar zer eta nola) baina
elebitasunaren aldeko sustapen gisa ulertzen dut. Ez, horrela,
botere-gunearen aldaketa ekarriko lukeen erabaki edo tresna gisa. Ez
baitago ekonomiarik, hizkuntza politika bat abian jartzeko ekonomiaren
sostengu nagusi diren enpresen egiturak gauetik goizera kolokan jarriko
dituenik.<br />
<br />
Uste dut argi daukagula ez ditugula mediku onak aldarrikatu nahi,
baizik eta euskaraz dakiten mediku onak. Bada, lan munduan ere, berdin.<br />
<br />
Elefantea ikusi barik, uste dut <b>"elefantea entzun"</b> egin behar dela. Elefantea entzuteko estrategiak jarri behar direla abian.<br />
<br />
Besarkada handi bat,<br />
<b>
</b><b> </b><br />
<b>(ANA URKIZA IBAIBARRIAGA Deustuko Unibertsitateko irakaslea da eta enpresa komunikazioan aditua)</b><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Iraultzailea da enpresei pizgarriak eta hobariak ematea</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-05-04 / 12:45 / Miren Azkarate<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_MirenAzkarate.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
Egun on, Patxi:<br />
<br />
Azkenean hartu dut patxadazko tartea zuk idatzitakoa irakurtzeko. Oso
gogoeta interesgarria da eta oso ona, nire iritziz, lehen parteko
labur bilduma, euskararen lorpenak eta ajeak kontatzen dituzun partea;
baita euskarak enpresa-munduan nolako egoera duen azaltzen duena ere.
Baina ez nago erabat ados lan-munduaz diozunarekin: <i>"Euskal Herriko
gizarteak belaunaldi berriak euskalduntzen erabilitako diru guztiak
eta egindako ahalegin guztiak zapuztu egiten ditu lan munduak. Horixe
dugu, gaur-gaurkoz, euskararen berreskurapenean askok ikusten ez duten
eta begi bistan dagoen elefantea. Horixe da, gaur-gaurkoz, euskarak
duen problema nagusia."</i><br />
<br />
Ez dut ukatuko lan-munduarena badela problema, eta ez txikia. Baina
gehiegizkoa iruditzen zait esatea eskolak egindako ahalegin guztiak
zapuztu egiten dituela lan munduak. Hara iritsi aurretik ere, nahiko
atzendua izaten dute gazte askok eta askok euskara, batez ere gune
soziolinguistiko erdaldunenetan bizi direnek. Urtero izaten dut Bilbo
inguruko ikasleren bat (edo gehiago) euskaraz oso halamoduz moldatzen
direnak. Besterik da esatea -eta horretan bat nentorke- ikasketa
guztiak euskaraz egiten dituzten gazteen euskara-maila zapuzten duela
lan munduak. Egia biribila da hori, nire ustez. Baina horiek gazte
guztien zati bat baino ez dira.<br />
<br />
Nolanahi ere, dudarik gabe, iraultzailea da enpresei pizgarriak eta
hobariak ematearen kontu hori. Foru Diputazioen esku dago horrelako
erabakiak hartzea eta ez dakit erraza izango litzatekeen horren
gaineko akordioetara iristea. Ziurrenik ez. Baina, kulturan eta beste
arlo batzuetan ere fiskalizazio-neurriak aipatu eta landu nahi diren
garaiotan, agian merezi luke horrelako proposamen bat egiteak.<br />
<br />
Eskerrik asko artikulua irakurtzeko aukera emateagatik eta zaindu!<br />
<br />
Agur bero bat<br />
<b>
</b><b><br />
(MIREN AZKARATE VILLAR hizkuntzalaria eta euskaltzaina da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Norbanakoen motibazioan eragiten asmatzea</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-05-06 / 13:00 / Aitor Esteban Etxebarria<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_AitorEsteban.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
Eguerdi on, Patxi!<br />
<br />
Elefanteari ekin baino lehen, utzidazu arren neure burua aurkezten:
Aitor Esteban Etxebarria nauzu, hamar urte pasatxo euskalgintzan
langile, eta horietariko akabuko seiak Herri Administrazioetan
Normalizazioko teknikari. Zelaik aurreratu lez, hiru urte beteko ditut
laster HPSn eta HHAAetan ibili naizen sei urteko tartean beti izan dut
lan-eremu bera: Jaurlaritzaren sailak euskalduntzea Erabilera Planen
bidez, alegia, euskara zerbitzu-hizkuntza ez ezik, ohiko lan-hizkuntza
ere izan dadin eraldaketa sustatzea Jaurlaritzaren erakundeetan.<br />
<br />
Zure jatorriaz eta ibilbide pertsonalaz ere jaso ditut zertzelada
batzuk helarazi didaten artikulu bikainean, eta zeure moduan, neuk ere
uste dut norberaren jatorriaz eta euskalgintzara ailegatzeko eraz zantzu
batzuk ematea oso argigarria dela curriculumean kabitu ez, baina oso
esanguratsuak diren bestearen euskaltasunaren ezaugarriez ohartzeko.
Labur-labur: 36 urteko gizona, famili erdaldundu baten baitan jaioa eta A
ereduko ikasle ohia. Barre gehiago egin nahi baduzu, aitortuko dizut
umetan ikasle arrunta izan banintzen ere, sistematikoki beti
suspenditzen nituela irakasgai berberak: erlijioa eta euskara. Egun, ama
dut gaztelaniazko solaskide bakarra nire harremanen unibertsoan, non
gehien bat tokiko bizkaieraz funtzionatzen dudan eta sarri, lagun artean
bada ere, bertsotan ere banabilen.<br />
<br />
Asko gustatu zait zure artikulua, eta bistan da, ofizioz eta afizioz
gertu zaitudala. Nik baino urte gehiago badituzu ere, euskalgintzako
beste “iturgin” bat zarela irakurri dizut zeharka, eta zelanbait
esatearren, zerbait mugitu duzu nigan: zu izan nintekeen sentipena, eta
horrelako osasun-atakan izanik, nik ere agertuko nukeela bulegoko
kristal lohitik dakusadana.
Bi mailatako ekarpenak egin gura nizkizuke, apal oso, intuizioz ikasi
baitut ikasitako apurra eta oraindik ere, senez eta bihotzez
funtzionatzen baitut normalkuntzaren abangoardia izan beharko lukeen
honetan. Alde batetik, zure baimenez, osatu nahiko nuke zeure lehenengo
paragrafo bietan egiten duzun diagnosia, hirugarrenaren muinera,
“euskaraz bizi”, ailegatzeko. Kasu honetan, milaka norbanakok osatutako
gizataldeaz jarduten ahaleginduko naiz. Beste alde batetik, elefanteari
tronpatik oratzen ahaleginduko naiz, erakundeen hizkuntza-eraldaketaz
jarduten saiatzeko; horixe baita apuntatzen duzun norabidea.<br />
<br />
Azkeneko 50 urtean euskararen alde asko egin dela askori entzun izan
diot beti. Batez ere, edade batetik gorakoei. Ez naiz ni nor hori
ukatzeko, baina behintzat, ohartu beharko gara “asko” eta “gutxi”
termino subjektiboak direla, eta hortaz, zerekin alderatzen dugun neurtu
nahi dugunaren dimentsionamendua aldatuko da. Ipar Euskal Herrian egin
denaren aldean, lan handia egin da EAEn euskararen alde, askoz gutxiago
Nafarroan. Baina estatu bako beste hizkuntza gutxituekin aldean, zenbat
egin da? Ba al dago alderatzerik hemengo Hizkuntza Politika
Katalunyakoarekin? Flandriakoarekin? Laponiakoarekin? Ba al dago hemengo
eta hango aurrekontu partidak alderatzea? Ba al dago neurtzerik
benetako borondate politikoak? Horien benetakotasuna? Eta estatu
burujabea izan dutenek nola jokatu dute? Finlandiak? Israelek? Holandak?
Ia noiz edo noiz norbait animatzen den doktore tesi bat egiten horren
gainean. Uste dut, egun 60 urteren bueltan dabiltzan euskaltzale aritu
askok zapore gazi-gozoa dutela errealitatea behatzean. Sarasua hasi da
aipatzen ametsak doitzeko sasoia dela, nonbait, aitortuaz, 60ko
hamarkadan amesten zen euskarazko gizartea ez dela sekula lortuko, eta
horrek ez du esan nahi gutxi egin denik, baina asko egin dela esatean
gure txikertasunaz baino ez gara ohartzen. Izan ere, egiteke dagoenaz
jabetzen gara eta azkeneko 50 urteko ibilbidea bidearen herena baino
gutxiago den susmoak akitu egiten gaitu.<br />
<br />
Hezkuntza sisteman egin dira, zalantza barik, aurrerapen handienak,
eta horretan arrazoia duzu. Baina ni behintzat, ezin naiteke bat etorri
esaten duzunean akabuko 50 urtean ikastolek eta D ereduko hezkuntza
sistemak euskaldun osoen lehenengo belaunaldiak ekarri dituztela. Nire
begi eta belarriek behintzat ez dute hori aditzen. Gaztelania ama
hizkuntza dutenen kasuan, gehiengoa azkeneko 50 urtean, euskara
gaitasunak ez du gainditzen erdara gaitasuna hezkuntza ibilbidearen
momentu batean ere, nire ustez. Eta euskara ama hizkuntza daramatenen
kasuan, ordezkapena 14 urte bete baino lehen suertatzen da kasu
gehienetan. Bi zertzelada baino ez dira, nahiz luza gintezkeen honetan
gura beste. Badira zorionez, elebitasun orekatua garatu dutenak,
gaitasunez eta erabileraz, baita euskaraz bizitzeko hautua egin dutenak;
baina ez dira hezkuntza sistema euskaldunetik ondorioztatutako
gehienak, ezta askoz gutxiago ere, baizik eta aurreko horien artean
berezko motibazioa izan dutenak horretarako. Edozelan ere, ikastola eta D
ereduko ikastetxeri ezin dakieke askoz gehiago eskatu, ez bada,
irakaslegoaren hizkuntza gaitasuna eten barik zorrozten segitzea, eta
ikasleen euskara gaitasuna garatuko duten metodologiak erabiltzea. Izan
ere, ikas-geletan irakasleek egiten dute berba eta ikasleek ez dute
izaten mintzamena non landu.<br />
<br />
Kontua zein da, ba? Zergatik dira erdarak nagusi Euskal Herriko
ikastoletako jolastoki gehien-gehienetan? Zergatik guraso berriek, D
ereduko ikasle ohiak kasu, agintzen diete umeei euskaraz egiteko eurek
erdaraz diharduten bitartean? Bada, halako galderak egitean beti egiten
dut topo Txepetxen eskema klasikoarekin: MOTIBAZIOA-GAITASUNA-ERABILERA.<br />
<br />
Euskara gaitasuna garatu dutenek berezko motibazioa izan dute
horretarako, horrek bultzatu ditu euskarazko espazioak bilatzera eta
jakina, gaitasuna eta erabilera elkar elikatuz joan direnez, egun,
euskaldun osoak dira. Baina euskarazko hezkuntza sistemaren gehiengoa ez
da kokatzen multzo horretan. Hori horrela, benetako motorra motibazioa
dela ondoriozta dezakegu, eta euskara kontuetan gabiltzala, motibazioari
euskaltzaletasuna deritzogu. Sarasuak horri, sua, etxeko beheko sua
deritzo, eta funtsean, hor kokatzen du hiztunaren hezur-mamia. Nik are
gehiago esango nuke, hizkuntza gutxituen kasuan, non sarri, motibazio
praktikoa hutsaren hurrengoa den, bestelako motibazioek hartzen dute
pisu gehien, identitarioek kasu. Edozelan ere, azter genezake zer
euskal-hiztun mota sortzen den hezkuntza sisteman. Ondo diozun bezala,
euskarazko hezkuntzatik irtendako gehienek euskara bigarren hizkuntza
dute, gaitasunez eta erabileraz; eta hortaz, esan genezake motibazioz
ere, euskara bigarren dutela. Horrek ez du esan nahi, hainbat ekimen
euskaltzaleren ondorioz, egun, gizartearen gehiengoak lotura afektibo
handia ez duenik euskararekiko. Horra hor IBILALDIA, KILOMETROAK,
KORRIKA eta horrelakoak, urterik urte geroz eta jendetsuagoak direnak.
Azken finean, sustatu dugun euskaltasuna horixe baita: egun bateko jaia
urtean behin eta listo! Halakoetan ere, erdara nagusi noski, nahiz
honetaz gutxik egiten duten berba. <br />
<br />
Irudi lezake, hizkuntzaren transmisiorako tresna egokiak ditugula
ikastolak eta euskaltegiak, betiere hizkuntzaren kontzeptua gramatika
arau-multzo, lexiko, esapide jator eta aditz-sistemetara mugatzen
badugu. Zer hobetua badugun ere, arestikoa belaunaldiz-belaunaldi
transmititzeko metodologia, ikasgu, epe eta plangintza garatuak
baditugu. Edozelan ere, argi dugu hizkuntza hori baino askoz gehiago
dela; are gehiago, hizkuntza gutxitu eta biziberritze prozesuan dagoen
euskararen kasuan. Beraz, ondoriozta genezake, euskara gaitasuna
garatzeko baliabideak baditugula, baina motibazioan kale egiten dugula
sistematikoki, eta geroz eta gehiago esango nuke nik: zergatik ez dugu
asmatzen euskararekiko ardura transmititzen? Euskararekiko fideltasuna
eta militantzia hedatzen? Hizkuntz jarrera eta portaera aktiboak
sustatzen? Bada, horiek dute berebiziko garrantzia, baita Azpeitian ere.
Izan ere, Euskal Herri osoa euskalduna eta burujabea balitz ere,
euskaren aldeko hautua beti izango litzateke militante, eta hautazkoa
noski. Munduak ele aniztunak izaten behartzen gaitu eta kasurik onenean 3
milioi euskal hiztun baino ez gara izango 5000 milioiren artean. Argi
dago giroak eta inguru soziolinguistikoak itzelezko garrantzia dutela,
eta errazagoa dela euskaraz bizitzea Azpeitian Tuteran baino, baina
testuinguru ele aniztun batean hizkuntza hautu bat da, eta hautatzeko
zelai jokoa da eta izango da epe ertainean behintzat erderen aldekoa bi
arrazoi nagusiengatik: juridikoki euskara ahulagoa delako, eta erdaren
ezagutza unibertsala den bitartean euskararena oraindik ere hautazkoa
delako. Hortaz, lotzen zaigun aurrerabide bakarra da irabazten ditugun
hiztunek aktibo jokatzea, euskaltzale jokatzea alegia, euskaraz
bizitzeko hautua egitea. Hor ikusten dut behintzat elefante handi bat,
baita isiltasun deseroso ugari ere. Lortuko bagenu euskaraz dakiten
guztiek euskaraz bizitzeko hautua egitea irauliko genituzke euskal
soziolinguistikaren datu guztiak, eta erdaldun asko euskarara erakarriko
genituzke presio-soziolinguistikoaz bada ere.<br />
<br />
Argi dago, belaunaldi euskaldundu berriak lan-merkatura txertatu
ahala oso erakunde erdaldunak topatzen dituztela, non euskara hutsaren
hurrengoa den. Baina sektore publikoan, informalki bada ere, euskaraz
lan egiteko baldintza guztiak bermatuta daude, eta sarri, 30 urteren
bueltakoak, euskaldun, ikasketa ibilbide osoa euskaraz eginda eta
hizkuntza eskakizuna egiaztatu behar izan dutelarik lanean hasteko,
erdaraz dabiltza euren artean lasai asko. Euskaraz funtzionatzeko
baldintza guztiak dituzte EAEko HHAA askotan: udalak, aldundiak,
Jaurlaritza; baina, ez dute horren aldeko hautua egiten. D ereduko eta
ikastoletako irakasle guztiek egin al dute euskaraz bizitzeko hautua?
Hau da, gelaz haratago ba al daramate euskaltzaletasuna euren bizitzaren
esparru guztietara? Biok dakigu ezetz. Eta horrek sinesgarritasuna
kentzen dio euren jardunari ikasleen aurrean, edo behintzat euskararen
balio-sistemari; eta kasu askotan gainera, kamustuko die hizkuntza
gaitasuna.<br />
<br />
Hots: gaitasuna badute (neurrikoa), motibaziorik ez, edo neurrikoa;
eta hortaz, erabilera ere horren arabarekoa. Motibazioa da beste biak
aktibatu ditzakeena eta era berean beste biak kamustu ditzakeena. Zer
egin behar dugu?<br />
<br />
Lan-merkatua esku-hartzeko esaten duzunean, ni ados egoteaz gain,
uste dut badela hortaz non hausnartu, egun badagoelako horren
abangoardia txiki bat, eta ez soilik HHAAen eremuan, baizik eta
kooperatiba eta zenbait enpresen Erabilera Planetan. Edonola ere, gune
horien errealitatea izaten da arestian deskribatu dizudana; zuk ondo
jakingo duzun moduan, non tokiko euskara teknikaria ibili behar izaten
den jendea euskaraz egin dezan eskatzen, tamalez, erregutu egiten ere
bagabiltza tarteka, eta horixe izaten da gure lanaren alderdirik esker
txarrekoena. Halere, badira erakunde gutxi batzuen esperientziak hor,
zeintzuetan kostata bada ere, lortu duten euskara zerbitzu hizkuntza
izateaz gain ohiko lan-hizkuntza ere izatea; baina honetara heltzeko
borondate handia behar da: lehenengoz bermatu behar da erakundearen
hizkuntza gaitasuna (Hizkuntza Eskakizunen sistemak, bere akats eta
guzti, bete lezake funtzio hau); gero erakundearen eginkizunen mapa eta
solaskideen mapa egin behar da, zehaztu ahal izateko nork egiten duen
zer eta norekiko; azkenik, behin lan zirkuituak aztertu direla,
Hizkuntza Irizpideak diseinatu eta betearazi behar dira. Noski, gure
kasuan, irizpideok lehentasuna eman beharko liokete euskararen
erabilerari helburua baita erakundearen jarduna euskaratzea. Hala ere,
erdaratik euskara pasatzean, hau da, lehen erdaraz egiten zen hori
euskaraz egiten hasteko, beti ez da nahiko goitik beherako agindua;
jendea trebatu behar izaten da konplexutasun batetik gorako testuak eta
jardunak modu autonomoan egiteko kapaza izan arte. Horrezaz gainera,
itzulpengintzaren bidea ere da askok jorratzen dutena, nire ustez
normalizazioaren antipodetan dagoena ez baitu erakundea euskalduntzerik
eskatzen… eta hortik hasita, hamaika alderdi eta kontu azter genitzake,
oztopoz beteriko bidea izaten baita erakunde bat linguistikoki
eraldatzearena.<br />
<br />
Baina zelan erakarriko ditugu Euskal Herriko enpresak honetara? Ez
dut uste plangintzak, epeak, metodologiak, diagnosiak, tresnak eta
abarrekoak arazoa direnik; lehen esan lez, hainbat jende baitabil
horretan daborduko. Baina, zer motibazio izan lezakete euskara lan-gaia
eta lan-tresna ez duten enpresek halako eraldatze prozesu batean
enbarkatzeko? Hor dugu, lagun, elefante handi bat; orain arteko
idatzitakoan behin eta berriro lotzen baita agerian motibazioaren
garrantzia. Bada, seguru asko, unibertso handi hori erakarri gura badugu
gurera ertz askotako legediak, argudioak, politikak eta baliabideak
erabili beharko dira; azken finean, eskatzen ari gatzaizkielako
euskalgintza, hezkuntza sistema eta HHAAekin batera eragile aktiboak
izateko euskararen normalizazioan.<br />
<br />
Euskara koofiziala den lur zatian akaso, beste hizkuntza batzuen
(estatudun zein estatubakoak) marko juridikoak erabil genitzake
inspirazio bila; baina gure egoera gatazkatsuak atzera egiten die
hizkuntza politikaren hainbat karguri. Bestalde, aspalditxoan eta
hizkuntza-eskubideak oinarri, asko hasita dira zerbitzu-hizkuntza eta
kalitatearen kontzeptuak lotzen, horixe baita erakundeei ardura dien
elementu garrantzitsu bat. Noski, zertifikazio sistemak ere hor daude
eta egun nahiko aurreratuta daude, kalitatearekin egin bezala,
zerbiztu-hizkuntzaren betetze maila neurtzeko erakundez erakunde. Hori
horrela, gure argumentarioan geroz eta lotuago eroan beharko ditugu
kalitatea eta hizkuntza kudeaketaren binomioa, betiere
hornitzaile-enpresa-bezero ekuazioan eragin ahal izateko.<br />
<br />
Aurrekoaz gainera, euskararen lurraldean kokatzen diren enpresei
zelanbaiteko ardura soziokulturala exijitu beharko zaie, nonbait,
aktiboki har dezaten parte gutxitua izan den euskara bere onera
ekartzeko ahaleginean; baina hemen ere, gure herriaren
hizkuntza-politikaren gorabeherak ikusita, erabat irauli beharko
genituzke gure argudioak euskararen biziberritzea gizabidezko hautua
dela uler dezaten orain arte kexu izan direnek. Ni neu oso eszeptikoa
naiz honetan, gehien bat ikusten dudalako hizkuntza-politikaren
lan-ildoak ezartzerakoan euskaratik larregizko errespetu, beldurra ia;
eta gutxiagotasun-konplexuz beterik dihardugula. Txarrena da,
gutxiagotasun-konplexu hori erabat barneratuta dugula hiztun gehienok
eta ez dakit ze edukazio klaseren izenean, euskarari eustea erdaldunen
aurrean erradikalismotzat jotzen da. Katalunyan adibidez, hau guztiz
normalizatuta dago; baina gurean erraz lerratzen gara erdarara euskal
hiztun guztiok eta hori konplexu horren seinalea da, noski, gerora
euskararen inguruko politiketan isla duena.<br />
<br />
Bestalde, hemengo enpresek euskaraz funtzionatzeak, eta gure
lan-merkatua euskarazkoa izateak zer abantaila eta zer eragin ekar
liezaieketen hartu-eman komertzialei eta ekonomiaren bilakaerari aztertu
beharko litzateke. Sasoi batean euskaraz sortutako produktuen balio
erantsia aipatzen zen horrelako esku-hartzeak “saltzen” zirenean, eta
argi dago, horrelako argudioak beharko ditugula enpresaburuak gureganatu
gura baditugu.<br />
<br />
Azkenik, diruz laguntzea halako prozesuak ezinbestekoa izango da eta
horrek ekarri beharko du zalantza barik, euskararen aurrekontu partidak
handitzea: prefosta! Baina hemen ere, ez zaigu saltsarik faltako eta
egoera ekonomiko latza aipatuko digute behin eta berriro. Seguru asko,
diru-laguntzen sistema zertifikazio-sistema garatu eta bateratu batekin
inplementatu beharko da, eta horrelako proiektuak biderkatu ahala
euskalgintzak, sektore publikokoak zein pribatukoak, giza-baliabide
gehiago, prestakuntza eta metodologiak garatu beharko dituzte. Hainbat
hobeto modu koordinatuan bada!
Egia esan Patxi, ez dakit merezi duen ekarpenik egin dizudan; baina
saiatu natzaizuna adierazten zera da: goitik-beherako esku-hartzeak
bezain beharrezkoa dela norbanakoen motibazioan eragiten asmatzea. Ni
neu ez nau ikaratzen plangintzak, metodologiak, tresnak eta horrelakoak
sortu beharrak, lan nekeza bada ere; ostera, kezkatzen nau izugarri
euskaraz funtzionatzeko baldintzak daudenean euskaldun askok erdara
hautatzen dutela ikusteak; kezkatzen nau euskararen aldeko lana
defendatzeko argudio-multzoa herren ikusteak, eta kezkatzen nau
euskararen aldeko hizkuntza-jarrera aktiboak sustatzeko metodologiak eta
dinamikak zokoratuta ikusteak.<br />
<br />
Beste barik, zeure osasun afera ahalik eta ondoen konpondu dadin opa
dizut; eta eskerrak eman gura dizkizut eztabaida hau plazaratu eta
aukera ematearren bertan parte-hartzeko.
Jaso aupada bero bat!<br />
<b>
</b><b><br />
(AITOR ESTEBAN ETXEBARRIA hizkuntza normalizatzeko teknikaria da Eusko Jaurlaritzan)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Euskara eta lan mundua. Bost ondorio eta ohar bat.</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-05-07 / 19:00 / Kamelo Ayesta<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_KarmeloAiesta.jpeg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
Gazteleraz esan ohi da zuhaitzek ez dutela basoa ikusten uzten, hau da,
ñabarduretan eta xehetasunetan galtzen garela batzuetan, eta
horrexegatik ezin dugula gaia edo egoera bere osotasunean ulertu. Basoa
ikusteko, urrundu eta altxatu egin behar da ikuspegia. Horregatik
erabaki nuen hausnarketa hau etxetik urrun egitea, Alemanian, hain zuzen
ere.<br />
<br />
Austrian egun batzuk pasatu ondoren, Alemaniatik Bilborako hegaldian
nago idazten. Goizean, hotelean, gosaltzeko eta kontua ordaintzeko,
bertako langileekin izan ditut lehen hitzak; haiek lanean ari ziren.
Gero, aireportuan, FC Bayern taldeko kamiseta erosi dut semearentzat;
dendako saltzailea ere lanean aritu da. Abioira sartzean, Lufthansako
azafatak agurtu nau; hari ere lan egitea tokatu zaio gaur. Lanean ari
ziren pertsona horiek izugarrizko eragina izan dute nire
hizkuntza-portaeran: ingelesa, gaztelera eta alemana erabili ditut,
baina ez dut euskaraz berbarik egin. Aisialdian egon arren, lan-munduko
hizkuntza-politikek erabaki dute nire aisialdiko hizkuntza.<br />
<br />
Lehen ondorioa: nik uste nuena baino eragin zabalagoa dauka
lan-munduak hizkuntzen erabileran. Izan ere, batzuen lan-munduko
hizkuntza-politikak eragin zuzena dauka beste batzuen aisialdiko
hizkuntza-portaeran. Hau da, lan-mundua eta gainerako hizkuntza-eremuak
banaezinak dira, gehienetan. Aisialdian edo etxean egon arren, inguruan
beti aurkituko dugu lanean ari den norbait; baita logelako intimitatean
ere, telebista iziotuta badugu.<br />
<br />
Abioia aireratzeko itxaroten nago eta ezusteko handia hartu dut:
norbait euskaraz ari da! Euskaraz entzun ditudan lehen hitzak ahots
grabatu batek oparitu dizkit. Hegaldirako argibideak izan dira. Antza,
informazioa euskaraz (ere) emateko erabakia hartu du Lufthansa enpresa
alemanak. Apaingarri ñimiñoa da, egia esan; baina Euskal Herriko enpresa
askok ez dute horrelakorik ere egiten.<br />
<br />
<i>Zergatik grabatu du, bada, euskaraz mezua Lufthansak?</i>
-pentsatu dut. Ziur aski, Bilbora goazen bezero batzuk euskaldunak
garelako eta Lufthansak badakielako euskaldunok eskertu egiten dugula
euskaraz egitea: “customer satisfaction” esaten zaio horri. Pentsa
daiteke Lufthansaren arrazoitze hori ez dela sekretua eta Euskal Herrian
dauden enpresa gehienek ezagutzen dutela; baina askok ez dute
informazioa euskaraz eskaintzen. Bi arrazoi ikusten ditut horretarako:
edo bezero euskaldunok bost axola gatzaizkie, hau da, ez gara haien
lehentasuna, edo, bestela, “customer satisfaction” delakoa – bezeroa
pozik uztea - ez da haien lehentasuna. Kasu bietan, erosle profesional
batek honako aholku hau emango liguke bezero euskaldunoi: aldatu ezazue
zerbitzu-hornitzailea.<br />
<br />
Bigarren ondorioa: enpresaren hizkuntza-politikak asko dio haren
profesionaltasunaren gainean, eta guri -euskal bezeroei- dagokigu
hizkuntza-eskakizunak azaltzea eta zerbitzu profesionala exijitzea.<br />
<br />
Burura etorri zait beste multinazional baten kasua. Jatorriz ingelesa
da, eta hainbat herrialdetan ditu produkzio-fabrikak, besteak beste
Euskal Herrian. Orain dela urte asko erabaki zuen informazioa euskaraz
(ere) jartzea EHko enpresetan. Nire iritzian, bi arrazoi nagusi egon
ziren horretarako: bertako langileen eskaria, eta enpresaren <i>Corporate Social Responsibility (CSR)</i>
– erantzukizun sozial korporatiboa -delakoarekiko konpromisoa.
Konpromiso honek eskatzen du, alde batetik, tokiko legearen espiritua
(izpiritua) eta nazioarteko estandar etikoak eta arauak betetzea; eta,
bestetik, komunitatearen eta ingurumenean onerako lan egitea. Euskara
hizkuntza ofiziala da EAEn eta baita enpresa horretako langile batzuen
ama-hizkuntza ere. Beraz, nire iritzian, multinazionalak ondorioztatu
zuen CSR konpromisoak euskara zabaltzea eskatzen zuela Euskal Herriko
enpresetan.<br />
<br />
Hirugarren konklusioa: enpresa-arrazoi asko daude euskara lan-munduan
zabaltzeko. Bezeroen eskakizuna ez da zergatiko bakarra. Egungo
kudeaketa-eredu aurreratuenek eskatzen dute tokiko komunitatearen
garapenean laguntzea eta bertako ingurunea babestea, kultura barne.<br />
<br />
Multinazional horretan, langileek eskatu zuten euskara erabiltzea. Ez
da hori beti kasua. Duela pare bat urte, Deustuko taberna batean kafea
hartzen ari nintzela, negoziazio bat entzun nuen alboan, administrazioko
ordezkari baten eta bi langile-ordezkariren artean (sindikatua <i>%100 basque</i>).
Betetzeko postuak kontratatzeko orduan, euskararen ezagutza kontuan
hartzea proposatu zuen Administrazioko ordezkariak. Erantzuna, berriz,
xelebrea izan zen: ez zela bidezkoa langileei exijentzia gehiago
jartzea. Oraindik xelebreagoa egin zitzaidan administrazio-ordezkariaren
arrazoibidea: “A ver, que a mí lo del euskara ni me va ni me viene,
pero los jefes quieren que se ponga algo, aunque sea simbólico”.
Pentsatu nahi dut pasadizo hori ez zela benetan gertatu eta bizitza
errealera ekarri nuela nik aurreko gauean izaniko amesgaiztoa. Edonola
ere, interesgarria litzateke jakitea zenbat lan-hitzarmenetan proposatu
eta negoziatu den euskararen erabilera zabaltzea.<br />
<br />
Laugarren ondorioa: ezinbestekoa da enpresako langileen, sindikatuen,
eta arduradunen konpromisoa bene-benetakoa izatea euskara lan-mundura
zabaldu nahi bada.<br />
<br />
Jakina, administrazioaren ardura da euskararen erabilera indartzea
enpresa publikoetan, eta horretarako ezinbestekoa da langileen laguntza.
Baina administrazioak badu beste erantzukizun bat euskararekiko: arauak
eta legeak onartzea eta betearaztea. Joan den hilean, Kontsumitzaileen
Hizkuntza Eskubideen Legearen gaineko berriak eta eztabaidak irakurri
nituen Berria egunkarian. Harrituta geratu nintzen, enpresen %22k
bakarrik betetzen baitute 2008an onartutako araudia. Zerbait oso gaizki
egin da.<br />
<br />
Enpresak izugarri pragmatikoak dira. Automobilgintzan, esaterako,
Europako legediak murriztu egin ditu etorkizuneko CO2 igorpenak,
derrigorrez. Ondorioz, automobilak egiteko materialak aldatu egin dira,
pisua kentzeko; motor txikiagoak eta eraginkorragoak diseinatu dira,
gutxiago kontsumitzeko; eta motor elektrikoak eta hibridoak garatu dira,
petrolio gutxiago erretzeko. Milaka milioi euro inbertitu dituzte
automobilgintza-enpresek legedia betetzeko. Bestela, ezin izango lukete
etorkizunean automobilik saldu Europan.<br />
<br />
Gurean, berriz, ez gara gauza izan hizkuntza-eskubideen dekretua
betearazteko. Enpresek egin behar dituzten inbertsioak barregarriak
dira, aurreko adibidearekin alderatuz gero, baina, hala ere, enpresek ez
dute dekretua bete. Nire hipotesia botako dut: euskararen kasuan,
legedia ez da derrigorrez bete behar ( ezin omen da inposatu ) eta
enpresek, oso pragmatikoak direnez, ez dute betetzen. Hipotesi hau
frogatzeko esperimentu bat proposatzen dut: administrazioak ez dezala
araudi fiskala inposatu (bete ezean, ez dadila isunik egon), eta baietz
araudi fiskalaren betetze-maila %22tik jaitsi.<br />
<br />
Bosgarren ondorioa: batzuen eskubideak bermatzeko, beste batzuek
arauak eta legeak bete behar dituzte, derrigorrez; eta, legea betetzen
ez dutenek ondorioak jasan behar dituzte. Hori da gizartearen
funtzionatzeko modua: horregatik errespetatzen dira legeak. Ez da
hautazkoa benetako legeak betetzea. Euskararekin loturiko legeak,
ostera, benetako al dira edo lege itxurako iradokizunak?<br />
<br />
Azken ohar bat: nire iritzian, euskara hutsean aritzea ezinezkoa da
enpresa gehienetan. Jeneralean, enpresek bezero ez-euskaldunak dituzte,
edo langile ez-euskaldunak, edo kanpoko hornitzaileak. Egun, hainbat
hizkuntza erabiltzen dira enpresa gehienetan. Hortaz, gure benetako
erronka da euskarari bere lekua bermatzea, egungo lan-mundu
eleaniztunean.<br />
<br />
<b>(KARMELO AYESTA ingeniaria eta euskaltzalea da)</b><br />
<br />
<ul>
<li>Kamelo Ayesta «Goza daiteke gehiago. Euskaldun baten hizkuntza-bidaia» liburuaren egilea da. Ikus, <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1394450959">HEMEN</a></li>
</ul>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Lan mundua</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-05-11 / 11:05 / Txerra Rodriguez<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_TxerraRodriguez150.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Lana euskalduntzeko beharrean urte batzuk daramatzagu aholkularitza
enpresa batzuek. Inertziak hartaratuta, zatitxo batean ari gara,
bezeroak lortzeko ahaleginak norabidetuta. Baina, nire ustez,
hausnarketa estrategikoa falta da: nork izan behar du lan mundua
euskalduntzearen gidaritza? Aholkularitza enpresek? Euskalgintza
antolatuak? Gobernuak? Patronalak? Langileek? Zer enpresa edo erakundek
du lehentasuna? Enpresa handiek ala txikiek? Industria enpresek ala
zerbitzu enpresek? Herrietako denda txikiek ala azalera handiek? Zer lan
ildo bultzatu beharko litzateke? Euskara lan hizkuntza izatea ala
zerbitzu hizkuntza izatea?<br />
<br />
Izan ere, lan mundua baztertu samar dago ohiko diskurtsoetatik. Eta,
nire ustez, egunerokotasunean duen pisua aintzat hartuta, garrantzi
txikiegia ematen zaio. Eta hori diskurtsoetan agerikoa da. Diskurtso
bateratu baten falta sumatzen da han eta hemen.<br />
<br />
Gainera, diskurtso horrek zenbait korapilo askatu beharko luke nire
ustez: elebitasuna izan beharko luke helburu lan munduan ala euskarari
funtzio propioak ematea? Lan munduan arnasguneak beharrezkoak al dira?
Elebitasun orekatua egingarria al da enpresetan? Funtzio banaketa egin
liteke lan munduan?<br />
<b>
</b><b><br />
(TXERRA RODRIGUEZ GOMEZ soziolinguista da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Lan mundua "elefantearen" ondorioa da</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-05-11 / 14:22 / Xamar<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_JuanCarlosEtxegoien.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
Igorri didazun artikuluari buruz gogoeta ugari bururatzen zaizkit, egia
esateko sobera email batean adierazteko.
Nik uste gaiaren inguruan jadanik (eta aspaldidanik) sakon ikertu dela
eta asko idatzi. Arazoetariko bat da ea gai garen irakurtzeko eta
ulertzeko, beldur naiz ezetz.<br />
<br />
Artikuluan oso ongi garatu duzu egoeraren azalpena, azken urtetako
garapena etab. baina ez nator bat egiten duzun diagnostikoarekin.
Lan mundua ez da "elefantea", ene ustetan, "elefantearen" ondorioa
baizik.<br />
<br />
Lan munduan enpresaburu handienetariko bat (hadiena ez bada)
administrazioa da eta hor bederen, EAEn, ez zen printzipioz zaila izan
behar lan eremu zabal horietan (ETBn, Osakidetzan, Ogasunean,
administrazioetan, irakaskuntzan…) euskararen aldeko politika plangintza
eraginkorra, erabilera bermatuko zukeena. Hasiera batean zaila zen
baina, 35 urte ondorean, ez dago aitzakirik.
Beraz, alde batetik politiko (omen) abertzaleen borondate (ala ez
jakintasun) epelak eta, bestetik, espainol abertzaleen frogatutako
borondate ezak ez dute orain arte subentzio banaketa politika bat baizik
bideratu.<br />
<br />
Azken hauendako, gainera, hizkuntzaren aldeko zernahi neurri serio
"inposaketa" onartezina da (eta errekurritu egiten da epaitegietan).
Lan munduan lanpostu baterako ingelesa beharrezkoa bada, ikasi egiten da
borondatez. Euskara eskatzen bada (hizkuntza bera lanaren "helburua" ez
bada) inposaketa. Bilboko El Corte Inglesen saltzaile izateko ingelesa
maila bat eskatzea ongi da, euskara inposaketa… esan gabe doa
espainolaren ezagutza BETI dela beharrezko, hain da beharrezko ez dela
inposaketa gisa ikusten, hala bada ere.<br />
<br />
Garbi dagoena da hizkuntza ofizial bakarra espainola dela hegoaldean
eta euskara ez dela hura bezain ofiziala. Panorama hontaz bai eta
haurrak ere ohartzen dira intuitiboki (“Eskolan ez bagaude zergatik hitz
egiten diozu euskaraz?”). Euskara beti hautazkoa da, erdara ez; nik
ezin dut espainola ez jakin, euskara bai. Hemen beharrezko, sustatuta,
motibatuta, plangintza on batekin dagoen mintzaira bakarra erdara da.<br />
<br />
Ez, ez dago, ez ta izanen ere, Fishmanek eskatzen zuen akordio
politikoa. Suntsitu nahi zaituenarekin nekez lortuko da. Baina hau
guztia aspaldidanik dakigu, edo jakin behar bederen.<br />
<br />
Analisi zuzena egindakoan bakarrik ekin diezaiokegu gaiari behar den
bezala, botere esparru txikietatik (Jaurlaritza) eta, ongi diozun bezala
herrietatik: "Herri egiturak eta erakundeak dituelako eta, neurri
txikiagoan edo handiagoan, herri egitura eta erakunde horien aginpidea
ere hiztun komunitatearen kideengan dagoelako."<br />
<br />
Aipatu bezala luze joko luke dena azaltzea eta, gainera, azken
honetan zioaren diagnosi interesgarria egin duena (barne begira gehiago,
kanpora baino) Jon Sarasua izan da bere Hiztunpolisarekin.
Liburu honek ez badu eztabaida pizten…<br />
<br />
Lehenbailehen senda zaitezen desiran (zu bezalako langileak behar baititu euskarak) har ezazu nere besarkada beroa.<br />
<br />
<b>(JUAN CARLOS ETXEGOIEN JUANARENA "XAMAR" irakaslea eta euskararen
historiari buruzko erreferentziazko hainbat libururen egilea da)</b><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Aro berri bat bere protagonisten bila</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-05-11 / 15:46 / Jone M. Hernández García<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_JoneMirenHernandez.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
Gogoan dut 80. hamarkadaren bukaeran, unibertsitatera iritsi nintzean,
bertan ikasketa guztiak euskaraz egiteko aukera ez egoteak sortu zidan
harridura. Orduan, euskalduntzen ari nintzen eta ametsa nuen
unibertsitatean noizbait euskaraz egiteko aukera izatea. Ametsa erdizka
bete nuen, izan ere, burutu nuen bigarren lizentziaturaren kurtso pare
bat euskaraz egitea lortu nuen. Nire ikaskide batzuk ez zuten aukera
hori izan eta protesta eta aldarrikapenak egin bazituzten ere, ez ziren
iritsi unibertsitatea euskaraz ezagutzera. Eskolan euskaldundutako
lehenego gazteak ziren eta ordurako zentzugabekeria zirudien ikasketa
guztiak euskaraz eginda <i>azken</i> urratsak gazteleraz eman behar
izatea. Egoera azaltzeko erabiltzen ziren argudioak zentzua zuten,
agian, testuinguru zehatz horretan, gizarte arlo ezberdinetan abian zen
euskalduntze prozesua burutu gabe zegoelako oraindik unibertsitatean:
irakasle euskaldun falta, materialaren gabezia, etabar.<br />
<br />
Hamarkada pare bat beranduago ni neuk, urtero, jasotzen ditut
euskaraz institututik datozen ikasle euskaldunak. Unibertsitateko
euskalduntze prozesua amaitutzat ez badut ematen ere, aurrerapauso
nabarmenak antzematen direla iruditzen zait. Halere, ikasleak
euskaldunak izateko aukera emateaz gain, profesional eta langile
euskaldunak izaten ere lagundu behar diegula iruditzen zait, eta
horretan lan handia dago oraindik. Norbaiti irudituko zaio ikasle
izatetik profesionala izatera dagoen jauzia ñabardura txiki bat dela,
baina nire ustez koska nimiño horretan elementu garrantzitsu asko daude.<br />
<br />
Koska horretan, gainera, eztabaidarako elementu ugari ikusten ditut,
etorkizunari begira landu beharrekoak, baina momentuz, pausu bat atzera
eman beharko dugu, Patxi Saezek idatzitako artikuluan ondo islatzen den
moduan, oraindik beste fase batean gaudelako. Eztabaida hasi baino ez da
egin eta nire aldetik, Saezek egindako ekarpena osatu asmoz edo, bide
horretan beste harri koskor bat jarri nahiko nuke, hausnarketak jarrai
dezan. Besterik ez. Hori dela eta, Saezek irudikatutako hizkuntz
politikarako norabide horrek eragindako zalantzak plazaratu nahiko
nituzke ondoren aipatzen diren hiru elementuren bidez. Hirurak egungo
euskararen egoera ulertzeko baliagarriak direla uste dut, eta horregatik
norabide berri horretan kontuan hartzekoak direla deritzot.<br />
<br />
<br />
<h3>
<b>1.- Euskara eta gure kultura emozionala</b></h3>
<br />
Beste nonbait aipatu izan dudan moduan, nago euskararen pizkundearen oinarrian hizkuntzak <i>gure</i>
kultura emozionalarekin duen loturan egongo litzatekeela. Pragmatismoak
eta kultura ekintzaileak protagonismoa izan badute ere, jarrera hauen
azpian euskal hiztunak (eta hiztun ez zirenak) hizkuntzarekin izandako
lotura identitarioa topatu daiteke, bihotza eta emozioak erdigunea
betez. Beste gauza bat da horiek publikoki agertu diren ala ez, edo,
horien kudeaketa hiztun zehatz batzuen eskuetan geratu diren (emakumeen
eskuetan esate baterako, euskararen transmisore gisa).<br />
<br />
Kultura emozional hori ikastolen sorreran aurkitzen dugu inon baino
argiago, eta orokorrean diktadura zein trantsizio garaian emandako
ekimen ezberdinetan puri-purian topatu daitekeela uste dut. Garai luze
eta gogor horretan sortutako proiektuak euskararen kultura emozional
jakin baten ikurtzat jo ditzakegu: ikastolak aipatu ditugu, baina hor
dago ere euskal musika. Baliabide urriak zeuden garaian bihotzak,
balioak, sormena, sentimenduak, … edozein traba gainditzeko gai ziren.
Geroago legeak, erakundeak, plangintza, edo normalizazioa bezalako
hiztegia garatzen joan zen eta planteamendu zein ikuspegi berri bat
nagusitu zen.<br />
<br />
Lehenengoz aipatutako kultura emozionala kultur eta hezkuntza
arloarekin lotuta zegoen bitartean, bigarren fasean garatzen ari zen
terminologia edo diskurtso berria politika eta instituzioekin
identifikatu daiteke (euskara zerbitzuekin esate baterako). Neutroa izan
nahian arrazoiari (planak, adierazleak, portzentaiak…) eman zitzaion
protagonismoa. Baina ez hori bakarrik, askotan dikurtsoak oso modu
abstraktoan plazaratu dira. Zaila izan da euskararen gaineako irudiak
zein diskurtsoak egunerokotasunera jaistea eta gertuko eremuan kokatzea:
tokian tokiko errealitatetik, testuinguru bakoitzaren errealitatetik,
bertan dauden indarguneak garatuz eta egon daitezkeen ahulguneak
aztertuz. Ikastolen sorreraren garaia atzean geratu zen.<br />
<br />
Egun, zer geratzen da kultura emozional horretatik? Euskararen
inguruan egiten diren festa erraldoiak (Kilometroak, Herri Urrats,
Korrika….) eta BEC. Festa eta euskara. Talde handia, komunitatea,
babesa. Egun pasa, kontsumoa, aldarrikapena. “Selfiak“, argazki asko,
agerpen mediatikoak eta sare sozialak.<br />
<br />
Horrek egiten gaitu egun euskaldun eta mundu globalizatuaren kide.<br />
<br />
<br />
<h3>
<b>2.- Euskara eta haurren unibertso paregabea</b></h3>
<br />
Helduok gauza serioetan ibiltzen gara, oso lanpetuta eta
estresatuta. Guk aldatu ezin duguna hurrengo belaunaldiek egingo dute.
Ume eta haur euskaldunak nahi ditugu, baina beste gauza asko ere izan
behar dute, besteak beste futbol izarrak (mutilak) eta abeslari edo
modelo arrakastatsuak (neskak).<br />
<br />
Eta oso adibide gutxi kenduta, ez futbol izarrek ezta modelo
arrakastatsuek, ez dira euskaldunak eta ez dute asmorik euskaren alde
egiteko. Horregatik umeak txikiak diren bitartean euskarazko eremuetan
murgiltzen ditugu euskal kantuz eta irribarrez blai egin daitezen, baina
hazten doazen heinean, gauzak <i>serio</i> jartzen direnean, ereduak, unibertsoak eta hizkuntzak beste batzuk dira.<br />
<br />
Konturatzerako ume edo nerabe horietako askok euskara <i>erdi galdua</i>
izango dute eta hasiko gara pentsatzen, belaunaldi honetan lortu ez
duguna agian hurrengo belaunaldiak lortuko duela. Umeak
euskalduntzearekin (euskaradun egitearekin) konformatu gara. Bide batez,
euskara <i>umetu</i> dugu. Eta hori aurrerapauso garrantzitsua izan daiteke, baina soka motza duena.<br />
<br />
Emakume eta gizonen arteko berdintasunaz ari nintzela ezagun batekin, (gizonezko batek) zera esan zidan: <i>baina neskak jada futbolean ari dira, ezta? Zer gehiago behar da?</i> Bai, futbola <i>feminizatu</i>
dela entzungo dugu, baina zein dira horrek eragin dituen aldaketak?
Ezta bat bera ere. Izan ere, munduan zehar dauden txapelketa nagusi
guzti-guztiak gizonezkoenak bakarrik dira. Emakumeak futbolean sartu
badira ere, futbolaren mundua ez da ezertan aldatu. Ezertan. Futbol
serioa gizonezkoena da.<br />
<br />
Umeak euskaldundu ditugu, baina zer aldatu da gure hizkuntz eta
kultur unibertsoan? Agian futbolean genero berdintasuna baino gehiago,
baina hala ere oso gutxi.<br />
<br />
<br />
<h3>
<b>3.- Lan mundua eta gizarte egitura</b></h3>
<br />
Aipatua geratu da. Gure belaunaldiko batzuk gazte ginela
euskaldundu ginen. Askorentzat bizimodu bat bilakatu zen euskalduntze
prozesua. Gozamena askotan eta tarteka une gogor batzuk ere (motibazioa
batzuetan jaisten zelako), baina sinetsita egin genuen euskalduna ez
zela jaio egiten, egin egiten zela baizik. Bidea intentsua izan zen eta
horrek eman zigun aukera bizipen horiek barruraino sartzeko eta
hizkuntzarekin bat egiteko. Gehienetan guztiz esperientziazkoa eta
emozionala izan zen. <i>Euskalhaldundu</i> ginen. Kasu askotan bitarteko gutxirekin eta testuinguru epel batean.<br />
<br />
Eta gure testuingurua aldatu genuen, erdaldun izatetik euskaldun
izatera. Eta guraso bilakatu garenok haur euskaldunak hezten ari gara.
Bizitzak guretzako aurreikusita zuen patua eraldatu egin genuen.<br />
<br />
Batzuk uste izan genuen gauza bera gertatuko zela bizitzako beste
esparru batzuekin. Esate baterako, emakume eta berdintasunaren aldekoa
izanda, unibertsitatera iristeko aukera iraultzailea iruditu zitzaidan,
ez nire amonak, ez nire amak ez baitzuten horrelako aukerarik izan.
Horrela nire adineko neska guztiak hezkuntza sisteman txertatu ginen eta
gutako asko eta askok goi mailako ikasketak burutu genituen.<br />
<br />
Aldaketa horrek lan mudurako sarbidea irekiko zigulakoan nintzen, titulua nahikoa izango zela.<br />
<br />
Ba ez! Denborarekin eta egoera barrutik ezagututa (hau da lan
munduaren egoera ezagututa) segituan konturatu nintzen emakumeak lan
mundura iristeak ezer gutxi aldatuko zuela, lan munduak berak emakumeak
jasotzeko aldaketarik ez bazuen egiten. Eta hori da gertatu dena, lan
mundua antolatzen eta arautzen duen sistema ez dela aldatu. Horregatik
langabezia tasa igotzen denean edota emakumeak ama bilakatzen direnen
kanporatuak izaten dira. Lan munduak eta genero sistemak kanporatzen
ditu.<br />
<br />
Zer gertatzen ari da euskararekin? Eta zer gertatuko da hurrengo
belaunaldi euskaldunekin? Zer gertatuko da, zehazki, lan munduan sartzen
diren ikasle euskaldun belaunaldi berriekin?<br />
<br />
Argi dago urte hauetan lan munduari begira jartzeko oinarriak jarri
direla, gurasoek euskara aukeratu dutelako euren seme-alabentzako.
Horrek presioa suposa dezake, baina agerian da lan munduan ez dela
inongo aldaketarik egin hizkuntz aldaketa gauzatu ahal izateko (esate
baterako hezkuntzak bere momentuan egin zuen moduan), kontrakoa aldiz.
Emakumeen kasuarekin alderatu daiteke egoera: emakumeak formatu egiten
dira, baina gero gizarte aldaketak ez dio formazio horri lekua
eskaintzen.<br />
<br />
Hizkuntzaren kasuan, ez da soilik euskara kontuan hartzea, berau
garatzeko egin beharreko moldaketa eta aldaketei ere lekua egin behar
zaie. Eta horretarako, lan mundua euskalduntzeko, beharrezkoak direnak
zeintzuk diren jakitea zaila da: baliabideak, harremanen konfigurazio
berria, material berriak, enpresetako dinamika berriak,… Ia guztia dago
egin gabe. Dena dela, horretarako lehengai nagusia badugu: gazte
euskaradunak.<br />
<br />
Gazte horiek profesional edo langile euskaldunak izateko prestatu
behar dira. Euskara lantresna izan behar dute. Erabileraz haratago lana
euskaraz egingo dutela barneratu behar dute (beste hizkuntza batzuk ere
lagun izango dituztela jakinda). Bestela euskararen alde ahalegin
handiak egiteko prest ez daudenak beti izango dute aitzaki on bat
euskararen garapena moteltzeko: gazteek ez omen dute –eskolatik kanpo-
euskara erabiltzen. Orduan zertarako bultzatu euskara ondorengo
urratsetan alegia, lan munduan-?<br />
<br />
Aro berri baten gaude murgilduta aspalditik. Baina gutxi hitz egiten
da gizarte aldaketaz. Eztabaida edo hausnarketa horri heltzen ez zaion
bitartean, denak nostalgiaren itxura izango du: beste garai batean
entzundako diskurtsoak eta leloak, aldiro-aldiro, makillatuta, behin eta
berriro bueltan.<br />
<br />
Lan munduaren inguruan eztabaidatzen hastea aro berri bati ekiteko
modu bat izan daiteke, gizarte aldaketa nagusienetarikoak hor ernaltzen
direlako. 60. hamarkadatik aurrera, euskararen egoerak aldaketa
ikaragarriak ezagutu zituen, eta horrek eszenatoki berriak ondorioztatu
zituen. Eraldaketa hori, neurri handi batean, hezkuntzan emandako
aldaketaren ondorioa izan zen. Aro berri honetan protagonista berriak
behar dira, prest al dago lan mundua erronka horri aurre egiteko? <br />
<br />
<b>(JONE M. HERNÁNDEZ GARCÍA antropologoa eta Euskal Herriko Unibertsitateko irakaslea da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<span style="font-size: large;"><b>Euskalgintzaren 3. pizkundea nork piztuko du?</b></span><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-05-13 / 17:06 / Patxi Alaña<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_PatxiAlana.png" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Patxi,
Zuk bidalitako artikuluari buruz iritzia emango nizula esan nizun eta gauza askotan ados nago:<br />
<br />
<ul>
<li>Arlo sozioekonomikoa arlo nagusienetakoa da</li>
<li>Ziurtagiri hiperrindartsua behar da</li>
<li>Hori erabat zabaldu behar da gizarte osora</li>
</ul>
<br />
Beste gauza asko ere bai:<br />
<br />
<ul>
<li>Adostasun politikoa, estrategia bateratzea, jaiotza politika, ingurune euskaldunen indartze sozioekonomikoa...</li>
</ul>
<br />
Orain urte bat bidalitako eta zuek argitaratuko artikulu <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1403520719">honetan</a> horiei buruz hitz egin nuen. Zure gaiarekin lotuta beheko zati hauek kopiatu ditut, hemen behean, gogoratzeko.<br />
<br />
Arazoa da nola jarri abian ganorazko hizkuntza politika. Eusko Ikaskuntzara honekin batera atxikita duzun <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/dokumentuak/2015/Euskararen_Biltzar_proposamena.pdf">proposamena</a>
bidali genuen eta hitz egin dugu baina hor geldirik dago. Kontseiluan
ere proposatu genuen 2. Euskararen Unibertsio bat ea ziklo berri bati
hasiera ematen genion, plan estrategiko berria aztertu zutenean baina ez
genuen ezer atera. Euskalgintzaren 3. pizkundea nork piztuko du??????<br />
<br />
HPS eta Kontseilua errezeta zaharrekin dabiltzan bidartean, txarto
gabiltza. Agian beste batzuek antolatu beharko dugu Euskararen
Unibertsioa 2. Prest bazaude bagara bi.<br />
<br />
Agian, handi mandi batzuek idazki bat plazaratu beharko lukete: ASKI
DA, HIZKUNTZA POLITIKO BERRIA ELKARLANEAN BEHAR DUGU, ea bazterrak
inarrosten hasten ditugun. Txarto gabiltza, zuk eta Eustatek diozuen
euskaldun erdia ez dira euskaldunak, euskalgungaiak izaten jarraitzen
dute, eguneroko praxian euskaradun bihurtzen ez diren bitartean.<br />
<br />
<i>
<b>
</b><b><br />
b) Estrategia berrirako gakoetako batzuk </b></i><br />
<i><b> </b><br />
<u>
</u><u>Erabileraren ziurtagiri bakarra.</u> Bai <i>Euskarari</i> ziurtagiria egonda, <i>Bikain</i>
ziurtagiria sortzea ez zen erabaki egokia izan. Ziurtagiri bakarra
behar dugu, oraingo Bai Euskararik eta administrazioek (Jaurlaritza,
Nafarroako Gobernua eta EEP) kudeatuta eta Euskal Herri osorako.
Ziurtagiri bakar horrek bi maila egiaztatu beharko lituzke: batetik
zerbitzua euskaraz ematen dela ziurtatzea eta, bestetik, zerbitzua eta
lana geure hizkuntzan egiten dela. Ziurtagiri hori doakoa izateaz gain,
lehenengo mailakoa eremu guztietara zabaldu beharko genuke: udalak,
aldundi eta gobernuetako sailak, enpresa publikoak, ikastetxeak,
elkarteak, kirol jarduerak, dirulaguntzak jasotzen dituzten eta
administrazioetako hornitzaileak diren enpresa eta erakunde guztiak...
Bestetik, administrazio atal askotan, ingurune euskaldunetan eta hainbat
sektoretan, arnasguneak sortzeko, bigarren maila zabaldu beharko
litzateke. </i><br />
<i><br />
<u>
</u><u>Lurralde politika.</u> Herrialdeetako hiriburuak eta
eskualdeetako hiri nagusiak historikoki erdalduntze prozesuaren
indarguneak izan dira. Azken urteotan, inbertsio gehienak hiriburuetan
egin direnez, metropolizazio prozesua areagotu da, euskara gehiago
zokoratuz eta ingurune euskaldunen arnasguneak desegituratuz, baliabide
eta proiektu berririk ez edukitzeagatik. Mondragon Taldearen
deszentzalizazio ikuspegiari esker (lantegiak, unibertsitatea… eskualde
desberdinetan kokatuz) prozesu hau nolabait leundu da. Roberto Manjonek
dioen moduan, lurralde politika hizkuntz politikaren eragile nagusia da
eta, zoritxarrez, erabat kontra dugu, AHT esaterako. Lurralde politika
errotik aldatu behar dugu eta egitura eta enpresa berriak ingurune
euskaldunetan kokatu behar dira, euskara normalizatu nahi badugu. Beste
adibide bat: gure herri txiki askotan, 20-30 etxebizitza berri egin,
herritik kanpoko jendea etorri eta giroa erabat erdalduntzen da.
Horrelako gauzak zaindu behar ditugu erdaldunak integratzeko dugun
gaitasuna baxu-baxua delako.<br /> </i><br />
<i>(...)</i><br />
<i><br />
<u>
</u><u>Arlo sozio-ekonomikoa.</u> Enpresetan, merkataritzan eta
zerbitzuetan euskaraz bizitzeko, Ibarretxeren garaiko Jaurlaritzak
urrats handia eman zuen: Hizkuntz Eskubideen Dekretua. Lehenengo aldiz,
enpresa handiei kontsumitzaileen eskubideak bermatzeko ibilbide orria
jarri zitzaien: eskubideak eta epeak zehaztu, isunak aurreikusi.
Zoritxarrez ondoren isunak kendu egin ziren eta, horrekin, Dekretuak
balio handia galdu zuen. Gainera, dekretua ez da erabiltzen
establezimendu berriei hizkuntza eskakizunak ezartzeko ere, beste lege
eta arauak exijitzen zaizkien moduan. Dekretu hau bere osotasunean
berreskuratzea ezinbestekoa da eta horrekin batera, gauza gehiago egin
daitezke euskara alor honetan bultzatzeko: administrazioek eta enpresek
beren hornitzaileei eskakizunak egitea, enpresak sortzean hasierako
doako hizkuntz laguntza eskaintzea, hizkuntz eskubideak bermatzen
dituzten enpresei zergak murriztea… </i><br />
<i><br />
</i><i>Horrez gain, gune euskaldunak ekonomikoki indartu behar
ditugu: administrazioaren zerbitzu batzuk hor kokatut negozio
maileguetan baldintza hobeak eskaini, enpresa euskaldunak kokatzeko
eraikin eskaintza egin… Azkenik, elkargo profesionalek, enpresari
elkarteek eta sindikatuek ere zeresan handia dute gai honetan baina
egindako urratsak apalegiak izan dira. Denak zuzenean inplikatzeko
prozesu bat zabalduko beharko litzateke.</i><br />
<br />
<b>(PATXI ALAÑA ARRINDA Iberba Hizkuntza Zerbitzuko arduraduna da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Etorkizun-ikuspegiaren aldetik ilunaldi moduko batean gaude</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-05-19 / 21:54 / Jon Sarasua<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_JonSarasua175.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
Zure artikuluaz iruzkin labur batzuk, eskematikoki:<br />
<br />
<ul>
<li>Atsegin dut artikuluaren indarra, eta lehentasun-ariketa egiteko deia. Idazki argia da, eta eragilea.</li>
<li>Euskararen biziberritzean etorkizun-ikuspegiaren aldetik ilunaldi
moduko batean gaudela iruditzen zait, eta estrategiak
etorkizun-ikuspegiaren alaba direnez, estrategien mailan ere lausoaldian
gaudela. Trazo txikian gauza asko esaten da, baina trazo handian
hurrengo pausuak zein diren ikusteko gaitasun falta moduko bat ikusten
da euskalgileen pelotoian. Badut konfiantzatxoa, hala ere, horretarako
zumitzak bilduko ditugula. Zorriak ikustetik elefantea ikustera pasa
behar dugula diozu. Ados nago. Beldur naiz, ordea, elefanteaz gain
jirafa, zebra, lehoia, orangutana eta beste batzuk ere ba ote diren zoo
honetan. Arlo sozioekonomikoa elefante handi zaigu, baina beste desafio
batzuk ere hor dabiltza lau hanketan. Baten garrantzia nabarmendu
dezakegu besteak gutxietsi gabe, eta fauna honi jaten batera eman
beharko diogula ahaztu gabe. Gogoan izango duzula pentsatzen dut, baina
ohar hori eranstea ez legoke soberan.</li>
<li>Diru pizgarriena aukera egokia iruditzen zait. Ona litzateke aukera
horren ahalbideak esploratzea, eragile mota guztiekin. Ideia horren
garapenari temati eustera animatzen zaitut. Bestetik, komeni da aipatzea
enpresen euskalduntzeak dirua baino gehiago eskatzen duela. Duela
hamabost urte hasierako kooperatibetan lan horretan jardutea tokatu
zitzaidan apur batean; gaiaren konplexutasunaz jabetzeko adina.
Motibazioak usaintzea, erritmoetan asmatzea, erresistentziak kudeatzea,
espektatibak doitzea, erretzeak saihestea, neke-kontuei antzematea,
ezagutza, erabilera, kanpo eskari makala, eleaniztasunaren
konplikazioa... ez da "esan eta egin", asko jakin behar da, eta hala ere
ez da beti asmatzen. Nora noa honekin: hamabost-hogei urteotan
esperientzia dexentea pilatu da enpresetako euskara-planetan. Eta plan
horiek garatzeko teknikari bataloi bat formatu da. Teknikari batailoi
hori (gai honetan ari diren aholkularitza-enpresa eskukada batean ari
dena) euskalgintzaren armada koxkorrean batailoi garrantzitsuenetako bat
da. Pilatutako esperientzia horrek eta giza-baliabideen multzo horrek
ematen digu bermetxo bat hurrengo pausuak "asmoz adina jakitez" emateko.
Diru pizgarrien bidea sortzeaz gainera, hamar-hamabost urterako plana
diseina litzateke, enpresen euskalduntzean nora eta nola iritsi nahi
dugun mailakatzeko. </li>
</ul>
<br />
Bi kontu horiexek sortu dizkit zure artikuluaren irakurketak.
Ezertarako balio badizute, ondo, eta bestela, segiko dugu hurrengo
batean.<br />
<br />
<b>(JON SARASUA MARITXALAR Mondragon Unibertsitateko Humanitate eta Hezkuntza Zientzien Fakultateko irakaslea da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Ez dute inoiz utziko euskarak lehentasuna izatea</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-05-25 / 16:22 / Pako Aristi<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_PakoAristi.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Patxi, asko gustatu zait zure testua, diagnostikoa egokia iruditzen
zait, zorrotza, abiapuntu gisa balio handikoa. Hiru jakintza daude herri
batek bere egoera alda dezan: historia, ulertzeko nola iritsi garen
egoera honetara; diagnostikoa, gure egoera zehatz-mehatz zein den
jakiteko; eta estrategia politikoa, gauzak eraldatzeko. Eta zuk ongi
diozun bezala, gizatalde batek gauzak aldatu nahi dituenean, beti
agertzen da beste gizatalde bat gauzak bere horretan mantendu nahi
dituena, hor sortzen da talka, gatazka. Gatazka hori funtsezko bizikizun
bilakatzen da horrela gizarte baten bihotzean, eta gehiago gizatalde
batek bestea menderatzen duenean, gurean gertatzen den bezala.
Euskararen aldeko legeak eta ekimenak goiko botere batek baliogabetzen
dituenean… hori da menderakuntza detektatzeko tresnarik onena.<br />
<br />
Bukatzeko, ipiniko dizut testu bat, hitzaldietan erabiltzea gustatzen
zaidana. Pau Vidal filologo kataluniarrak esana da, Berria egunkariko
elkarrizketa batean, ea Katalunian hizkuntza eta estatuaren eztabaida
nola dagoen galdeturik:<br />
<br />
"Izpiritu zientifikoak behartzen zaitu gauzak objektibotasunez
esatera. Legeak aldatzeaz ari naizenean, noski, pentsatzen ari naiz
estatu berri batean. Espainiakoarekin ezinezkoa da akordioa. Ahalegina
egin da, eta oso ameslaria edo hipokrita izan behar da pentsatzeko
espainiarraren gisako nazionalismo hegemoniko baztertzaile batekin
akordioa lor daitekeela indar harremanak aldatzea ahalbidetuko luketen
legeak egiteko. Sinpleago esan liteke: Espainiako estatuak ez du inoiz
utziko Katalunian katalanak, Euskal Herrian euskarak edo Galizian
galegoak lehentasuna izatea gazteleraren gainetik. Legea soilik aldatu
liteke estatu berri batetik. Hizkuntzak, bizirik irauteko, beharrezkoa
du estatu bat. Hori ez da unibertsala, baina Espainiako estatuan hala
da".<br />
<br />
Zorionak testuagatik, eta animo zure bizitzako egoera berezi honetan!!!!<br />
<br />
<b>(PAKO ARISTI URTUZAGA idazlea da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Euskararen minbizia: euskaldun gehienak erdaltzaleak dira</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-05-26 / 12:37 / Juan Inazio Hartsuaga<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_JuanInazioHartsuaga.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Euskararen egoerari buruz idatzi ditudanak ikusiak badituk, jakingo duk
nire oinarrizko kezka euskaltzaletasuna dela. Gure aurrekoek eraiki
zituzten mitoek fin zarraitek lanean eta gaurdaino arrakasta handi
samarrez lortu ditek ezkutatzea gure drama eta gaitz nagusia: euskaldun
gehienak ez dituk euskaltzaleak; euskaldun gehienak erdaltzaleak dituk.
Elebakartasunak zekarren ezinbesteko euskaltzaletasuna amaitu denean,
hautazko euskaltzaletasunaren aulezia azaldu duk argi eta garbi
(Axularrek jada aipatzen zuena, bide batez), mitoek itsututa bizi ez
garenon begietan bai behinik behin.<br />
<br />
Oinarri-oinarrizko gaitz horri heldu gabe, gainerako lanetan saiatzen
garen artean, sendotasunik gabeko obrak osatuko ditiagu ezin bestean.
Sarritan erabili ohi dudan metafora berriro aipatuz, bizkotxo trinko bat
egin beharrean, soufflé harroa egiten ari gareneko inpresioa ezin diat
burutik kendu. Eta badakik zer gertatzen zaion souffleari: Orratz alu
batez ziztatu eta kitto haren trinkotasunik gabeko handitasuna. Putza
besterik ez zela erakutsiko ziguk berehala.<br />
<br />
Azken garaiotan, disimulurik gabe eta "gure" erakundeetatik zabaltzen
ari diren mezu subliminalek erakusten dutenez, posible duk eta areago,
ohiko duk euskaldun jator petoa izatea erabat edo nagusiki erdaraz
jardunez. Tesi mardula egin zitekek euskaldunen erdaltzaletasunaren
zergatiak eta nondik-norakoak aztertzen. Mardula, interesgarria eta
premia-larrizkoa, gertatzen ari zaiguna ulertzeko. Halere, -aipatzen
nituen mitoen indarraren erakusgarri, nonbait,- ez duk horrelakorik
inoiz egin, aspaldian euskal filologo eta soziolinguista ugari gure
artean bizi den arren.<br />
<br />
Erraiak minbiziak janda ditudala baneki, ez nindukek sobera luzatuko
eztabaidan, buruko minerako parazetamol ala ibuprofeno, zer komeni
zaidan gehiago. Minbizia nola gelditu izango zuke nire lehentasuna.
Lehentasuna eta, areago, kezka bakarra.<br />
<br />
Sentitzen diat, agian hik espero huen kritika egiten ez diodalako
hire lanari. Eta benetan esaten diat sentitzen dudala, badakitelako
zenbat gogoeta ordu eskatzen dituen egin duan bezalako lan bat
prestatzeak. Baina bazekiat hik ere, neronek bezala, iritzi zintzoa
estimatuko duala beste ezeren gainetik, eta hori eskaini diat, ahal izan
dudan modurik egokienean. Izan ondo eta eutsi goiari.<br />
<br />
<b>(JUAN INAZIO HARTSUAGA URANGA antropologoa da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Erdatzaletasunaren iturriak</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-05-26 / 14:58 / Patxi Saez Beloki<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_PatxiSaez150.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Kaixo, Juan Inazio:<br />
<br />
Hire hausnarketa ez zegok nire artikuluaren tesietatik oso apartean.
Hain zuzen ere, euskaltzaletasunarekin azaltzen duan oinarrizko kezka
horrek lotura zuzena dik artikuluan aipatutako datu honekin: <i>«EAEn,
30 urtetik beherako gazte euskaldunei dagokienez, hamarretik ia sei
(%58) euskaldun berriak dira, alegia, bigarren hizkuntza euskara dute».</i><br />
<br />
Euskara bigarren hizkuntza duten herritarrek, neurri handiagoan edo
txikiagoan, erraztasun handiagoa diate beren burua erdaraz azaltzeko,
erdaraz bizitzeko. Nork bere izana erraztasun handiena duen hizkuntzan
garatzen dik. Gure bakarrizketak eta gogoetak nekez garatzen dizkiagu
gure bigarren hizkuntzan. Horretarako erraztasun handieneko hizkuntza
erabiltzen diagu gure baitako elkarrizketak eta bizikizunak eraikitzeko.
Hain zuzen ere, geure nortasuna eraikitzeko hizkuntza hori, normalean,
gure ama-hizkuntza edo lehen hizkuntza izan ohi duk.<br />
<br />
Beraz, euskaldun erdaltzaleez osatutako gizartearen hizkuntza joerari buruz, badiagu hor zer hausnartua.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Gaztelaniaz bizitzea da eguneroko errealitatea</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-05-28 / 17:34 / Rober Gutierrez<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_RoberGutierrez.png" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Zure artikuluan pasarte ugari azpimarratu ditut. Iritzi batzuei ñabardurak erantsiko nizkieke. Esate baterako:
<i> </i><br />
<br />
<i>"Euskarazko eskolak aho-idatzizko gaitasun betea duten lehendabiziko hiztun osoen belaunaldiak eman ditu…"</i>. Noski, hezkuntza sistemari aitortu behar zaio azken urte hauetan egindakoa. Baina… Horretaz ere <a href="http://www.baieuskarari.eus/eu/bloga/2013/12/18/euskara-gasteiz-eleanitzean">idatzi nuen</a>:
"Hezkuntza sistemaren ekarpenaren ondorioz, (gasteizko) gaztetxo
horientzat guztientzat, euskara ez da arrotza, euskaraz aritzeko
gaitasuna badute, eta ez da gutxi, baina hortik hizkuntza
erabilera-ohiturak errotik aldatzeko urratsa egiteko funtsezkoa izango
da alor eta estamentu guztiak inplikatzea, bai eta hauen arteko
koordinazioa, elkarlana eta osagarritasuna ere". Benetan eskolak
(bakarrik) euskalduntzen al du? Hori aberasteko, ikus <a href="http://www.hikhasi.eus/fitx/fitxategiaJeitsi.php?id=503&emota=1&dok_id=1313">HEMEN</a> edo, baita, <a href="http://www.ehige.eus/ikasle-euskaldun-eleaniztunak-sortzen-proposamenaren-bideoa/">HEMEN</a> ere, etab.<br />
<br />
<i>"Sekula baino hiztun gehiago ditu baina erabileran herren egiten du…"</i>.
Lehen aipatu dizudan artikuluan ere esana nuen: “Gasteizko gaztetxo
gehienentzat gaztelaniaz bizitzea da eguneroko errealitatea, normala
dena. Esfortzu apartekoa egin behar dute gaztelera ez den hizkuntza bat
erabiltzeko, eta horretarako motibazio berezirik ez badute, ez dute
erabiliko”. Pertsonak eta ESPAZIOAK euskaldundu behar dira. Hizkuntzaren
erabilerarako ezinbestekoa da espazioak irabaztea eta horren garrantzia
azpimarratu ohi da behin eta berriz.<br />
<br />
<i>“Lan mundua irabazi beharra dago euskararentzat”</i>. Ados. Zuk diozun bezala, <i>“lan munduko eragile guztiak ere artikulatu behar dira euskararen norabidean jartzeko…”</i>. Azken urteotan lan handia egiten ari da alor horretan eragiteari begira. <a href="http://www.baieuskarari.eus/eu/bloga/2013/06/10/lan-mundua-euskalduntzeko-konferentzia-lme_konferentzia">Lan Mundua euskalduntzeko konferentzia</a>
nabarmenduko nuke eta ondoren egiten ari den lan guztia. Enpresariekin,
sindikatuekin, kontsumitzaileen elkarteekin zein administrazioko
ordezkariekin hitz egin da egoeraren gainean. Lan mundua euskalduntzeko
ezinbestekoak diren neurrien inguruan aritu gara eragile horiekin
guztiekin:<br />
<br />
<ul>
<li>Normalizaziorako espazioen euskalduntzeak duen garrantziaz</li>
<li>Hizkuntza-politiken eta arauaren funtzioaz</li>
<li>Enpresek eta langileek hartu beharreko konpromisoez eta behar dituzten bitartekoez edota laguntzez</li>
<li>Bezeroek honetan laguntzeko jokatu dezaketen paperaz…</li>
</ul>
<br />
Elkarlana bideratu beharko litzateke baina, zoritxarrez, zailtasunak egon ohi dira hori bideratzeko.<br />
<br />
Espazioak euskalduntzea estrategikoa da hizkuntza batean
normaltasunez bizi ahal izateko. Horregatik, berebiziko garrantzia du
arlo sozioekonomikoaren espazioetan euskarari lekua egiteak. Lanean
ematen dugun denboragatik edota produktu eta zerbitzuen kontsumitzaile
garelako, <a href="http://www.baieuskarari.eus/eu/bloga/2013/07/18/faszinantea">eragina du lan munduak</a> gure bizimoduan eta hizkuntza jardueran.<br />
<br />
<i>"Erraza izan aurretik dena oso zaila da"…</i> horren inguruan neuk ere <a href="http://www.baieuskarari.eus/eu/bloga/2011/07/04/guztia-da-oso-zaila-erraza-izan-aurretik">idatzi nuen</a>. <br />
<br />
…<br />
<br />
Segi bizkor!<br />
<br />
Besarkada bat,<br />
<br />
<b>(ROBER GUTIÉRREZ Bai Euskarari Ziurtagiriaren Elkarteko zuzendaria da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Iruzkinak elefanteari begira</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-05-31 / 10:36 / Iñaki Arruti Landa<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_InakiArruti.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
Lehendabizi, eskerrik asko Patxi, indarrak hartzeagatik eta indarrak
emateagatik, pentsatzeagatik eta pentsarazteagatik ere bai. Badugu
premia.<br />
<br />
Elefantea. Halaxe izendatu duzu lan-mundua. Ez dago gaizki esana,
handia da eta. Handia betetzen digun bizi-denboraren tamainan,
zenbatekotasunean alegia eta handia baita ere, batez ere, betetzen digun
bizi-moduaren nolakotasunean, garrantzian. Oso handia.<br />
<br />
Gauza asko esaten dituzu artikuluan eta ezin denak banan-banan aletu.
Gehienekin bat egiten dut nik ere eta horiek errepikatu ordez, soilik
beste modu batera ikusi ditudanak edo beste galdera batzuetara eraman
nautenak erantsiko dizkizut:<br />
<br />
a) Belaunaldi berrien errauskailu?<br />
<br />
Eskolak euskaldundu duena lan munduak erdaldundu egiten du, diozu.
Bai, baina ez beti eta ez denak. Gazte azpeitiar gehienentzat hala
izango da seguruenik, baina eibartar gutxiagorentzat igual eta basauriar
zenbatentzat?<br />
<br />
Lan-mundura iritsi aurretik, zenbat gazte erretzen zaizkigu bidean? Herriko futbol-taldean, adibidez?<br />
<br />
Ondo dakizun modura, omenaldia egin nahi diozun Fishmanek berak ere,
herri-mailako lan-munduan eragitea irakaskuntzaren ondorengo urrats
modura planteatzen du, baldin eta oinarrizko urratsa (etxeko giroa,
auzo-ingurua eta bizi-esparru komunak, gertuko komunitatea) indartu bada
eta hori indartzeko baldin bada. Nazio-mailako lan-mundua, berriz,
urratsen hurrenkeran azkena da.<br />
<br />
b) Nola egin beharrezkoa (ia) beharrezkoa ez dena?<br />
<br />
Aspaldi iltzatuta geratu zitzaidan <i>Fer que el català sigui útil i necessari és la clau per a la seva normalització efectiva</i>
esaldia. Eta horretan sozio-ekonomiak, elefanteak, duen garrantzia
eztabaida ezina da. Kontua da, zuk diozun modura, nola lortu “útil i
necessari” hori?<br />
<br />
Eta Coca Colari galdetzen badiogu? Edo Microsofti? Igual ez liguke
balioko erantzunak. Merkatu-kontu bat da bai, baina ez da merkatu kontu
bat soilik.<br />
<br />
Gauza delikatua eta garrantzitsua da inondik ere beharraren kontu
hori. Eta, beharra, ideia linguistikoen logikatik, beharretik,
begiratzea komeni zaigu (ez aldian aldiko ideologietatik). Begiratu,
sinetsi eta praktikatu. Txepetxen teoria ezagutzen duenak, badaki
hizkuntzaren normalizazioaren lehendabiziko axioma beharrarena dela.
Arin eta argi, <a href="http://www.berria.eus/paperekoa/1728/012/002/2012-10-06/beharra.htm">Andoni Egañak ere idatzita dauka axioma bera</a>
(Berria, 2012/10/06): “…Batek baino gehiagok esango du herritarrak
«behartzen» ari garela. Nik esango nuke «beharra sortzen» ari garela eta
aldi berean gure beharrak bistan ipintzen. Alde handia dago.”<br />
<br />
c) Diru gehiago, pizgarri?<br />
<br />
Baliabideez hitz egiten duzunean, berriz, pizgarriez eta bereziki
diruaz hitz egiten duzu. Bistan da egun darabilzkigun diruak (eta
legeak…) baino gehiago behar direla euskara lan-munduan txertatzeko
(edozein kopuru [eta lege…], ordea, huskeria litzateke erdarak <i>behartzeko</i> erabilitakoen ondoan), baina ez nuke esango garrantzitsuena, eta batez ere, lehendabizikoa denik.<br />
<br />
Dirua (administrazioak emana ulertzen dut), ziurtagiriekin lotzen
duzu eta agiri horiek euskaraz funtzionatzearekin, goitik behera eta
behetik gora, diozu.<br />
<br />
Iruditzen al zaizu dauzkagun administrazioek enpresei hori eskatzeko
(eta eskaintzeko) tenplean ditugula? Eta sinesgarritasunean? Diruak diru
eta hizkuntza-eskakizunak eskakizun, euskaraz funtzionatzeak oso-oso
administrazio gutxitan funtzionatzen duenean, ezta?<br />
<br />
d) Nola aldatu statusa, statusa aldatu gabe?<br />
<br />
Fishmanen beraren zita mamitsua ekarri duzu zerorrek tamainako
gizarte aldaketek sortzen dituzten erresistentziak deskribatzeko: “Herri
hau euskalduntzen bada, eliteak aldatuko dira. Oraingo eliteek,
lanpostu onak dituztenek, boteredunek, botere hori konpartitu edo galdu
beharko lukete, botere hori gaztelaniaren bidez lortu eta mantentzen
dutelako…”. Ez da nolanahiko esaldia eta ez dut uste Txepetxek dioen <i>Redistribución del poder lingüístico</i> kontzeptuaz ere oso urruti dagoenik.<br />
<br />
Lurralde-eremu honetan berezkoa eta laster 40 urtez ofiziala ere
baden hizkuntza hau ezagutzea lehendakari, ararteko, kontseilari,
zuzendari edota alkate izateko beharrezko jo ez duen eta beharrezko
hartu ez duen hori, deitu elitea nahi baldin baduzu, ikusten duzu
enpresariei statusa aldatzeko eskatzen, berea aldatzeko gorputzik izan
ez duenean?<br />
<br />
e) Anabasa eta sabana <br />
<br />
Antzekoak dirudite, baina norabideak desberdintzen ditu. Ikusi,
ikusten dut elefantea, eta begiratu ere begiratzen diot elefanteari.
Elefanteak, ordea, sabanan eta beste animalia batzuekin batera bizi dira
eta sabana guztiak ere ez dira berdinak. Batzuk anabasa (linguistikoak)
dira eta besteak sabana.<br />
<br />
Ekosistema bakoitzak topatu behar du bere oreka eta horretarako une
eta gune batzuetan txingurriei eman beharko zaie bide eta beste
batzuetan, berriz, elefanteei.<br />
<br />
Edozein kasutan, ekosistemak oreka hori topa dezan, bilatu egin behar
da, dugu, bakarrik ez baitu aurkituko. Gezurra, aurkituko du oreka
berri bat, baina bestelakoa izango da. Eta horretarako, zuk nahi duzun
sabanako bidea egiteko, zuk egin duzun modura, anabasan ateak jo eta
ireki egin behar dira.<br />
<br />
<b>(IÑAKI ARRUTI LANDA Lasarte-Oriako euskara zerbitzuko arduraduna da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Ausartegia litzateke arazo nagusia lan munduan dagoela esatea</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-06-05 / 10:06 / Miren Segurola<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_MirenSegurola.jpeg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Artikuluan esaten diren gauza askorekin erabat ados egon arren,
funtsean, baditut artikulua irakurri eta kopeta zimurrarazten didaten
zalantza batzuk. Eta ez dira nolanahiko zalantzak, artikuluaren teoria
baita zalantzan jartzen dudan lehenengo puntua, eta arazoaren
soluziobidean zehazten den estrategia bigarrena.<br />
<br />
Euskararen normalizazioaren ikuspegitik, lan munduaren inguruan
egiten diren afirmazio askorekin bat egiten dut: “euskaraz biziko bagara
lan mundua euskaldundu behar da”, “gizarteak belaunaldi berriak
euskalduntzeko egindako saiakera guztiak zapuztu egiten ditu lan
munduak”, “lantokian euskara nagusi ez izateak bigarren mailako
hizkuntza bihurtzen du gizartearentzat”...<br />
<br />
Baina zalantzak ditut hori ote den gaur egun euskarak duen
problemarik handiena. Egia da soldataren truke lan egiten dugunok esna
gauden denboraren erdia lanean pasatzen dugula, baina Euskal Herrian
15-65 urte bitarteko biztaleriaren %60,8k egiten du lan, horietatik %20
administrazio publikoan, eta beste ehuneko batek hezkuntza sistema
pribatuan, eta %70ek zerbitzuetan. Oraindik euskal gizartearen %70tik
gora erdaldun elebakarra da, badaude D eredu ikastetxeak non ikasleek
atetik atera bezain pronto gaztelaniaz egiten duten, udalerri euskaldun
askotako arazo bihurtzen ari da guraso euskaldunak gaztelaniaz aritzea
parkean, administrazioa ez da gai bere zerbitzu guztiak euskaraz
eskaintzeko, hedabideen kontsumorako aukeren artean euskararena ez da
%5era ere iristen... Horien guztien jakitun izanda, ausartegia
litzatekeela uste dut arazo nagusia lan munduan dagoela esatea. Agian
ados egon ninteke arazo nagusienetako dela esatearekin.<br />
<br />
Baina arazoaren nagusitasunaren inguruko zalantza izanagatik ere, nik
ere lan munduan eragitea garrantzitsua dela uste dut. Hala ere, beste
hainbat zalantza sortzen zaizkit artikuluak lan mundua euskalduntzeko
planteatzen duen estrategiaren inguruan. Ez dut uste lan mundua
euskalduntzeko estrategia egokiena enpresei pizgarri ekonomikoak ematea
denik. Eta ez estrategia desegokia bakarrik, estrategia hori
gizartearentzat justua ez litzatekeela izango esatera ere ausartuko
naiz. Gaur gaurkoz, herritarrek bertako hizkuntza ikasteko ordaindu
egin behar dutenean, administrazioek ez dutelako nahikoa bitartekorik
jartzen euskararen lurraldean bertan herritar guztiak euskaldun izateko,
herritar ororen eskubidea izan arren.<br />
<br />
Gainera, uste dut administrazioak badituela bestelako baliabide
batzuk, bertako lantokiak euskaraz funtzionatzen jartzeko. Zalantza
dudana da, ba ote dagoen nahikoa borondate enpresa edo industria sareari
erantzukizun horiek jartzeko. Zergatik bestela sustatzen dira bi
ziurtagiri enpresa eta erakundeentzako, bata kalitatearen A ziurtagiria,
eta beste bat Bikain ziurtagiria, euskara gaitasunari dagokiona? Ez al
litzateke dezente eraginkorragoa Euskal Herrian kalitatearen ziurtagiria
eskuratu nahi duen edonori euskara ezinbesteko baldintza bezala
jartzea? Ez al lituzke horrek testuan aipatzen diren ziurtagirien datuak
eraldatuko? Ez al luke enpresa askotan euskalduntzea bizkortuko?<br />
<br />
Beste bidea administrazioak egiten dituen lege edo arauena litzake,
nik uste dut lan munduan urrats asko egin daitezkeela. Zer izango
litzateke kontsumitzaileen legea bera betearazteko neurriak jarriko
balituzte? Edo administrazioak berak egiten dituen kontratazioetan
enpresei hizkuntza exigentziak jarriko balizkie beti?<br />
<br />
Ziurrenik estrategia ezberdinak erabilita ere lan handia egin beharko
dugu lan mundua euskalduntzeko, baina euskararen normalizaziorako
estrategia ezberdinetan sakontu eta adostasunak biltzea ezinbestekoa
izango dugu, aurrera egin nahi badugu.<br />
<br />
<b>(MIREN SEGUROLA LARRAÑAGA Udalerri Euskaldunen Mankomunitateko -UEMA- koordinatzailea da)</b>.<br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Orain arteko paradigmari begiratu kritiko bat emateko garaia</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-06-10 / 09:47 / Joxean Amundarain<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_JoxeanAmundarain.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
Ez dakit lan munduarena den euskararen elefantea, elefante bakarra,
alegia (izan ere urliak arnasguneei buruz hitz egingo du, sandiak
erabilera eskasaz, berendiak Ipar Euskal Herriko eta Nafarroako lege
egoeraz …) ; baina bai, begi aurrean dugu eta ez da nolanahiko
pakidermoa. EAEri buruz ari gara, jakina; artikuluaren haritik Ipar
Euskal Herrian eta Nafarroan eskola munduan eta, lana franko egin behar
baita, oraindik.<br />
<br />
Sentsazioa daukat, EAEn, Normalizazio Legea onartu zenetik 33 urte
pasa ondoren, tokatzen dela orain arteko paradigmari begiratu kritiko
bat ematea eta etorkizunari begira beste oinarri batzuk jartzea.<br />
<br />
Espainia aldean, boladan dago Podemos (Ahal Dugu) alderdia. Batzuek
diote alderdi horren arrakastaren gakoetako bat dela egungo egoera
politikoari buruz egin duten diagnostiko argia. Ezaguna da alderdi
horretako zenbait agintarik nolako ikuspegi kritikoa duten hainbestetan
loriatu den <a href="http://politica.elpais.com/politica/2014/11/15/actualidad/1416044494_928494.html">Espainiako trantsizioari buruz</a>.<br />
<br />
Esango nuke, ez hain modu esplizituan, baina Euskal Herrian zenbait
jende hasi dela iragan hurbil hori ere begi kritikoekin begiratzen. Nik
behinik behin horrela ulertzen dut Ruper Ordorikaren Haizea Garizumakoa
abestiaren ahapaldi hau:<br />
<br />
<center>
<table class="taula"><tbody>
<tr><td><b>Hemen okerreko belaunaldikook,</b><br />
<b>ezertan asmatu ez dugunok,</b><br />
<b>norbere lotsaz ardura dadila</b><br />
<b>gu geureaz arduratzen bezala</b></td></tr>
</tbody></table>
</center>
<br />
<br />
Bada, iruditzen zait Euskararen Legearen inguruan antzeko zerbait
egin beharko litzatekeela. Asko dira legeak ekarri dituen onurak; baina
badira hutsuneak eta horiei buruz ere hitz egin beharko genuke, modu
lasaian. Eta hutsune horien artean, lan munduaren hizkuntza
normalizazioarena izan da nagusietako bat, dudarik gabe.<br />
<br />
Bestetik, Espainiako trantsizioan bezala, komeniko litzateke
mitifikazio maila apur bat jaistea. Izan ere, zaila da sinistea garai
batean halako adostasunezko giro miragarri bat zegoenik, geroko
gertakari eta adierazpen batzuk ikusita. Ramon Labaieni Jakinen egin
zioten elkarrizketa irakurrita, ematen du garai hartako giroa ez zela
gaur azaldu nahi zaigun bezalakoa (ikus, <a href="http://www.jakin.eus/memoria/historia-bizia/ramon-labaien/780">HEMEN</a>).<br />
<br />
Berrikuspen orokor honen barruan kokatuko nituzke lan munduan
euskararen erabilera suspertzeko abian jarri diran politika eta
ahaleginei buruzko hausnarketa.<br />
<br />
Esaterako galdera batzuk datozkit burura:<br />
<br />
Hala, gogoan dut EHUren udako ikastaroetan Hiztunetik hiztunera,
euskararen bizipenek ezarritako bidetik izeneko ikastaro bat antolatu
zuela Gipuzkoako Foru Aldundiaren Euskara Zuzendaritza Nagusiak. Joan
Pujolar irakasle katalana izan zen hizlarietako bat eta halako batean
aipatu zigun zein garrantzitsua izan zen katalanaren hizkuntza
normalizaziorako Generalitateak katalana hartu izana laneko hizkuntza
nagusi. Inportantea izan omen zen ez bakarrik Kataluniako erakunde
nagusiak katalana hartu zuelako lan tresna, baizik eta
administrazioarekin lan egin nahi zuten enpresei mezu argi bat bidali
zitzaielako.<br />
<br />
Orain galdera, zein da EAEko administrazio nagusiaren eta
administrazio nagusien lan hizkuntza (erakunde autonomoena, mundu
parapubliko horrena)? Ze mezu banatzen dute inguruko enpresetan? Lan
munduan? Eustaten arabera, administrazioak %15,35eko pisua izan zuen
2014ean EAEko Barne Produktu Gordinean. Kataluniako ereduari jarraituz
gero izango litzateke eragiteko modua, ezta?<br />
<br />
Bestetik, 2005-2009 legealdian Jaurlaritzak Kontsumitzaileen eta
Erabiltzaileen Hizkuntza Eskubideei buruzkoa 123/2008 DEKRETUA onetsi
zuen. Euskaldunen artean eta kontsumitzaile elkarteen artean harrera ona
izan zuena, hizkuntza bazterkeriako hainbat egoera saihesteko aukera
ematen zuena eta, horretaz gain, zerbitzu sektorearen euskalduntzean
eragina izan zezakeena. Aurreko gobernuak bertan behera utzi zuen
dekretu hau, baina oraingo gobernuaren ildo politikoa 2005-2009koaren
antzekoa da. Hala ere, zergatik ez da eguneratu dekretu hori? Zergatik
ez da apenas hitz egiten kontsumitzaile euskaldunen hizkuntza eskubideei
buruz?<br />
<br />
Galderen ondoren baieztapen pare bat ere egin beharko lirateke, nire ustez, lan munduaren euskalduntzeari buruz ari bagara:<br />
<br />
Lanbide Heziketan euskal ereduek gainerako zikloetan baino pisu
nabarmen baxuagoa dute EAEn (zer esanik ez Nafarroan edo Ipar Euskal
Herrian). Nekez egingo dugu aurrera lan munduan Lanbide Heziketari
arreta berezia eskaintzen ez badiogu.<br />
<br />
Hizkuntza formalaren aldetik inoizko belaunaldi prestatuena dugu
Euskal Herrian. Paradoxikoki lan mundura doazenean, eta oraingoan
administrazio publikoari buruz idatziko dut, gazteleraz jartzen ditugu
lanean. Kontua da lanean 5-10 urte pasa eta gero primeran egiten dutela
lan gazteleraz eta ihartuta dutela euskal sena. Orduan bai, orduan
okurritzen zaigu trebakuntza, prestakuntza, erabilera … planen bat eta
urteetako sorgin gurpilean sartzen gara. Disonantzia nabarmena dago
heziketaren eta lan munduaren artean, haundia, haundiegia .. eta galdera
da zenbat denboran eutsiko diogun irlandizazio prozesu batean sartu
arte. Neronek, arrisku bizia ikusten dut.<br />
<br />
Zurearekin bukatzeko, arrazoi duzu neurri batean, lan munduaren da
begi aurrean dugun elefanteetako bat eta eragiten hasteko gainerako
politiketan egindakoa egin beharko dugu: estrategiak asmatu, arautu,
bultzatu, eragin , zigortu, seduzitu… ez da bide bat bakarrik egongo.<br />
<br />
<b>(JOXEAN AMUNDARAIN ITURRIOZ Gipuzkoako Foru Aldundiaren Hizkuntz Normalizazio Programetako atal-burua da)</b><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Lan-mundua euskararen historia sozialaren mugarri bat</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-06-11 / 20:37 / Alex Vadillo<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_AlexVadillo.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Kaixo, Patxi<br />
<br />
Hainbat ideia zure artikuluaren inguruan:<br />
<br />
ADOS NAGO hizkuntzak biziberritzeko prozesuak ez direla linealak.
Inflexio puntuak daude, diskontinuitateak; une kritikoak, gradu batetik
bestera igarotzeko aukera ematen dutenak. Aldaketa kuantitatiboak eta
aldaketa kualitatiboak dira… eta hizkuntzaren historia sozialean mugarri
gisa finkatzen dira. Euskararen batasuna da bat, euskal eskolak beste
bat. Gaizki ulertu ez badizut, LAN MUNDUA da, zure ustez, beste
eszenatoki batera igarotzeko ezinbestean eman behar dugun hurrengo
jauzia. Arrazoi duzu, ziur aski.<br />
<br />
Halere, ni neu TOKIAN TOKIKO planifikazioaren aldekoa naiz. Azpeitiko
talaiatik begiratu eta erronka garbi ikusi duzu. Eskerrak horrelako
talaiak ditugun! Behetik begira ari garenok, sarri, ezin izaten diogu
basoari tamaina hartu. Behar primarioagoak atzematen ditugu: eskoletan
edota aisialdian ditugun zuloetan trabatuta gaude, ontzia hortik husten
ari zaigula somatzen dugulako. Begiak arlo sozioekonomikoan jartzen
ditugunean ere, lehentasunak beste nonbait jartzen ditugu: komertzioa,
ostalaritza, zerbitzuak... hiriko bizitza sozialean eragin beharra dago.<br />
<br />
Hortaz, zuei dagokizue bidea egitea. Ez da lehendabiziko aldia izango.<br />
<br />
Pizgarriak proposatzen dituzu. Pizgarriak? Sustapena? SUSTATU ala
ARAUTU? Alferrikako dilema, ez zaizu iruditzen? Biak ala biak dira
beharrezko. Kontseiluak esan ohi du Euskal Herriko hizkuntza politikak
araugintzatik gutxitxo duela, eta sustapenetik elikatzen dela. Baliteke
arrazoia izatea. Kontsumitzaileen legea adibide paradigmatikotzat jo
daiteke. Hutsuneak zituen, baina irudipena dut betebehar batzuk
estrainekoz era operatibo samarrean arautzen zituela. Zertan geratu
dira, ordea?<br />
<br />
Susmoa dut, bide honetatik jarraituz gero, lehenago edo beranduago,
PROGRESITIBITATEAren idearekin topo egingo dugula: arian-arian,
emeki-emeki. Iñaki Urrutiak esan ohi du progresibitatea -egun-
sustapen-politika neutralizatzeko faktorea dela. Arrazoi du. Xabier
Mendigurenek ere zeozertxo esan izan du horretaz. Akordatzen? <i>"Eztabaida
liteke bi puntuen arteko denbora-tartea txikia ala handia den, baina
hori zilegi da. Baina ez da zilegi bukaera-datarik gabeko plangintza
baten barruan progresibitatea argudiatzea egiten denaren inguruko
kritika sortzen denean".</i><br />
<br />
Iruditzen zait progresibitatea hizkuntza politikan beste modu batean
ulertu izan dela. Progresibitatea ez da izan urrats bat beste baten
atzean ematea. Progresibitatea gizartearen nahimenarekin lotuta ulertu
dute: urratsak eman, gizartea (edo iritzi publikoa) urrats horiek
onartzeko prestatua dagoen neurrian, eta soilik neurri horretan. Jauziak
emateko ausardia gehixeago behar dela iruditzen zait.<br />
<br />
Oraingoz aski da honaino. Eztabaida interesgarria piztu duzu eta arretaz jarraituko dugu. Emango du zeresana!<br />
<br />
Hurrengora arte!<br />
<br />
<br />
<b>(ALEX VADILLO OTXOA Euskara teknikaria eta <a href="http://www.garabide.eus/blogak/allartean/">Allartean</a> soziolinguistika blogaren sortzailea da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Elefanteak ere mugitzen dira</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-06-15 / 18:33 / Paul Bilbao<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_PaulBilbao.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Artikulu interesgarria Patxi Saezek idatzitakoa, eta lehenbizi, eskerrak
eman nahi dizkiot artikulu horri oharrak edota iruzkinak egiteko
eskaini didan aukerarengatik. Saia gaitezen, beraz, zorriak ez ezik,
elefantea ere ikusten, eta ahal dela, mugiarazten.<br />
<br />
Erabat ados Patxik egiten duen planteamendu nagusiarekin, hain zuzen
ere, belaunaldi berriak euskalduntzen erabilitako diru guztiak eta
egindako ahalegin guztiak zapuztu egiten dituela, neurri batean,
lan-munduak. Inbertsio handiak egin dira pertsonak edo norbanakoak
euskalduntzeko, eta horrek uzta oparoa eman digu. Halere, hor badugu zer
hobetu. Izan ere, gaur egun, oraindik, euskara gaitasun egokirik gabe
amaitzen dute derrigorrezko hezkuntza milaka ikaslek. Eta hor ere Patxik
,argiro adierazten du zein jauzi dagoen ezagutzaren era erabileraren
artean. Halere, ezagutzaren/erabileraren gai horrek ere hari-mutur asko
duela iruditzen zait, eta hurrengo baterako utziko dut.<br />
<br />
Lehenik eta behin. gogoratu nahiko nuke maiz sinetsi eta sinestarazi
dela pertsonak euskalduntzea nahikoa zela gizartea bera euskalduntzeko.
Urteek erakutsi digute hori ez dela horrela; alegia, pertsonak
euskalduntzearekin bakarrik ez dugula gizartea euskaldunduko, eta
ondorioz, espazioak euskalduntzea ere estrategikoa dela. <br />
<br />
Eta, noski, Patxik artikuluan aipatzen duen lan mundua espazio
horietan kokatzen da neurri handi batean. Izan ere, ezin da ahaztu lan
munduaren euskalduntzeak herritarron eguneroko bizitzan duen eragin
luze-zabala. Bertan langile bezala igarotako orduengatik edota lan
mundutik datozkigun zerbitzu eta produktuen kontsumitzaile izateagatik,
sakoneko eragina du lan munduak gu guztion eguneroko bizitzan eta
hizkuntza jardunean. Halaber, eta Saezen artikuluan jaso bezala, inoiz
baino euskaldun gehiago eta prestuagoak daude gure herrian.<br />
<br />
Ondorioz, lan munduaren euskalduntzeaz ari garenean euskaraz
bizitzeko nahiaz ere ari gara, euskaraz saldu, erosi edota lan egitea
euskaraz bizitzea baita.<br />
<br />
Patxik aukera bat aurkezten digu lan munduaren euskalduntzean
eraginkorki jokatzeko, instituzioen politikarekin lotutakoa. Halaber,
lan munduko eragileak bide horretan jarri beharra ere azpimarratzen du.
Honatx, gure ustez, artikuluan aipatzen diren eragile horiek bete
ditzaketen funtzioak.<br />
<br />
<b>Enpresak:</b> Enpresa guztiek kudeatzen dituzte hizkuntzak
inplizituki edo esplizituki. Lan-tresna izaki enpresek ezinbesteko dute
hizkuntzen kudeaketa. Kudeaketa hori egiteko modurik egokiena enpresen
baitan hizkuntzen kudeaketa ere kokatzea da. Horretarako, beharrezkoa da
enpresek beren hizkuntza-politika propioa lantzea eta adostea. Horren
baitan, langileei ordutegi eta egutegi aldetik erraztasunak eskainiko
dizkiete euskaraz lan egiteko gaitasuna eskura dezaten. Aldi berean,
enpresei dagokie beren bezeroekin eta langileekin dituzten hartu-eman
guztiak euskaraz garatu ahal izateko baldintzak bermatzea<br />
<br />
<b>Langileak:</b> Langileei dagokienez, euskaraz lan egiteko
eskubidea lankide guztiek gauzatu ahal izateko, ezinbestekoa da
lehen-lehenik beraien burua euskalduntzea. Lanbide-jarduna euskaraz
garatzeko eskubidea gauzatu ahal izateko, langileek euskaraz bizi nahi
horri eutsi behar diote eta praktikara eraman. Bide horretan,
beharrezkoa da sindikatu edo langileen ordezkariek sektoreka edota
enpresekin negoziatzen dituzten lan-hitzarmenetan lan-jarduera euskaraz
garatzeko eskubidea gauza dadin urratsak jasotzea. <br />
<br />
<b>Herritarrak:</b> Herritarrei dagokienez, eremu honetan ere geure
burua euskahaldundu behar dugu. Egungo gizarte-moldeak bezeroa
erdigunean jarri eta boteretzen du. Eskubide eta botere guztiek bezala,
ordea, kontsumitzeak ere erantzukizuna dakar. Horrela, kontsumitzeko
moduak bizi kalitatea hobetzen eta mundu justuago bat bultzatzen lagun
dezake, beren kontsumo-ohituren bidez, enpresek dituzten jokabide
egokiak sarituz eta desegokiak zigortuz. Horrela, beharrezkoa da,
herritarrek kontsumo arduratsua garatzea eta hizkuntzekin ere
erantzukizun sozialez jokatzen duten enpresak lehenestea.<br />
<br />
<b>Instituzioak:</b> Hizkuntza-politika bat egiteko bi modu nagusi
dago: laguntzen bidez edo arauen bidez. Biak ala biak dira beharrezkoak,
baina nahitaezkoa ere bada bi bideak erabiltzea. Administrazioari
dagokio herritarren eskubideen bermatzailea izatea, bai eta bide
horretan eredugarria ere. Horrela, langileen euskaraz lan egiteko
eskubidea, enpresen euskaraz saltzeko eskubidea eta kontsumitzaileen
euskaraz erosteko eskubidea bermatzea izango du zeregin nagusia.
Horretarako, beharrezko hizkuntza-politika garatu beharko du. Esan
bezala, hizkuntza-politika honek bi jardunbide garatu beharko ditu modu
koordinatu eta eraginkorrean: diru-laguntza bidezko sustapen-bidea eta
corpus juridikoa garatuz jorratu beharreko araubidea. Biak ala biak dira
beharrezkoak eta eraginkortu beharrekoak gaur-gaurkoz. Hor kokatu nuke
Patxik egiten duen proposamen nagusia, baina nire ustez, beste neurri
batzuekin osatu beharrekoa.<br />
<br />
Eta, bai, erresistentziak izango dira. EAEn ikusi izan dugu
araubidean aldaketaren bat egin nahi izan dutenean zer nolako
altxamenduak izan diren. Hor ere, inteligentziaz jokatu behar dugu,
baina ezin dugu inolaz ere atzera egin. Hor kokatu behar dugu
euskalgintzaren lana, hor kokatu behar ditugu euskahaldunak. Azken
finean, eta lehen esan bezala, lan munduaren euskalduntzeak ahalbidetuko
digu euskaraz bizitzea, eta beraz, euskaraz bizitzeko milaka hauturen
determinazioak aldaketarako erresistentziak neutralizatzeko gai izan
behar dira. Euskaraz bizitzeko nahiaren bermeak aldaketa eragingarria
behar du.<br />
<br />
<b>(PAUL BILBAO SARRIA Kontseiluaren idazkari nagusia da)</b><br />
<ul>
<li>Oharra: Artikuluaren ideia nagusiak KONTSEILUAk,
aholkularitza-sektorea osatzen duten Elhuyar, Artez, Iberba, Ahize-AEK,
Emun eta Bai Euskarari Ziurtagiria bazkideekin batera, 2013ko ekainaren
13an Arrasaten aurkeztutako <i>Lan mundua euskalduntzeko adierazpena</i> izeneko dokumentuan jasotzen dira</li>
</ul>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Euskara normaltasunez eta baikortasunez bizitzea funtsezkoa</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-06-15 / 22:03 / Lionel Joly<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_LionelYoly.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Egun on Patxi,<br />
<br />
Oso interesgarria eta egokia iruditu zait zure artikulua, eskertzen
dizut nire iritzia eskatu izana. Sentitzen dut hain berandu erantzutea
baina tira hementxe dator... Ez dakit nire ohar xume horiek lagungarriak
izango diren baina tira hementxe datoz. Euskaraz idazteko dudan
gaitasuna oso mugatua da beraz zer edo zer ez bada ulertzen esan lasai
eta beste modu batean adierazten saiatuko naiz.<br />
<br />
Artikuluaren hasieran plangintza egokia egiteko euskararen arazo
nagusia zein den zehaztu behar dela aipatzen duzu. Ados nago,
zalantzarik gabe, dena den batzuetan zalantza dut ea euskara “problema”
bezala planteatzea egokia den. Nire ustez plangintzan dihardugunontzat
egokia izan liteke baina publiko zabal bati begira euskara lexiko baikor
batekin lotzea garrantzitsua iruditzen zait. Euskal hiztun guztiak
soziolinguistak izateko beharrik ez dute eta beraz modu normalean bizi
behar dute haien hizkuntza erabiliz. Plangintzan dihardutenen ardura da
aukera horiek ematea euskaldunei. Beti daude eta egongo dira talkak eta
gatazkak, soziolinguiston ardura litzateke gatazka horiek (batzuetan
ezkutukoak dira, Bourdieuk behin eta berriz aipatu izan duen bezala)
agerian uztea eta euskaldunei tresna batzuk ematea gatazka horiek
xuabizatzeko edo behintzat egoera horien aurrean ahalik eta irtenbide
egokiena topatzen laguntzeko (ikus TELP-en aukerak adibidez). Hizkuntza
normal erabiltzea aipatzen dudanean, Jakoba Errekondoren liburuaren
arrakasta datorkit burura (<i>Bizi baratzea. Garaian garaikoa garaiz. 2015</i>).
Sekulako arrakasta izaten ari da, euskarazko liburua da gai praktiko
bati buruz, horrek ematen dio euskarari normaltasuna eta hiztunari bere
hizkuntzan bizitzeko aukera. Normaltasunez bizitzea (ahal den neurrian)
eta baikortasunez ikustea euskararen gaia funtsezkoa iruditzen zait.
Euskarak ez du balio behar euskarari buruz hitz egiteko nagusiki, gai
arruntak aipatzeko erabili behar da. Okzitaniarraren kasuan oso ezkorrak
izan ziren soziolinguistak eta ezkortasun horrengatik azkartu egin zen
hizkuntzaren gainbehera: etorkizunik gabeko gai batean jendeak ez du
emozionalki konprometitu nahi izaten. Are gutxiago gaur eguneko
gizartean, hainbeste egonezin eta frustrazio sortzen duen honetan.
Frustrazio tasa oso altu du jendeak eta ez du arazo gehigarri bat nahi
normalean, gutxiago etorkizun onik ez badu.<br />
<br />
Mezu ezkorrek normalean kontzientziazio bat lortu nahi izaten dute,
baina aipatu dizudan moduan okzitaniarraren kasuarekin askotan kontrakoa
lortu izan da, aipatu dizudan fenomenoari, gainera, beldurra eransten
bazaio (galtzeko beldurra etab.), okerrago: gizakiak bere beldurrak egia
bihurtzeko joera du. Bikoteetan asko gertatzen da: Nire bikotea baino
gutxiago sentitzen banaiz (itxusiagoa, tontoagoa etab.) bikotea alde
egingo duelaren beldur izango naiz. Egoera horrek hainbat ondorio izan
dezake: gutxietsi egingo dut nire bikotea, ni baino gutxiago dela
sentiarazteko (ni gehiago sentitzeko), etengabe maite nauelaren frogak
exijituko dizkiot (alde egingo ez duela seguru sentitzeko) edota beste
ohiko kasua da nik neuk harremana etetea. Hori da, nire beldurrari aurre
egiteko beldur hori nik bultzatu eta egia bihurtuko dut. Alegia,
zerbaiten beldur gaudenean batzuetan mekanismo inkontzienteen bitartez
gure beldurraren objektua probokatzen dugu (emozionalki sufrituaraziko
gaituen arazoari aurre hartu nahian, hainbeste ez sufritzeko). Beraz
euskara galtzeko beldurra obsesio bihurtzen bada aukera handia izango da
gure beldurraren objektua guk geuk bultzatzeko eta probokatzeko.
Sentitzen dut... urruti xamar joan naiz... ea berriz zentratzen
naizen... Laburbilduz, gauzak modu baikorrean ikusi behar dira, eta
diozun moduan azken 50 urteak euskararen pizkundearen aldi bat bizi ari
gara. Zure artikuluaren aurreneko zati hori oso egokia iruditu zait.<br />
<br />
Euskararen ajeei dagokienez, belaunalditik belaunaldira euskara
bigarren hizkuntza bezala irautea ez dirudi oso errealista: ez dut
ezagutzen kasurik zeinean tokiko hizkuntza bigarren hizkuntza gisa
irauteko asmorik dagoen. Ez da izan Israelgo kasua, okzitanistek
okzitanoa berreskuratzeko bidea proposatu izan zutenean aipatzen duzun
kasua pausu bat baino ez zen berreskurapenaren bidean, halaxe da
Fishmanen RLS-en ere. Zalantza dut, again, latinarekin Vaticano-n baina
noski kasu berezia da hori.<br />
<br />
Atal honetan aipatzen duzuna egia da, zalantzarik gabe, datu makro
horiek egia dira baina euskararen etorkizunari begira baikortasuna maila
kualitatiboan aurkitu behar da eta hori da landu behar dena. Maila hori
lantzeko maila kuantitatiboa, makro maila ere landu behar da, baina
itsutu gabe azken maila horrek eman ditzakeen datu baikorrekin.<br />
<br />
Hirugarren atalean (<i>Euskaraz bizi</i>) lan-munduaren gaiaz
aipatzen duzunarekin erabat ados nago, beti ere kontuan hartu behar da
hori egia dela gizarte aktiboarentzat bereziki. Enpresa guzti horiek
erdaldun izanak ondorioak ditu bezeroarentzat ere. Hori da, lan-mundua
funtsezkoa da gizarte-aktiboarentzat alde batetik, eta lan-munduak
funtsezko papera du tokiko egoera soziolinguistikoetan bestetik.<br />
<br />
Laugarren atalean planteatzen duzun ondorioa interesgarria da. Orokorrean ezin da arbuiatu, dena den soziolinguistika <i>sozio-</i>
da eta ezaugarri hori azpimarratu behar da. Erabilera edo planak
egitera derrigortzea testuinguru soziala kontuan hartu gabe alferrikakoa
litzateke. Argi adierazten duzun moduan, derrigortzea askotan kontrako
ondorioak lortzen ditu, aldiz diru-pizgarriak askoz aukera egokiagoa
dirudite. Hala eta guztiz ere, tokian tokiko errealitate
soziolinguistikoa kontuan hartu behar da, ezinbestean, eta enpresa
bakoitzaren errealitate eta inguru soziolinguistikoa ondo ezagutu behar
da hizkuntza-plangintza egokia egiteko.<br />
<br />
Azken atalean erresistentziak aipatzen dituzu. Aurreneko axioma da
plangintza eraginkorra eginez gero enpresek euskara derrigorrez eskatzen
hasiko direla eta ondorioa da horrek euskara bizi ekonomikoaren zentro
zentroan kokatuko duela. Egia izan liteke baina kontrako efektua ere lor
liteke: hainbat hiztunak euskararen aldeko jarrera epela du, euskararen
alde dago baina berari, hiztun moduan, konpromiso praktiko gehiegi
eskatzen ez bazaio. Hiztun horientzat, euskara ezagutzea derrigorrez
eskatzeak again jarreraz aldatuarazi egingo du. 80. hamarkadan Itziar
Basterretxeak gai honi lotutako doktore-tesia aurkeztu zuen Deustuko
Unibertsitatean, ondorioa argia zen: helduek euskararekiko duten
konpromisoa eskolaren gain uzten dutenean, azken finean hurrengo
belaunaldien gain uzten dute erantzukizuna. Beraiek ez dute inongo
esfortzu gehigarririk egin behar euskararen alde. Esfuertzu gehigarria
eskatzen bazaie, ikusteko dago ea aldeko jarrerak ez diren jaisten eta
ondorioz plangintzak duen gizarte-babesa eta legitimitatea ez den
galtzen.<br />
<br />
Eaba, eskerrik asko zure artikuluagatik eta egiten duzun lanagatik orokorrean!<br />
<br />
Egun on ona pasa!<br />
<br />
<b>
(LIONEL JOLY CHARRASSE soziolinguista da eta Euskal Herriko Unibertsitateko Hizkuntza Plangintza graduondokoaren irakasle)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Dugun egoera "defizitario" hori ez da monolitikoa, pitzadurak ditu</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-06-16 / 13:22 / Nora Palmitano Rossi<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_NoraPalmitano.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Irakurri dut artikulua. Behin, birritan eta, beste behin ere gaur. Zintzo-zintzoa izango naiz nire iritziarekin:
<b> </b><br />
<b>Artikuluaren egituraz:</b><br />
<br />
1- Min egiten didan arren, ezin dut ukatu esaten duzun guztia egia dela.<br />
<br />
2- Hizkuntza politikak eraginkorra, eraldaltzailea izateko, arazo
nagusiari heldu behar diola... garbi. Hori lan mundua den... edo lan
munduari heldu baino lehen aurrelan batzuk egin behar diren...
Pentsatzen dut nagusiki ados gaudela.<br />
<br />
3- Ados egonda ere, egiten duzun diagnostikoaren aurkezpena oso
ezkorra iruditzen zait, "apaga-y-vamos" bat. Dugun egoera "defizitario"
hori ez da monolitikoa, pitzadurak ditu (txikiak, meheak, baina
baditu). Korrontearen kontra doazen batzuk badaude..., bide paralelo
batzuetatik doazenak ere bai.<br />
<br />
<i>"Irudika dezagun hizkuntza planifikazioan asmatu egiten dugula eta
enpresek, dituzten lanpostuetarako euskara ezinbestez(*) eskatzen
hasten direla..."</i> Paragrafo horrekin hasiko nuke nik artikulua eta
tonua koordenada horietara egokitu. Eta horrek zuk deskribatutako egungo
egoera nola eraldatuko lukeen azalduko nuke ondoren.<br />
<br />
(*) Badago alderik "derrigorrez" eta "ezinbestez" formen artean ala
nik neuk asmatu egin dut? Lehengoan, norbaitek, zerbaitek derrigortzen
du. Bigarrenean, aldiz, bestela jokatzeko aukerarik ez dago...<br />
<br />
<b>Diruaz:</b><br />
<br />
4- Dirua izan bada sektore ekonomikoaren gakoa. Baina ez motorra,
motorra martxan jartzen duena, azkartu, moteldu egiten duena baizik.
Dirua da helburu eta zio nagusia. Eta, bihotzik ez duenez, botere
ekonomikoa edozer egiteko, edozer prezio oraintzeko eta ordainarazteko
prest egoten da gero eta gehiago lortzeko. Eta horixe bera da, aldi
berean, botere ekonomikoak dituen indargune eta ahulgune nagusia.<br />
<br />
<b>Eliteez:</b><br />
<br />
5- Eliteen erresistentziak hor daude. Baina eliteak beti daude
arriskuan, eta etengabe beren burua birkokatu, birdefinitu behar izaten
dute elite izaten jarraitu ahal izateko. Hizkuntzaren gaineko presioak
ez dira eta ez dira izango aurre egin behar dieten bakarrak. Zeintzuk
dira eliteak, egun, aurre egiten dien arriskuak eta onartu dituen
erronkak?<br />
<br />
6- Uste dut EHko elite ekonomikoan eta ideologikoan badaudela
euskaldunak (bertakoak, euskal hiztunak, euskal zaleak). Zer paper
jokatzen dute, zer pisu dute egungo botere hegemonia ez-egonkor eta
hauskor horretan?<br />
<br />
7- Eliteengan eta botere korrelazioan badago gakoa, zer da egin
beharrekoa: elitea eraldatzera, egokitzera (euskaldun jokatzera) behartu
ala elite berria eratu? Bietarako aukerak al daude?<br />
<br />
Galdera gehiago iruzkinak baino...<br />
<br />
Berriz eskertu nahi dizut nirekin gogoratu izana; eta, orain, nire
burutazioak eta hausnarketatxoak irakurtzeagatik ere eskerrik asko.<br />
<br />
Laster arte, Patxi.<br />
<br />
<b>(NORA PALMITANO ROSSI Zestoako Udalaren Euskara Zerbitzuko arduradun teknikoa da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Lan-munduak du hizkuntza-boterea: alferrik gabiltza hezkuntzan bakarrik indarrak ipintzen</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-06-18 / 15:57 / Edurne Bilbao Maiza (IMH)<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_EdurneBilbao150.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Orain irakurri dut zuk bidalitakoa. Zein arrazoi duzun! Hain zuzen aste
honetan bertan Nerea Azurmendik (DV) deitu zidan lanbide heziketa eta
lan munduaren iritzi bila eta zuk hemen idatzitakoak aipatu nizkion,
pizgarriak behar ditugula lan munduan euskara erabiltzeko eta alferrik
gabiltzala alde batetan (hezkuntzan) bakarrik indarrak ipintzen, lan
mundua baita boterea duena eta bertan ere eragin beharra dagoela. Zein
ondo idatzi duzun!!<br />
<br />
Ez etsi, Patxi, zuk bezalakoak behar ditugu!<br />
<br />
<b>(EDURNE BILBAO MAIZA Elgoibarko IMH - Makina Erremintaren Institutuko hizkuntza koordinatzailea eta komunikazio arduraduna da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Elefanteak non diren</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-06-22 / 17:38 / Pello Salaburu<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_PelloSalaburu.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Patxi Saezek elkarrizketa piztu nahi du. Euskararekin aurrera egin dugu,
baina euskaldun berri anitzek ezin gaindituzko oztopo baten kontra
egiten dute, lanera joan bezain laster: “euskarak lanerako hizkuntza
gisa duen balioa hutsaren parekoa da”. Euskararekin aitzinat egin nahi
badugu ezinbertzez irabazi behar dugu lan mundua. Inoiz baino hobeki
prestatuago eta euskaldunago ditugun gazteen aukera guztiak hankaz goiti
gelditzen baitira lanean hasi bezain laster: “Horixe da, gaur-gaurkoz,
euskarak duen problema nagusia”. Horixe da denek ikusi behar dugun
elefantea, ez gaitezen zorrien artean gal, garrantzi handiago duten
alimaleko animaliak ikusi gabe.<br />
<br />
Eta nola konpon daiteke egoera hori? Bada, “sektore ekonomiko guztien
motorra, hemen eta munduko beste edozein bazterretan, dirua dela”
onartzen badugu, konponketak hortik jo behar luke. Euskararen erabilera
bultzatzeko diru-pizgarriak eman behar zaizkie enpresei.<br />
<br />
Esaldi horietan saiatu naiz biltzen, ez dakit zuzen, Patxik egiten
duen proposamena. Eta proposamen horren gaineko iritzia eskatzen du.
Kostatu zait erantzunaren nondik norakoa bideratzea. Arrazoi bategatik:
euskara kontuetan ari garenok badirudi denetarik jakin behar dugula,
aski da euskara jartzea goian, eta orduan gai gara, antza denez, horren
azpian dagoen edozer konturi buruz hitz egiteko, eta hitz egiteko,
gainera, interesa izan dezakeen zerbait erranez. Ez da, ordea, nire
kasua. Arazo horrek, hau da, euskara eta lan munduaren arteko harremanen
kontu horrek, kezkatzen nau, baina ez dut argi ikusten ba ote dudan nik
deus horren gainean errateko. Batez ere, badelako jende anitz (Patxi
bera, ikusten dudanez, eta gobernuko ardura dutenak, administrazioetan
erantzukizuna dutenak, eta abar) kontu honi itzuli bat baino gehiago
eman diotenak. Hortaz, nire iritzi hau “cum mica salis” hartu behar da,
behar bezala funtsatu gabeko iritzi gisa, erran nahi dut.<br />
<br />
Ez dakit hori den euskarak duen elefantea. Ez da, bederen, bakarra,
horretan seguru naiz. Hasteko, ez dakit gure animale handiena ere hori
ote den. Bestetik, beti izan naiz pizgarrien aldekoago, gauzak bortxaz
edo debekuen bidez betearaztearen aldeko baino. Hirugarrenik, ez dakit
abiapuntua bera egokia den: gure gazteek badute lanik? Anitzek ez.
Anitzek ez dakite zer den hori. Eta lana dutenek, maiz, lan bat baino
gehiago dute edo lanez aldatzen ibiltzen dira, orain hau eta gero
bertzea. Hori ere kontuan izan behar da. Gazteen egoera ez da homogeneoa
alde horretatik. Proposatzen den bideak, diru-pizgarrien emateak,
zerbait arinduko luke kontua, nahiz ez dakidan zenbateraino.<br />
<br />
Eguneko 24 orduak hirutan banatzen ditugu, omen: 8 lanean (lana
dutenen kasuan, jakina), 8 familian edo lagun artean, eta bertze 8 lo
egiten ematen ditugu. Lo gaudelarik ezer guti egin daitekeenez, bertze
hamasei orduak hartu beharko dira kontuan: nire ustez, elefante
handiaren itzala kezkagarriagoa ikusten dut familian eta lagunarteko
zortzi ordu horietan, laneko bertze zortzietan baino. Lan batzuetan,
administrazio lanetan (eta gure kasuan ez da hori guti inondik ere)
adibidez, nahiz ez den arlo bakarra, badira dagoeneko pizgarriak euskara
ibiltzeko. Unibertsitatean ere puntuazio gehiago ematen barneko
balorazioetan lana euskaraz egiten bada, eta ikasketak euskaraz egin
dituenak ere agiri bat eskuratzen du, gero lana aurkitzeko balioko
dionak. Zehatz dezadan hau: laguntza horiek ez dute berez eta oroz gain
langilearen euskararen erabilera saritzen, baizik langile edo ikasle
horrek duen euskararen ezagutza formala (ezagutza horren neurtzea zuzen
egiten den edo ez bertze eztabaida bat da). Ez dute segurtatzen euskara
jakinik ere benetan hizkuntza hori ibiliko dutela eguneroko jardunean,
inguruneko egoera bera aldekoa izanik ere. Lan batzuetan (irakaskuntzan
milaka dira) euskaraz ez badakizu ez duzu lanik izanen. Hori baino
diru-pizgarri handiagorik nekez aurkitzen ahal da. Hala ere, horrek ez
du segurtatzen batere euskarari esker lanpostua eskuratzen duten horiek
guziek euskaraz eginen dutenik. Eguneroko lan jardueratik ateraz gero,
eta lanean ere maizkara, anitzek ez baitute euskara ibiltzen eta
erdarara jotzen baitute berehala.<br />
<br />
Horrekin oroitarazi nahi dut non duen euskarak elefante handiena. Ez
dut gutxietsiko, ez eta ametsetan ere, lan munduaren eta lan orduen
garrantzia. Ez dut gutxietsiko Patxiren proposamena. Gainera, hartara,
uste dut lan batzuetan egokia litzatekeela diru-pizgarri horien kontua
ikertu eta bultzatzea. Hau ongi egin behar litzateke, zuzen aztertuz
zein izan daitezkeen arlo egokienak, nola egin behar litzatekeen hori,
zeri eman lehentasuna, eta abar. Hori elefante kozkorra da, handia,
ikaragarria, nahi bada. Baina ttipia bertzearen ondoan.<br />
<br />
Niretako aise kezkagarriagoa da bertze hau: zergatik anitz jendek,
euskara jakinik, nahiago dute sistematikoki erdara ibili? Zergatik
ikusten ditugu bikote anitz erdaraz haien artean, euskaraz hasteko
umearekin zerbait erraten dioten bezain laster? Zergatik euskaldun garbi
batzuek erdara nahiago dute ibili eguneroko jardueran? Zergatik
batzuek, euskaraz ari direla, hizkuntzarekin ñabardura bat egin nahi
badute, eta ideia bat indarrez azpimarratu, zergatik, diot, jotzen dute
erdarara? Zergatik botatzen da erramolde bat, txiste bat, iruzkin bitxi
bat erdaraz, euskaraz eman beharrean?<br />
<br />
Berriki egin dira berriz ere unibertsitatean sartzeko probak. Ikasle
gehienek proba horiek euskaraz egitea erabaki dute, beren borondatez. Bi
herenak egin du aurten euskaraz. Hori izugarria da, ez genuen holakorik
amestuko... orain dela hamar urte. Nik neronek, orduan eskribitu liburu
batean, holako zerbait gertatuko zela nioen, garai hartako datuak
kontuan harturik estatistikek hori aitzinatzen zutelako. Baina barnean
ez nuen sobera sinesten hori azkenean hala gertatuko zenik. Zernahi
gisaz ez nuen uste, inondik ere, aurten ikusi kopuruetan gertatuko
zenik. Baina, zoritxarrez beti badira “bainak”, ikasle horien artean
gehienak (ez naiz oroitzen salbuespenik entzun nuen, ez dut bat bakarrik
ere gogoan) erdaraz ari ziren. Ez hori bakarrik. Irakasle euskaldun
boluntarioak eskatzen dira epaimahaietan parte hartzeko. Badakite
euskaraz egiteko lana dela, eta borondatezkoa gainera. Bada, horien
artean ere ez ziren guti, aitzineko urteetan baino gehiago eta dismulu
gutiagorekin, erdaraz ari zirenak. Haien erdal hizkera entzuten zuten
gainerako irakasleak ez ziren, gainera, sobera kezkatzen, eta prest
ziren euskaratik erdarara pasatzeko. Nik ez dut dudarik hori dela
kezkarik handiena sortzen didan elefantea. Euskaraz dakitenek, inguruko
egoera euskalduna izanik, euskaraz egiten ez badute, nork eginen du?
Nola nahi dugu ikasleek euskaraz egitea irakasleak ere erdaraz ikusten
badituzte eskolatik kanpo? Kasu horietan nori eman beharko genioke
diru-pizgarririk?<br />
<br />
Gai honetaz jardun nuen <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1402377669">hemen berean</a>
orain dela hilabete batzuk, uste dut iaz izan zen. Baten batek erantzun
zidan: egoera soziolinguistikoak bultzatzen du jendea, euskaraz jakinik
ere, erdaraz egitera. Nik ez dut uste hala den inondik ere. Zeren
egoera larriagoa baita: ez dira gutxi etxean euskara ikasirik eta
euskaraz eginik, ikastolan edo D ereduan erdaraz hasi eta elkarren
artean erdaraz egiten dutenak, ikaskideak euskaldunak badira ere. Horrek
guztiak kezkatzen nau.<br />
<br />
Har dezagun kontuan, gainera, beste zerbait ere: batzuek pentsatzen
dute hizkuntzak bulego batean aldatzen direla. Hola, askiko litzateke,
haien ustez, aditza erraztea (sobran ditugun adizkiak kentzea) eta
hizkuntza “erraztea” (ergatiboa kenduz, konparazione), jende guztia
lasterka hasteko bulegoan aldatutako hizkuntza erraztua ibiltzen egun
horretatik aitzinat. Horrek ez du ez bururik ez hankarik, hizkuntzak ez
dira hola aldatzen. Hizkuntzak hiztunek aldatzen dituzte, ez bulegoek.
Ez da munduan adibide bat ere aurkituko kontrakoa erakusten duenik. Eta
erabilerarekin ere berdintsu gertatzen da: erabilerak diseina daitezke,
eta presioia egin jendeak hizkuntza hau edo bertzea ibil dezan, baina
hiztunaren borondatea ez da hola –ez hola bakarrik-, aldatzen, diktadura
batean ez bada. Diktadura batean, bai: aski da hizkuntza baten
erabilera debekatzea, hemen ere leku anitzetan egin den gisan. Baina
demokrazia batean hiztunarena da azken erabakia. Hori dela eta, kontuan
har dezagun bertze gauza bat ere, maizkara atzentzen duguna: euskaldun
batzuek uste dute berek ibiltzen duten hizkuntza dela munduan hiztunen
aldetik maitasuna har dezakeen bakarra. Baina hori ez da hola.
Euskaldunberri anitz dago gure artean, eta D ereduetan ume anitzek
ikasten dute euskara bigarren hizkuntza gisan. Zer pentsatzen dugu?
Erdaldunek gorroto diotela etxean ikasi hizkuntzari? Ez, haiek ere maite
dute beren hizkuntza, nola guk gurea maite baitugu.<br />
<br />
Uste dut euskararen erabilerarekin aitzinat joateko hemendik joan
beharko genukeela. Hori prestigioarekin lotua da, jakina. Ez da inor ere
ohartu nola badiren, adibidez, “agur” edo “egun on” errateko gai ez
diren zerbitzari batzuk, baina ingeles bat esertzen den bezain laster,
ingelesez ideiarik izan gabe, bortxaka hasten diren gauzen azaltzen,
bertzeak “hori zer da” galdetzen badu? Euskarak ere behar du bere
tornua, hala nahi dugu euskaldunok, eta beti aldarrikatu dugu hori:
lehenbiziko liburua euskaraz argitaratu zenetik gutienez. Baina tornua
hiztunen borondateak bakarrik emanen dio. Badut uste oraindik ere
euskara sobera aldiz lotzen den arazoekin, kezkekin,
erreibindikazioekin, gure herria ikusteko modu batekin, tristurarekin
eta kexuekin. Egin saio bat: ikusi “erabili” honetan jendeak egunero
ateratzen dituen berriak. Ikusi horietarik zenbat diren baikorrak eta
zenbatek duten ezezko mezua. Badakit erantzuna erraza dela: ez du batek
berdin hitz egiten gaixo bati buruz edo kirolari bati buruz, ezinbertzez
mezua desberdina izanen da. Euskara osasuntsu ez izanik, pentsatzekoa
da euskararekin lotu mezuak ere ez direla hain baikorrak izanen. Baina
horrek ez du batere erakargarri egiten gure hizkuntza. Hori guztia
beharrezkoa da, ez dut nik zalantzarik, gure hizkuntzak duen egoera
ikusirik. Baina beldur naiz horrek ez ote duen asetzen gehiago garai
bateko euskaldun militantea gure belaunaldi berriak osatzen dituzten
euskaldun gazteen gogo eta nahiak baino. Euskara hola janzten dugun
bitartean ez dugu erakargarri egiten, eta belaunaldi berriek nekez
aurkituko dituzte arrazoiak erakargarria ikusten ez duten zerbait
maitatu eta bere egiteko. Azken berrogei urte honetan aldaketa handiak
gertatu dira hizkuntzaren pertzepzioarekin.<br />
<br />
Diru pizgarririk enpresetan? Beharbada bai, nahiz gure burua aski
irristakorra den zerbaitean sartzeko arriskua ikusten dudan. Aukeran,
ahaleginak bertze nonbait jarriko nituzke: zergatik ez du euskaraz
dakienak euskaraz egiten, inork ere trabarik jartzen ez badio? Ingurunea
dela errateak, egoera soziolinguistikoa dela errateak, ez du deus
konpontzen, ingurune hori ezin baita bortxaz aldatu. Zerbait sakonagoa
da, zerbait pertsonalagoa. Ez, lan munduak ez ditu “Euskal Herriko
gizarteak belaunaldi berriak euskalduntzen erabilitako diru guztiak eta
egindako ahalegin guztiak” zapuzten edo, zapuzten dituela onartuz gero
ere, ez da eragile bakarra, eta ez garrantzizkoena. Aise sakonagoa den
zerbaiten aitzinean gaude, eta hori hartu behar genuke kontuan. Euskarak
aitzinat egiteko dirua behar da, legeak behar dira, baina, oroz gain,
hiztunaren borondatea behar da. jakin nahi nuke zerk eragiten dien
batzuei erdara ibiltzera, euskara ere erdara bezain eskura baldin
badute.<br />
<br />
<b>(PELLO SALABURU ETXEBERRIA hizkuntzalaria, euskaltzaina eta Euskal Herriko Unibertsitatearen Euskara Institutuko zuzendaria da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h3>
<span style="font-size: large;"><b>Begirada eta itaun berria</b></span></h3>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-06-29 / 00:51 / Iñaki Marko Juanikorena<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_InakiMarko.png" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Elefantea jarri digu Patxi Saez-ek begi aurrean, bere tamainarengatik
begi-bistakoa dena, baina agian orain arte inor gutxik hain modu
gordinean izendatu ez duenez, bere neurrian hain garbi ikusi ez duguna.<br />
<br />
Patxiren esanetan, gaur egun euskararen <i>"elefantea" edo problema
nagusia sektore ekonomikoan dago; eskolak euskaldundu duena lan munduak
erdalduntzen duelako; euskara, eskolan ez bezala, lantokian nagusi ez
izateak gizartearentzat bigarren mailako hizkuntza bihurtzen duelako;
eta Euskal Herriko gizarteak belaunaldi berriak euskalduntzen
erabilitako dirua eta egindako ahaleginak zapuztu egiten dituelako</i>.
Eta horren aurrean, ausardiaz jokatzea eta lan-mundua hizkuntza
politikari buruzko erabakien erdigunean jartzea proposatzen digu. Berak
bere artikuluan horrela jokatzen du eta proposamen ausarta luzatzen du.<br />
<br />
Azken hamarkadetan urrats garrantzitsuak eman dira, bereziki EAEn,
arlo sozioekonomikoan edota lan-munduan euskararen normalkuntzan aurrera
egiteko <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#1" name="ref1">(1)</a>.
Administrazioen euskara politika eta planetan berezko lan-ildo gisa
lekua hartu du esparru honek, enpresetako euskara planak abiatu eta
garatu dira, aurrekontuetan laguntza lerroak ireki dira, esku-hartzearen
inguruko ikerketa egin da eta ezagutza aplikatuan aurreratu da,
ziurtagiri espezifikoak sortu dira, … Baina, nahikoa al da? Datuek
panorama gordina erakusten dute, eta agian, Patxi Saez-ekin batera,
etorkizunari begirako aldaketa kualitatibo batean pentsatzen hasi
beharra dago.<br />
<br />
Zein da lan-munduaren esparruari egungo hizkuntza politika ofizialaren dokumentuetan ematen zaion lekua?<br />
<br />
Euskara XXI <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#2" name="ref2">(2)</a> dokumentuan ez da esparru sozioekonomikoa aipatzen, ez bada ondorengo balorazioa egiteko: <i>«Abiapuntua
ez dugu aldekoa: euskarak ez du sekula izango beste hizkuntza batzuek
duten barne indarra hainbat alorretan (aisialdia, lana, posizio
soziala…); gurean, bizi-indar afektiboa da balio nagusia, eta balio
horretaz jabetzeko gakoa, borondatea eta barne motibazioa dira ..» (36.
or.)</i>. Mende hasierako hizkuntza politikarentzat finkatzen dituen lehentasunezko 14 ildoen artean ere ez da lan-mundua aipatzen.<br />
<br />
ESEP <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#3" name="ref3">(3)</a> eta Euskararen Agenda Estrategikoa <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#4" name="ref4">(4)</a>
dokumentuetan, berriz, bai, arlo sozioekonomikoa agertzen da lan-ildo
espezifiko moduan edota jorratu beharreko ekintzen artean. ESEPek
hamasei ildo nagusi zehazten zituen euskararen jabekuntza, erabilera eta
elikadura hiru atal nagusiren baitan, eta espezifikoki izendatzen zuen
“arlo sozioekonomikoa”ren ildoa euskararen erabileraren atalaren
barruan. Beste egitura batekin, Agenda Estrategikoak hamahiru lan-ildo
nagusi zehazten ditu, baina arlo sozioekonomikoa ez dago horien artean,
bai ordean bigarren mailan, ekintzen artean. Esparru
sozioekonomikoarekin zer ikusia duten ekintzak hainbat ildotan agertzen
dira, 3.9 "hizkuntza eskubideak" ildoan, 3.10 "erakarmena eta
prestigioa" ildoan, eta, berezki, 3.1 "ezagutza eta erabilera"ri
buruzko ildoaren 3.1.1 “erabileraren arloa”n. Agenda Estrategikoaren
eduki nagusiak azaltzerakoan, horrela dio dokumentuak: <i>«Erabilerari
dagokionez, eta euskara bizia lortzeko helburuarekin, aisialdia, kirola,
kultura eta bereziki gazte munduko komunikazioa hartu behar dugu
kontuan, arlo sozioekonomikoan euskararen erabilera bultzatzeko ekimen
planifikatua eta hedabideen funtsezko zeregina inola ere ahaztu gabe»
(21. or.)</i>. Aurrerago, "ezagutza eta erabilera"ri buruzko ildoaren
sarreran, horrela azaltzen du Agenda Estrategikoaren dokumentuak arlo
sozioekonomikoari buruz duen ikuspegia: <i>«Esan dugun moduan, arlo
sozioekonomikoa ere euskararen erabilera sustatzeko esparru
garrantzitsua da. Izan ere, euskararen erabilerari bultzada bat eman
nahi badiogu, euskarak enpresa-munduan presentzia handiagoa lortu behar
du, hizkuntza erabilgarria dela ikusarazi behar da, lan-hizkuntza izan
daitekeela frogatu. Horretarako, datozen urteetan enpresetako Erabilera
Planak sustatzen jarraituko dugu, gainerako herri-administrazioekin
elkarlanean, EBPN eta ESEP planen garapenaren baitan. Era berean, arlo
sozioekonomikoko eragile nagusiekin (enpresari elkarte, langileen
sindikatu eta abarrekin) enpresa munduan euskarak presentzia eta
erabilera handitzeko bideak landuko ditugu: akordioak,
hizkuntza-irizpideak… Orobat, merkataritzaren arloan herritarren
hizkuntza eskubideak gauzatzeko araudia egokitzen eta garatzen
jarraituko dugu» (46. or.)</i>. Hori horrela, dokumentu honek arlo sozioekonomikoan jarduteko finkatzen dituen ekintzak honako hauek dira:<br />
<br />
<br />
<i>3.1.2</i><i> Erabileraren arloan: </i><br />
<br />
<ul><i>
<li>Lan munduan euskararen erabilera sustatzea. </li>
<li>Hezkuntza esparruaren eta lan-munduarekiko zubiak eraikitzea,
euskarazko praktikak areagotuz eta lankidetza proiektuak bultzatuz. </li>
<li>Enpresetan euskararen erabilera planen ezarpena bultzatzea, LanHitz egitasmoa garatuz. </li>
<li>Enpresen euskara planetara bideratzen diren diru-laguntzen inguruko herri-aginteen koordinazioa indartu eta hobetzea. </li>
<li>Arlo sozioekonomikoarentzako diru-laguntza lerroetan hizkuntza irizpideak txertatzea. </li>
<li>Lan eta enpresa munduko eragileen arteko elkarlana sustatzea.</li>
<li>Ekintzaileei zuzendutako diru-laguntzetan eta programetan hizkuntza irizpideak txertatzea. </li>
<li>Lanbide heziketako eta unibertsitateko ikasleek lan-mundura
hurbiltzean egin ohi dituzten praktikak euskaraz ere egiteko aukera izan
dezaten bultzatzea. </li>
</i>
<li><i>Bizialdi osoko ikaskuntzaren lege-esparruan langabetuentzat eskainiko den prestakuntza euskaraz ere jasotzeko aukera bermatzea.</i></li>
</ul>
<br />
<br />
<i>3.9</i><i> Hizkuntza eskubideak ildoan:</i><br />
<br />
<ul><i>
<li>Kontsumitzaileen hizkuntza eskubideak babestea. </li>
</i>
<li><i>Gizarte arlo ezberdinetan (kulturgintza, arlo sozioekonomikoa…) euskara erabiltzeko aukerak sustatzea.</i></li>
</ul>
<br />
<br />
<i>3.10</i><i> Erakarmena eta prestigioa ildoan:</i><br />
<br />
<i>
</i><br />
<ul><i>
<li>Gizarte bizitzaren alor guztietan, bereziki lan-munduan, kirolean,
kulturan eta komunikazioan euskararen erabileraren prestigioa indartzea.</li>
<li>BIKAIN Euskararen Kalitate Ziurtagiria garatzen jarraitzea,
hizkuntza kudea- ketak kalitate prozesuarekin duen lotura gizarteratuz.</li>
</i>
<li><i>Sustapen eta komunikazio ekintzak lantzea (kanpainak,
esku-orriak, bisitak, hitzaldiak) hizkuntza kudeaketa egoki batek
dakartzan onurak nabarmentzeko eta euskara kalitatearekin,
lehiakortasunarekin eta ongizatearekin identifikatzeko.</i></li>
</ul>
<br />
<br />
<br />
Ikus daiteke, beraz, esparru sozioekonomikoak baduela lekua hizkuntza
politika ofizialean, baina aldi berean Ikus daiteke ez dela
nabarmentzen definitutako lehentasunen artean. Aldiz, Patxi Saez-ek bere
artikuluan baieztapen sendoa egiten du. Bere esanetan, beste arloetan
egindako ahaleginak <i>zapuztu egiten ditu lan-munduak</i>, eta zentzu horretan, arlo sozioekonomikoa da, <i>gaur-gaurkoz, euskarak duen problema nagusia</i>.
Asko dira, noski, arazoak, eta gehiago oraindik landu beharreko arloak;
baina ziur aski orain arte ez du inork lan-mundua problema <b>nagusi</b>
gisa aldarrikatu. Eta agian badu bere logika, kontuan hartzen badugu
lan-mundua eta sozioekonomia gizartearen erdigunean kokatzen direla eta
berau egituratzeko faktore baldintzatzaileak ere badirela. Zentzu
horretan, euskarak euskal gizarteko esparru sozioekonomikoan hegemonia
maila bat eskuratuko balu, ez al luke horrek eragin biderkatzailea eta
positiboa izango beste arlo guztietan? Eta hori horrela bada, ezin al da
agian planteatu, edota gutxienez hausnartu, pasatako hamarkadetan
eskola hizkuntza normalkuntzarako politika eta ekinbidearen esparru
zentrala izan den bezalaxe, datozen hamarkadetan lan-mundua izan
daitekeela erdigune eta zentralidade hori hartu beharko lukeen esparru
nagusia? Pentsa al daiteke horretaz?<br />
<br />
Bide horretan erabaki dezente hartu beharko lirateke eta ekinbide
asko jorratu. Patxi Saez-ek proposamena egin eta bat azpimarratu du,
bere esanetan <i>agintari politikoek enpresari diru-pizgarriek emateko
erabakia hartu beharko lukete, diru gehiago irabazteko aukeraren aurrean
bakarrik mugituko direlakoan enpresen botere egituretatik euskarari
sarbidea ematera</i>. Hori horrela denik eztabaidagarria da, baina
bestalde, diru-laguntzak eman eta inbertsioak egin behar direla
begi-bistakoa da. Zein neurritan ordea? Dena den, laguntzarako
inbertsioak ez du zergatik izan behar soilik euskara izenburua daramana,
sozioekonomiaren arloan sustapenerako diru-laguntza asko ematen dira,
eta ulertu beharko genuke erdaraz funtzionatzen duten egiturak
indartzeko emandako diru-laguntzak azkenean erdararen aldeko laguntza
dela (zentzu horretan, horrela identifikatzen ez diren baina <i>de fakto</i>
erdararen aldeko diskriminazio neurri positiboak kontsidera daitezke
horiek guztiak). Beraz, administrazioetatik laguntza publikoak jasotzen
dituzten erakundeei eska dakieke hizkuntza alorreko konpromisoak hartzea
beren gizarte erantzukizunean, euskara planak garatzea edota
ziurtagiriak eskuratzea, eta berdin kontratu publikoak bereganatu nahi
dituztenei. Badirudi zentzu horretan doazela biziki interesgarri diren
Agenda Estrategikoan jasotako ekintzetako bi, <i>arlo
sozioekonomikoarentzako diru-laguntza lerroetan, eta ekintzaileei
zuzendutako diru-laguntzetan eta programetan hizkuntza irizpideak
txertatzea</i> planteatzen baitute. Begi-bistakoa da era honetako planteamenduek eduki dezaketen indar biderkatzailea.<br />
<br />
Ikerketa ere aipatzen du Patxi Saez-ek, eta horretan bat gatoz erabat. Benjamin Tejerinak artikulu batean <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#5" name="ref5">(5)</a>
dioen moduan, gutxi dira hizkuntza-identitatea-merkatua edota hizkuntza
eta ekonomiaren inguruan Euskal Herrian egin diren ikerketa
sistematikoak. Eta horren beharra dago, asko baitira mahai gainean jar
daitezkeen galderak, hala nola: zein da euskararen arloko esku-hartzeen
eta euskarazko produkzioaren inpaktu eta balio ekonomikoa Euskal Herriko
garapen ekonomikoaren baitan? Zein da esparru honen potentzial
ekonomikoa etorkizunean? Izan al daiteke euskara tokiko kalitatearen
identitate eta "marka" gisa euskal enpresak nazioartekotzen lagunduko
duen elementu adierazgarria? Izan al daiteke euskara bertakotasunaren
adierazgarri gisa kalitatezko turismoa sustatzen lagunduko duen
elementua? Erabileraz bakarrik hitz egin beharrean, has al gaitezke lan
eta merkatu kontestu jakinetan euskararen erabilera-balioaz hitz egiten
eta aztertzen? …<br />
<br />
Amaitzeko, Patxi Saez-ek begirada eta itaun berria jarri du gaiaren
inguruan, agian enfoke ezberdin bat, lan-mundua euskalduntzeko
eragitearen planteamendutik, euskalduntzeko lan-munduan eragitearen
planteamendura eramaten gaituena. Eta horretaz, gutxienez, hausnartzeak
mereziko luke. Zeren eta, berak dioen moduan, <i>nola bihurtuko dugu
euskara euskaldunez osatutako gizartearen hizkuntza nagusia, lanerako
hizkuntza gisa baliorik ez duen bitartean?</i><br />
<br />
<b>(IÑAKI MARKO JUANIKORENA Hobekuntza eta Berrikuntza Dekanordea Euskal
Herriko Unibertsitateko Filosofia eta Hezkuntza Zientzien Fakultatean)</b><br />
<h3>
<b> </b></h3>
<h3>
<b>Oin-oharrak: </b></h3>
<a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#ref1" name="1">(1)</a> Euskararen Aholku Batzordea (2005). <i>Esparru
sozioekonomikoan euskara biziberritu eta hizkuntza-normalizaziorako
hurbilpen sistematikoagoa eta eraginkorragoa izateko irizpideak eta
estrategiak.</i> Gasteiz: Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzua.<br />
<br />
<a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#ref2" name="2">(2)</a> Euskararen Aholku Batzordea (2009). <i>XXI. mende hasierarako hizkuntza politikaren oinarriak. Itun Berritu Baterantz. Gogoeta irekiaren ondorengo txostena</i>. Gasteiz: Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzua.<br />
<br />
<a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#ref3" name="3">(3)</a> Euskararen Aholku Batzordea (2012). <i>ESEP. Euskara Sustatzeko Ekintza Plana.</i> Gasteiz: Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzua.<br />
<br />
<a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#ref4" name="4">(4)</a> Eusko Jaurlaritza (2014). <i>Euskararen Agenda Estrategikoa 2013-2016</i>. Gasteiz: Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzua.<br />
<br />
<a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#ref5" name="5">(5)</a> Tejerina, B. (2005). <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/dokumentuak/2015/tejerina.pdf">Lengua y economía. Mercado de intercambios sinbólicos y consumo de productos lingüísticos en euskara.</a> <i>Noves SL. Revista de Sociolingüística. Hivern 2005.</i><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Elefantea mugituko duen palankaren bila</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-07-02 / 17:48 / Belen Uranga<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_BelenUranga.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Iruzkin honek duen muga kontuan hartuta, aipa litezkeen hainbat
gaietatik aukera bat egin behar izan dut, halabeharrez. Hala, soilik, bi
gai hartuko ditut aintzakotzat; artikuluaren zentralitatea hartzen duen
“elefantea”, alegia, euskarak lan-munduan duen presentzia edo
ausentzia, eta gaia kokatzeko aipatzen den gaur egungo euskaldunen
profil berria.<br />
<br />
Lehen gaia “elefante” bezala aurkezteak, aitortzen dut, deserosotasun
bat sortu dit. Ez naiz ni, sententzia finkoegien zale, eta aurrera
dezadan abiapuntutik bertatik, ez dudala inolaz ere, terminoak biltzen
duen lan-esparruko euskararen presentzia, erabilera eta hitz batean,
betetzen dituen funtzioen eskasia gutxietsiko. Alabaina, abiapuntuko
artikuluan planteatzen den “gaur-gaurkoz, euskarak duen problema
nagusia” izan bainoago problema nagusienetakoa delakoan nago.<br />
<br />
Izan ere, nahiago dut hizkuntzaren/hizkuntzen bilakaera prozesua
ikuspegi ekosistemikotik aztertzea, lagungarri izan ohi baita,
hizkuntza horren iraunkortasuna (euskararen iraunkortasuna, alegia,
terminoaren zentzu zabalenean hartuta) azaltzeko eta bermatzeko.
Hizkuntzak ekosistema osasuntsua behar du; hiztun komunitate osasuntsua,
funtzio aniztunak dituena eta horiek elkar eraginez hurrengo
belaunaldiei erabilera erraztuan eskainiko diena. Izan ere, hizkuntzaren
iraunkortasuna horretan datza, hurrengo belaunaldiei gaurko euskaldunek
egingo dieten transmisioan. Eta ekosistema horretan, lan-munduan
euskaralk duen funtzioaren garrantzia gutxietsi gabe besteekin
harremanetan aztertzea egokiagoa delakoan nago.<br />
<br />
Nor gara, ordea, gaur egungo euskaldunak?. Artikuluan bertan aipatzen
denez, gaurko euskaldunen tipologia erabat aldatu da, euskal hiztun
berrien pisu demografikoa eta ezaugarri soziolinguistikoak irauli egin
baitira. Honakoa da, beraz, iruzkin honetan ukituko dugun bigarren gaia,
esparru hori baita, artikuluan dionez, euskararen etorkizunarentzat
lehentasunezko erronka, eta honetatik hasita, gainera.<br />
<br />
<br />
<b>1. EAEn 30 urtetik beherako gazte euskaldunen artean ia sei
euskaldun berriak dira. Hurrengo belaunaldian ere bigarren hizkuntza ala
lehen hizkuntza izango dute?</b><br />
<br />
Euskararen transmisioan parte hartu eta hartuko dutenen artean,
merezi du hiztun berriengan arreta jartzea, nire iritziz, hor egon
dagoelako –lehen hizkuntza euskara duten berraktibazioarekin batera-
ondo asmatu edo egin beharreko hausnarketa, lanketa eta eragin-esparrua.
<br />
<br />
Horrela dio abiapuntuko artikuluak:<br />
<i>
</i><i> </i><br />
<i>“EAEn, 30 urtetik beherako gazte euskaldunei dagokienez,
hamarretik ia sei (%58) euskaldun berriak dira, alegia, bigarren
hizkuntza euskara dute. Eta bidegurutze horretan gaude: erabaki egin
behar dugu euskara ama-hizkuntza bezala iraun dezala nahi dugun ala ez.
Beste aukera bat da euskara belaunalditik belaunaldira bigarren
hizkuntza bezala iragan dadila.”</i><br />
<br />
Ez dakit ez ote dugun planteamendua beste termino batzuetan egin
beharko. Alegia, esan daiteke euskal hiztun sektore handi batek, batez
ere Euskal Autonomi Erkidegoan euskararen transmisioa lehen hizkuntza
bezala bermatu duela, guraso euskaldunen kasuetan (%90etik gora V.
Inkesta Soziologikoaren arabera) eta neurri ez baztergarrian gurasoetako
bat erdalduna den kasuetan (Nafarroan eta Ipar aldean kontuak beste
modu batean doaz, jakina). Ez da ahaztekoa, bestalde, duela 30 urte
transmisio hori galtzen hasia zegoela. Beraz, pentsatzekoa da, gauzak
asko okertzen ez badira behintzat, kasu horietan euskararen transmisioak
lehen hizkuntza modura jarraituko duela. Gakoetako bat, ordea, aipatzen
den bezala, euskara bigarren hizkuntza bezala ikasi dutenen arteko
transmisioa da. Izan ere, gaur egun, euskaldunen artean orain arte
ezagutu ez den proportzio banaketa irauli egin da, eta inork gutxik izan
dezake ausardia gerta daitekeena iragartzeko. Eta ez nuke esango ziur,
erabaki kolektibo baten ondorioz, modu batean edo bestean, gertatuko
denik. Beraz, egokiagoa dirudi planteatzea, nola lor daitekeen euskara
bigarren hizkuntza duten euskaldunen artean ahalik eta hiztun gehienek
euskararen transmisioan parte izatea.<br />
<br />
Gai hori ulertzeko, hau da, bigarren hizkuntza izatetik lehen
hizkuntza (ere) izatera pasa daitezkeen prozesuak ezagutzeko eta
azaltzeko helburuarekin, hainbat ikerketa abian jarri dira azken
urteotan, bai Euskal Herrian eta baita gure lurretatik harago ere <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#1" name="ref1">(1)</a>.
Ikerketa horiek lagun dezakete gerta litekeenaren berri aurreikusten
edo komenigarri izan daitezkeen neurriak hartzen. Hemen aipatuko ditut
Euskal Herrian burutzen ari diren bi ikerketa argigarri. Alde batetik,
Esti Amorrortu eta bere taldeak <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#2" name="ref2">(2)</a>
euskal hiztun berrien inguruan daramatena, eta oraindik azken emaitzak
argitaratu gabe dauden arren, lehen emaitzetan hainbat ideia plazaratzen
dituena. Eta bigarrena, ARRUE ikerketa <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#3" name="ref3">(3)</a>,
zeinak 12 eta 14 urteko ikasleen eskolako erabilera aztertzerakoan
hainbat datu argigarri ematen dituen, besteak beste, nerabe euskaldun
berrien inguruan.<br />
<br />
Tradiziozko euskaldunen tipologiaren araberako banaketa da aipatzen
ari garena: euskaldun zaharrak (lehen hizkuntza euskara dutenak, etxe
giroan ikasi dutenak, alegia) eta euskaldun berriak (bigarren hizkuntza
modura ikasi dutenak, eskolan edo heldu aroan). Gai horren inguruan,
Amorrortuk eta bestek euskara bigarren hizkuntza modura ikasi dutenen
artean euskaldun legitimoa izatearen kontzeptua landu dute. Izan ere,
euskararen erabilerarako, erabilera espontaneorako, nolabaiteko
hizkuntza identitatea definitua izatea betebeharreko baldintzatzat
jotzen da, baita euskaldun “legitimotzat” hartzeko euren burua ere.
Ikerketa horretan, legitimotasuna aztertzeko, honela formulatzen da
galdera “Zein dira eragile gakoak euskaraz egiten duen pertsona batek
bere burua euskaldun, benetako euskaldun modura hautemateko?”<br />
<br />
Ikerketaren lehen datuen arabera honakoak dira euren burua euskaldun modura definitzen dituztenen ezaugarriak:<br />
<br />
<ul>
<li>“Euskaraz hitz egiteko aukera handiak ohi dituzte. Euskara presente
dute etengabe euren bizitza sozialean, batez ere familia inguruan eta
lagun artean; eta horien artean askok euskaraz bizitzeko aukera dute.</li>
<li>Komunikazio-gaitasun handia dute, batez ere, ahozkoari eta esparru
informalari dagokionean. Gainera, euskalkia erabiltzeko aukera ere
badute.”</li>
<li>Gainera euskaldun modura definitzen diren euskaldun hiztun berriek
horiek honelako ezaugarriak bete ohi dituzte, oro har: “Euskara
erabiltzea, euskaraz pentsatzea, eta euskarari atxikimendu argia dion
pertsona izatea” (Ortega et al. 2013,168).</li>
</ul>
<br />
<br />
<br />
Jakina, hori guztia baldin eta betetzen bada “euskaldun legitimotzat”
sentitzea lagungarri izango dela euskara lehen hizkuntza bezala
transmititzeko orduan. Horra hor, beste hainbat ikerketek erakutsi eta
erakutsi dutena alboratu gabe, azpimarra daitekeena: euskal hiztun
berrien legitimotasuna eta erabilera naturala ingurune hurbilean eta
sozialean duen presentziarekin lotura zuzena du; sareak behar dira,
hurbilekoak eta distantzia ertainekoak. Eta horrez gain, garrantzizkoa
da komunikazio-gaitasuna eta ahozko jardunaren kalitateari erreparatzea.
Beraz, ezaugarri horiek betetzen ez diren artean, zaila dirudi, edo
ausartegia agian, hiztun horien transmisioa erabatekoa izateko helburua
planteatzea. Ziur asko, ezaugarri horiek lortzen diren heinean joango da
hizkuntza-identitatea edota erabilera espontaneoa zabaltzen, eta,
ondorioz, transmisioa sendotzen.<br />
<br />
Ikus ditzagun ondoren, osagarri modura, aipatu den Arrue ikerketaren
hainbat emaitza. Iñaki Martinez de Lunak ikerketa horren harira egindako
artikulutik ekarritako hainbat ideia jarriko ditugu hemen aurrekoarekin
kontrastean <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#4" name="ref4">(4)</a>.<br />
<br />
Martinez de Lunak beste ikerlari hainbatek egin duen modura (Paula
Kasaresek edo Jone Miren Hernandezek, esate baterako) hizkuntzaren
transmisioan baino gehiago sozializazioan jarri du azentua. Bere
artikuluan planteatzen duen hipotesia honakoa da: haur nerabeen kasuan
(12 eta 14 urteko ikasleen eskolako hizkuntzen erabileraren datuak
aztertu ditu Arrue proiektuak) “Zenbat eta osatuagoa euskararen
sozializazioa ikasleengan, hainbat eta handiagoa hizkuntza horren
erabilera”. Sozializazioaren prozesuan, bere esanetan, hizkuntzaren
alderdi kognitiboa, identifikazioarena eta afektiboa uztartzen dira, eta
hiru motatako sozializazioak bereizten ditu: lehen sozializazioa
(haurtzaroa gertatzen dena: familia, haurtzaindegia eta eskolan burutzen
da); bigarren sozializazioa familiaz aparte burutzen dena, eta
hezkuntza sisteman, lagun artean eta komunikabideen bitartez bereziki
(nerabezaroan). Hirugarren sozializazioa transkulturazioan datza, alegia
“pertsona sortua eta hezia den gizartearen oso bestelako gizarte edo
erreferentzia sistemetan murgiltzean datza (etorkinek, esate baterako)”
(Martinez de Luna 2013, 123). Eta jarraitzen du: “Hizkuntzaren osagai
eta ezaugarri horien elkar eragitetik hiztun bakar eta errepika ezina
sortzen da: euskaldun jakin bat […]. Gaia da, gaur egungo euskaldun
tipologia berriaren arabera, nerabeen gehiengo zabal baten
hizkuntza-identifikazioa euskaraz ez beste hizkuntza batekin dela, nahiz
eta D eredukoentzat zifrak kolektibo horren erdira jaisten diren.
Baldintza horietan, asko dira euskararekiko identifikazio funtziotan
ongi sozializatuak izatetik lekutan egongo diren ikasleak.” (Ibidem,
124).<br />
<br />
Nire ustez, gakoetako bat hor dago. Nola lortu hiztun berriek euskara
identifikazio-hizkuntza (ere, gutxienez) izan dezaten. Gaur egungo
gizarte aniztunean akaso hizkuntza identitate bakarreko lagunak egon
dauden eta egongo diren arren, hizkuntza-identitate aniztunak
ziurtatzean. Eta horretarako, Martinez de Lunak iradokitzen duen bezala,
alderdi kognitiboa (zeinak komunikazio-gaitasuna egokiagoa ziurtatu
beharko lukeen), identifikazioarena (lehen hizkuntzarekiko ez
baztertzailea) eta afektiboa (hurbileko komunitatearekin bat egingo
duena) indartuko duen. Nire irudiko, horiek osatzen dute, aurreko
atalean esandakoekin konbinatuz, hiztun berrien artean euskararen
erabilera naturala eta transmisioa sendotu dezaketen faktoreak.<br />
<br />
<br />
<b>2. Euskara lan munduan</b><br />
<br />
Horrela dio abiapuntuko artikuluak:<br />
<br />
<i>“Euskaraz bizitzea baldin badugu azken helburua ezinbestean
lantokiei erreparatu behar diegu… Euskaraz bizi nahi badugu lan mundua
irabazi beharra dugu euskararentzat.”</i><br />
<i>
</i><i> </i><br />
<i>“Euskal Herriko gizarteak belaunaldi berriak euskalduntzen
erabilitako diru guztiak eta egindako ahalegin guztiak zapuztu egiten
ditu lan munduak. Horixe dugu, gaur-gaurkoz, euskararen berreskurapenean
askok ikusten ez duten eta begi bistan dagoen elefantea. Horixe da,
gaur-gaurkoz euskarak duen problema nagusia.”</i><br />
<br />
Aitortzekoa da neurri batean, artikuluak dioen modura, “XXI mendearen
hasiera honetan euskarak lanerako hizkuntza gisa duen balioa hutsaren
parekoa dela”. Neurri batean diot, aitortzekoa delako aldi berean,
hainbat esparrutan, bereziki herri administrazioaren esparruan hartu
diren hainbat erabakik eragin nabarmena izan dutela bai gizartean bere
osotasunean euskarak duen presentzia handitzeko, erabilera sustatzeko,
eta maila bateko ospea emateko (kontsulta daitezke horretarako Inkesta
soziolinguistikoak). Era berean, esan daiteke, orain artean EAEko
hezkuntza sisteman D ereduak izan duen populazioan onartze ia erabatekoa
oso lotua dagoela, hain zuzen, esparru honetako lan-munduaren inguruan
sortutako espektatiben tamainarekin (esan bezala, Nafarroan eta
Iparraldean beste modu batera doaz gauzak). <br />
<br />
Esate baterako, erratzeko beldur handirik gabe esan daiteke,
administrazio publikoan ezarritako neurrien eragina, berak betetzen duen
espaziotik harago joan dela. Hau da, administrazio publikoko lan
munduan integratzeko gizarte honek erakutsi duen nahia akuilu izan da
haur eta gazteen euskalduntzean. Esate baterako, horrela diote Amorrortu
eta Ortegak euren ikerketaren baitan: <br />
<br />
"Orokorrean euskarak berezko tresna-baliorik ez daukala uste da,
euskaraz jakitea ez baita beharrezko antzematen lanean aritzeko edo
eguneroko bizitzan konpontzeko, salbu eta eremu zehatzetan […] Baina
euskararen balio instrumentala lehen baino handiagoa dela eta eremu
batzuetan (hezkutan eta administrazio publikoa zehatz esanda)
badagoelako pertzepzioa, euskara lana bilatzeko beharrezkoa baita edo
gutxienez laguntze baitu. […] Seme-alabak hizkuntza-eredu elebidunetan
(B eta batez ere D eredutan) eskolatzea erabakitzen duten guraso askoren
arrazoi nagusia euskararen balio instrumentala da, eta, horietan
askorena, baita bakarra ere) Amorrortu et al 2010, 122-123).<br />
<br />
Jakina, horrek ez luke, inolaz ere, lan-mundu pribatuan gertatzen
dena estali behar. Are gehiago, pentsa daiteke garaia heldu dela esparru
horretan pausu kualitatibo eta kuantitatibo sendoagoak ematen hasteko.
Era berean, ezinbestekoa izan beharko du eragile guztiek euskara
sustatzearen aldeko norabidean jartzea; adostasunez jokatzea. Akaso,
artikuluan aipatzen diren administrazioak emaniko diru-pizgarriez gain,
beharrezkoa izango da euskararen merkatu-balioa indartzea (hori
gizarteak aitortu beharko lioke demandaren bitartez, adibidez), eta
enpresen ardura soziala hedatzea (hori komunitateak demandatu beharko
luke). Hirurak konbinatu beharko lirateke ziur asko.<br />
<br />
Ez dira gutxi, gainera, lan-giroko euskararen erabileran eragina
duten aldagaiak aztertzen dituzten ikerketak (EraLAn proiektuak, esate
baterako, identifikatzen ditu besteak beste, klima psikologikoa,
motibazioa, konpromisoa, hizkuntza-gaitasuna, ohiturak edo lidergoa). Ez
da ahaztu behar, ezta ere, euskara-planak diseinatzen eta aplikatzen
hasi zirenetik pasa direla jada 10 urtetik gora, eta esparru horretan
ere, irakaspenak baliatu beharrean gaudela. Beraz, badirudi gaia
konplexua izanik, hobetzeko proposamenak konplexutasun horretatik
planteatu beharko liratekeela. Eta ikuspegi horretatik, adostu beharko
liratekeela helburuak, epeak, eta baliabideak. Eta zer esanik
diru-baliabide publiko eta pribatuak. Zalantza handia dut adostasun hori
lortzeko gaitasuna izango duen gizarteak helburua bada (artikuluan
esaten den moduan) pizgarriak lortzeko bide izatea “goitik behera eta
behetik gora, euskaraz funtzionatzea, lanpostu guztietarako euskararen
eskakizuna derrigorrezkoa izatea”, nahiz eta gaur egun gaztelaniarekin
horixe gertatzen den. Gaur egungo Euskal Herriko soziologiak hori
ahalbidetuko duelako ustea ez ote den hori, ustea, iritzi diot.
Eraginkorragoa dirudi, ordea, helburu zehatz eta lorgarriak planteatzea,
eremu eta ezaugarri soziolinguistikoaren arabera banatuta eta
gutxieneko konpromiso eta betebeharrak ezarrita. Zerk oztopatzen du (gai
errazenak planteatuz), esate baterako, produktuetan euskararen
presentzia ziurtatzea, enpresetako paisaian eta oinarrizko
komunikaziotan euskararen presentzia ziurtatzea? Baliabide ekonomiko oso
jasangarriak dirudite, baldin eta proiektu konpartitu batean kolokatzen
badira eragile guztiak. Zerk oztopatzen du bezero euskaldunei, zerbitzu
hobea izatearen mesedetan izateko bada soilik, arreta euskaraz
eskaintzeko aukera lantzea? Horrek baliabide jasangarriak eskatuko
lituzke, eta, ziur asko onura biderkatuak. Non kokatzen da enpresetako
ardura soziala?<br />
<br />
Baina horrek erantzun zentzuzkoa eskatzen du. Zentzuzkoa, Herri
Administrazioak finantzazioak errazten, pizgarriak eskaintzen, eta
baita, konpromisoak eskatzen ere. Onurak errazten baina
komunitatearengan konfiantza izaten. Eskola euskalduntzean izan zuen
gizartearenganako konfiantza lan-munduan ere neurri irudikorrak asmatu
beharra dago. Iruditzen zait badaudela datuak erakusten dutenak
gizarteak lan-munduaren euskararen presentzia eta bizitza handiagoa izan
dadin eskatzen ari dela. Lurralde batzuetan besteetan bainoago. Hor
eskatu behar zaie ardura zehatza enpresei. Nolanahi ere, egia da
hizkuntza planifikazioaren bitartez enpresek dituzten lanpostuetarako
euskara derrigorrez eskatuko balute gizarte aldaketa erabatekoa ekarriko
lukeela, artikuluan aipatzen den bezala. Baina, gaia, nire iritziz,
alderantzizkoa da. Enpresek lanpostu guztietarako euskara eskatu
aurretik gizartea bera aldatu beharko litzateke.<br />
<br />
Eta gai honetan, emandako pausu bakoitza seguruak izan behar du,
ziurtatuz atzera bueltarik ez duela izango, eta horrek akaso zailtzen du
neurriak nahi edo desiragarriak diren abiaduran ematea.<br />
<br />
<b>(BELEN URANGA ARAKISTAIN gizarte hizkuntzalaria eta Soziolinguistika Klusterreko teknikaria da)</b><br />
<h3>
<b> </b></h3>
<h3>
<b>Oin-oharrak:</b></h3>
<h3>
<b> </b></h3>
<a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#ref1" name="1">(1)</a> <i>New speakers</i> proiektu europarra kasuko.<br />
<br />
<a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#ref2" name="2">(2)</a>
Estibaliz Amorrortu, Ane Ortega, Jacqueline Urla eta Jone
Goirigolzarrik osaten dute Deustuko Unibertsitatean hiztun berrien
inguruko ikerketa-taldea.<br />
<br />
<a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#ref3" name="3">(3)</a> Ikus Martinez de Luna et al 2013: <a href="http://issuu.com/skluster/docs/ikasleak_hiztun/1"><i>Ikasleak hiztun 2011ko Arrue proiektua. Ikerketaren emaitza. Adituen iritzi-azalpenak</i></a>. Eusko Jaurlaritza.<br />
<br />
<br />
<a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/#ref4" name="4">(4)</a> Iñaki Martinez de Luna 2013.<br />
<h3>
<b> </b></h3>
<h3>
<b>Bibliografia</b></h3>
<h3>
<b> </b></h3>
Amorrortu E, A. Ortega 2010. “Euskararen balioak eta gazteen
erabilera: heldu erdaldunen pertzepzioak”. BAT Soziolinguistika
aldizkaria 77 2010 (4), 117-134.<br />
<br />
Eusko Jaurlaritza 2013. <i>V. Inkesta Soziolinguistikoa</i>. Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia. Gasteiz.<br />
<br />
Marko, J. I. (zuz), Lujanbio (koord) 2008. <i>Eralan ikerketa-proiektua. EPEsA metodologia. Lan giroko hizkuntza erabileran eragiten duten aldagaietan oinarrituta</i>. Soziolinguistika Klusterra.<br />
<br />
Martinez de Luna, I. 2013. “Euskara EAEko hezkuntza sisteman:
irakurketa soziologikoa” in Ikasleak hiztun – 2011ko Arrue proiektua.
Ikerketaren emaitza. Adituen azalpena. Eusko Jaurlaritza.<br />
<br />
Ortega O., E. Amorrortu, J. Goirigolzarri, J. Urla eta B.Uranga 2013:
“Hiztun berrien hizkuntza-identitatea: “nolako euskalduna naiz?” BAT
Soziolinguistika aldizkaria 87-88 2013(2-3), 151-170.<br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Hizkuntza Politika eraginkorra behar da Euskarak euskal gizartean merezi duen tokia berreskura dezan</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-07-02 / 23:47 / Maria Jose Azurmendi<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_MariaJoseAzurmendi.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<br />
<i>Elefantea ikusi</i> izeneko artikulua interesgarria iruditu zait,
egiten duen azpimarratzeengatik, naiz eta askoren kezkari buruz
mintzatzen den. Artikulu honi buruz adieraziko ditut, ondoren, nire
iritziak.<br />
<br />
Sarrera modukoan esaten direnak erabiliz, azpimarratu nahi dut horixe
dela gertatzen zaiguna, nire iritziz ere: nola jakin zergatik
gabiltzan, oraindik, iritsi ezinik Euskararen normalizaziora?, problema
txikietan galduta eta problema nagusian sartu gabe?, baietz esango
nuke.<br />
<br />
Azken 50 urteko Euskararen Pizkundea aberatsa eta emankorra izan dela
esaten da, hori adierazteko zenbait adibide emanez, eta horrela dela
dirudi, euskal-soziolinguistikan aditu gehienen artean ere. Nire ustez,
epealdi hau interesgarria da, bertan bi azpi-aldi bereizten badira:<br />
<br />
<ul>
<li>(1) 1960-1978, franquismo garaian bertan lehen azpi-aldia, gai izan
ginenean legeak jarraitu gabe eta esaten zigutena jarraitu gabe ere,
mundu ofiziala aldamenean utzita, neurri batean behintzat, ahal izan
genuelako: ikastolak sortzea, Euskarari indar berezia ematea Euskara
Batua proiektua sortuz, literatura berria sortuz (Txillardegi,
Saizarbitoria, …), eta abar; </li>
<li>(2) 1978-gaurdaino bestea, Autonomia epealdia deitzen dena, baina
niretzat (eta beste batzuentzat ere) frankismoaren bigarren epealdia
dena, eta gauza asko egin badira ere, artikuluan aipatzen direnak
bezalakoak, hasierako ausardia gutxiagotuz joan zaigu, berriro ere
bir-menperatutako bidea onartuz eta erabiliz, obedituz, eta abar;
adibidez, egunean Hezkuntzan Wert lege berriari baiezkoa emanez, naiz
eta Autonomiaren Estatutuaren kontra joan, beti ere disimulu
handienarekin aplikatu nahian. Horrela ba, “buruz gain lan egiten, denak
emanda, eta, hala ere, iritsi ezinik” gaude. </li>
</ul>
<br />
<br />
<br />
Bereizketa hau: aukeratu, erabaki, ausartak izan, ekin, …/obeditu,
besteei jarraitu, engainatuak izan, …, garrantzia duela iruditzen zait,
antzekoa gertatu zaigulako lehenago eta gehiagotan ere. Adibidez, 1920
hamarkadan bizitakoa: orduko Euskararen Pizkundean, Euskaltzaindia sortu
zen, Eusko Ikaskuntza ere ikerketarako, …; orduan ere, indarrarekin
hasi, baina berehala mugimendua pixkanaka apalduz joan zena. Horrela ba,
nolakoa da egungo egoera Euskararekiko?, Pizkundearen indarrezko +
sortzailezko lehen epealdian?, moduren bateko mantentze + errepikatze
epealdian? (neri iruditzen zaidan bezala), edo galtzeko bidean jadanik
sartuta?<br />
<br />
Nire ustetan ere, “Euskarazko eskolak aho-idatzizko gaitasun betea duten lehendabiziko <i>hiztun oso</i>en
belaunaldiak eman ditu azken 50 urteotan: euskararen historian beste
mugarri bat jarri du euskarazko eskolak”, artikuluak dion bezala. Hala
ere, ondo ebaluatzeko, jakin beharko genituzke gauza gehiago, Euskararen
historiari buruz, adibidez, egungo EAEn:<br />
<br />
<ul>
<li>(1) 1900ean, populazioaren %80 inguru euskalduna zen, eta hauen
artean erdiak (%40) euskaldun elebakarrak, erdaldun elebakarrak %20
zirelarik, gutxi gora-behera; </li>
<li>(2) 1970ean, euskaldun elebakarrak desagertu dira, euskaldunak
elebidunak bihurtu dira, eta bakarrik populazioaren %24 inguru dira,
erdaldun elebakarrak %75 direlarik (nolako aldaketa 70 urteetan
bakarrik!, inposizioaren ondorioa); </li>
<li>(3) 2006ean (EJ/GV, 2008), 16 urte eta gehiagokoen artean,
elebidunak (aktiboak) populazioaren %30,1 dira, elebidun pasiboak beste
%18,3, eta erdaldunak %51,5 dira (hau da bakarrik 35 urtetan lortu dena,
inposiziorik gabe noski, baina zergatik horrela?); </li>
<li>(4) artikuluaren arabera, gaur “20 urtetik beherakoen artean, %70
baino gehiago dira euskaldunak”. Hau da, nola interpretatu behar dira
datu hauek?, pozik egoteko modukoak al dira?, zergatik horren tratamendu
ezberdinak ukipenezko bi hizkuntzeekiko?. Eta guzti hau Euskara
ikazterakoan, baina zer gertatzen da Euskara erabiltzerakoan?</li>
</ul>
<br />
<br />
<br />
Euskararen erabilerak ez du jarraitzen ezagutzari, geroz eta gutxiago
gainera dirudienez; eskola barruan eta irakasleekin gehien erabiltzen
da, beti ere ez ordea, eta bestelako gune edo eremutan ia ezer-ez. Lan
munduaren eremua da gehien aipatzen dena artikuluan, eta ondo aipatua
gainera, Euskarak ez duela ia inongo balio praktikorik, askotan beste
edozein hizkuntza baino (ingelesa, alemana, frantsesa, txinoa, …)
gutxiago oraindik. Baina antzean gertatzen da bestelako eremuetan ere.
Kalean, adibidez (paisaia linguistikoan, jendearen artean, dendetan,
tabernetan, …), ia desagertu zaigu Euskara; artikuluan esaten den
moduan: “Bilbo dugu, esate baterako, kopuruari dagokionez, munduan
euskaldun gehien bizi den hiria (78.727 euskaldun), baina euskararen
kale erabilera %3,2koa da, atzerriko beste hizkuntzen kale erabilera,
aldiz, euskararena baino handiagoa da Bilboko kaleetan %3,7”, datu
kezkagarria dena nire ustez. Saizarbitoria idazleak dion bezala, “… Uste
dut (Euskararen) salbazioa Bilbon dagoela: Bilbon salbatuko gara, edo
ez gara salbatuko… handiagoa delako”, eta konplexuagoa ere delako
gehituko nuke. Beste eremu garrantzizkoa da mundu ofizialean gertatzen
dena, non ez bakarrik ez da betetzen derrigorrez Euskara jakin beharra,
baizik ez jakitea publikoki defendatzeraino iritsi direla zenbait
politiko, adibidez oraingo hauteskundeetan, EAEn bertan, ikusi dugun
bezala: PSOEko alderdiak Donostian, edo PPko alderdiak Gasteizen.
“Euskara euskal gizartearen bigarren hizkuntza bihurtu da”, esaten da
artikuluan, baina ez orain, baizik frankismoaren aurretik jadanik,
esango nuke; <i>ama-hizkuntza edo lehen-hizkuntza izatetik, bigarren/hirugarren/laugarren…-hizkuntza</i>
izatera pasatu da Euskara; Espainierarentzat izan dira derrigortasun
guztiak, Euskararekiko berriz edo debekua edo aukera izan ditu bakarrik,
orain ere oraindik: nola onartu egoera hau? Horren azkar behartuz ia
desagertzeraino lortu dutena Euskararekiko, gure jatorrizko eta berezko
hizkuntza dena, ezin errekuperatuz gaude oraindik. Baina zer da Euskal
Herria Euskararik Gabe?, edo alderantziz ere, nola Euskara, euskaldunak
izan, Euskal Herri gabe?, askotan galdetzen dugun bezala!; edo posible
al da biak, Euskal Herria eta Euskara, banantzea eta horrela jarraitzea?<br />
<br />
Arrazoi asko erabili izan dira egungo egoera hau ulertzeko. Neronek ere eman ditut zenbaitzuk, adibidez lan hauetan:<br />
<br />
<ul>
<li>(1) “XXI. Mendeko Euskal Herria euskaldun!: Eta horretan, nik zer?” (<i>BAT Soziolinguistika Aldizkaria, 87-88, 2013 (2-3)</i>, 235-252 or.); </li>
<li>(2) “Euskara erabiltzearen erraztasunaren/zailtasunaren eragin emozionala eta horren ondorioak” (<i>Uztaro, 64, 2008</i>, 83-97 or.); </li>
<li>(3) <a href="http://www.gureberriak.com/2015/05/27/nazio-identitateaz-maria-jose-azurmendi">“Nazio Identitateaz: Hizkuntzak zer nolako garrantzia dauka herriaren nortasuna osatzeko orduan?”</a>. </li>
</ul>
<br />
<br />
<br />
Baina Euskararekiko aditu eta ikerketa asko ditugu, zori onez, askok erakunde eta aldizkaritan; hauen artean, adibidez: <i>BAT Soziolinguistika Aldizkaria, Jakin, Hizpide, …</i>
Euskara ikertzean, denetatik ditugu: historia adierazten dutenak,
ezagutza eta erabilera deskribatzen dutenak (sinkronikoki eta
diakronikoki), emaitzen zergatiak edo arrazoiak ematen dituztenak, eta
abar; gehienak agertzen dira optimistak, baina batzuk nahiko pesimistak,
nik neoni bezala. Artikuluaren egileak, lan edo enpresa munduan
Euskarak ia lekurik ez izatearen arrazoia diruarekin lotzen du, baina
galdetuko nuke ea nahikoa den hori esatea, zeren niretzat uste dut ezez.
Arrazoiak aurkitzeko, zenbait galdera egin behar diran jakin beharrean
gaude, Euskarari buruz, adibidez: zer da?, zergatik?, zertarako?, nola?,
zeinekin?, non?, …; badakigu ere egiten direnak, portaerak, Euskara
ikasi eta erabiltzea orain, prozesu psikosozialen bitartez ulertzen
direla: usteak, motibazioak, interesak, …, eta identitatea gehienbat;
horregatik ikertu ditugu nahiko hauek denak, identitateari garrantzi
berezia emanez.<br />
<br />
Hala ere, esango nuke azken arrazoia, Euskararekin gertatzen zaiguna ulertzeko, dagoela <b>BOTEREAN</b>,
lortu beharrekoa abertzaleak + euskaldunak geran aldetik, gure Euskal
Herria guk nahi bezala antolatzeko, adibidez gure Euskara benetan
normala izatera irizteko ere. Hau erabat lortzeko, gure independentzia
lortu beharko dugu lehenbizi, Euskara den jatorrizko eta berezko
hizkuntzari bere lekuan jartzeko. Baina bitartean, bide berriak ere
erabili beharko ditugu, adibidez: <b>ABERTZALEEN-ARTEKOTASUNA</b> lortu.
Nola da posible, oraindik, ez konturatzea abertzaleen artean bakarrik
ahal dugula zerbait berria eta garrantzitsua egin eta lortu?;
hauteskunde hauetan, adibidez, nola ez dira elkartu PNV eta EH-Bildu
alderdi abertzaleak?, gainera gehiengoa osatzen zutelarik?, nola ulertu
hauetako bakoitzak abertzaleak-ez diren alderdiekin elkartu eta itunduko
duten?, nola ulertu berriz ere alderdien artean <i>ezker/ezkubi</i> ereduari garrantzi handiagoa ematea, <i>abertzale/ez-abertzale</i>
ereduari baino?, jakinda hori dela modu errazena Espainiarako eta
espainieradun direnentzat gu engainatzeko? Horregatik, nik
erreibindikatuko nuke <b>POLITIKA</b> gehiago egitea gure artean,
ausartagoak izatea, zer obeditu eta zer desobeditu erabakitzea, eta
abar. Bukatuko nuke, artikuluaren bukaeran jartzen duenarekin: “…
euskaltzaleen ekimen sutsua eta gizartearen onarpen zabala ezezik,
botere egituren erabakiak ere beharko dira, ate hori (Euskarak
lantokietako atea irekitzeko premia gorria) euskararentzat irekiko
bada”. Honi emango nioke, dudarik gabe, <b>ELEFANTEA</b> duen sinboloa artikuluan.<br />
<br />
Bukatzeko, asko eskertzen ditut artikuluaren egileak, zu Azpeitiko
Patxi Saez Beloki zerana, zuri buruz esaten dituzunak, gertutasuna
sentiarazi didalako, nik ere, nire bizitza osoan, Euskal Herria eta
Euskara izan ditudalako erdigune, hasi 1960 hamarkadan, Madrileko
Universidad Complutense-ko ikaslea nitzenean euskal-taldean sartuz,
bertan Euskara ikasi eta erakutsi nituelarik, nire abertzaletasuna piztu
zen, eta handitzen joan da ordutik gauraino. Esan behar dizut, nik ere
asko ikasi dudala J.A. Fishman autorearekin, eta kolaboratu dudala bere
argitalpen batzuetan, hemen esan ditudan zenbait gauza adierazten duten
bezala. Mila esker ere soziolinguistikan aditu bezala eskaini didazulako
zure artikuluari buruz nire iritziak ematea, nire asmoa ere delako
“hizkuntza politikak nondik jo behar ote duen, Euskarak euskal gizartean
merezi duen tokia berreskuratu dezan” gaiaren eztabaidan parte hartzea.
Minbizia duzula ere jakinda: nire animuak, Patxi, Aurrera jarraitzeko!<br />
<br />
<b>(MARIA JOSE AZURMENDI AYERBE soziolinguista eta Euskal Herriko Unibertsitateko Psikologia Fakultateko katedraduna da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Euskararen garapen iraunkorraren bila</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-07-21 / 18:26 / Patxi Baztarrika<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_PatxiBaztarrika.png" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
“Euskararen azken pizkunde aldia” izenburu eman dion artikulua idatzi
eta iruzkin eskaera egin digu hainbati Patxi Saezek. Eskaera horri
erantzutera datoz ondorengo lerrook. Ezertan hasi aurretik, ordea,
bihoazkio zorion agurra eta esker ona azpeitiarrari. Zorion-agurra, egin
duen artikuluaren ekarpenaren aitormen moduan; eta esker ona, nola ez,
iruzkina idazteko aukera eman izanagatik.<br />
<br />
Artikulu betea eta aberatsa da Patxi Saezena, hari-mutur asko dituena
eta beste horrenbeste gogoetatarako bide ematen duena. Esaten dituen
hainbat gauzarekin, ez ordea guztiekin, bat nator, noski. Badira, nire
iritzian, era bateko eta besteko ñabardurak beharko lituzketen esanak
ere. Adibidez, lehentasunez hitz egiterakoan nik argi eta garbi gazteak
jarriko nituzke lehen lerroan. Baina, tira, iruzkin bat denez eskatu
zaiguna, jira-buelta asko eman ondoren erabaki dut, Saezen artikuluaren
irakurketa pausatuak eragin dizkidan gogoeta puntu batzuk adieraztea eta
ez, beraz, artikuluko pasarte ezberdinekiko adostasunak, ezadostasunak
eta ñabardurak azaltzea. Artikuluaren gainean bainoago artikulua
aitzakiatzat egindako iruzkina da honakoa.<br />
<br />
“Azken 50 urteak euskararen pizkundearen aldi bat izan dira. Oso aldi
emankorra”, esanez ematen dio hasiera Saezek bere artikuluari, eta
ematen ditu baieztapen horren egiatasuna nabarmen asko agerian uzten
duten datu batzuk, euskararen biziberritze prozesuan mugarri
garrantzizkoetako bat izan den euskararen batasuna bera edo hiztunen
bilakaera, hezkuntza edo IKTei buruzko datuak, beste zenbaiten artean.
XX. mendearen erdialdetik aurrerako bulkada abiapuntuan izanda,
demokrazia aldiko hogeita hamabost urteotan egin du euskarak aurrerapen
eskerga Euskadiko Autonomia Erkidegoan, hiru hamarkadotan izan baitu
euskarak historian sekula izan ez duen faktore kopurua bere alde.
Hainbat adituren esanetan, EAEko hiru hamarkadotakoa da munduko
hizkuntza berreskurapen eredurik aurreratuenetakoa eta onarpen sozial
zabalenetakoa duena.<br />
<br />
Nolanahi ere, kaltegarria genuke aurrerapen horren epelean lozorroan
geratzea, luzea baita oraindik urratzeke geratzen zaigun euskararen
normalizaziorako bidea. Euskararen arrasto sozialak inoizko datu onenak
baditu ere, gaur egun duen baino irismen sozial handiagoa nahi dugu
askok eta askok euskararentzat. Eta gehiago nahi eta behar izate
horretan, nolabaiteko bidegurutze batean gauden sentsazioa zabalduta
dago euskaltzale aktiboenen artean (ez nuke inondik ere gauza bera
esango herritar guztiez edo gehienez ariko banintz).<br />
<br />
Oinak lurrean, denbora horretan nekez eman genezakeen eman dugun
jauzia baino handiagorik. Batzuetan, ordea, ez da onena asmatu,
batzuetan egin dena baino gehiago eta hobeto ere egin zitekeen. Beraz,
ondo egindakoari eusten, orain arte lortutakoa –ikaragarria- finkatzen
eta atzera bueltarik gabe sendotzen, hobetu beharrekoak hobetzen,
galdera berriei erantzun berriak aurkitzen, eta erronka berriei
eraginkortasunez erantzuten asmatu beharko dugu aurrerantzean.
Bertsolariak kantatuko lukeena parafraseatuz, etorkizunak kezkatzen eta
arduratzen gaituen arren, baditugu mila motibo etorkizunari begiratzeko
alai, baikor eta itxaropentsu.<br />
<br />
Azken hiru hamarkadotako aurrerapen itzela ahalbidetu duten faktoreen
artean hizkuntza plangintza dugu, noski. Hizkuntza plangintzarik gabe
ezinezkoa zatekeen urratu dugun bidea egitea (urteotako hizkuntza
plangintzak Euskararen Legean du abiaburua, eta, EBPN edo ESEP bezalako
plan estrategikoen ondoan, hainbat plangintza gauzatu dira eremuz eremu,
intentsitate eta irismen eta eraginkortasun ezberdinetako plangintzak,
hezkuntzan, helduen euskalduntzean, administrazioan, hedabideetan,
kulturgintzan, arlo sozioekonomikoan edo IKTetan).<br />
<br />
Asmatu behar dugu hizkuntza plangintzaren eraginkortasuna hobetzen,
nahitaez. Patxi Saezek garbi dauka kontua: hizkuntza plangintzaren
lehentasun nagusia lan mundua izan behar da, “eskolak euskaldundu duena
lan munduak erdaldundu egiten baitu”. Eta proposatzen du arlo horretako
plangintza eraginkorra izateko bidea ere: diru pizgarriak. Azaltzen du,
halaber, proposamen horren zergatia: “sektore ekonomiko guztien motorra
(…) dirua da. Enpresek dirua dute bere jardueraren arrazoi eta helburu
bakarra”. Arlo sozioekonomikoa da, nire iritzian, egindako ahalegin
ekonomikoari (hogeita bost milioi eurotik gora azken hamabost urteotan)
behar beste etekin ateratzen asmatu ez dugun arlo bat. Badugu hor ere
zer hobeturik. Euskara bigarren mailako hizkuntza ez baizik eta adin
nagusikoa izatearen ikuspegitik begiratuta, arloaren garrantzia ukaezina
da, lehen mailakoa zalantzarik gabe. Beldur naiz, ordea,
diru-pizgarriena baino konplexuagoa eta korapilatsuagoa ez ote den
auzia, dimentsio ezberdinetako faktore ugari baitira lan munduko
hizkuntza erabileretan ere eragiten dutenak: ugazaben eta langileen
hizkuntza jarrera eta prestakuntza, hizkuntzaren pisu soziala enpresaren
kokagunean, enpresaren jardueran parte hartzen duten askotariko
eragileen hizkuntza portaerak, herritarren hizkuntza jarrera eta
ohiturak edo hizkuntzaren prestigioa, beste zenbaiten artean.<br />
<br />
Hogeita hamabost urteotan izan duen hazkunde jarraitua hazkunde
iraunkor bihurtzeko, euskarak nahitaezkoa du gizartean garrantzizkoak
diren jardueratan gutxieneko funtzio batzuk betetzen dituen hizkuntza
izatea. Beste hitzetan esanda, behar bestekotasun funtzionala duen
hizkuntza izatea, alegia. Lan mundua euskararentzat horma bihurtzen
denean, euskarari bizitzarako hizkuntza bizia izan dadin garrantzi betea
duen funtzionaltasun bat oztopatzen zaio. Oztopo horrek era guztietako
euskaldunengan eragiten du, modu negatiboan beti: etxetik euskaldun
izanik euskaraz eskolatu direnei bezala etxetik erdaldun izanik eskolan
euskaraz jabetu direnei, auzo giro euskalduna dutenei nahiz besteei,
denei, oztopatzen die euskarazko jarduna lantokian, norbanakoaren
egunerokoan leku handia betetzen duen aktibitatean. Euskarak ondoan duen
hizkuntza indartsuarekin –eta kasu askotan neurri batean baita ere
beste hizkuntza batzuekin- partekatu beharko du lan mundua; eremuz eremu
eta gunez gune diferentea izango da partekatze hori. Askotarikoa baina
nolanahi ere behar bestekoa izango den funtzionaltasun partekatuaren
bila jotzea dagokio, bada, hizkuntza plangintzari.<br />
<br />
Ukaezina dela uste dut aipatutako plangintzaren arrakastarako
jarraitu behar dela diruak eta askotariko bitartekoak baliatzen,
eraginkortasun handiagoz gainera. Baina, arestian esan bezala, aldi
berean uste dut halako plangintzaren arrakastaren giltzarri nagusia
dirua baino askoz konplexuagoa eta sakonagoa den beste zerbaitetan
datzala. Nire iritzian, garbi esanda, giltzarri nagusiak dira, lan
munduan protagonista diren askotariko eragileen gogoa eta jarrera, eta
adostasun sozial eta politiko sendoa. Komeni zaigu ez ahaztea hizkuntza
status-aren plangintzaz ari garenean –eta hori da bete-betean lan
munduari dagokiona- status sozialaren aldaketaz ari garela, hots,
hizkuntzaren status plangintzaren erdigunean dagoena ez dela hizkuntza,
baizik eta erdigunean daudenak direla hiztuna, hiztunen komunitatea,
hiztun ez diren herritarrak eta gizartea bere osotasunean. Beste era
batera ere esan liteke: hizkuntza plangintzan hizkuntza ez dela helburu,
bide baizik. Eta horrexegatik guztiagatik dira giltzari nagusi lan
munduko askotariko eragile naturalen jarrera eta gogoa, eta adostasun
sozial eta politiko ahalik eta sendoena.<br />
<br />
Ikerketetako emaitzen arabera, euskara lan munduan eta
kontsumoarenean gaur baino askoz ere presenteago egotearen alde dago
herritarren gehiengo zabala. Hori aukera on bat da arlo horretako
hizkuntza plangintzarako, baina beldur naiz ez garela denok neurri eta
intentsitate berarekin egongo “alde”, “bai baina” ugari izango direla
tartean, normala denez. Hori ere kontuan izan behar du hizkuntza
plangintzak arrakasta izateko, eta horregatik da gako garrantzizkoa
ikuspuntu ezberdinen arteko adostasun politiko eta soziala.<br />
<br />
Bizi-indarraren dema erabileran jokatzen dugu. Paradoxikoa dirudien
arren, inoiz baino aukera handiagoa dugu seguruenik ere erabileran
aurrera egiteko, inoiz baino hiztun gehiago baititu euskarak, eta inoiz
izan ez duena: euskaraz hazi eta hezitako belaunaldiak, etorkizuneko
“eliteak”. Baina lan mundua euskararentzat “mutua” baldin bada,
aurreratu lezakeena aurreratu gabe geratzeko arriskua edo atzerantz
egitekoa areagotu egin liteke, batez ere euskara bigarren hizkuntza gisa
eskuratu duten euskaldunen kasuan. Hor badu zereginik hizkuntza
plangintzak, badute zereginik –zeregin mugatua- arauek eta diruak.
Baina, berriro esanda, nahia da giltzarri nagusia. Enpresetako ugazaba
eta langileek, sindikatuek eta enpresarien elkargoek, kontsumitzaileok…
bere/geure egin behar dute/dugu euskara egunerokotasun horretan
jarduteko “bide” izatea. Euskararen etorkizuna herritarron esku dago,
inoiz baino neurri handiagoan. Batik bat euskal hiztunon esku, baina
baita egun oraindik elebakar direnen esku ere, horiek hartzen duten
euskararekiko jarrerak ere baldintzatu egingo baitu euskararen behin
betiko indarberritzea. Ausardia behar dugu onartzeko euskararen
etorkizun oparo eta sasoizkoa eskuratzeko bermerik handiena dela, hain
zuzen ere, guk geuk (herritarrok, enpresek, hedabideek, sindikatuek,
alderdi politikoek, arte langileek, gurasoek, irakasleek, kirolariek…)
egunerokoan, naturaltasunez, gero eta gehiago erabiltzeko jarrera
izatea.<br />
<br />
Gizarte aldaketak beti dira zailak eta konplexuak, baina egingarriak
dira, segun eta gauzak nola egiten diren. Euskararena da horren lekuko.
Aurrerantz are eraginkorrago jarraitzeko, ordea, beharrezkoa da
errealitatea den horretan ulertzea etsipenean erori gabe. Bestela, segur
da positiboki kudeatu ezin den angustia antzua. “Nahia” eta “ahala”
bereizezinak behar ditugu, jakinda belaunaldi berriek eta etorkizunekoek
erabakiko dutela euskara erabili edo ez edo zein neurritan erabili, eta
neutralak ez garenez, hots, euskara biziago eta erabiliago ikusi nahi
dugunez, belaunaldi berrientzat prestakuntza hobetzera (lanbide
heziketan euskarazko jarduera derrigor indartu behar da), erabilera
aukerak sortzera eta haien erabilera gogoa piztera eta elikatzera
zuzendu beharko da lan munduan ere hizkuntza plangintza.<br />
<br />
Horra hiru faktore nire ustez garrantzi gero eta handiagoa dutenak
euskara hizkuntza bizia eta subordinaziorik gabeko adin nagusikoa
izateko bidean: atxikimendua, kontsentsu sozial eta politikoa, eta
euskarazko jardunaren erakargarritasuna. Euskarazko jardunaren
prestigioa eta erakarmena areagotzeko garaia dugu, bereziki arlo
sozioekonomikoan, non erakarmen handiko hizkuntzekin –gaztelania eta
beste batzuekin- partekatu beharko duen joko-zelaia euskarak. Arauak
bai, erabilera aukerak bai, erabaki estrukturalak bai, zalantzarik gabe;
baina motibaziorik gabe alferrik dira arauak eta diruak. Gertuko
etorkizunean oso garrantzitsua izango da motibazioak eragitea, euskaraz
jakitea ez ezik euskara erabiltzea gizartearen iruditeria edo
imajinarioan balio positibo eta prestigio bide gisa atxiki eta finkatu
dadin.<br />
<br />
Hogeita hamabost urteotako bide gorabeheratsu baina arrakastatsua
egiterakoan, giltzarri izan da lehenik Estatutuaren inguruan eta ondoren
Euskararen Legearen eta beronen garapenean lorturiko adostasun sozial
eta politikoa. Itun politiko-soziala da euskararen biziberritze
prozesuaren gainean hiru hamarkadotan gauzaturiko kontsentsua. Itun
politiko-sozial hori sendotzea, zabaltzea eta indarberritzea
komenigarria da etorkizuneko bidean eraginkorragoak izateko; eta bai,
lan-mundurako hizkuntza plangintzak behar luke hor toki garrantzitsua.
Betiere ahantzi gabe eraginkortasunerako baldintza dela egingarritasuna.
Xabier Lete poeta handiak idatzi eta kantatu zuen bezala:<br />
<br />
“Eguneroko fruituaz // eskuak bete ditzagun: // alferrik da bihozkadaz /egoerari erantzun”.<br />
<br />
<b>(PATXI BAZTARRIKA GALPARSORO Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako sailburuordea da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Suak du burdina frogatzen….</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-08-04 / 15:45 / Andres Urrutia Badiola<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_AndresUrrutia.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
… eta mintzatzaileek mintzaira baten bizitasuna eta indarra. Askotan
esan denez, eta berriro errepikatu behar bada ere, oraindik euskararena
ez da aise eta behar bezala bizi eta zirkulatu gure artean.<br />
<br />
Horrexegatik dator harira, oso harira, Patxi Saez Belokiren artikulua, <i>elefantea ikusi</i> izenekoa, horrek argi erakutsi baitu, haren ustez, zein den euskararen mentsik nabarmenena, alegia, euskararen <i>elefantea</i>. Areago, hitzez hitz esanda “horixe da, gaur-gaurkoz, euskarak duen problema nagusia”.<br />
<br />
Izan ere, hortxe dago koxka eta kezka, lan munduak euskaraz bizitzeko
ekar dezakeena. Koxka ez hain berria, jakina, historian zehar, euskaraz
lan egiteko aukerak izan baitira. Alajaina! Esango dit norbaitek.
Bene-benetakoa esango diot nik beldurrik gabe, Ondarroako arrantzaleen
eta Eibarko armagileen hizkuntza zein izan den horri erreparatuz gero;
baserritar eta nekazariak ere horretara jarrita gizaldi eta gizaldietan.<br />
<br />
Eta orain, zer? Orain konturatu gara gizarte modernoetan bizi dugun
ingurutik eta barrunbetik euskarak ihes egin digula, kultura idatziaren
zirrikituetatik, eguneroko bizimoduetatik.<br />
<br />
<b>
</b>
<br />
<h3>
<b>Jokoa ez da errenta, ezta lan mundua ere erraza</b></h3>
Irakaskuntza euskaldundu dugunean, lan munduak zapuztu digu euskararena, hortxe, beraz, Patxi Saez Belokiren esamoldean, gure <i>elefantea</i>, euskarak duen problema nagusia.<br />
<br />
Ez dut nik halakorik ukatuko. Bai, ordea, ñabarduraz beteko, uste
izan baita, besterik gabe, diru-laguntzak direla biderik errazenak
euskara sustatzeko eta nonbait, lan mundua euskalduntzeko. Usteak,
alabaina, ustel, behin eta berriro, errealitateak erakutsi duelako
diru-laguntza agortu bezain laster akitu dela euskararen normalizazioa
hainbat enpresa eta lan tokitan.<br />
<br />
Halaber, uste izan da euskararen ofizialtasunak konponduko zituela
arazo guztiak, goitik behera jarritako agindua, alegia, euskara ofiziala
dela eta horrekin berez sortuko liratekeela esparru euskaldunak eta
lanpostu egokiak, horien bidez euskararen eguneroko erabilera bermaturik
egongo zela besterik gabe.<br />
<br />
Hainbatez, hiru horiek, hots, ofizialtasuna, diru-laguntza, eta
aurreko biak lotzeko hizkuntza plangintza izan dira gidari eta lerroburu
gure. Hala ere, berehala konturatu gara hiru hauekin ere aski ez dugula
gizartearen eragina eskuratzeko euskararen alde.<br />
<br />
Zer falta zaigu, beraz, eragile izateko?<br />
<br />
Hasteko, egoeraren diagnosi egokia. Urteetan izan gara eta bagara
egun ere, soziolinguistikaren morroi. Zientzia berrienetan kokatu eta
diziplinartekotasuna bermaturik, ez diot nik bertuterik ukatuko delako
horri. Egoera linguistiko guztiei aurre egiteko nahikoa den, ostera,
zalantzan jartzeko abagunea heldu dela ere esan daiteke.<br />
<br />
Besteak beste, luze-zabal ari gara ekinean, hur-hurrean dugunari so
egin gabe. Alegia deus ez, urruneko esperientzietan jarri ditugu gure
kemena eta indarrak eta bazterretan utzi ditugu bestelako eta
hurbilagoko errealitateak.<br />
<br />
Bat aipatzearren, horra legearena. Ez lege hertsia, ofizialtasunaren
aldarrikapenarekin kontuak bideratu omen dituena. Bestelako legeaz
jardun behar da, hain zuzen ere, pertsonen arteko zuzenbide pribatuaz,
halako harremanak bideratzen baititu horrek, nahiz kontsumo, nahiz
merkataritza, nahiz lan-harremanen alorretan.<br />
<br />
Usu ahazten dira halakoak aginte publikoari egiten zaion
ofizialtasunaren aldarriarekin. Saihetsean geratzen dira horiek, hala
nahita edo nahigabe, gizarte baten egunerokotasun linguistikoan
erabateko pisua izan arren.<br />
<br />
Azterketa ere modu aski ezean egiten da. Hortaz, ofizialtasuna
adierazita, alboan uzten da pertsonen arteko harreman juridikoen muina,
borondatearen jokoa eta autonomia. Hitz batez esateko, alderdien arteko
askatasuna, euren harreman juridikoak bideratzeko, hizkuntza barne.
Noizbait euskal zuzenbide zibilak moldatu duen askatasun zibila eta
Nafarroako Lege zibilean egoki esanda dagoena, <i>paramiento fuero vienze</i>, hau da, alderdien arteko paramentua edo hitzarmena da nagusi eta legea bigarren mailan geratzen da.<br />
<br />
<b>
</b>
<br />
<h3>
<b>Askatasun zibila, askatasun linguistikoa</b></h3>
Askatasun zibil hori da, izan ere, ezinbesteko oinarria askatasun
linguistikoa ontzeko, askatasun hori ez baita funtsik gabeko askatasuna,
ezpada zin-zinezko askatasuna, eta berori aurrera eramateko legeak,
baliabideak eta marko egokia osatu behar dira.<br />
<br />
Hartara, arlo publikoarena bada ofizialtasunean zimentarri hartu eta
euskararentzat esparru egokia garatzea, arlo publikoarena da esparru
horren barnean gertatzen diren harreman juridiko pribatuak euskaraz ere
gauzatzea. Hori, zorionez ala zori txarrez, ez da bakarrik
diru-laguntzekin erdiesten. Horretarako, zalantzarik ez dago, guztion
ahaleginak behar dira, herri agintariena zein herritarrena.<br />
<br />
Badago langintza horretan zer bete eta zer asma. Horietan ez dira
txikienak eta laburrenak gizarte zibilean ari diren hainbat elkargo
lanbide, aholkulari eta bitartekaritza lana egiten duten horiengan
euskararekiko garra sortzea eta umotzea.<br />
<br />
Horixe da, beste ekimen askoren artean, euskarak behar duena eta egun
premian duena, gizarteratze oso baten peskizan. Ofizialtasunaren
porasuz eskutik joan zaigu bestelako hori, askatasun zibilarena eta
horren ondorioa den askatasun linguistikoa ondo estekaturik joan
daitezen.<br />
<br />
Horrek eskatzen du, besteak beste, diagnostiko egokia, bertara bilduz
diziplina anitzetako jakituriak; horrek eskatzen du, era berean, sakon
aztertu eta ikertzea egoera hori eta diru-laguntzak eta plangintzak
bideratzea, ez horrenbeste goitik beherako ezarpena egiteko, ezpada
gizartean bertan berez sortzen den eguneroko erabilera sustatzeko.<br />
<br />
Halakorik ikusi ote dugun galdetzen badit inork, erantzuna ezin
guztizkoa izan. Bidean gaudela esan daiteke, eta leku desberdinetatik
arazoaren ertzak ikusten ari dira, oraindik erpina jo ez bada ere.<br />
<br />
Horrexegatik, euskararen <i>elefantea</i> nabarmena bada ere gure artean, <i>elefantea</i> bera nola euskararen mundura erakarri asmatu beharra dago. Dema argia da, edo <i>elefantea</i> hil eta museo batera eraman, edo <i>elefantea</i>
hezi, bizirik atera eta euskararen mesederako lanean jarri. Nik, Patxi
Saez Belokiren antzera, aspalditik egin nuen bigarrenaren aldeko
apustua.<br />
<br />
<b>(ANDRES URRUTIA BADIOLA euskaltzainburua da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Zirt edo zart egiteko garaia heldu da</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-08-06 / 14:56 / ELA-Autonomako Euskara Lantaldea<br />
<br />
<table class="taula"><tbody>
<tr><td bgcolor="#CCCC99"><i><b>Bat.
Euskaldunen erdiak EAEko sei udalerri handienetan bizi dira eta euskara
bigarren hizkuntzatzat dute. EAEn, 30 urtetik beherakoen hamarretik
seik (%58) bigarren hizkuntza euskara dute… </b></i></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<b>Eta galdera da, bigarren hizkuntza bezala belaunaldiz belaunaldi transmitituko da euskara?</b><br />
<br />
Zertarako transmititu erabiltzen ez den, edo oso gutxi erabiltzen den
hizkuntza bat?
Egungo gazteek oso argi daukate: “zergatik (zer dela eta) egin behar
dugu euskaraz?”.
Izan ere, transmisio modu oso ohikoa da, guraso biek euskaraz jakinik
ere, haurrei euskaraz egitea baina gurasoek euren artean eta beste heldu
batzuekin erdaraz jardutea. Transmisio modu horrek (ezaugarri horiekin)
noiz arte iraun dezake? <i>Egungo belaunaldi gazteentzat, batik bat
inguru erdaldunduetan, euskara gelako hizkuntza baino ez da, eta eskolan
bertan ere, gehienek ez dute erabiltzen irakasleei zuzentzeko ez bada.</i> <br />
<br />
<b>Udalerri handienetan, eta erdaldundutako beste guztietan,</b>
euskaldun berriek ez dute euskaraz bizi ahal izateko heldulekurik
apenas. Euskaraz egitea bitxikeria moduko bat da euren artean.
Are gordinagoa da Joxe Manuel Odriozola irakaslearen hausnarketa: <br />
<br />
“… D ereduko ikasleen belaunaldiak gehienbat belaunaldi galduak dira
euskararentzat… soilik eskola bidez euskaldundu diren belaunaldiak,
ahozko gaitasun komunikatiborik gabeko ikasleak dira gehienbat.
Eskolak soilik ezin du gaitasun komunikatiboaren alderdi hori garatu eta
bermatu.”<br />
<br />
<table class="taula"><tbody>
<tr><td bgcolor="#CCCC99"><i><b>Bi.
Zortzi ordu lo, zortzi lan, eta zortzi ordu otordu, familia, lagunarte,
aisialdi, eta hedabide-kontsumorako. Euskaraz bizi nahi badugu lan
mundua irabazi beharra dugu euskararentzat.</b></i></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<b>Gure ustez, lur-eremukako planteamenduak egin beharra dago,</b> soilik funtzio-eremuka jardun ordez. <br />
<br />
Bestela esanda: Sakanan, Goierrin, Urola bailaran, Uribe Butroen,
etab… bizitzako alor guztietan euskaraz bizitzea posible izan dadin
lortu behar dugu, beste lur-eremu batzuk irabazi nahi baditugu ondotik.<br />
<br />
Hezkuntza arloko urte luzeotako prozesuaren emaitzek erakutsi digute,
ikastetxera mugatutako ahaleginek ez dutela lortzen euskal hiztunak
sortzea (ahaleginak ez duelako jarraipenik ikastetxetik at). <br />
<br />
Gizarte arauaren indarrak jan egiten du esparru txikian egindako ahalegina. <br />
<br />
<b>Funtziorik estrategikoenetan: aisialdia, lan mundua, osasun
zerbitzua, hedabideak… herri handietan eta hiriburuetan indarrak
metatzea beharrezkoa da, populazio bilgune garrantzitsuak direlako.</b><br />
<br />
Horien inguruko biztanleak ere bertara joaten direlako denbora pasa,
ikastera, erostera, lanera… baina euskararen normalizazioari ezin zaio
soilik “funtzio eremuka” heldu. <br />
<br />
Administrazioaren eta erakunde gehienen diskurtso politikoki zuzenek
ezkutatzen duten Hezkuntza sistemako porrotak ondorioak ateratzeko balio
behar liguke. Ikusi dugu, D ereduko / ikastoletako haurrek euskaraz
jardun dezaten nahi badugu, herriko / eskualdeko aisialdia, hizkuntza
paisaia, euskararen inguruko diskurtsoa, merkataritza, eta abar landu
beharra dagoela, baina inoiz gutxitan gertatzen da hori. Hortik emaitza
urriak. Altsasuko, Bilboko, Irungo edo Berriozarko, D ereduko edota
ikastoletako haurrak erdaraz bizi dira, euren ingurua bezalaxe,
ikastetxerik euskaltzaleenetan ibilita ere eta guraso euskaltzaleak
eduki arren askotan. <br />
<br />
<b>Lan munduan eragiteko ere,</b> herri eta eskualde mailako
egitasmoak jarri beharko dira abian, gizarte bizitzako alor gehienak
aintzat hartuz, eta lan munduko balizko ahaleginari jarraipena eta
koherentzia emateko.<br />
<br />
<table class="taula"><tbody>
<tr><td bgcolor="#CCCC99"><b><i>Hiru.
Belaunaldi berriak euskalduntzen erabilitako diru eta ahalegin guztiak
zapuztu egiten ditu lan munduak… Gaur egun, euskarak lan-hizkuntza gisa
duen balioa hutsaren parekoa baita.
EAEn 177.000 lan-erakunde daude . Bada, horietatik %0,1 ere ez dira euskaraz lan egiten dutenak.<br />
Adibidez, 1997-2014 urteen artean, soilik %0,2k (386 lan erakundek) jaso dute Eusko Jaurlaritzaren diru-laguntza <u>euskararen erabilera-planak garatzeko</u>. <br />
<u>Bikain ziurtagiria</u> 2008. urtetik jasotako erakundeak %0,1
dira (188 lan erakunde), baina lana euskaraz egiten dutela egiaztatzen
duen egiaztagiria dutenak %0,04 dira (78 lan erakunde). <br />
<u>Bai Euskarari Ziurtagiria</u>: guztira, ziurtagiridun erakundeak, 1.355 dira Euskal Herri osoan, alabaina, <br />
</i></b><b><i><u>Zerbitzua eta lana euskaraz</u> egiten dutela egiaztatu daukatenak %0,08 dira (152 lan erakunde).</i></b></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<b>Belaunaldi berriak euskalduntzen erabilitako diru eta ahalegin guztiak zapuztu egiten ditu lan munduak bai,</b>
baina hedabideek, politikagintzak, aisialdiko baliabideek, eta gure
gizarteari inposatutako hizkuntza ohiturek ere bai: ordezkapen
planifikatu prozesu luzeak, finean. Alabaina, azpimarratu behar da
euskara planak egiteko deialdira eta Bikainera aurkezten diren enpresak,
dinamikoenak, internazionalizatuenak eta kalitate parametroen arabera
puntakoak direla. <br />
<br />
<b>Lan munduan euskararen sustapena ez aurrera, ez atzera dago. Bada garaia politikak aldatzeko,</b>
emaitzak oso argigarriak dira eta. Izan ere, gizartearekin harreman
handiena duten sektoreetatik hasi behar litzateke, sentsibilizazioa
landuz lehenik eta behin. Iraingarria gertatzen da, egunero-egunero
ikusi behar izatea merkataritza arloko (eta bestelako)
establezimenduetan, euskaldunoi ezikusiarena egiten ez zaigunean,
bigarren mailako herritarren tratua nola ematen zaigun. Sikiera ageriko
diskriminazio horri azkena emateko, ez da borondate politikoa baino asko
gehiago behar.<br />
<br />
<table class="taula"><tbody>
<tr><td bgcolor="#CCCC99"><b><i>Lau. Euskara lantokietan nagusi ez izateak bigarren mailako hizkuntza bihurtzen du gizartearentzat.</i></b></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Areago, egunetik egunera, euskara nagusi izan deneko lan eremuak ari
da galtzen (nekazaritza edota arrantza). Lan mundua ia zeharo
erdaldunduta, eta aisialdian, hedabideetan, edota administrazio
publikoetan euskara eta euskaldunak bigarren mailaratuta (kasurik
onenean), ez dirudi hizkuntza berreskuratzeko abiapuntu ona.<br />
<br />
<table class="taula"><tbody>
<tr><td bgcolor="#CCCC99"><i><b>Bost. Neurri batean, herri erakundeen aginpidea euskal hiztun komunitatearen kideengan dago</b></i>.</td></tr>
</tbody></table>
<br />
Baina erakunde gehientsuenak erdaldun funtzionalen esku daude,
euskaraz jakin zein ez. Begiratu besterik ez dago erakunde nagusietako
jardunari horretaz jabetzeko. Eta are okerragoa dena, errealitate hori
estaltzen saiatzen dira abertzaleen agintepean dauden erakundeak, oro
har.<br />
<br />
<table class="taula"><tbody>
<tr><td bgcolor="#CCCC99"><b>Sei. Fishman-ek esana da</b>,
“Akordio politikorik gabe, hizkuntza plangintza noraezean doa,
han-hemen gauzatxoak eginez, baina ondorio sakonik gabe; agintariek ez
dutelako zehazki definitu problema zein den edo lehentasuna zeri eman.
Zenbat eta adostasun falta handiagoa agintari politikoen artean, hainbat
eta gutxiago egin dezake hizkuntza politikak”</td></tr>
</tbody></table>
<br />
<b>Baina adostasunak, euskararen aldeko hizkuntza politika garatu nahi dutenen artean behar du,</b>
aurrera pausurik emango bada. EAEn adibidez, PSErekin (eta PPrekin)
bilatu du adostasuna Eusko Jaurlaritzak. Euskara museoan nahi dutenekin,
alegia. Baina aitortu beharko da, erakunde politiko eta sindikal
abertzale nagusiek ere, ez daukatela, ez daukagula alternatiba sendorik
gaur gaurkoz. Izan ere, euskara ez dago erakundeon lehentasunen artean,
eta arazo edo zama balitz bezala aztertu ohi da, eta ez herri honi
izaera eta nortasuna ematen dion ardatz bezala.<br />
<br />
<table class="taula"><tbody>
<tr><td bgcolor="#CCCC99"><b><i>Zazpi. Sektore ekonomiko guztien motorra, hemen eta munduko beste edozein bazterretan, dirua da.</i></b></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Euskarari lantokietan sarbidea eman nahi baldin badiogu,
lan-erakundeek igarri behar dute euskara erabiltzea errentagarria
zaiela… edota euskaldunak aintzat ez hartzea zama bilakatzen zaiela. <br />
<br />
Dena ez da pizgarri ekonomikoa. Dirua zuzenean eman baino gehiago,
prestigiatu eta goraipatu behar dira euskaldunak aintzat hartzen
dituzten lan-erakundeak. Horrexek berak ekarriko ditu atzetik beste asko
ere.<br />
Pentsaezina da, egungo errealitateari erreparatuta, gizartea osoa
euskararen berreskurapenaren norabidean jartzea, baina alderdi eta
sindikatu abertzaleek behintzat, benetako konpromisoa agertu behar
genuke, hitzetatik ekintzetara sarriago eta eraginkorrago igarota.
Euskaltzaletasun ordezkazale batetik (besteek egingo omen dute:
gazteek…), euskaltzaletasun arduratsu eta koherente batera igaroz.<br />
<br />
<table class="taula"><tbody>
<tr><td bgcolor="#CCCC99"><b>Zortzi. Fishman-ek</b> esana da hau ere: <b>“Herri hau euskalduntzen bada, eliteak aldatuko dira.</b>
Oraingo eliteek, lanpostu onak dituztenek, boteredunek, botere hori
konpartitu edo galdu beharko lukete, botere hori gaztelaniaren bidez
lortu eta mantentzen dutelako. Beren bizimodua espainolez zertu da eta
beren nortasuna gaztelania da; gaztelaniaren erabilera zehatzean
oinarritzen da. Orduan, eliteen aldatzeak erresistentzia ekarriko du,
eta erresistentzia hori gatazkaren arrazoia izango da”</td></tr>
</tbody></table>
<br />
<b>Erresistentzia horiek gainditzea behar du lehen helburua.</b>
Borroka ideologikoa irabazi, alegia… oso aintzat hartuz, lehen oztopoak
“etxean” bertan aurkituko ditugula gainera. Sindikatuok, eta beraz ELAk
ere bai, erantzukizun zuzena daukagu planteatzen zaigun erronka zail
baina ezinbesteko honetan. Badagu garaia hizkuntzaren auziari
adarretatik heltzeko. Ardura zuzena daukagu ordezkatzen milaka eta
milaka ditugun afiliatu eta jarraitzaileekiko, eta barne hartzen gaituen
euskal gizartearekiko. <br />
<br />
<b>Zirt edo zart egiteko garaia heldu da.</b><br />
<br />
<b>(ELA-Autonomako Euskara Lantaldearen erantzuna)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Erabakiaren aroa ireki da</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-09-14 / 14:36 / Zelai Nikolas Ezkurdia<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_ZelaiNikolas.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Kaixo Patxi:<br />
<br />
Zorionak eman nahi dizkizut zure artikuluan egiten duzun gogoeta
interesgarri eta sakonagatik batetik, eta eztabaida hain aberats zein
beharrezko hau zabaltzeagatik.<br />
<br />
Gustatu zait zure abiapuntua: asko egin da, baina horrenbeste edo
gehiago falta zaigu euskaraz bizi gaitezen bai gaurko euskaldunak bai
biharkoak.<br />
<br />
Bat nator zurekin esaten duzunean euskararen hutsune handi bat lan
munduan dagoela. Baita prestigio falta duela eta botereari lotutako
elite parte handi batek ez duela euskararen aldeko jarrerarik izan.
Horrek guztiak eragiten du, nola ez, euskara dakiten baina erabiltzea
falta zaien herritarrengan (gazteeengan, besteak beste) eta euskara ez
dakiten eta ikasteko ahalegina egin behar dutenengan. Gasolina horrekin
nekez emango dugu jauzia euskara Euskal Herriko hizkuntza nagusia (ez
bakarra) izan dadin.<br />
<br />
Nire uste apalean, euskararen biziberritzeko prozesuan ere
“erabakiaren aroa ireki da”. Gure Esku Dagok ekainaren 21ean
erabakitzeko eskubideari dagokionez aldarrikatu zuen moduan, euskararen
eta euskaldunon etorkizunari dagokionez ere “gure esku dagoela”
aldarrikatu behar dugu. Hau da, borondatezko osagaia oso garrantzitsua
da prozesuan. Baina , <b>nola eragin pertsonen borondatean euskararen alde egin dezaten, dakienak erabiliz eta ez dakienak ikasiz?</b><br />
<br />
<b>
</b><b>Euskararen aldeko borondatea sendotzen jarraitu behar dugu. Hor dago, nire ustez, benetako elefantea</b> eta tresna egokiak behar ditugu elefante horri jaten emateko.<br />
<br />
Tresnei dagokienez, ados nago lan munduari bereziki erreparatu behar
zaiola eta euskarak prestigioa lortu behar duela eremu horretan, eta
baita botere egituretan ere. Baina, borondatea elementu subjektiboa dela
kontuan izanda, <b>zure gogoetan kontzeptu bat faltan bota dut: maitasuna.</b><br />
<br />
Dirua eta pizgarriak aipatzen dituzu borondate hori elikatzeko tresna
gisa eta dudarik gabe lagundu egingo lukete, baina, nire ustez, ez da
nahikoa, ezta funtsezkoa ere. Euskararen alde egiten dugun ahalegin
guztia gure hizkuntzarekiko amodio istorio bat bezala irudikatzen dut
nik eta maitasuna ikaragarri hori, belaunaldiz belaunaldi pasatzeko gai
garena, euskara biziberritzeko dugun motore indartsuena da nire ustez.<br />
<br />
Maitasuna galduz gero, ez dut uste lan mundua ez beste ezer euskaratzeko gai izango garenik. Horregatik, bada, <b>nire ustez, euskararen prestigioa maitasunarekin eta ondo bizitzearekin lotu behar dugu.</b>
Sentimendu indartsu horiek behar bezala landuta indar nahikoa emango
ligukete egin behar dugun jauzia egiteko. Lan munduan, zein
transmisioan, zein euskara biziberritu behar dugun gainontzeko arloetan
bi elementu horiek oso presente izan beharko genituzke, dena delako
plangintzari heltzerakoan.<br />
<br />
Bukatzeko, gatazkarekin lotutako ideia bat. Zure artikuluan aipatzen
duzu botereari lotutako elite botereduna euskara gure berezko/ohiko
hizkuntza izatearen kontrako jarrera azal dezakeela/baduela. Hala da,
elite hori ez haserraraztea izan da orain arteko hizkuntza politikaren
galga bat.<br />
<br />
Baina gizartean gatazkak eguneroko ogia dira eta gakoa ez da gatazkak
saihestea –orain arte bezala-, baizik eta horiei heltzea, xehe-xehe
aztertu eta behar bezala kudeatzea, besterik ez. Gaur egun, tresna
gehiago ditugu gatazkak bideratzen asmatzeko eta nola ez demokrazian
sakontzea dugu horien artean indartsuena. Beraz, jarrera demokratikoak
elikatu behar ditugu gizartean eta eremu boteredun horri inteligentziaz
aurre egin. Hain zuzen ere, horregatik da horren garrantzitsua “ondo
bizitzearekin” lotzea euskararen erabilera.<br />
<br />
Elite horren kontrako jarrera neutralizatu behar da eta hori egiteko
hainbat modu daude: bat da elite boteredun euskalduna elikatzea.
Horrekin ez dut esan nahi klasismora jo behar dugunik, baizik eta
euskaldunak (gure elite berria) gai izan behar dugula “ondo bizitzearen”
kontzeptu hori euskaraz bizitzea ematen digun zoriontasunarekin lotzeko
eta gure balore kooperatibo, alternatibo eta propioekin elikatu.
Zoriontasuna eta jarrera positiboak oso kutsagarriak dira,beraz,
euskararen zoriontasunaren izurritea zabaldu behar dugu gizartean. <b>Euskara erresistentziatik atera eta gizartea elikatzeko elementu izatera pasa, bizitza beteago eta zoriontsuagoa dakarrelako.</b><br />
<br />
Segi horren fin Patxi eta laster arte.<br />
<br />
<b>
</b><b>(ZELA NIKOLAS EZKURDIA legelaria da eta Gure Esku Dago herri ekimenaren bozeramailea)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Elefante ugari eta kapital gutxi</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-09-22 / 10:21 / Lorea Agirre Dorronsoro<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_LoreaAgirre.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Patxi,<br />
<br />
Elefanteak ugari ditugu hemen. Etxea elefantez josia dugu eta, askok
ikusi bai, baina ez ikusiarena egiten dugu. Lehentasun gehiegiren
beharra du euskararen normalizazioak lehentasunak lehentasun izan
daitezen, dena baita garrantzitsua. Egia da eremuak eta ekimenak
lehenetsi beharra dagoela, eta, datozen urteetan non eta nola jokatu,
non jarri indarrak ebatzi beharra dagoela. Zergatik hori? Bada asko egin
delako, ados, baina ez aski. Eta gutxi asko izan daitekeen moduan, asko
ez da beti aski. Eta horrelaxe azal liteke azken 60 urtetan egin
denaren auzia. Kontua da, sarritan, ordukoak eta oraingoak absolutoki
eta modu isolatuan konparatzen ditugula, eta horren arabera zenbat
aurreratu dugun geure buruari esanez kontsolatzen garela. Eta ez da
gezurra aurrera egin dugunik, baina tranpa ere badu horrek, ze gaurko
errealitateak markatzen dizkio euskarari gaurko beharrak, eta ez
errealitatea eta ez beharrak ez dira berdinak 70eko hamakardan eta gaur
egun. Gizartea aldatu da, jendea aldatu da, gu aldatu gara, eta garaian
garaiko ingurumaria horren baitan neurtu behar da euskararen borrokan
egin den lanaren emaitza, eta, areago, egin beharrekoa. Aldaketen
argitan pentsatu behar ditugu bide berriak. Arazoa zaharra da, baina
galdera berriak ditugu. Eta honenbestez, lan-tresna berriak behar
ditugu.<br />
<br />
Lan mundua jartzen duzu datozen urteetako erronka modura. Ez dakit
erabateko lehentasuna den, baina argi dago landu beharrekoa dela. Ez
naiz aditua eremu horretan, baina boteprontoan otutzen zait zentzuzkoa
dela esatea administrazio publikoan jauzi kualitatiko eta kantitatibo
handi bat behartu behar dela. Hiru urrats oinarrizko marka litezke.
Bata, gurean, enpresarik handienetako bat administrazio publikoa den
heinean, bere burua, bere jarduna –kanpo eta barru– eta bere lan
harremanak erabat euskalduntzea epe jakin baten barruan. Bestea:
administrazio publikoa zerbitzu eta enpresen kontratatzaile, hitzarmen
egile eta dirulaguntzen emaile nagusienetako bat den heinean, esleitu,
kontratatu, hitzartu edo diruz laguntzen duen enpresa horrek euskaraz
funtzionatzea, zerbitzu oro euskaraz ematea, eta, euskararen irizpidea
kontutan hartzea legez galdegitea, nola egun ingurugiro irizpideak obra
publikoak esleitzeko erabiltzen diren gisan. Eta hirugarrena:
administrazio publikoak adierazpen publiko guztiak euskara lehenetsiz
egitea, idatziz eta ahoz. Hiru neurri hauekin administrazio publikoan
eragiten da, eta hori da enpresa pribatuan eragiteko eman beharreko
lehen urratsa. Hortik aurrera, bada, euskaldunon eskubideak bermatu
aldera, enpresa pribatuei zerbitzuak euskaraz ere eman ditzaten
galdegitea etorri beharko da.<br />
<br />
Botereak bi bide ditu eraldaketak bideratzeko, hemen eta munduan, eta
biak batera egin ohi dira: legeen bidez behartu, eta laguntzen bidez
aldaketa erraztu, epeak eta nuerriak egutegian jarriz, malgu izanez nahi
bada, baina epeak eta helburuak bete araziz. Eta horixe da egin
beharrekoa hemen ere. Ez da erraza izango, baina lan mundua euskaratzen
eskarmentua duen aditu talde handi samar bat badago, eta esperientzia
metatu nahikoa ere bada, horrelakoak abian jartzeko. Legea ere alde
dago. Borondate politikoa eta ausardia behar dira. Demokrazia
aplikatzeko ausardia, alegia.<br />
<br />
Horrek guztiak ere emango lioke euskarari beharrezko izateko beharra.
Alegia, kasu honetan, kapital ekonomikoa. Hau da, diru iturri izango
litzateke enpresan pribatuentzat langile euskaldunak kontratatzea.
Kapitala aipatu dugu, kasu honetan zentzurik literalenean, ekonomikoan.
Baina hizkuntzek bestelako kapitala ere behar dute izango badira.
Demagun, kapital kulturala eta linguistikoa. EAEn, euskarazko hezkuntzak
lortu du kapital linguistiko eta kulturala izatea, ikasketak euskaraz
egiteak kapital kultural bat ematen diolako ikasleari, ez horrela
gaztelera hutsez ikasteak. Alegia, gurasoen euskalduntasuna, are
euskaltzaletasuna gora behera, haurrak euskarazko lerroan
martrikulatzearen arrazoietako bat bada ikasketak euskaraz egiteak,
gazteleraz ez bezala, kapital linguistiko-kulturala dakarrela berarekin.<br />
<br />
Kapital gehiago ere badira, kapital emozionala, demagun. Eta hori
gehiagoa da euskararen aldeko kontzientzia. Baina kontzientziak bere
mugak ditu, euskalzaletasunak dituen bezala. Denok ez gara euskaltzale,
eta zail da euskaldun guztiak –eta ez-euskaldunak– euskaltzale izatera
irits daitezkeela sinestea. Hori beti izan da horrela. Joandako garaien
mitifikazioan erortzea ez da komeni, eta orduko hartan, 60ko hamarkadako
berpizkundean, kontzientziadunak, militanteak, euskaltzaleak gutxiengo
ziren. Besterik da euskarak lortu zuela kapital sinbolikoa bereganatzea,
besteak beste, euskararen borrokak asmatu zuelako orduko gizarteak
bizitzeko behar zituen balio eraldatzaileak euskararen sinonimo egiten:
askatasuna, demokrazia, kultura, modernitatea, berdintasuna.<br />
<br />
Kapital sinbolikoa non du zertan du euskarak gaur? Uste dut galdera
hori ere egin beharra dugula. Euskarak ze kapital dakar bere baitan?
Ekonomiko, linguistiko, kultural, sozial eta sinboliko? Zer eskaintzen
du? Jendeak, eguneroko bizitzan, eta euren seme-alaben edo
ondorengoentzat desio duten gizarte horretan non dago euskara? Euskarak
eskaintzen du mundu hobeago baten ikusmira? Nola egingo dugu euskara
kapitalez janzteko?<br />
<br />
Estutu bat!<br />
<br />
<b>(LOREA AGIRRE DORRONSORO kazetaria, antropologoa eta Jakin aldizkariaren zuzendaria da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;">Euskara eta kapitalismoa </span></h2>
2015-10-14 / 00:43 / Gilen Mejuto<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_GilenMejuto245.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Kaixo, Patxi. Gaiaren gainean ezer gutxi dakidala, baina arazoak barruan
pizten didan grinak bultzatuta, agertu nahi dut beste ikuspegi bat ez
dudana aurkitu ez zure artikuluan, ez iruzkinetan (agian gaingiroki eta
ez osorik irakurri ditudalako).<br />
<br />
Atentzioa eman dit ekarri diguzun Fishmanen aipu honek:<br />
<br />
“Herri hau euskalduntzen bada, eliteak aldatuko dira. Oraingo
eliteek, lanpostu onak dituztenek, boteredunek, botere hori konpartitu
edo galdu beharko lukete, botere hori gaztelaniaren bidez lortu eta
mantentzen dutelako. Beren bizimodua espainolez zertu da eta beren
nortasuna gaztelania da; gaztelaniaren erabilera zehatzean oinarritzen
da. Orduan, eliteen aldatzeak erresistentzia ekarriko du, eta
erresistentzia hori gatazkaren arrazoia izango da”.<br />
<br />
<br />
Horren harira, hainbat galdera bururatu zaizkit:<br />
<br />
<ul>
<li>Existitu al daiteke "elite ekonomiko euskalduna" bezalakorik, ala terminoa oximoron bat da?</li>
<li>Kontua zein da, beraz, eliteak aldatzea edo eliteak desagerraraztea?</li>
<li>Benetan uste ote dugu euskara --hau da, 500 mila hiztun oso baino
gutxiago duen hizkuntza bat-- izan daitekeela aintzat hartzekoa etekin
eta hazkunde etengabearen zibilizazio honetan?</li>
<li>Topatu ote du azkenean euskarak, kapitalismoaren fase honetan, bere akabuko etsaia?</li>
</ul>
<br />
<br />
<br />
<b>(GILEN MEJUTO itzultzailea da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Elefanteak eta bestelako fauna</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-10-14 / 12:51 / Jasone Mendizabal<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_JasoneMendizabal.png" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Irakurketa luze, zabal eta sakona egin du Patxi Saezek bere artikuluan,
eta proposamen zehatza egin digu euskaltzaleoi: zorriei begira gelditu
gabe, hel diezaiogun elefanteari! Lan mundua euskaldundu beharra dugula
iradoki digu, hezkuntzan inbertitutako ahalegin eta baliabide guztiak
alferrik gal ez daitezen eta euskarak garabide indartsuagoa izan dezan.<br />
<br />
Ukaezina da Patxi Saezek egiten duen gogoetak baduela egiatik asko
eta lan mundua euskalduntzea lortuz gero euskararen garapen bidean jauzi
kualitatibo handia emango genukeela. Hortxe dago elefantea eta ez ditut
berriro hona ekarriko Patxi Saezek bere lanean ondo aletutako datuak.
Euskal enpresa sarearen gorputz osotik, euskara planak dituztenen
proportzioa txikiegia da eta lana eta zerbitzua euskaraz eskaintzeko gai
direnen kopurua, berriz anekdotikoa. Horixe da errealitatea.<br />
<br />
Bi hari muturri heldu nahi nieke, ezer berririk gehitzeko baino zenbait ideia azpimarratzeko:<br />
<br />
<br />
<ul>
<li>Lehenik eta behin elefante horri heltzeko ditugun tresnei erreparatu
nahi nieke. Zein baldintza ditugu elefanteari heltzeko? Zein indar
dugu?</li>
<li>Bigarrenik, zoologikoan zorri artean beste elefanteren bat,
errinozeroren bat edota lehoiren ba egon ote daitekeen aztertu nahiko
nuke.</li>
</ul>
<br />
<br />
<br />
Lehenengo puntuari helduta, argi dago, gure haur eta gazteen lan
aukerak nagusiki gazteleraz gauzatzen badira, gazteok euskalduntzen
inbertitutako baliabideak zulo beltzean galtzen direla. Oro har, albokoa
da euskara lan munduan, are, eremu zabal batetan ikusezina. Lan munduan
erdarenak dira boterea eta prestijioa. Hezkuntza munduan belaunaldi
berriak euskalduntzeko ahaleginak deskonektatuta daude, gazteek beraien
eskolaz kanpoko bizipen hurbilenekoekin, zein etorkizunerako izan
ditzaketen bizi proiektuekin. Beraien eredu diren helduak maizegi
erdaraz mintzatzen dira eta lanerako ez dute euskararik behar kasu
gehienetan.<br />
<br />
Azken hamarkadatan era berean, lan mundua euskalduntzeko metodologian
eskarmentu polita metatu da, gizartetik bultzatutako ekimenei esker
alde batetik eta bestetik instituzioek emandako babesari esker. Lan
munduan eragiteko profesional sare zabala dugu eta nondik eragin
daitekeen pista garrantzitsuak eman ahal dizkigute hauek guztiek. Baina
oso mugatua da eragin eremua. Patxi Saezen lanean haragoko lana
proposatzen da eta horretarako baliabide gehiagoren beharra
aldarrikatzen du: enpresengan benetako eragina izango duten pizgarriak
martxan jartzea.<br />
<br />
Esango nuke, enpresa gehienek ez dutela beraien burua behartuta
ikusten euskara planak martxan jartzera. Enpresa gutxi batzuek beraien
borondatez abiatzen dituzte plan hauek; enpresen borondatea da bide
urratzaile, baina haragoko obligaziorik ez da somatzen. Patxi Saezek
aipatutako pizgarriak ez ezik, obligazioak ere ezarri litezkeelakoan
nago. Eusko Jaurlaritzako industria sailak enpresa sektoreen
dinamizaziorako bideratzen dituzten dirutzatan ezartzen al da
hizkuntzaren ikuspegitik baldintzarik? Ingurunea zaintzeko baldintzak
dauden moduan, gizarte erantzukizunak hizkuntzaren gaia ere hartu
beharko luke kontuan. Kalitateari erantzuten dio hizkuntza kudeaketak
eta kontsiderazio hau orokortzea garrantzitsua litzateke. Bestalde,
instituzioen enpresa hornitzaileei ere baldintzak eskatzea ez legoke
sobran. Enpresekiko harremanetan ditugun araudiak berrikusteak eman
liezaioke euskalduntze prozesuari bultzada bat. Honetaz guztiaz,
sektorean eragiteko lanen dabiltzan profesionalek pista asko eman
liezazkigute.<br />
<br />
Aukerak baditugu, baina Patxi Saezek ondo jaso dun bezala badugu
korapilorik ere: erresistentzia handiak izango lituzke honelako politika
ausart bat abian jartzeak. Eliteen aldatzeko dinamika ekarri zaigu
gogora Joshua A. Fishman-en aipuarekin. Eta nago erresistentzia hauek
momentu honetan oso handiak izan daitezkeela. Hizkuntza politika
eraginkorragoa izango badugu, politikarien arteko adostasun zabalago eta
indartsuagoak ez ezik, gizarte giro aldekoagoa eta konpromiso maila
altuagoa hartzeko prest dagoena ere beharko ditugu. Nago, horrek prozesu
sakon bat eskatzen duela neurriak hartzearekin batera. Gizarte
eztabaida sakon batetatik abiatu beharko genuke, honelako neurriek bidea
egingo badute. Badugu hau guztia aurrera eramateko estrategiarik?<br />
<br />
Bigarren puntuari helduta, gogora ekarriko dut gure haur eta gazteek
lo zein eskolan igarotzen dituzten zortzina ordu horiez gain, eremu
librean beste hainbeste ordu igarotzen dituztela. Euskaraz funtzionatuko
duen lan munduaren etorkizuneko perspektiba, izan liteke gure
gazteentzat gai motibagarri bat, zalantzarik gabe. Gazteengan euskara
menperatu beharra ekarriko lukeen trakzio eremu funtsezkoa izango
litzateke lan munduarena, bai horixe. Aurrez aipatu dut etorkizun hori
lortzeko prozesu sakon baten beharra irudikatzen dudala eta beraz,
goizetik gauera nekez ikusiko dugula eskenatoki hori. Esan beharra
daukat, nahiago nukeela honetan okertuko banintz.<br />
<br />
Nago lan mundua euskalduntzeko beharko dugun estrategien bateria
prestatu beharko dugula eta prozesu honek bere denbora eramango duela.
Baina bitartean eta paraleloan, gure haur eta gazteen etorkizuneko
perspektiban ez ezik, beraien orainean ere kokatu beharrean gaudela uste
dut. "Orain eta hemen" da haurtzaro eta gaztaroko bizipenen helduleku
nagusia eta "orain" horri edukia ematen dion momentuko bizipenak
eraikitzen du pertsonon nortasun eta ohitura multzoa hein handi batetan.
Esango nuke hemen badagoela elefantearen beste bikotea edo lehoia, edo
fauna esanguratsu honetan arreta berezia eskatzen duen animalia: Eskolaz
kanpoko eremu libre gertukoenean eragin beharra. Arrue proiektuaren
ondorioetako bat honakoa da: 8-12 urte bitartean aldatzen direla haurren
hizkuntza ohiturak. Interesgarria litzateke aztertzea eskolaz kanpoko
jardueren artean zenbat diren euskaraz eskaintzen direnak. Zenbat musika
eskola, kirol jarduera, aisialdiko eskaintza, kultur emanaldi, bideo
joko,... eta abar diren haur eta gazteek euskaraz jasotzen dituztenak
eta zenbat ditugun euskalduntzeko. Eremu honetan ere hizkuntza politikan
aurrera pausu handiak eman genitzakeela uste dut eta ziurrenik
erresistentziak txikiagoak izango genituzke. Hel diezaiogun bada!<br />
<br />
Bukatzeko eskerrak eman nai dizkiot hemendik Patxi Saezi egindako
proposamen ausartagatik, etorkizunerako helburu berri partekatuak behar
ditugu, lehentasunak adostu eta horietan indarrak batu. Ekarpen ederra
izan da Patxi Saezek oparitu diguna. Eztabaidarako oinarri polita
eskaini digu, bai bere artikuluan jasotako edukiekin eta baita
horrenbeste lagun gogoetan dantzan jartzearekin. Mila esker eta segi
fin!<br />
<br />
<b>(JASONE MENDIZABAL ALTUNA Topagunea Euskara Elkarteen Federazioko zuzendaria da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Garia eta garagarra</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-10-15 / 17:18 / Juan Inazio Hartsuaga<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_JuanInazioHartsuaga.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Eman dezagun gari soro bat lortu nahi dugula. Lurra prestatu ondoren
hazia eskuratzen dugu eta hortxe hasten da kalapita: Batzuk hura garia
dela, eta beste batzuk berriz, ezetz, hura garagarra dela. Ez eta bai,
ezin ados jarri, azkenean hazi hura ereitea erabakitzen dugu eta zain
geratzen gara lurrak zer emango duen, eztabaida zaharra behingoz
epaitzeko. Udaberriarekin, laboreak garagarra ematen duela ikusten da
eta uzta biltzeko garaian ez dago zalantza izpirik, ez eta eztabaidarako
zirrikiturik: garagarra da.<br />
<br />
Garia zelakoan erein zutenek bi aukera dituzte orduan: oker
zebiltzela eta erein zutena garagar hazia zela aitortu, ala, haiek gari
hazia erein zutela tematu eta errua aldaketa klimatikoari,
erradioaktibitateari edo ozono geruzaren mehetzeari egotzi. Parregarri,
ezta?<br />
<br />
Patxi Saez-ek berriki, erabili.eus orrian euskararen etorkizunari
buruz argitaratutako artikulu bikainean, garia eta garagarraren kontua
gogora arazi didan zerbait sumatu dut, bai bere planteamenduan, bai eta
bertan jaso dituen ekarpen gehienetan ere. Euskararen alde egundaino
burututako ahaleginen balantzea egiterakoan, honelako mezua jaso dut
nahiz garbi, nahiz lauso: Asko aurreratu dugu hainbat arlotan
(irakaskuntzan) eta orain arazo berriak sortu dira eta horientzat
errezeta berriak asmatu behar ditugu, arlo berrietan aplikatzeko (lan
mundua, eliteak, e.a.). Ez dut topatu, ez aski esplizituki adierazita
behinik behin, arazo “berri” horiek, aurrerapen handiak bezalaxe, orain
arte egindako ahaleginen frutua direla. Alegia, garagarra eman badigu
lurrak, garagar hazia erein genuelako izan dela.Alegia, gaurko ajeak ez
direla zerutik etorri, garatutako politiken eta hartutako erabakien
ondorio direla, lorpenak ere halaxe diren neurri berean. Gari uztarik ez
badugu bildu, garagar hazia erein genuelako izan dela, alegia. Ez
ozonoaren geruza edo aldaketa klimatikoagatik.<br />
<br />
Auzia ez da broma. Eta helburua ez da zor zaharrak kobratu eta erruak
banatzen hastea. Kontua da sorojabeak oraindik ez dituela agian labore
haziak ongi bereizten eta hurrengoan zekalea edo oloa biltzeko arrisku
larria dagoela, garian zain gaudelarik. Okerrean tematzea, aldez
aurretik uste daitekeena baino askoz ere sarriago gertatu ohi da eta
autokritika hotsik hain gutxi entzutea ez da iragargarri lasaigarria.<br />
<br />
Gaizki zer egin den (nire iritziz, noski) ez dut orain eta hemen
aipatuko, alferrekoa delako entzuteko prest ez dagoenari ezer esatea.
Hasierako gogoeta aldarrikatuko dut besterik gabe: Gaurko ajeak,
hartutako erabakien ondorio dira, gaurko lorpenak diren bezalaxe. Ez
dezagun bakarrik pentsatu zer utzi dugun egin gabe. Pentsa dezagun baita
ere zer egin dugun gaizki. Jarrera horretan egonez gero, askoz emaitza
hobeak lortuko ditugu eta.<br />
<br />
<b>(JUAN INAZIO HARTSUAGA URANGA antropologoa da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Urrats garrantzitsuak emateko gogoa badago</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-10-22 / 13:57 / Arkaitz Zarraga<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_ArkaitzZarraga.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Ederra egin du Patxi Saezek artikulu bakar batekin!! Fauna osoa bildu du
bere inguruan eta gainera ia denak ados daudela esateko. Artikuluaren
beraren dohainak ugariak dira: ekarpengile guztiek onartua da argia,
indartsua eta zuzena dela. Ahalegina egiten duela lehentasunak
markatzeko, edo behintzat lehentasunak markatu beharra mahai gainean
jartzen duela…. Adostasun handia lortu da ardatz nagusien inguruan
aspaldiko partez. Seguruenik sakontzen hasiko bagina, desadostasun ugari
ere agertuko lirateke, baina hainbat konturen inguruan ados gaudela
ikusi ahal izan dugu eta hori, berez, gauza handia da!<br />
<br />
Argi geratu da, besteak beste, urrats garrantzitsuak emateko gogoa
badagoela. 50 ekarpenetatik gehienek azpimarratu dute salto bat emateko
unea dela. Lortuko bagenu inertzia egokiak sortzea, diskurtso sendo eta
erakargarriak eratzea eta zabaltzea, gidari aproposak topatzea, arlo
guztietako euskaltzaleak ildo honetan lerratzea eta euren ekarpenak
egitea… Nik neuk ere nire ekarpena egin nahi dut plaza honetan.<br />
<br />
Eztabaida gaietako bat izan da <b>lana arlorik garrantzitsuena den ala ez</b>.
Batzuek garrantzi handiagoa ematen diete hurbileko funtzioak betetzen
dituzten esparruei, baina gehienek pisu handia onartzen diote
lan-munduari, eta gehienek onartzen dute euskararen normalizazioa
multifaktoriala dela. Hizkuntza nagusiak ez dira arlo hurbilenetatik
desagertzen hasten, “goi mailakoetatik” baino. Izan ere, arlo horiek
besteengan eragin handiagoa dute alderantziz baino. Berreskurapenean
ere, beraz, berebiziko garrantzia eman beharko litzaieke. Dena dela,
arlo horiei indartsuago eragiteak ez du esan nahi beste arloak aparkatu
behar direnik. Patxik esan bezala, “bada garaia orain arteko
esku-hartzeei eutsiz, heldu aroko jardun esparrurik nagusienean ere,
lan-munduan hain zuzen ere, eraginkortasunez jarduteko”. Mikel Zalbideri
emandako erantzunean ederto azaltzen du Patxik lan-munduak bestelako
esparruetan duen eragina. Izan ere, kirol monitoreak langileak dira,
dendariak langileak dira, aisialdiko arduradunak langileak dira,
administrazioetakoak, komunikabideetakoak...
Zonalde euskaldunetako langileak gehienetan lanean dira erdaldun inon
badira, eta erdara hori herrira eramaten dute.<br />
<br />
Nik esango nuke arlorik garrantzitsuenetakoak direla hezkuntza,
lan-mundua eta komunikabideak, duten izaera irradiatzaileagatik eta
egunean eskaintzen dizkiegun ordu kopuruagatik besterik ez bada.
Gainera, duten egituraketagatik, plangintzak eratzeko aukera handiak
dituzten arloak dira.<br />
<br />
Baina, arloak bezala, lurraldeak ere eztabaidagai izan dira. Batzuek
zonalde euskaldunak bereziki zaindu beharra lehenesten dute; arnasguneak
babestu beharra. Beste batzuk “euskara salbatuko bada Bilbon salbatuko
da” esalditik hurbilago sentitzen dira. Arloekin gertatu bezala, batak
ez du bestea kentzen. Baina nik hutsune handia ikusten dut zonalde
“ez-euskaldunetan” eta, zalantzarik gabe, horietan asko dugu irabazteko.
Eta hor irabazitakoak eragin zuzena izango du nagusiki euskaraz bizi
diren herrietan.<br />
<br />
Gazteak eta zaharrak ere aztergai izan dira ekarpen-idazlan
batzuetan. Nik argi ikusten dut gazteei begira politika berezia sortu
behar dela, euren interesak kontuan hartuta, hizkerak errespetatuta,
liderrak sustatuta... baina ez da egia lan-mundutik deskonektatuta bizi
direnik. Argi eta garbi gazteei zuzenki eragiten die lan-munduak.<br />
<br />
Hizkeraren kalitateari lotutako kontuak ere hausnarketa-gai dira.
Zenbait zonaldetako euskaldunen gaitasun komunikatiborik ezak,
euskaldunberri/euskaldunzahar binomioa… Euskara mehea ote den,
aberastasuna galtzen ari ote den kezka agerikoa da. Hala ere,
“zuzentasunari” eta “jatortasunari” erreparatu beharrean
“egokitasunaren” aldeko joerak nagusitzen ari dira azken aldian.
Gainera, gaitasun komunikatiboa deskribatzeko egiten ari diren ikerketak
ere lagungarri ditugu afera horri subjektibotasunetik barik
zientifikotasun apur batez begiratzeko. Gai horri zuzenean loturik dago,
nire ustez, Patxik Euskaltzaindiari egindako deia. Euskaltzaindiaren
lehen aldia corpusari begira egon da, eta lan hori beharrezkoa zen.
Baina Patxik proposatzen duen bigarren aldi horretan estatusari eta
erabilerari begira egongo da Euskaltzaindia. Horrek bidea emango digu
corpusaren lanketan egindako bideaz hausnartzeko. Zuzentasunak eta
arauek protagonismo handiegia izan badute, corsea apur bat askatzeko
aukera ere izango dugu. Hiztun tipologia berrien ahotan eta testuinguru
berrietan, hizkuntza-aldaera berriak sortuko dira, hizkera berriak,
testuinguru bakoitzerako egokiak, nahiz eta batzuetan guztiz zuzenak
izan ez.<br />
<br />
Beste Bai Euskarari antzeko bat behar dugu zalantzarik gabe, inflexio
puntu berria. Eta, Erabiliko idazki hauei begiratuta, esan daiteke
badirela gogoa eta gaitasuna horretarako. Egia esan, faltan ikusten
dudana ilusioa da. Bai, arraroa da baina hori esango nuke, alegia, gogoa
bai, baina ilusioa eta ausardia falta direla.<br />
<br />
Seguruenik aurreko porrotek eragin dute ausardia falta hau. Baina,
zergatik irten zen txarto 98ko saiakera? Labur-labur esango nuke ilusioa
bai baina behar besteko gaitasuna eta gogoa faltatu izan zirela.
Ilusoen ilusioa izan zen. Euskaltegiak, adibidez, futbol zelaietako
jaira eta bai, baina benetako plangintzen egituraketara ez ziren bildu.
Ikastolak eta ikastetxeak ere berdintsu. Esango nuke, diagnostiko bat
egitetik haratago, sektore eta zonalde gutxik erantzun ziotela behar
bezala jarritako demari. Plangintza eraginkorrak egiten ez dugu asmatu
oro har.<br />
<br />
Pruden Gartziak esaten du norbanakoak euskalduntzean egon dela akats
nagusia, zerbitzuak euskalduntzera jo behar genuela. Gainera, sektore
publikoan izandako porrota pribatuan errepikatzeko arriskuaz ohartarazi
du. Baina, zergatik izan da ba porrot hori? Ba euskalduntzeko
erabilitako metodologiek ez dutelako emaitza onik eman. Hizkuntza
eskakizunen inguruan ardaztutako prozesuak izan dira eta horrek,
zalantzarik gabe, ez du funtzionatzen. Euskaltegien jardunbidea erabat
baldintzatu dute eta, ondorioz, euskaltegiak tortura-gelak bilakatu dira
jende askorentzat. Euskaltegira joatea ez da batere erakargarria. Eta ,
jakina, emaitzak ez dira onak izan. Eskola mundua euskaldundu dela
esaten da, baina nola? Zer irakatsi diegu IRALEtik euskaltegietara
etorri diren irakasleei? Ba nagusiki iritzi artikuluak eta alkateei
gutunak idazten. Gero ahozko gaitasun komunikatiborik ez dutela kexatu
gara!!<br />
<br />
Gaur egun klaseetara joaten diren %80tik gora euskara lanerako
beharko dutelako bertaratzen dira. Baina euskaldun horiek euren
testuingurua kontuan hartu gabe “euskaratzen” dira. Titulu baten bila
joaten dira eta horretara begirako ikas-prozesua bilatzen dute. Baina,
“Perfilek”, nola eragin diote irakaskuntzari? nolako euskaldunak sortu
ditugu, nolako motibazioa dute? Sarritan azterketak eta euskaltegi
aspergarriak dira hizkuntzaren irudia (euskara=perfila). Hori da, batez
ere, zonalde erdaldunetako jendeari eman dioguna.<br />
<br />
Beraz, kontua da testuinguruak euskalduntzea, norbanakoak horren
baitan hartuta. Testuinguruak lurraldeak zein arloak izan daitezke.
Baina euskaltegiak ez dira horretara jarri. Ikasgeletan ikasleen zain
jarraitzen dute nagusiki. Bada garaia txip hori aldatu eta
testuinguruetan presentzia handitzeko. Aipatu izan da zenbait enpresatan
eta administraziotan teknikari ibili direnek ezagutza ere metatu dutela
plangintzen garapenetan. Baina, askoz plangintza gehiagori erantzuteko
nahikoa langile badago Elhuyar, Emun, Artez eta antzekoetan?
Euskaltegietan bai, ordea. Irakasle ejerzito bat badugu eraginkorki
aritzeko prestatu eta doitu beharko litzatekeena. Hori bai, lan handia
dago doikuntza horretan.<br />
<br />
Euskaltegien egitekoak enpresetan, komunikabideetan, aisialdian zein
lurraldekako politiketan eragitera bideratu beharko lirateke. Aspaldi
ari gara batzuk hori <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1169415412">aldarrikatzen</a>, bai eta perfilen <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1190582959">lokarritik</a> askatzea ere. Uda honetan ere horretaz aritu gara Baionan, UEUk antolatutako udako ikastaroen baitan.<br />
<br />
Baina, jakina, horrek eraldaketa sakona eskatuko luke euskaltegien
antolaketa moduetan, prestakuntzan eta ebaluazio sistemetan. Argitaratu
berri den HEOC (Helduen Euskalduntzerako Oinarrizko Curriculuma) ondo
interpretatzen badugu, ezin tresna hobea dugu horretarako. Bertako
ikuspegi didaktikoa testuinguruak interpretatzera begira jartzen gaitu
eta ikasleak testuinguru horien erdigunean jartzera, helburu jakinei
erantzuteko euskalduntzera. <br />
<br />
Baina gainera, euskaltegietako irakasleek eragin zuzena izango genuke
hizkuntza paisaian, dokumentuak euskaratzen eta egokitzen, hizkuntza
bera lantzen… Eta garrantzitsuena dena, gure presentziak euskararen
erabileran eragin zuzena izaten du. Beraz, pentsa beharko genuke
irakasle izatetik eragile izatera pasatu beharko ginatekeela. Eskolak
eman bai, baina bestelako lanak ere bai.<br />
<br />
Horrela jarduteak, gainera, beste alde positibo bat ere badu.
Ikasleak plangintzaren baitan trebatzeak abantaila ugari izaten du.
Euskalduntzen ari diren horiek eraldaketaren protagonistak sentituz
gero, motibazio egokia izaten dute, modu signifikatiboan ikasten dute
eta gaitasun handiagoa garatu. Euskararen aldeko diskurtsoek ere
sarbidea izaten dute esparru horietan guztietan eta erresistentziak
neutralizatzeko aukera izaten da. Gerora, gure ikasleak herri euskaldun
batera joaten direnean erosoago sentitzen dira eta, batez ere, ez dira
euskaraz bizitzeko oztopo izaten.<br />
<b>
</b><b><br />
(ARKAITZ ZARRAGA AZURMENDI Basauriko euskaltegiko irakaslea, trebatzaile lanetan)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Godzilla</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-10-27 / 10:10 / Karlos Gorrindo Etxeandia<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_KarlosGorrindo.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Ez dakit non bizi naizen, Indian edo Afrikan, Panyapen edo Nakurun.
Euskal Herrian, behintzat, ez. Etxe arrunt eta lehen munduko batean bizi
beharrean ere, Nakuruko egurrezko etxola batean bizi naizela dirudi.<br />
<br />
Etxetik bertatik ere elefanteak ikusten baititut. Txiki-txikiak, kasu
honetan, baina patariak, azken finean. Kalera atera eta, dedio! Hau da
sabana luze-zabala hau! Aurrera-atzera eta alboetara begiratu eta den
dena elefantea. Tamaina guztietakoak daude, egon ere. Baina handiak dira
nagusi, eta elefante barik, mamut dirudite. Ez dago bat eta bakarra,
ezta inondik ere! Asko dira gure herrian aurrera-atzera dabiltzanak
eroso, ezelako gupida eta lotsaizunik gabe. Solte-solte dabiltzanak gune
nagusi hauetan dihardute barrabaskeriak egiten (esaten). Badakit
Gernika-Lumo Gernika-Lumo dela, baina ez nenbilke oker hemen ematen
diren datuak estrapolatuko banitu Euskal Herri guztira, entzunak entzun
eta zenbakiak zenbaki. Datu estatistiko argigarri bat baino ez.
Klusterrak 2011n egindako azken azterlan soziolinguistikoaren arabera,
Gernika-Lumon % 48,9k darabil euskara. Eustaten (2006) datuen arabera,
%67,87 ginen euskaradun-euskaradun garai hartan.<br />
<br />
Datu aseptiko hutsak baino ez dira. Eta uste dut errealitatea
ezkutatzen dutela. Degenerazio profesionala izango da, pertsekuzio
mania, neurosi obsesiboa edota tripalak, baina nik entzuten dudana
kalean ez dator bat estatistikekin.<br />
<br />
Baina gatozen harira eta has gaitzen eremuak zehazten.<br />
<br />
<b>
</b><br />
<ul>
<li><b>Irakaskuntza:</b> aurrerakada nabarmena eman da urteetan zehar
zalantzarik gabe, baina gaur da eguna ikastetxeetako lau hormetatik
kanpo liberatuta ikusten dutela beren burua ikasleek euskara erabili
behar izatearen zama neketsutik, eta gaztelaniaren sendabidea hartzen
dute, mundu guztiak darabilen hizkuntza berba egiten ere badakitelako.
Eta ahoko mihia hitz arrotzek trabatu barik, eroso-eroso entzuten zaie
gaztelania mordoiloan. Eta zoritxarrez, gaztelaniaz hasten diren adina
gero eta txikiagoa da. Garai batean 14 urterekin hasten ziren. Eta gaur
da eguna 5-6 urterekin duten zaletasuna beldurtzeko modukoa dela
(ikastolako datuak dira).</li>
<b>
</b>
<li><b>Lan mundua:</b> egia erdi berdaderoa da dioenean Patxik
irakaskuntzan bildutako indarrak indargetzen direla lan mundu
erdaldunera jauzi egitean. Baina ez dakit bada, Patxi, erdararako hautua
lan munduan murgildu orduko ematen ez ote den. Ikastetxea utzi eta kale
zabal askea zapaltzen dutenetik ez ote den gainbehera hasten.<b> </b></li>
<b>
</b>
<li><b>Aisia eta kirola:</b> bai, badakit, gure umeak eta nagusiak
enpresa pribatu baterako lehen urratsa eman eta enpresa horretako
arduradunek sentsibilitate txikiena ere ez dutenean euskararekiko, joera
normala dela gure haurrak eta nagusiak erdararen amaraun sarean
erortzea, hain dira eragingarri eta moldagarri. Jakin badakite
euskararik, baina nekez erabili. Udal kiroldegian eta klub pribatu
kontzertatuan jasotako datu pertsonalak baino ez dira. Kezkagarriak
benetan.<b> </b></li>
<b>
</b>
<li><b>Kalea:</b> hauxe da nire ustez plantigradorik handien eta
izugarriena, haiek ikusi eta begiratu soilak praketan kaka eginarazten
dizutenak. Kalea librea da, loturarik gabekoa, norbanakoaren
kontzientziaren eta aukera askearen gunea, inposaketarik onartzen ez
duena, eta eroso eta airoso sentiarazten zaituena. Eta norberaren
askatasunaren aurrean, libre albedrioaren aurrean, norberaren autonomia
eta soberania dago. Eta kasu honetan pizgarriak eta lege babesa baino
zerbait gehiago behar delakoan nago erabilera normalizatua zabal dadin
zoko-moko guztietara. </li>
</ul>
<br />
<br />
Baina argi daukat gauza bat eta honetan bat nator Patxirekin:
Euskaltzaindia eta Eusko Jaurlaritza beharrezko dira auzi honetan
euskarari birikietan geratzen zaion haize poxia indartuko badiogu. Eta
bat nator Mikel Irizarrekin ere: Estatu (gabeko) arazotzat hartu behar
da euskararen auzia; bestela, Irlanda bis bilakatzeko arriskua du Euskal
Herriak denbora gutxi barru.<br />
<br />
<b>(KARLOS GORRINDO ETXEANDIA Gernika-Lumoko euskara teknikaria da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Nor gara, egiten duguna izateko?</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-10-30 / 15:04 / Manex Agirre<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_ManexAgirre.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Patxi Saezek, Azpeitiko Euskara Patronatuaren zuzendariak, ariketa
interesgarria egin du sarean. Artikulu bat idatzi, euskalgintzan
erreferentzia diren hainbat laguni bidali, eta joan-etorriko mezu sorta
osoa jarri du erabili.eus atarian, brausta. Lan munduari adarretatik
heltzea proposatzen du, funtsean. Baina beste hainbat gauza ere:
tartean, euskalgintzak bizi omen duen bidegurutze-egoeraren errudun
nagusienetako bat, hau da, egitura-lidergoaren eta
erreferentzialtasunaren gaia.<br />
<br />
Patxik Euskaltzaindiari jaurtitzen dio hordagoa, zuzen: zuena da, bai
euskaltzaleen eta bai euskaltzale ez direnen artean, historikoki
prestigio eta autoritate handiena duen erakundea, beraz, orain arte
euskararen corpusa planifikatzen egindako lanarekin batera, hartu
estatusa planifikatzeko lana ere. Eskaera zuzena da, ausarta. Inguruka
ibiltzen eta teorizatzen espezialista gara herri honetan: eskertzen da
publikoki era horretako adierazpenak egitea, “boutade”tzat hartzeko
beldurrik gabe.<br />
<br />
Egiten duguna garela onartzen goaz, apurka. Baina nor gara, egiten
duguna izateko? Ondo artikulatuta eta egituratuta al gaude? Asmo komunak
baditugula dirudi, baina ba al dago asmo horiek gauzatzeko organo
komunik? Badugu “nukleo gogor” bat?<br />
<br />
Hara non, euskararen arloko hamar lagunek idatzitako <a href="http://www.erabili.com/zer_berri/muinetik/dokumentuak/2015/BerrikasiEtaBerrikusi.pdf"><i>Berrikasi eta berrikusi</i></a>
agiria zabaldu den, Patxi Saezen artikuluaren garaitsuan. Eta, hara
non, “euskaltzaindiaren pareko” egitura baten beharra aldarrikatu den
bertan ere, corpusean egindakoa estatusean ere egiteko eskatuz. Zerbait
badabil, beraz.<br />
<br />
Interesatzen zait gaia, batez ere, azken hamarkadetan euskararen
estatusaren planifikazioan erreferentzia izan ditugun egiturek gaur egun
duten papera kuestionatzen duelako. Bi aipatuko ditut, gehiago ere
badauden arren. Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza dago, batetik,
hau da: euskararen normalizazioaren ardura duen erakunde publiko gorena.
Euskararen kontseilua dago bestetik, gutxi-asko, euskararen aldeko
herri-mugimenduaren bozgorailu nazional nagusia. Biek ala biek,
zoritxarrez, dituzten xedeak lortzeko muga handiegiak dituzte gaur egun;
lehenengoak, “sailburuordetza” izaeraren zentzu literala guztiz
bereganatuta duelako; bigarrenak, sortze-momentuan zuen hauspoa galdu
duelako.<br />
<br />
Nor izan behar dugu, beraz, egiten duguna izateko? Nik argi dut.
Herri-mugimendutik sortutako egitura erreferentzial indartsu bat behar
dugu, independentea eta ahalik eta kontsentsurik zabalenean oinarritua,
eta eskumen juridiko eta publikoak izango dituena. Hau da,
Euskaltzaindiaren pareko zerbait, bai. Baina, mesedez: Euskaltzaindiaren
antza izatekotan, izan dezala soilik autoritate-izaeran, eta ez
lan-metodologian eta dinamismoan.<br />
<br />
<b>(MANEX AGIRRE ARRIOLABENGOA Euskara teknikaria da Zuiako Kuadrillan
eta Arabako 2015eko Bertso Txapelketako bertsolari txapelduna)</b><br />
<ul>
<li>Estreinakoz, Info7 irratiaren <a href="http://info7.naiz.eus/eu/info_i7/20151030/manex-agirre-herri-mugimenduko-egitura-erreferentzial-indartsua-behar-dugu-eskumen-juridiko-eta-publikoduna"><i>GUREAZ BLAI</i> saioan</a> uhineratua, 2015-10-30ean.</li>
</ul>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Zergatik asmatu behar dugu asmatuta dagoena?</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-10-31 / 00:58 / Patxi Saez Beloki<br />
<br />
Manex:<br />
<br />
Atzeak erakusten du aurrea nola dantzatu: herri ekimena, orain baino
lehen, Euskaltzaindiaren babesean ibilita dago, besteak beste, ikastolen
sorrera hartan eta euskaltegien aurrekari izan ziren gaueskola haietan
ere. Zergatik ez orain?<br />
<br />
Gaur gaurkoz, nire uste apalez, Euskaltzaindiak euskal gizartean duen
itzalak ez du parekorik. Zergatik asmatu behar dugu asmatuta dagoena?
Hobetu dezagun Euskaltzaindia eta egokitu dezagun behar berrietarako.<br />
<br />
Gainera, Euskaltzaindiak mendeurrena bete behar duen honetan, beste
mugarri bat jar daiteke euskararentzat, Estatusaren Biltzarrarekin. <br />
<ul>
<li>Estreinakoz, <a href="https://twitter.com/Manexagirre/status/660094987309330432"><i>Twitter</i> harreman sarean argitaratua</a>, 2015-11-31n.</li>
</ul>
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Beharra da agerikoa</b><img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /></span></h2>
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-10-31 / 08:50 / Manex Agirre<br />
<br />
Patxi:<br />
<br />
Oro har, ados. Egia esan, berdin dit zeinen barruan/zeinekin. Beharra da agerikoa. <br />
<ul>
<li>Estreinakoz, <a href="https://twitter.com/Manexagirre/status/660094987309330432"><i>Twitter</i> harreman sarean argitaratua</a>, 2015-10-31n.</li>
</ul>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Patxi Saezen "Elefantea ikusi" artikulua dela eta</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-11-04 / 12:00 / Kike Amonarriz<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_KikeAmonarriz.png" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Martxo amaieran heldu zitzaidan Patxi Saez euskaltzale fin eta Azpeitiko
Euskara Patronatuaren zuzendariaren emaila eskaera honekin: "euskararen
gizarteratzearekin lotutako artikulu bat idatzi dut eta zure
iritzi-iruzkina nahi nuke".<br />
<br />
“Elefantea ikusi” du izenburutzat urriaren 13an erabili.eus-en
argitaratu duen artikuluak: Euskararen aurrerabidea ziklo berri baten
beharrean ikusten du Saezek. Horren gainean egindako hausnarketa eta
proposamenak zabaldu ditu, bat nabarmenduz: euskararen elefantea, batez
ere, lan-munduan dagoela eta hor eragin behar dela. Eta Euskaltzaindiari
eskatu dio euskarak behar duen aro berri horren "gidaritza eta
buruzagitza" hartzeko.<br />
<br />
Patxik gainera, aitorpen pertsonal bat egin digu: bizitzaren
bidegurutze batean dago gaixotasun bat dela medio eta bere burua plazara
atera beharrean ikusi du. Jaso duen erantzuna ez da nolanahikoa izan:
alor desberdinetako 50 bat euskaltzale izan gara Patxiren artikulu
mamitsua iruzkindu dugunak, hizkuntza politikaren inguruko hausnarketa
poliedriko eta aberatsa eraginez. Egin zaizkion oharrak gainera,
komentatu eta erantzun egin ditu Saezek, halako hausnarketa jarraitua
sortuz. Ez daukak animo makala Patxi!<br />
<br />
Iruzkinean aipatu dudan bezala, ongi definitu du unea Patxi adiskideak: <i>“Azken 50 urteak euskararen pizkundearen aldi bat izan dira. Oso aldi emankorra”</i>.
Hizkuntzaren normalizazio prozesuan etapa aldaketa baten erdian gaudela
esango nuke, eta horren adierazpiderik nagusiena, Saezek dioen bezala,<i> “lehendabiziko hiztun osoen belaunaldia”</i>
da. Belaunaldi gazte honek, aurreko belaunaldi euskaldunen aldean oso
ezaugarri bereziak ditu: gehienek D ereduan ikasi dute, jatorriz
erdaldunak dira, euskaraz alfabetatuak, batuarekin eta euskal
telebistarekin jaio dira, askok ez dute euskalkirik, euskararen
erabilera ofiziala ezagutu dute (hala den eremuetan), sare sozialak eta
Internet euskaraz erabiltzeko aukera izan dute… baina denok dakigun
bezala, askorentzat euskara ikasgela barruko edo erabilera
sinboliko-ofizialetako hizkuntza da.<br />
<br />
Hiztun osoen belaunaldi hau bestalde, lan munduan sartzen eta guraso
izaten hasi da. Eta beraien hizkuntza portaerek eta praktikek erabakiko
dute hein handi batean euskararen garapena eta norabidea:
estatu-hizkuntza normalizatuen egoerara hurbilduko gara edo Irlandako
gaelikoaren ghetizazio bidea hartuko dugu? Egiten duten hautu
praktikoaren araberako norabidea utziko diote oinordetzan oraindik jaio
ez den belaunaldiari.<br />
<br />
Izan ere, hizkuntza egoera guztiak dinamikoak dira. Horregatik da
kezkagarria hainbat esparrutan euskararen bilakaerak ageri duen
“impasse” moduko egoera: kale neuketetan edo etxeko erabileran
hobekuntza nabarmenik ez, euskarazko hedabideen kontsumo datuak, hainbat
ikastetxe eta unibertsitateren ezintasuna erabilera sustatzeko,
herrietan dinamika indartsu berri gutxi, etab. Jon Sarasuak <i>“Hiztunpolisa”</i>
liburuan dioen bezala, euskararen “botilak zuloak ditu, betetze-erritmo
jakin batetik behera ibiliz gero gehiago hustera egiten dutenak”.
Alarmarik ez, baina kasu, beraz!<br />
<br />
Hori dela eta, ezinbestekoa iruditzen zait hurrengo 25-30 urteetara
begira, euskararen normalizazio prozesuari bulkada estrategiko berri bat
ematea eta urte hauetan guztietan administrazioan eta euskalgintzan
sortu diren inertziak astintzea. Euskarak jauzi kuantitatibo eta
kualitatiboak behar ditu: ezagupenetik erabilerara, periferiatik
erdigunera, irakaskuntzatik lan mundura, gelatik kalera, ohikotik
berrira, 2. hizkuntzatik 1. hizkuntzara, gune euskaltzaletatik gizarte
osora. Zentralitatea eta lehentasuna behar ditu, bai agenda politikoetan
eta baita eragile desberdinen egitasmoetan.<br />
<br />
Horretarako klabe nagusi batzuk aipatzen ditu Patxik: <i>”botere-egituren erabakiak, agintari politikoen arteko adostasuna, eliteen aldaketa...”</i> Eta lan-munduan jartzen du arreta nagusia <i>“horixe da, gaur-gaurkoz, euskarak duen problema nagusia”</i>.
Saezek artikuluan aipatu dituen puntu gehienekin ados banator ere,
ñabardura garrantzitsua egin behar dut baieztapen honen inguruan:
Problema nagusia baino, problema nagusietako bat dela esango nuke.
Irakaskuntzarekin batera, hiru eremu estrategiko ikusten baititut:
erabilera ez formalari dagokion eremu zabala (etxea, eskolorduz kanpoko
jarduerak, aisia…), kulturgintza eta hedabideak (sorkuntza, eskaintza,
kontsumoa, sare-sozialak…) eta Patxik dioen bezala lan-mundua.
Artikuluak eragin duen eztabaidan, hauxe izan da, hain zuzen ere,
eztabaidatu den puntu nagusienetako bat.<br />
<br />
Eta hortik aurrerakoak jakin nahi badituzue, Patxi Saezen “Elefantea
ikusi” artikulua irakurri eta animatuz gero, iruzkinak egin. erabili.eus
web gunean. Mila esker, Patxi. Besarkada bero bat eta eutsi goiari!<br />
<br />
<b>
(KIKE AMONARRIZ GORRIA soziolinguista eta komunikatzailea da)</b><br />
<ul>
<li>Estreinakoz, Info7 irratiaren <a href="http://info7.naiz.eus/eu/info_i7/20151104/kike-amonarriz-euskarak-zentralitatea-eta-lehentasuna-behar-ditu-agenda-politikoan-eta-eragileen-egitasmoetan"><i>GUREAZ BLAI</i> saioan</a> uhineratua, 2015-11-04an.</li>
</ul>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Egungo gazteak, euskal hiztun osoak?</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-11-11 / 10:34 / JJ Agirre<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_JonjoAgirre.png" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Kaixo, Kike:<br />
<br />
Patxiren ekimenak eta <i>Erabili</i>k berak patxadazko eztabaidarako aukera paregabea eskaintzen digute, eta probestuko dut.<br />
<br />
"Lehendabiziko hiztun osoen belaunaldia da. Belaunaldi gazte
honek,... gehienek D ereduan ikasi dute, jatorriz erdaldunak dira,
euskaraz alfabetatuak, batuarekin eta euskal telebistarekin jaio dira,
askok ez dute euskalkirik, euskararen erabilera ofiziala ezagutu dute
(hala den eremuetan), sare sozialak eta Internet euskaraz erabiltzeko
aukera izan dute… baina denok dakigun bezala, askorentzat euskara
ikasgela barruko edo erabilera sinboliko-ofizialetako hizkuntza da"
diozu.<br />
<br />
Bada, nire ustez, egungo gazteena (euskal) hiztun osoen belaunaldia
dela esatea, asko esatea da. Erdal hiztun osoak badira, hori bai, baina
euskal hiztun osoak? Beharbada herri/eskualde oraindik nagusiki
euskaldunetan bai, baina geien-gehienetan, hots, herri/eskualde
erdaldunduetan, gazteak ere ez dira euskal hiztun osoak, salbuespenak
salbu.<br />
<br />
Gertuko adibide bat jarriko dizut: nire seme-alabena, Altsasun, eremu
ustez baskofonoan txertatutako herri zeharo erdaldundu batean.
Gure txikiak erdara ondo menderatu gabe (etxean euskaraz bizi gara ahal
den neurrian) bidali genituen ikastolara (D eredu publikoarekin
alderatuta, Altsasun, eskola giroa dezente euskaldunagoa delako). Lehen
ikasturtea amaituta, hobeto zekiten erdaraz euskaraz baino (nire
desesperaziorako, jejejej). Altsasuko ikastolan (eta beste askotan ere
bai) haurrek erdaraz egiten dute euren artean gelaz kanpo... eta gela
barruan ere bai. Ez naiz luzatuko honetan, baina neurtuta ere badago
(zabalduta ez, ordea). Areago, alabaren gela ikastolako
"euskaldunenetakoa" omen (irakasleek dixit), baina ia-ia guztiek
("ia-ia" ez dakit zergatik jarri dudan...) hobeto menderatzen dute
erdara euskara baino, eta gutxi batzuk baizik ez dira euskarari eusten
saiatzen direnak. Hiztun osoak izatekotan, erdaraz askoz osoagoak dira
euskaraz baino. Eta erdaraz bizi dira oso nagusiki, ez gurasoek (oro
har), ez herriko kultur eta aisialdi eskaintzak, ez hedabideek,ez
gizarte arauak,... ez dietelako euskarazko helduleku nahikorik
eskaintzen.<br />
<br />
Semearen gela, alabarena baino askoz erdaldunagoa da (gurasoen
ezaugarriak tarteko), beraz, ez naiz luzatuko berearekin. Erdaldun osoa
eta konpletoa da, etxekoekin ez bada. Bere gelakide ia-ia guztien
antzera (gehien-gehienen kasuan, etxean ere erdara besterik ez dute).<br />
<br />
Eta nire seme-alaben eredua da ohikoena, alde handiz, Euskal (ohi) Herrian.<br />
<br />
Beste ezaugarri batzuk ere badituzte, belaunaldihautarrok:<br />
<br />
<ul>
<li>Guraso gehienetatik ez dute jaso euskaraz bizitzearen garrantziaz, ez txaparik, ez eredurik ere. </li>
<li>Euskara derrigortasunarekin eta ikastetxearekin lotzen dute ezinbestean. Gozamenerako eta mundura zabaltzeko erdarak dauzkate. </li>
</ul>
<br />
Diskurtso politikoki "zuzenak" heda eta heda ari da, erdarak eta
euskara, guztiak direla "gure" hizkuntzak. Hala izanik, zertarako nahi
dugu hizkuntza txikitu, zatitu, eremu motzekoa eta erdarak baino
nekezago menderatzen duguna?<br />
<br />
<br />
Kezka horiek denak sortzen zaizkit ba....<br />
<br />
Besarkada bat!<br />
<br />
<b>(JONJO AGIRRE MARTINEZ Hizkuntza normalizaziorako teknikaria da Eusko Jaurlaritzan)</b><br />
<b>
</b>
<br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Euskaldun osoen belaunaldia</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-11-12 / 00:19 / Kike Amonarriz<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_KikeAmonarriz.png" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Kaixo Jonjo:<br />
<br />
Erabilitako terminologia egokia den ala ez alde batera utzita, uste
dut, oinarrizko kezkak eta irakurketak partekatzen ditugula. Euskararen
ezagupena orokortu egin da, nahiz eta jakin badakigun, gehienek erdaraz
euskaraz baino hobeto egiten dutela, eta artikuluan aipatzen genuen
bezala eta zuk berresten duzun bezala gutxi direla euskaraz egiten
dutenak eskolatik kanpo.<br />
<br />
Horregatik aipatzen dugu fase aldaketarena; hobeto edo okerrago,
euskaraz dakien belaunaldi horren hizkuntza praktikak markatuko duelako
euskararen etorkizuneko dinamikaren norabidea, eta etorkizun hori gaur
eta hemen jokatzen delako.<br />
<br />
Horregatik da ezinbestekoa euskararen gaiak erabateko zentraltasuna
eta lehentasuna hartzea, gure diskurtsoak eta praktikak egoera eta
aukera berrietara egokitzea eta atxikimendu soziala indartzea.<br />
<br />
Hau dena motzean eta azkar erantzunda!<br />
<br />
besarkada bat<br />
<br />
<b>(KIKE AMONARRIZ GORRIA soziolinguista eta komunikatzailea da)</b><br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Denen inplikazioa behar da lan mundua euskalduntzeko neurriak erabaki eta aplikatzeko</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-11-09 / 12:00 / Rober Gutiérrez<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_RoberGutierrez.png" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Lan munduaren euskalduntzea bizkortzeko hainbat ekimen eta hausnarketa
aurkezten eta bideratzen ari dira azken asteotan. Lan munduaren
espazioetan eragitearen beharra azpimarratzen ari da… <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/dokumentuak/2015/HizkuntzaEskubideenDeklarazioa.pdf">Hizkuntz Eskubideen Deklarazio Unibertsalak</a>
bere 47. artikuluan dioen bezala, hizkuntza komunitate orok eskubidea
baitauka bere hizkuntzaren erabilera xedatzeko bere lurraldearen barruko
jarduera sozioekonomiko guztietan.<br />
<br />
Euskaraz lan egiteko, euskaraz saldu eta erosteko eta, azken batean, euskaraz <i>normaltasunez</i>
bizi ahal izateko, pertsonak ez ezik, lan munduaren espazioak ere
euskalduntzea (kasu honetan enpresak, komertzioak, etab.) ezinbestekoa
da. Lanean ematen dugun denboragatik edota produktu eta zerbitzuen
kontsumitzaile garelako, eragina du lan munduak gure eguneroko
bizimoduan eta gure hizkuntza-jardueran.<br />
<br />
Gutako asko euskaraz ere formatu gara. Belaunaldi berriak euskaraz
formatzen ari gara, baina lana erdaraz egin behar bada kasu gehienetan,
zein funtzio bete behar du euskarak? Lanerako euskaraz (ere) trebatu eta
gero, lan munduan euskarak lekurik ez badu, zertan ari gara?<br />
<br />
Eragin beharra dago. Alor sozioekonomikoan, gure herri eta hirietako
bizitza sozialean eragin behar dugu (egoera soziolinguistikoak oso
desberdinak direla ahaztu gabe). Erronkari aurre egin behar diogu,
erantzukizunez. Helburuak argi, ausardiaz, bidea urratu behar dugu.
Ideiak eta egitasmoak behar ditugu. Joko arauak. Sustapena eta
laguntzak. Epeak ezartzea, segimendua eta ebaluazioak... Koherentzia.
Aitorpena, babesa, elkarlana eta lankidetza. Konplizitatea. Aurreko
guztia pentsatuko eta garatuko duten aktoreak behar ditugu eta horien
arteko nahitaezko artikulazioa.<br />
<br />
Administrazioa ez ezik, enpresariak, sindikatuak, kontsumitzaileen
elkarteak, euskararen sustapenean ari diren erakundeak… denen
inplikazioa behar da lan mundua euskalduntzeko ezinbestekoak diren
neurriak erabaki eta eraginkortasunez aplikatzeko:<br />
<br />
<ul>
<li>Normalizaziorako espazioen euskalduntzeak duen garrantziaz.</li>
<li>Hizkuntza-politiken eta arauen funtzioaz.</li>
<li>Enpresek eta langileek hartu beharreko konpromisoez eta behar dituzten bitartekoez edota laguntzez.</li>
<li>Bezeroek honetan laguntzeko jokatu dezaketen paperaz…</li>
</ul>
<br />
<br />
Elkarlana bideratu beharko litzateke orain arte egon diren
zailtasunak gaindituta. Badakigu zer egin dugun eta zer lortu dugun…
Jakin beharko genuke urte hauetako lorpenak, ikasgaiak eta metatutako
aberastasuna babesten eta etorkizunerako baliatzen. Hurkoak egindakoa
balioetsi beharko genuke, besteek egindako lana sistematikoki
ezkutatzeko eta kontuan ez hartzeko joera atzean utzita. Horretarako,
formula eraberrituak behar ditugu, egiteko modu berri eragingarriak… Eta
akordioak. Akordio sozio-politikoa behar da, ondoren hizkuntza politika
eraikitzeko. Fishman-ek esaten zuen bezala, akordio politikorik gabe,
hizkuntza plangintza noraezean doa, han-hemen gauzatxoak eginez, baina
ondorio sakonik gabe. Zenbat eta adostasun falta handiagoa, hainbat eta
gutxiago egin dezake hizkuntza politikak.<br />
<br />
Adibide xume batekin bukatuko dut. <a href="http://baieuskarari.eus/eu/bloga/2015/09/23/30-enpresa-bildu-dira-araban-euskara-lanean-ekimenaren-world-coffee-an">Araban Euskara Lanean</a>
proiektua garatzen ari gara aurtengo martxotik. Bertan, izaera
desberdineko entitateak ari gara parte hartzen (administrazioa,
enpresak, euskararen inguruko erakundeak, lanbide heziketarekin
lotutakoak, etab.) eta proposamenak adosten ari gara, kasu batzuetan
bakoitzak bere eremuan lantzekoak eta beste batzuetan lankidetzan
bideratzekoak. Arabako alor sozioekonomikoan euskararen presentzia
txertatzeko eta handitzeko helburu partekatuarekin ari gara denok
lanean. Elkarri aitortuz bakoitzak duen garrantzia, elkar babesten,
osagarritasuna bilatzen eta guztion arteko elkarlana bideratzen. Ez da
erronka makala!<br />
<br />
<b>(ROBER GUTIÉRREZ Bai Euskarari Ziurtagiriaren Elkarteko zuzendaria da)</b><br />
<ul>
<li>Estreinakoz, Info7 irratiaren <a href="http://info7.naiz.eus/eu/info_i7/20151109/rober-gutierrez-denen-inplikazioa-behar-da-lan-mundua-euskalduntzeko-neurriak-erabaki-eta-aplikatzeko"><i>GUREAZ BLAI</i> saioan</a> uhineratua, 2015-11-09an.<b>
</b></li>
</ul>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Lan munduaren euskalduntzea, aukera bat da euskalgintzarentzat ere bai</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-11-11 / 12:00 / Petra Elser<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_PetraElser.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Azken garaian euskara inguruko eztabaidan bi artikulu asko komentatu dira eta sare sozialetan jarraipen handia izan dute:<br />
<br />
Bat, Patxi Saezen <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112">Elefantea ikusi</a> – lan munduaren euskalduntze beharrari buruz mintzatzen dena,
eta bestea
Leire Narbaizaren <a href="http://eibar.org/blogak/leire/euskaltegien-heriotza">Euskaltegiaren heriotza</a> – euskaltegien egoera eta mugak aztertzen dituena.<br />
<br />
Bi gai hauek elkarrekin lotzea interesgarria iruditzen zait, aipatzen dituzten egoeren aurrean bide berriak bilatzeko asmoz. <br />
<br />
Lan munduaren euskalduntzeak, euskara hornitzaileei eta
euskalgintzari oro har, enpresak eta langileen mundua hurbilago
ezagutzeko aukera ematen die.
Izan ere, enpresen mundutik ikasi ahal dugu gure eskaintza beraien
beharretara egokitzen balio handiagoa eman ahal izateko. <br />
<br />
Enpresek bezero ezberdinak, zerbitzu edo produktu ezberdinak behar
dituzte. Hori multinazionalek ondo dakite, baita autonomo eta enpresa
txikiek ere. Bakoitzak daukan abantailarekin jokatzen saiatzen da. Bat
produktu ezberdin ugari eskaintzen, bestea, aldiz, malgutasuna, erantzun
azkar eta pertsonalizazioarekin.
Bien kasuan beraien eskaintza etengabe berritzea eta egokitzea da
kontua.
Lan mundu pribatuak ere euskara irakasten dutenei aukera berri asko
eskaini ahal dizkie. Sektore pribatuan ez da azterketarik gainditu
behar. Beharrak askoz zuzenagoak dira. Erabilerari zuzendua dago
hizkuntza, bestela inbertsioak ez du zentzurik. Hizkuntzaren eskaintza
eta erabilera fruituak emateko bideratu behar dira: bezeroak
konkistatzeko, bezero gehiago lortzeko, konfidantzazko erlazioak
zabaltzeko, lantaldeak erosoagoak izateko edo enpresak nortasuna eta
kokapena aurkitzeko. <br />
<br />
Enpresen beharrak antzemateaz gain, langileen ikuspegia ezagutzea ere
berrikuntzaren iturri bat da. Nola ikasi nahi dute langileek erabili
behar duten euskara? Zenbat ikasi nahi dute? Noiz?<br />
<br />
Duela gutxi polemika sortu duen Donostiako autobus gidarien hizkuntza
eskakizunaren gaian, inork galdetu al die langileei nola ikusten duten
hori? Agian ez dute azterketarik egin nahi, baina bai eskertuko
lituzkete baliabideak. Beraien lanean zentratutako formazio trinko bat,
bezeroekin euskaraz hitzegin ahal izateko.
Ba al daude halako eskaintzak, eta iristen al dira langile eta
enpresengana? Ondo azaltzen al diogu enpresari horren balio erantsia eta
zorrozten al dugu gure eskaintza? Nire ustez hauek dira euskara
hornitzaileok ditugun erronkak, hor daude bide berriak zabaltzeko eta
eskaintza egokitzeko aukera.<br />
<br />
Lan munduaren euskalduntzea ez da soilik enpresa eta langileak
euskara ikas dezaten edo erabil dezaten konbentzitzea. Lan munduaren
euskalduntzea baita ere aukera bat da. Euskalgintza eta euskararen
irakaskuntza, gizarte errealitate handiago bat ezagutzea aukera bat da
eta lan munduaren beharrei – enpresari eta langileari– egokitzeko
aukera. Bide honengatik apustu egiteak gu ere behartzen gaitu, gure
zerbitzuak, produktuak, formatuak eta eskaintzak etengabe hobetzera.<br />
<br />
<b>(PETRA ELSER Banaiz Bagara Elkarteko zuzendaria da)</b><br />
<ul>
<li>Estreinakoz, Info7 irratiaren <a href="http://info7.naiz.eus/eu/info_i7/20151111/petra-elser-lan-munduaren-euskalduntzea-aukera-bat-da-euskalgintzarako-ere"><i>GUREAZ BLAI</i> saioan</a> uhineratua, 2015-11-11n.</li>
</ul>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Iraultza zientifiko bat behar dugu</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-11-11 / 07:00 / Pruden Gartzia<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_PrudenGartzia.png" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Oso deigarria egin zait Patxi Saezek euskararen arazoa aurkezteko
hautatu duen modua, alegia, esaten digu elefante bat daukagula etxeko
egongelan eta hari erreparatu ordez nahiago dugula ezikusiarena egitea.
Elefanteak kristonetako enbarazua egiten du, traba galanta da, baina geu
hura existituko ez balitz bezala saiatzen gara bizitzen. Eta ezin da.<br />
<br />
Euskarak ez du aurrera egiten, hori da egia, hutsa, gordina, osoa.
Eta ez, ez gaitezen hasi esaten botila erdi hutsik ikusi daitekeela, edo
erdi beteta. Duela hamar urte hori egia zen, apika, gaur egun ez, gaur
egun ez da. Gaur egun euskarak ez du aurrera egiten eta laster, ziur
aski, atzeraka hasiko da. Hori ez ikustea, ikusi nahi ez izatea, etxeko
salako elefantea ikusi nahi ez izatea bezalakoa da. Horra.<br />
<br />
Irakurle maitea, mila eta bat adibide jar daitezke egia desatsegin
hori oinarritzeko edo gezurtatzeko, eztabaidatzeko, zalantzan jartzeko
nahigo baduzu. Jende trebea dugu herri honetan, Soziolinguistikan ongi
formatua, eta mila ez, hamar mila taula eta grafiko aterako dizkizute,
datuak, katarata bat datu, uholde bibliko bat, beti ere botilarena
errepikatzen bukatzeko, beti ohi duten bezala. Baina Patxi Saezek badaki
hori ez dela egia. Eta zeuk ere bai. Bai, zeuk ere bai.<br />
<br />
Baina nik neuk gaztetan Historia ikasi nuenez gero, joera izaten dut
kontu guztiak termino historikotan esplikatzeko eta, beharbada, bada
ordua elefantearena nire hitz propioekin azaltzeko: iraultza baten
atarian gaude. Edo, agian zintzoago esanda, nahi nuke iraultza baten
atarian egotea, eta ez inboluzio baten abiapuntuan. Oraindik ere
esperantza baitut herri honen gizon eta emakumeen sormenean.<br />
<br />
Zehaztapen garrantzitsu bat: iraultza zientifiko batez ari naiz, ez
iraultza sozialaz edo politikoaz. Zeuri ere, Historia edo Filosofia
ikasia bazara ezaguna egingo zaizu Thomas S. Khun eta bere liburu
enblematikoa, Elhuyarrek 1990ean euskaraz argitaratu zuena: <i>Iraultza zientifikoen egitura</i>
(itzultzaileak, Jesus Arrizabalaga eta Ester Mugertza). Edo izena
ezaguna egiten ez bazaizu, ziur baduzula paradigma aldaketaren aditzea,
edo komunitate zientifikoarena. Biak Khunek sortu edo zirkulazioan
jarritako kontzeptuak dira, egun hitzetik hortzera erabiltzen direnak
zientziaren alor ugarietan. Biak oso garrantzitsuak eta harira
datozenak.<br />
<br />
Zeren Patxi Saezek eskatzen duena, funtsean, paradigma aldaketa bat
da, alegia, eta betiko adibidea erabilita, garai batean Fisika Newtonek
sortutako paradigmatik ikusten genuen, gero (XX. mende hasieran)
iraultza zientifiko bat gertatu zen eta paradigma aldatu zen, hortik
aurrera Fisika Einsteinek sortutako paradigmatik hasi ginen ikusten
(erlatibitatearen teoria). Esan nahi ote du horrek Newton oker zegoela
eta Einstein zuzen? Newtonek deskribaturiko legeak okerrak eta
zentzugabeak zirela? Ez, jaun-andreok, paradigma aldaketa bat ez da
hori, beste hau baizik: Einsteinek ez zuen Newton desegin, gainditu bai
ordea, Fisika ulertzeko modu berri bat eskaini, zeinaren bidez
aurrerakada zientifiko itzelak gertatu ziren. Zeren, funtsean, Newtonen
paradigma agortua zegoen, eman beharrekoa emanda, elkortua, bizigabetua.
Hitz batean, ordurako hila eta fosiltzen hasia.<br />
<br />
Patxi Saezek eskatzen duena iraultza zientifiko bat da, elefantea
ikustea eta elefantearekin zer egin erabakitzea. Eta elefantea, Patxi
Saezentzat, lan-munduaren euskalduntzea da.<br />
<br />
Nik neuk ere ekarri nahi nuke nire alea, agian ez garrantzitsuena,
baina aipagarria. Eta elefantea, nire begietan, administrazio
publikoaren euskalduntzearen porrota da, zehatzago esanda,
hizkuntza-eskakizunen sistemaren agortzea. Euskarak aurrerakada itzelak
egin ditu hezkuntza-sisteman baina porrot ikusgarria administrazio
publikoan. Galdera baten bidez azal dezagun: bihar, bat-batean, euskaraz
lan egiten duten, ez euskarazko titulua duten, baizik eta euskaraz lan
egiten duten langile guztiak lanera joango ez balira, zer gertatuko
litzateke? Hezkuntza-sistemaren kolapso osoa, edo ia-ia. Eta Eusko
Jaurlaritzan, ordea, zertan igarriko litzateke? Ba ote da adorerik
galdera horri erantzuteko?<br />
<br />
Zergatik hezkuntza-sisteman izan dugu hain arrakasta handia eta
administrazio publikoan hain porrot mingarria? Erantzuna oso erraza da:
batean hizkuntza-eskakizuna atera behar zelako eta ondoren euskaraz lan
egin; bestean, aldiz, hizkuntza-eskakizuna atera eta gero gaztela-niaz
egin lana. Hori da azalpena, funtsean.<br />
<br />
Hain zaila, benetan hain zaila litzateke erabakitzea hobe dela gure
indarrak administrazioaren atal zehatz batzuen euskalduntze osoan
kontzentratzea, adibidez, Hezkuntza eta Kultura saila, guztietan
sakabanatuta izan beharrean emaitza positibo argirik ez erdiesteko,
itzulpen-bilduma itzel bat kenduta? Konpaktazioa, esaten zuen Txepetxek,
konpaktazioa. Eta amore eman behar badugu beste dozena bat sailetan,
haien hizkuntza-eskakizun guztiak kenduta ere, nik pozik eta zoriontsu
egingo nuke sail oso baten euskalduntzearen prezioan. Etorriko dira
besteak. Etorriko dira enpresa pribatuak ere. Denboraz.<br />
<br />
Eta bai, badakit, sinplifikazio onartezina edo, areago, sinplekeria
galanta irudituko zaio bati baino gehiagori. Eta jira eta buelta
inkesta, grafiko eta estatistikei. Txostenak. Hitzaldiak. Jardunaldiak.
Masterrak. Ezetz, jaun-andreok, ez dela hori. Iraultza zientifiko bat
dela behar duguna. Elefantea ikusi. Hortxe dago eta.<br />
<br />
<b>(PRUDEN GARTZIA ISASTI Euskaltzaindiko Azkue Biblioteka eta Artxiboko zuzendaria eta euskaltzain urgazlea da)</b><br />
<ul>
<li>Estreinakoz,<i> <a href="http://www.berria.eus/paperekoa/1832/021/003/2015-11-11/iraultza_zientifiko_bat_behar_dugu.htm">Berria</a> </i>egunkarian argitaratua, 2015-11-11n.</li>
</ul>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Euskaltzaindiak euskara biziberritzeko erronkak aztertuko ditu otsailean egingo duen mintegi batean</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-12-11 / 14:12 / Euskaltzaindia<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_Euskaltzaindia.png" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
2016ko otsailaren 12an, euskararen egoera aztertu eta aurrera begirako
erronkak eta zereginak zehazteko, mintegia egingo du Euskaltzaindiak.
Era horretan, Patxi Saez Azpeitiko Euskara Patronatuaren zuzendariak
egindako eskaria bideratu nahi du Akademiak.<br />
<br />
Izan ere, Euskararen Nazioarteko Egunean, hainbat komunikabidetan
argitaratutako gutun irekia bidali dio Saezek Euskaltzaindiari eta
estrategia berri baten beharra aldarrikatzeaz gain, prozesu horretan
lidergoa hartzeko eskatu dio Akademiari.<br />
<br />
Hala, bada, mintegia otsailaren 12an egingo du Euskaltzaindiak,
Bilboko egoitzan. Era berean, mintegi horretan parte hartzeko deia egin
nahi die elkarte, erakunde eta pertsona guztiei, ez bakarrik entzule
bezala, baita hizlari bezala ere. Hori dela eta, ekarpenak egiteko aldia
zabalduko du Euskaltzaindiak: urtarrilaren 16ra arteko epea egongo da,
nahi duen orok hitzaldi, komunikazio edota iradokizunak egin ditzan.<br />
<br />
Horren ostean, Euskaltzaindiaren Sustapen batzordeak mintegiaren
egitaraua prestatuko du eta urtarrilaren azken astean ezagutaraziko du.
Esan bezala, mintegia otsailaren 12an egingo da.<br />
<br />
Ekarpenak info@euskaltzaindia.eus helbidera bidal daitezke.<br />
<br />
<b>
</b>
<br />
<h3>
<b>Mintegiaren aurrekariak</b></h3>
Patxi Saez Beloki soziolinguista eta Azpeitiko Euskara
Patronatuaren zuzendariak urrian argitara eman zuen Elefantea ikusi
izenburuko artikulua. Bertan, azken 50 urteotan indarrean dagoen
euskararen paradigma aldatu beharra dagoela aldarrikatu du eta aldaketa
horren gidaritza hartu dezala eskatu dio Euskaltzaindiari.<br />
<br />
Ondoren, Euskaltzaindiaren Zuzendaritzari bidali zizkion artikulu
bera eta gutun bat ere. Zuzendaritzak gaia bideratzeko ardura Sustapen
batzordeari eman zion eta batzordeak mintegia antolatzeko aukera
aurreikusi zuen gaia aztertzeko egin zuen bileran.<br />
<br />
Hurrengo pausua eman zuen Saezek eta Euskararen Nazioarteko Egunaren
haritik, Euskal Herriko hainbat egunkari, astekari eta agerkari
digitaletan “Euskaltzaindiari proposamena eta eskutitz irekia”
argitaratu zuen.<br />
<br />
Bertan euskararentzat dinamika berria sorraraztea beharrekotzat
jotzen du eta euskaltzainburuari egiten dio proposamena: “Proposatu nahi
dizudan dinamika berriaren erdigunean Euskaltzaindia dago. Euskarari
dagokionez, Euskaltzaindia da euskaldun guztion artean onarpenik
zabalena duen erakunde nagusia. Gainera, erakunde neutrala eta zabala
da, alderdikeriarik gabekoa eta, batik bat, euskal gizarte osoaren
onarpena eta aitortza duena”.<br />
<br />
Euskaltzaindiak mendeurrena betetzear dagoela eta, honela esaten dio
Patxi Saezek: “Euskarak beste mugarri bat jarri beharra dauka ziklo
berria zabaltzeko. Mugarri hori Euskaltzaindiaren Mendeurreneko Batzar
Nagusi horrek jarriko luke. Euskararentzat, hil ala bizikoa da, euskal
gizartea mugiarazteko eta etorkizunerako nondik norakoak finkatzeko,
horrelako aukera bat ez galtzea: bigarren hizkuntza izatetik lehen
hizkuntza izatera pasatzeko, gune euskaltzaletatik gizarte osora
zabaltzeko, azken finean, euskarak gizartean zentralitatea eta
lehentasuna lortu ahal izateko”.<br />
<br />
Eta honela amaitzen du: “Euskarak aurrera egiteko, gaur gaurkoz,
lidergoa eta estrategien antolamendua behar ditu. Euskaltzaindia ur
horietan zaildutako mariñela dugu”.<br />
<br />
Bestalde, bere proposamena “gizarteratzeko helburuarekin”, inkesta
bat ere bultzatu du Patxi Saezek, jendearen iritziak jasotzeko. Inkesta
ehunka lagunek erantzun dute.<br />
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>% 80 baino gehiago Euskaltzaindiak gidaritza hartzearekin ados</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-12-15 / 07:00 / erabili.eus<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_ElefantearenHanka.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Euskaltzaindiari buruzko inkesta erantzun dutenen artean % 82,8 ados
dago Euskaltzaindiak gidaritza hartzearekin, euskararen gizarte
erabilera bideratzeko. Eta Euskaltzaindiak lehenengo pausoa eman du:
2016ko otsailean mintegi bat antolatu du "Euskara biziberritzeko
erronkak aztertzeko" eta dei egin die parte hartzeko elkarte, erakunde
eta pertsona guztiei, ez bakarrik entzule bezala, baita hizlari bezala
ere.<br />
<br />
Patxi Saez Beloki soziolinguistak Euskararen Egunean Euskaltzaindiari buruzko <a href="http://goo.gl/forms/CiusioGx40">inkesta bat</a> sareratu zuen eta hainbat hedabidetan <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1448823637">Euskaltzaindiari proposamen eta eskutitz irekia</a>
ere argitaratu zuen Euskaltzaindiari eskari zehatz bat eginez: azken 50
urteotan euskararen normalizazioa lortzeko jarraitu den paradigma
berritzeko eta, aldaketa hori egin ahal izateko, gidaritza hartzeko.
Euskaltzaindiak, aldiz, <a href="http://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_content&Itemid=619&catid=121&id=4970&lang=eu&view=article">ohar ofizial bat</a>
argitaratu du Patxi Saezek egindako eskari horri erantzunez: "2016ko
otsailaren 12an, euskararen egoera aztertu eta aurrera begirako erronkak
eta zereginak zehazteko, mintegia egingo du Euskaltzaindiak. Era
horretan, Patxi Saez Azpeitiko Euskara Patronatuaren zuzendariak
egindako eskaria bideratu nahi du Akademiak".<br />
<br />
<b>
</b>
<br />
<h3>
<b>Inkesta</b></h3>
Patxi Saezek 2015eko abenduaren 3an, Euskararen Egunean,
Euskaltzaindiari buruzko inkesta bat sareratu zuen bi galderarekin.
Inkestak 554 erantzun izan ditu (datu hau 2015-12-14koa da, 09:03).<br />
<center>
<table class="taula"><tbody>
<tr><td align="center"><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/berriak/argazkiak/2015/inkesta.png" /></td></tr>
</tbody></table>
</center>
Inkestaren zabalkundea egitearekin batera, Patxi Saezi inkesta jasotzaileen erantzunak ere iritsi zaizkio ePostaz:<br />
<br />
<ul>
<li>2015-12-03, 10:56. "Hain galdera konplexuak, ñabardurarik batere
gabe, eta argudiatzeko aukerarik eman gabe, pausatzeak ez du ez hanka
eta ez buru. Balirudike erantzun jakin bat lortzeko formulatuak daudela.
Gainera mezua anonimoa da, ez dakigu norekin ari garen, ezta gure
erantzunak publiko egingo diren, edo inon erabiliko diren, gure
izenarekin edo gabe. Ez nago ados gauzak horrela planteatzerekin, ez da
serioa. Eta horrenbestez ez dut erantzungo".</li>
<li>2015-12-03, 10:59. "Berriro ni. Barka, oraintxe ohartu naiz nondik
datorren eskaera. Beraz horren inguruan esana erretiratzen dut. Baina
segitzen dut pentsatzen galdera seerioegiak direla bai/ez batekin
erantzuteko".</li>
<li>2015-12-03, 11:10. "Egunon, beheko bi galderekin funtsean ados nago,
bainan Euskaltzaindiak zihurtatu beharko luke, euskera arloko herri
mugimendu, administrazio, eta euskal lurralde guztien partehartze
orekatua. Bestalde euskeraren aurrera begirako erabilera eta lan mundura
zabaltzearenaz aparte, erabilerari buruzko pare bat atalek, hildoak
markatzea behar dutelakoan nago, nire inguruan behintzat: bata
euskalkien erabilera, euskera idatziari dagokionean batik bat, eta
bestea erdal hizkuntzetaik sartzen ari geran hitzei buruzkoa".</li>
<li>2015-12-03, 13:20. "Eta EZ DAKIT erantzun ahal izateko? Ez duzue kontuan hartu?".</li>
<li>2015-12-03, 18:31. "Kaixo, erantzunak behean, baina biei baiezkoa
eman diedala esatea besterik ez. Bazuan garaia, motel. Azken batean,
helburu orokor horretarako ezinbestekoa diagu Euskaltzaindia, eta gaur
egun hedatzen ari diren hamaika erabilera oker eta larri zuzentzeko ere
bai. Eutsi beraz!"</li>
<li>2015-12-10, 07:32. "Euskaltzaindiari buruzko inkesta iritsi zaigu,
eta mezu bidez erantzutea egokiagoa iruditu zait, nire iritzia argi
azaldu ahal izateko. Inkesta horretan galdetu da ea Euskaltzaindiak
hartu beharko lukeen euskararen erabilera zabaltzearen gidaritza, eta
BAI eta EZ dira erantzun posible bakarrak, ezezkoa aukeratuz gero
oharrik idazteko aukerarik eman gabe. Horregatik erabaki dut mezu bidez
erantzutea inkestari. Nire ustez, Euskaltzaindiak ez luke hartu beharko
gidaritza, baina prozesu horretako partaide izan beharko luke, partaide
garrantzitsu, gainera. Nire iritzi xumean, erabileraren zabalkundea kide
anitzeko talde batek hartu beharko luke bere gain, erakunde publiko,
gizarte eragile eta gaian zeresana izan dezaketen banako zein agente
pribatuek osatutako talde batek, eta, noski, Euskaltzaindiak talde
horretan egon beharko luke. Iruditzen zait euskararen erabilera
zabaltzeko zereginak hainbat alderdi ukitu behar dituela, eta hori ezin
duela erakunde bakarrak erdietsi".</li>
<li>2015-12-14, 08:18. "Egun on Patxi: horra hor nire iritzia eta
erantzun zintzoa, ez diat uste Euskaltzaindia nor denik hori
bideratzeko, arrazoia ematen diat bera baino hoberik ez dudala sumatzen
inguruan, baina hausnarketa horixe bera dek falta zaiguna, nork bideratu
prozesu hau, eta ez erabakitzea une honetan nork egin dezakeen. Beraz,
saia gaitezen beste bide batetik, nahiko aditu, elkarte eta instituzio
publiko eta pribatu bazaudek eta horretarako. agian prozesu honetan nork
zer noiz aportatu eta nola norekin gidatu erabakitzea falta dek?" </li>
</ul>
<br />
<h3>
<b> </b></h3>
<h3>
<b>Eskutitza</b></h3>
<h3>
<b> </b></h3>
Patxi Saezek aurtengo Euskararen Nazioarteko Egunean gutun bat ere argitaratu zuen Euskal Herriko hainbat hedabidetan:<br />
<br />
<ul>
<li>Berria: <a href="http://www.berria.eus/paperekoa/2301/022/002/2015-12-03/euskaltzaindiari_proposamena.htm">Euskaltzaindiari proposamena.</a></li>
<li>Noticias de Gipuzkoa <a href="http://www.noticiasdegipuzkoa.com/2015/12/03/opinion/tribuna-abierta/strong-iritzia-strong-euskaltzaindiari-proposmen-eta-eskutitz-irekia">Euskaltzaindiari proposamen eta eskutitz irekia.</a></li>
<li>Noticias de Navarra <a href="http://www.noticiasdenavarra.com/2015/12/03/opinion/tribunas/euskaltzaindiari-proposamen-eta-eskutitz-irekia">Euskaltzaindiari proposamen eta eskutitz irekia.</a></li>
<li>Noticias de Alava: <a href="http://www.noticiasdealava.com/2015/12/03/opinion/euskaltzaindiari-proposamen-irekia">Euskaltzaindiari proposamen irekia.</a></li>
<li>Deia: <a href="http://www.deia.com/2015/12/06/opinion/tribuna-abierta/euskaltzaindiari-proposamen-eta-eskutitz-irekia">Euskaltzaindiari proposamen eta eskutitz irekia.</a></li>
<li>Urola-Kostako Hitza: <a href="http://urolakosta.hitza.eus/2015/12/03/euskaltzaindiari-proposamen-eta-eskutitz-irekia/">Euskaltzaindiari proposamen eta eskutitz irekia</a></li>
<li>"Goierriko Hitza: <a href="http://goierri.hitza.eus/2015/12/03/euskaltzaindiari-proposamen-eta-eskutitz-irekia/">Euskaltzaindiari proposamen eta eskutitz irekia.</a></li>
<li>Busturialdeko Hitza: <a href="http://busturialdea.hitza.eus/author/patxi-saez-beloki-soziolinguista/">Euskaltzaindiari proposamen eta eskutitz irekia.</a></li>
<li>Irutxuloko Hitza: <a href="http://irutxulo.hitza.eus/2015/12/03/euskaltzaindiari-proposamen-eta-eskutitz-irekia/">Euskaltzaindiari proposamen eta eskutitz irekia.</a></li>
<li>Tolosaldeko Ataria: <a href="http://ataria.info/tolosaldea/1449139567952">Euskaltzaindiari proposamen eta eskutitz irekia.</a></li>
<li>Goiena: <a href="http://goiena.eus/komunitatea/psaez/1448614392437">Euskaltzaindiari proposamen eta eskutitz irekia.</a></li>
<li>Bizkaie: <a href="http://bizkaie.biz/orokorra.php?atala=2&id=15226&sec=24&fecha=2015-12-09">Patxi Saezen gutuna Euskaltzaindiari, euskerearen geroaren gidaritzea hartu daian.</a></li>
<li>Naiz: <a href="http://www.naiz.eus/eu/iritzia/cartas/euskaltzaindiari-proposamen-eta-eskutitz-irekia">Euskaltzaindiari proposamen eta eskutitz irekia.</a></li>
<li>Sustatu: <a href="http://sustatu.eus/erabili.eus/1449135628">Euskararen paradigma berritzeko eta aldaketaren gidaritza hartzeko eskaria Euskaltzaindiari.</a></li>
<li>Uztarria: <a href="http://uztarria.eus/aktualitatea/1449159249">Euskaltzaindiari proposamen eta eskutitz irekia.</a></li>
<li>Zuzeu: <a href="http://zuzeu.eus/euskal-herria/euskaltzaindiari-proposamen-eta-eskutitz-irekia/">Euskaltzaindiari proposamen eta eskutitz irekia.</a></li>
</ul>
<br />
Gutunak ere irakurleen erantzuna izan du:<br />
<br />
<br />
<ul>
<li>Zuzeu: "Handiegia gelditzen zaio eginkizuna Euskaltzaindiari. Egia
da bi estatuetara eta hiru administrazioetara iristen den erakunde
euskaldun bakarra dela, eta batez ere Iparraldean,
dinamizatzaile-funtzioa joka lezakeela. Baina elefantiasiak jota du
gorputza: hizkuntzaren inguruko hankaren bat puztuegia, besteren bat
sendo samar, eta zeharo ahulduta gainerako guztia (jatorrizko “Jagon”
hura, batik bat). Eskertzekoa Patxi Saezen iradokizuna, batez ere
erakusten duen sentsibilitateagatik, baina, ezin da ahaztu Euskararen
iraupena ziurtatu behar dutenak erakunde publikoak direla, haiena baita
erantzukizuna: hizkuntz eskubideak bermatzeko erantzukizuna,
planifikatzeko eratzukizuna, neurriak eta aurrekontuak bideratzekoa,
erabakiak betearaztekoa, sariztatzekoa, zigortzekoa…
Eta Nafarroan sartu berria den gobernuak duen moduan, Eusko Jaurlaritzak
du EAEn erantzukizun hori. Kriseilua Euskaltzaindiari pasatu nahi
izatea, EAJri eta Baztarrikari aurpegi serioko txepelkeriatan segitzeko
baimena ematea baino ez litzateke izango. Eta dagoeneko ez gaude
horretarako. Erantzukizun politiko erabakiorrena Gobernuarena da.
Hemendik 3.500 kilometrora dugun estatu batek (inkorrekzio politikoa ohi
da haren izena aipatzea) ongi asko bideratu zuen hizkuntzaren arazoa,
iraupen eta erabilera barne. Beste gauza batzuetan eredu, horretan,
justu behar genukeen horretan, ez. Euskal Gizarteak ere badu zeresanik,
jakina. Eta hitzik. Baina ez ahaztu politikaren esparruetan egiten
direla legeak eta moldatzen dela gizartearen funtzionamendua. Eta
hizkuntzena, noski".</li>
<b>
</b></ul>
<b>
</b>
<br />
<h3>
<b> </b></h3>
<h3>
<b> </b></h3>
<h3>
<b>Euskaltzaindiaren erantzuna</b></h3>
<h3>
<b> </b></h3>
Patxi Saezek egindako eskariari erantzunez eta gaia sakonago
aztertzeko helburuarekin Euskaltzaindiak mintegi bat antolatu du
otsailaren 12an "Euskararen egoera aztertu eta aurrera begirako erronkak
eta zereginak zehazteko". Honela dio Euskaltzaindiaren ohar ofizialak
hitzez hitz:<br />
<br />
"2016ko otsailean, euskararen egoera aztertu eta aurrera begirako
erronkak eta zereginak zehazteko, mintegia egingo du Euskaltzaindiak.
Era horretan, Patxi Saez Azpeitiko Euskara Patronatuaren zuzendariak
egindako eskaria bideratu nahi du Akademiak.<br />
<br />
Izan ere, Euskararen Nazioarteko Egunean, hainbat komunikabidetan
argitaratutako gutun irekia bidali dio Saezek Euskaltzaindiari eta
estrategia berri baten beharra aldarrikatzeaz gain, prozesu horretan
lidergoa hartzeko eskatu dio Akademiari.<br />
<br />
Hala, bada, mintegia otsailaren 12an egingo du Euskaltzaindiak,
Bilboko egoitzan. Era berean, mintegi horretan parte hartzeko deia egin
nahi die elkarte, erakunde eta pertsona guztiei, ez bakarrik entzule
bezala, baita hizlari bezala ere. Hori dela eta, ekarpenak egiteko aldia
zabalduko du Euskaltzaindiak: urtarrilaren 16ra arteko epea egongo da,
nahi duen orok hitzaldi, komunikazio edota iradokizunak egin ditzan.<br />
<br />
Horren ostean, Euskaltzaindiaren Sustapen batzordeak mintegiaren
egitaraua prestatuko du eta urtarrilaren azken astean ezagutaraziko du.
Esan bezala, mintegia otsailaren 12an egingo da.<br />
<br />
Ekarpenak <a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112/info@euskaltzaindia.eus">info@euskaltzaindia.eus</a> helbidera bidal daitezke.<br />
<br />
<br />
<br />
<b>Mintegiaren aurrekariak</b><br />
<br />
<br />
Patxi Saez Beloki soziolinguista eta Azpeitiko Euskara Patronatuaren
zuzendariak urrian argitara eman zuen Elefantea ikusi izenburuko
artikulua. Bertan, azken 50 urteotan indarrean dagoen euskararen
paradigma aldatu beharra dagoela aldarrikatu du eta aldaketa horren
gidaritza hartu dezala eskatu dio Euskaltzaindiari.<br />
<br />
Ondoren, Euskaltzaindiaren Zuzendaritzari bidali zizkion artikulu
bera eta gutun bat ere. Zuzendaritzak gaia bideratzeko ardura Sustapen
batzordeari eman zion eta batzordeak mintegia antolatzeko aukera
aurreikusi zuen gaia aztertzeko egin zuen bileran.<br />
<br />
Hurrengo pausua eman zuen Saezek eta Euskararen Nazioarteko Egunaren
haritik, Euskal Herriko hainbat egunkari, astekari eta agerkari
digitaletan "Euskaltzaindiari proposamena eta eskutitz irekia"
argitaratu zuen.<br />
<br />
Bertan euskararentzat dinamika berria sorraraztea beharrekotzat
jotzen du eta euskaltzainburuari egiten dio proposamena: “Proposatu nahi
dizudan dinamika berriaren erdigunean Euskaltzaindia dago. Euskarari
dagokionez, Euskaltzaindia da euskaldun guztion artean onarpenik
zabalena duen erakunde nagusia. Gainera, erakunde neutrala eta zabala
da, alderdikeriarik gabekoa eta, batik bat, euskal gizarte osoaren
onarpena eta aitortza duena”.<br />
<br />
Euskaltzaindiak mendeurrena betetzear dagoela eta, honela esaten dio
Patxi Saezek: “Euskarak beste mugarri bat jarri beharra dauka ziklo
berria zabaltzeko. Mugarri hori Euskaltzaindiaren Mendeurreneko Batzar
Nagusi horrek jarriko luke. Euskararentzat, hil ala bizikoa da, euskal
gizartea mugiarazteko eta etorkizunerako nondik norakoak finkatzeko,
horrelako aukera bat ez galtzea: bigarren hizkuntza izatetik lehen
hizkuntza izatera pasatzeko, gune euskaltzaletatik gizarte osora
zabaltzeko, azken finean, euskarak gizartean zentralitatea eta
lehentasuna lortu ahal izateko”.<br />
<br />
Eta honela amaitzen du: “Euskarak aurrera egiteko, gaur gaurkoz,
lidergoa eta estrategien antolamendua behar ditu. Euskaltzaindia ur
horietan zaildutako mariñela dugu”.<br />
<br />
Bestalde, bere proposamena “gizarteratzeko helburuarekin”, inkesta
bat ere bultzatu du Patxi Saezek, jendearen iritziak jasotzeko. Inkesta
ehunka lagunek erantzun dute".<br />
<br />
<br />
<br />
<b>Albiste honekin zuzen-zuzenean lotutakoak (Ikusteko gainean sakatu).</b><br />
<b><br /></b>
<br />
<ul>
<li><a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112">Elefantea ikusi.</a></li>
<li><a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/berriak/1448824357">Euskararen paradigma berritzeko eta aldaketaren gidaritza hartzeko eskaria Euskaltzaindiari</a></li>
</ul>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
<span style="font-size: large;"><b>Elefantea(k)</b></span></h2>
<img alt="" src="http://www.erabili.eus/VHosts/ErabiliCom/img/pxl.gif" height="1" title=" " width="1" /><br />
<img align="absmiddle" src="http://www.erabili.eus/img/pxl.gif" height="20" width="1" />2015-12-16 / 11:15 / Txerra Rodriguez<br />
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_TxerraRodriguez.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
<br />
Jakinen aurreko zenbakian esaten nuen sarri gogoratzen garela
etorkizunaz. Eta hala da. Horren seinale Patxi Saez Belokik
www.erabili.eus agerkarian argitaratu duen artikulua: "Euskararen
elefantea ikusi". Patxik hurrengo 30 urteetako euskalgintzaren zikloa
zeharkatu behar duen estrategia marraztu eta zirriborratu gura izan du.<br />
<br />
Izan ere, Joshua Fishman soziolinguistaren berba batzuetatik abiatu
du bere analisia: «Problema txikiez ardura zaitezke, problema nagusia
ikusi gabe. Hori izango litzateke zoologikora joan eta bakarrik zorriak
ikustea, elefantea ikusi gabe». Eta Patxik euskararen elefantea hemen
ikusten du:<br />
<br />
<blockquote>
Euskal Herriko gizarteak belaunaldi berriak
euskalduntzen erabilitako diru guztiak eta egindako ahalegin guztiak
zapuztu egiten ditu lan munduak. Horixe dugu, gaur-gaurkoz, euskararen
berreskurapenean askok ikusten ez duten eta begi bistan dagoen <i>elefantea</i>. Horixe da, gaur-gaurkoz, euskarak duen problema nagusia.</blockquote>
<br />
Patxi Saezek artikulu nagusia prestatu eta hainbat euskaltzaleri
eskatu dio haren gaineko iritzia. Momentuz 50 pertsonatik gorak eman dio
erantzuna eta aspaldiko iritzi truke errespetuzko bezain dibergentea
piztu da euskalgintzan. Eta, gainera, aldeak alde, ia erantzun dugun
guztiok bat gatoz kontu batekin: ziklo bat amaitu da euskalgintzan eta
euskararen biziberritzean. Eta ziklo berria amesten, zirriborratzen eta
egiten hasi beharrean gaude. Astiro, baina tinko.<br />
<br />
Hala ere, euskararen elefantearen diagnostikoan ez datoz bat erantzun
dutenak. Gehienek ñabardura ohargarriak egin dizkiote Patxi Saezen
planteamenduari. Iritziak iritzi, eta laburtzeko (eta, beraz,
orokortzeko eta, beraz, hein batean, gezurra esateko) elefantea barik,
elefanteak ikusi dituzte guztiek, edo Mikel Zalbideren berbetan esanda,
arazoa multifaktoriala dela konturatu dira.<br />
<br />
Diagnostikoan bat ez etortzeaz aparte, etorkizunean segitu beharreko
lehentasunak (eta bigarrentasunak eta, seguruenik, azkentasunak)
zehazten ere ez dira bat etorri artikuluaren jira-biran dantzan
ibilitakoak. Etorkizuneko hariekin sokasaltoan estropezu ez egiteko
proposatutako irtenbideak askotarikoak (eta, kasu batzuetan,
kontrajarriak) dira. Hala ere, gehienak ari dira, nire ustez, dekretuen
(edo legeen, edo behartzearen) eta kapital emozionalaren (edo
sedukzioaren, edo erraztearen, edo motibazioaren) arteko dialektikan:
batzuk batetik gertuago eta bestetzuk bestetik. Ana Urkizak, kasurako,
honako hau dio: «Baina, nago, hizkuntzak ez direla legez irabazten. Bai,
zalantza gabe, zaintzen eta babesten. Baina ez, irabazten».<br />
<br />
Eskertzekoa da, benetan, Patxi Saezek egin duen ahalegina, batez ere
hainbat eta hainbat adituren iritziak batu eta txirikordatzeko egin duen
ahalegina. Etorkizuneko sintesia oraindik egiteke dugu. Saiakera batzuk
egin izan dira, kasurako, Jon Sarasuak <i>Hiztunpolisa</i> liburuan, <i>Argia</i>-ren <i>Larrun</i> hilabetekariaren 197. zenbakian (<i>Euskalgintza. Berritu ala hil</i>) edo Patxi Baztarrikak <i>Babeli gorazarre</i>
liburuan (sokaren alde bietan egon daitezkeen iritziak plazaratuz). Eta
Patxi Saezena bide horretan beste ekarpen bat izan da. Mamitsua,
gainera.<br />
<b>
</b><b><br />
(TXERRA RODRIGUEZ GOMEZ soziolinguista da)</b><br />
<br />
<ul>
<li>Estreinakoz, <a href="http://www.jakin.eus/blog/soziolinguistika/txerra-rodriguez/elefanteak/132">Jakin.eus</a> agerkarian argitaratua, 2015-12-10ean.</li>
</ul>
<h3>
<table align="right" class="taula"><tbody>
<tr><td><img src="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/argazkiak/2015/-Elefantea_PatxiSaez.jpg" /></td></tr>
</tbody></table>
</h3>
Patxi Saez Belokihttp://www.blogger.com/profile/12370914441845757023noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6532712791688819686.post-30305090122221314212023-12-03T22:38:00.000+01:002023-12-03T22:38:27.387+01:00Kate motzean<p> </p><p align="left" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: inherit;"> </span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjBl4rY9kJvBnLIcJAO1CGLbNxW0301sXQpCAq9LyO_5CQYn621i7FeW2tsnKfRNqT6txl9tq-m0MImurwTmQizHUJEB3SJo-kkT0IMWMmu4SGVTH6jnbhTAiICRe1btc6O8IfZk1hlZ1F9qTePvgM3yMNCVpnU76inqKcv9CQicKjsq0pByV4RrljLxJE/s760/kate%20motz%20beltza.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="400" data-original-width="760" height="336" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjBl4rY9kJvBnLIcJAO1CGLbNxW0301sXQpCAq9LyO_5CQYn621i7FeW2tsnKfRNqT6txl9tq-m0MImurwTmQizHUJEB3SJo-kkT0IMWMmu4SGVTH6jnbhTAiICRe1btc6O8IfZk1hlZ1F9qTePvgM3yMNCVpnU76inqKcv9CQicKjsq0pByV4RrljLxJE/w640-h336/kate%20motz%20beltza.png" width="640" /></a></div><p></p><p align="left" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: inherit;">Kate motzean eta larre motzean nahi dute euskara eta nahi gaituzte
euskaldunak, batez ere Administrazio Publikoan. Hamabost baino
gehiago dira, azken hiru urteotan, Espainiako epaitegietatik
Administrazio Publikoan euskararen zabalkundearen aurka plazaratutako
sententziak. Gehienak udal-administrazioaren aurkakoak izan dira,
herritarrengandik gertuen dagoen herri erakundearen aurkakoak,
herritarrei harrera egiterakoan aurrez aurreko harremanean egin
beharreko lehen hizkuntza euskara izatea ukatzeraino. Zer kalte
egiten du <i>egun on</i> batek? <span></span></span></p><a name='more'></a><p></p><p align="left" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;"><span style="font-family: inherit;">
Gizakiak bere gizakitasunetik bi mailatako behar naturalak ditu: alde
batetik, norbanakoari dagozkion oinarri-oinarrizko beharrak ditu,
behar fisiologikoak, bizirik irauteko nahitaezkoak (elikatu, jantzi,
lo egin, libratu, bere burua garbitu, osasuna zaindu...). Eta, beste
alde batetik, gizarte mailako beharrak ditu, gainontzeko gizakiekin
dituen harreman edo gizarte mailako elkarrekintzetatik sortutako
beharrak (segurtasuna, familia sortu, lagunak izan, onarpen soziala
eta estatus bat lortu, prestigioa izan, arrakasta lortu,
autoerrealizazioa...). Hain zuzen ere, hizkuntza bat —gurean
euskara— bere hiztunek dituzten beharrizan naturalekin lotuta
dagoen neurri berean bihurtuko da komunikaziorako ezinbesteko edo
hutsaren hurrengo. Eta hor Administrazio Publikoaren jarduna
erabakigarria da, izan ere, Administrazio Publikoa baita gizakiaren
oinarrizko behar natural horien guztien kudeatzaile nagusia. <br /></span>
<span style="font-family: inherit;"><br />
Izan
ere, Administrazio Publikoak gizakiak bizirik irauteko
oinarri-oinarrizko dituen beharrak kudeatzen ditu, besteak beste,
oinarrizko diru-sarrerak bermatzeko errentaren bidez eta baita
gizakiak bere behar fisiologikoak asetzeko janleku, loleku,
garbileku, pixaleku, kakaleku, janzleku, pausaleku, egonleku,
babesleku, bizileku eta beharleku duen etxebizitza lortzeko programa
eta prestazioen bidez ere. Eta zer esanik ez, etxebizitzarekin
lotutako notaritza, jabetza erregistro, ogasuneko zerga, ur agentzia,
estolderia, zabor bilketa eta abarren kudeaketaren bidez ere. Ildo
beretik, Administrazio Publikoa dugu osasungintza eta poliziaren
bidez oinarrizko giza segurtasunaren eta osasun arreta unibertsalaren
kudeatzaile. Eta, era berean, hezkuntza-sistema nahiz lanbide
sustapenaren bidez, ogibidea, bizibidea, estatus soziala eta
autoerrealizaioa lortzeko bideak ematen dizkio gizakiari. Horregatik
guztiagatik Administrazio Publikoaren jarduna erabakigarria da
gizakiak dituen funtsezko beharrizanak kudeatzeko eta euskararen
normalizazioa lorbidean jartzeko. <br /></span>
<span style="font-family: inherit;"><br />
Administrazioak gizarte
antolaketaren maila guztietan duen eragina itzela da. Populazioaren %
18ak egiten du lan Europar Batasuneko Administrazio Publikoan (Euskal
Herrian kopuru bertsuetan gabiltza) eta Administrazioak duen indar
ekonomikoak —Barne Produktu Gordinaren % 20 Administrazioaren
kontratazioari dagokio EAEn— traktore lana egin dezake arlo
sozioekonomikoak euskara bere ohiko jardueraren komunikazio hizkuntza
bihur dezan. Izan ere, lana baita gizarte antolaketaren jarduerarik
garrantzitsuena eta gizakion gaztaro eta heldu aroko bizi denborarik
gehien eramaten diguna. <br /></span>
<span style="font-family: inherit;"><br />
Administrazio Publikoa euskararen
arnasgune bihurtuko bagenu, euskaraz bizitzeko bidearen tarte handia
egina genuke. Baina, ez dezagun ahantz, Euskararen Herriko zazpi
lurraldeetako zatirik handiena kudeatzen duten Espainiako eta
Frantziako administrazioek ez dute euskaraz egiterik modu ofizialean.
Euskara ez da ofiziala Euskal Herri kontinentaleko Lapurdiko,
Nafarroa Behereko eta Zuberoako lurraldeetan, ezta Euskal Herri
penintsularreko Nafarroako lurraldearen zatirik handienean ere eta
Arabako lurraldearen barruan kokatuta dagoen Espainiako Gaztela eta
Leongo Burgos probintziako administrazioaren kudeaketapeko Trebiñu
Konderriaren lurraldean ere ez. Beraz, XXI. mendearen hasmentan,
oraindik ere, Frantziak eta Espainiak kate motzean eta larre motzean
nahi dute euskara eta nahi gaituzte euskaldunak, batez ere
Administrazio Publikoan. </span></p><p align="left" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;"><br /></p>
<h4 align="left" class="western"><span style="font-family: inherit; font-size: small;">(PATXI
SAEZ BELOKI soziolinguista eta Euskaltzaindiko Sustapen batzordeko
kidea).</span></h4>
<p align="left" style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;"> </p><p></p>
Patxi Saez Belokihttp://www.blogger.com/profile/12370914441845757023noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6532712791688819686.post-7253196571590292222023-03-29T13:15:00.010+02:002023-03-30T12:18:03.983+02:00Berezko hiztunik gabe, arnasgunerik ez<p> </p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2023/03/berezko-hiztunik-gabe-arnasgunerik-ez.html" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;" target="_blank"><img border="0" data-original-height="651" data-original-width="855" height="487" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhk3HwJNUs0c02Pz3WwsosOlrASCDCYrRAqo9QeGxxuiw_xeCZ4pPu1U6qkUrl2Syp5X-4aqvVl4-3CbDtUuEpdtsaYh4Jpa0bHqzL6lT_BOPdx4YWUJn5QNya5ihVufounMKTPJiKwRh9wDwRnP0s9n1ZsHPPXVU_tBjSuVDnHoRctbiiZolDkHzgL/w640-h487/Ama_haurrarekin_hizketan.jpg" width="640" /></a></div><br /><p></p><p>Berezko hiztunik gabeko arnasgunerik ez dago. Berezko hiztunak dira arnasguneen euskarri, orakarri, zutarri eta zimentarri.</p><p></p><p class="MsoNormal"><span></span></p><a name='more'></a>Baina
has gaitezen hasieratik: zer dira arnasguneak? Arnasgune hitza Mikel
Zalbide euskaltzainak euskarara ekarritako hitza da, Joshua Fishman
soziolinguista estatubatuarrak 1991n erditu zuen kontzeptua adierazteko:<i> physical breathing space</i> (Arnasa hartzeko tokia).<p>Arnasgunea zer
den horrela azaldu zuen Estatu Batuetako Joshua Fishman euskaltzain
ohorezkoak Reversing Language Shift (Hizkuntza Indarberritzea)
liburuan: <i>«Demographically concentrated space where Xish can be on its
own turf, predominant and unharassed»</i> (RLS, 58). «Demografikoki
kontzentratutako espazioa, non Xish [mehatxupean dagoen hizkuntza
gutxitua: gurean euskara] bere eremuan egon baitaiteke, nagusi eta
jazarpenik gabe». <br /><br />Mikel Zalbide euskaltzainak horrela azaldu zuen kontzeptua bere hitzekin: <br /><br />«Zer
da arnasgunea? (...) Euskaraz nolabait esateko, demografia aldetik
euskara “bere kabian” sentitzen den bilgunea, inork xaxatu eta eraso
gabe “etxeko jaun” sentitzen den eremua. Hori da, funtsaren funtsean,
Fishman-en <i>physical breathing space</i> edo arnasgunea. Euskaldunak
euskaldunekin euskal giro sendoan bizi diren lekuetan, gurasoen
hizkuntza belaunez belaun eskuratzen den lekuetan,
hizkuntza-plangintzarik eta inolako interbentzio berezi (zenbaitentzat
“xelebre”)-rik gabe diharduten ingurumenetan, horietan dago euskara
bizien. Hor du euskarak osasunik hoberena. Hori da euskal arnasgune
petoa, hizkuntzaren belaunez belauneko transmisioa bere betean (beste
leku gehienetan baino askoz nabarmenago) segurtatzen duena. Aparteko
antolamendurik gabe ikasten dute horietan haur txikiek bertako
hizkuntzan. Hala ikasten dute hitz egiten. Lehenik hitz egiten eta gero,
eskola eta abar lagun, irakurtzen, idazten eta bertan ahoz aho dabilen
hizkuntza horren errejistro eta aldaera jaso, landu, formalizatuagoak
erabiltzean. Hori da osasun oneko hizkuntzen belaunez belauneko
jarraipen-bide normala, prototipikoa. (...) Lehentasuna dute,
horregatik, hizkuntzari bizirik eutsi nahi bazaio eta indarberritu egin
nahi bada. Horiek dira, Fishman-en eta beste zenbaiten ustean, hizkuntza
indarberritzeko saioaren abiaburu natural eta baliagarrienak. Hori
gabeko normalkuntza ez da normalkuntza. Ingurumen horien zaintza-ardura
bigarren edo hirugarren lehentasun-mailara daramana ere ez». <br /><br />Beraz,
arestian adierazitakoak adierazita, arnasgunearen ekuazioan bada
ezinbestean sartu beharreko elementu bat: berezko hiztuna. Horrela,
arnasguneek ondorengo ezaugarriak dituzte: euskararen ezagutza eta
erabilera zabaleko guneak dira, berezko hiztunen kontzentrazio
demografiko handiko elkargune naturalak dira eta gune horiek berezko
hiztunen sorburu eta harrobi dira, ama-hizkuntzaren belaunez belauneko
transmisioa indartu, segurtatu eta mantentzen dutelako.<br /><br />Goazen orain berezko hiztunak zer diren azaltzera:<br /><br />Berezko
hiztunak hizkuntza ororen hiztun naturalak dira, sorburuko hiztunak,
jatorrizko hiztunak edo berbadun natiboak. Belaunez belauneko katean
gurasoengandik jaso eta modu naturalean hizkuntza, gurean euskara,
bere-berea eta berezkoa duten hiztunak dira. Hizkuntza horretan bizi eta
pentsatzen duten hiztunak. Dakizkiten gainontzeko hizkuntza guztiekin
alderatuta, berezkoa duten hizkuntza hori dute erraztasunik handieneko
adierazpide. Berezko hiztunek ardatz duten hizkuntza bihurtzen dute
inguratzen dituen errealitatearen ulerbide eta beren hausnarketak
arrazoitzeko mintzabide, izan ere, bere-berea duten hizkuntza hori dute
beren kolkorako barne-mintzo eta gogoetarako tresna.<br /><br />Hizkuntza
dugu eta hizkuntzak gaitu. Hizkuntza orok bizirik eta osasuntsu iraungo
badu, berezko hiztunak behar ditu, hizkuntza bizi duten eta hizkuntzak
berak bizi dituen hiztunak. Berezkoa duten hizkuntza hori barne mintzo
eta barre mintzo duten hiztunak; azken batean, etengabeko
elkarrekintzan, berezko eta betezko duten mintzoa biziz biziarazten
duten hiztunak. <br /><br />Berezko hiztuna da hizkuntzaren funtsezko
bizigaia, izan ere, berezko hiztunek hizkuntzaren zuhaitza erro-errotik
izerdi berritzen, kimu berritzen, hosto berritzen eta arnas berritzen
baitute, giza komunikaziorako lanabes zorrotz eta zehatz izan dadin.
Berezko hiztunek sorberritzen dute hizkuntza, mendiko iturri zaharretik
etengabe berritzen den ura bezalaxe edota sutatik txingarra eta
txingarretatik sua gar-berritzen den bezalaxe. Berezko hiztunak baldin
badira, hizkuntza izango da. <br /><br />Berezko hiztunen arteko gizarte
harremanak edo harreman-sareak sortzen direnean, berezko hizkuntza
ardatz duten gune, espazio, leku edo giza egiturak sortzen dira. Hain
zuzen ere, berezko hiztunen hizkuntza ardatz duten gune horiek
hizkuntzaren arnasguneak dira, hots, hizkuntzaren nagusitasun-guneak. <br /><br />Gizartean
ditugun arnasgunerik funtsezkoenak berezko hiztunez osatutako familiak
ditugu. Horrelako familiak ditugu euskararen gotorleku, batez ere,
arnasgune horiek —askotan isolatuta— erdal eremuetan bizi badira. <br /><br />Berezko
hiztunez osatutako giza egitura eta harreman-sareak —familiak, lagunak,
ikaskideak, lankideak, auzokideak, herrikideak— elkar lotu, saretu,
ehundu eta trinkotzen direnean, orduan sortzen dituzte arnasgune
geografikoak (baserri-etxe, baserri-auzo, herribildu, kale-auzo, herrigune, herrixka, herri eta herriburu). <br /><br />Gaur egun, ordea, euskaraz egiteko aukera ematen
duten gune guztiei arnasgune esateko joera nagusitzen ari da, baina
<a href="https://www.berria.eus/paperekoa/2007/022/003/2023-03-19/dena-ez-da-arnasgune.htm" target="_blank">dena, jakina, ez da arnasgune</a>. <br /><br />«Euskararen arnasgida
ez-perfektua» osatu berri dute joan deneko otsailaren 25ean Aiaraldeko
Ekintzen Faktorian. Bertan euskararen babesguneak eta arnasguneak izan
zituzten aztergai. <br /><br />Babesguneak euskaraz egitea ziurtatzen duten
guneak dira. Euskararen babesguneak, estres linguistikorik gabe,
euskaraz eroso hitz egitea ahalbidetzen duten guneak dira. Giza
komunikaziorako euskara erdigunean duten guneak dira baina —eremu
erdaldunetan batik bat— euskara ez dakitenek bertan erdaraz egitea ere
ohikoa izaten da. Babesguneak konszienteki sortzen dira, pentsatuak eta
planifikatuak dira, sorburuan berariaz hartutako erabaki bat dute,
erabaki adostua —Euskaraldiko ariguneak bezalaxe—. Babesguneak
esplizituak dira eta ikusgarritasuna daukaten aldetik, erreferentziazko
gune izan ohi dira, batez ere, euskaradun hiztunen artean.<br /><br />Babesguneen
aldean arnasguneak —bereziki arnasgune geografikoak— natural
sortutakoak ditugu, planifikatu gabeak, pentsatu gabe sortutakoak, nahiz
eta, gaur egun, azken hauetan ere, hizkuntza planifikazioa
ezari-ezarian ari den bidea egiten. Arnasguneen dinamika linguistikoak euskararen erabilera elikatzen du, izan ere, arnasguneetan euskara erabiltzeko
hizkuntza jokabidea edo arau soziala nagusitzen da eta harreman-sare
horretan murgilduta dagoenak, nahiz eta erdaraz hobeto moldatu, ahalegina egingo du egoerak sortzen dion behar natural horretara
egokitzeko eta gehiengoak duen hizkuntza jokabidera moldatuko da.
Beharbada, moldaketa edo egokitzapen hori ez du egingo nahi duelako,
ezta horretarako borondatea duelako ere, baizik eta jokabide sozialaren
aurka ez joateagatik, azken batean, sistema horretan euskara erabiltzeko
dagoen arau soziala ez urratzeagatik eta gatazka ez sortzeagatik. Arnasgune baten dinamika linguistikoan murgilduta dagoena, nahiz eta
erdaraz hobeto moldatu, euskaraz egiten ohitzen joango da, gaitasuna
eskuratzen, jarrera aldatzen eta, azken batean, euskara erabat
erabilgarri bihurtuko zaio, izan ere, praktika etengabeak ekarriko baitu
hizkuntza barneratzea eta erraztasunez erabiltzea. Arnasguneetan arraroa, ez ohikoa da norbait erdaraz
entzutea, izan ere, harreman-sare horietan berezko hiztunen
kontzentrazio demografikoa erabat nagusi izaten baita. Arnasguneak hizkuntzaren bizindar handiko guneak dira: «Ez euskaraz eta ez gaztelaniaz ez dakien familia bat Ondarroan edo
Azpeitian jartzen baduzu (magrebiarra, txinatarra edo alemaniarra,
adibidez) dinamika logikoa da beren seme-alabek 12 urterako errazago
egingo dutela euskaraz gaztelaniaz baino eta hizkuntza horretan biziko
direla. Jartzen baduzu familia bera Donostian, zer esanik ez Bilbon edo
Tuteran, erdaraz hobeto egingo dute euskaraz baino eta hizkuntza
horretan biziko dira nagusiki. Arnasguneetan zaila da erdaraz bizitzea,
ahalegina egin behar duzu. Ia ezer egin gabe geroz eta euskaldunagoa
zara. Geroz eta hobeto erabiltzen duzu hizkuntza, euskaraz bizi zara,
denborak horretara eramaten zaitu. Donostian kontrakoa da» (<a href="https://www.argia.eus/argia-astekaria/2818/inaki-iurrebaso" target="_blank">Iñaki Iurrebaso</a>).</p><p>Babesguneak
hizkuntzaren oasiak dira, batik bat euskaldunak gutxiengo diren gune
soziolinguistikoetan. Baina arnasgune geografikoetan ere babesguneak
behar-beharrezkoak ditugu euskarazko gizarte bizitza gehiago ehuntzeko,
saretzeko eta trinkotzeko. Besteak beste, arnasgune geografikoetan ere
premia gorria dago lantegi-fabrikak eta lan-bizitza oro har euskararen
babesgune bihurtzeko euskarazko bizierari hauspo handiagoa eta sendoagoa
emateko.<br /><br />Urepelgo Xalbador handiak esan zigun: «Herria da
gorputza, hizkuntza bihotza». Eta bihotza tauparazteko, behar-beharrezkoak ditugu zainetatik
gorputz osora odol berria eta bizi-indarra daramaten berezko hiztunak, izan ere, horiek gabe, euskararentzat eta herriarentzat ez
baitago arnasgunerik, ezta etorkizunik ere.<br /><br /></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><h4>
(PATXI SAEZ BELOKI soziolinguista eta Euskaltzaindiko Sustapen batzordeko kidea).</h4>
<h4> </h4><h4><br /></h4><p><b>Artikulu honekin zilbor-heste zuzena daukaten artikuluak</b><br />
<br />
</p><ul><li><a href="http://www.patxisaez.eus/2016/12/berezko-hiztunak.html" target="_blank">Berezko hiztunak </a><b></b></li><li><a href="http://www.patxisaez.eus/2017/12/beharra-da-giltza.html" target="_blank">Beharra da giltza</a><b></b></li><li><a href="http://www.patxisaez.eus/2017/12/ardatzean-jartzeko-garaia.html" target="_blank">Ardatzean jartzeko garaia</a></li></ul>
<br />
<p><br /><br /></p>Patxi Saez Belokihttp://www.blogger.com/profile/12370914441845757023noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6532712791688819686.post-60214009931007685102022-12-02T14:29:00.007+01:002023-03-29T08:27:57.804+02:00Justiziaren mailupean<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2022/12/justiziaren-mailupean.html" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;" target="_blank"><img border="0" data-original-height="392" data-original-width="596" height="361" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgUfmeQVRdnamxbj9nLsdurQy56ASZvF--EFxf-MYEK7TdZHPNeuKMfrIlMhUvydsYnCfA8aPGLG4DiHMq8EjGXxXiZhVOkb3uCNYefEz1AS97toFOcdYcbWAAVD70_rXUfQMwNS4ibNSZXy_aeOF8VjcQsLwj5KwUNjZY2hrB6gfoIUWXcf7HSjaus/w550-h361/Mailua1.jpg" width="550" /></a></div><p><br />Espainiako
inperialismo linguistikoak, demokrazia izeneko azken berrogei urteotan,
botere judizialaren bidez, euskara auzibidean jarri du etengabe, eta,
erreinuaren errainuan dauden epaitegietako zurezko mailuak astinduz,
gure hizkuntzaren aurrerabideari mailukada bat baino gehiago eman
dio. Azken berrogei urteotan epaitegietatik, maiz, hegoak ebaki egin
dizkiote txori izan nahi zuen euskarari.</p><p></p><p class="MsoNormal"><span></span></p><a name='more'></a><span lang="EU"></span>Euskara jagoteko eta
sustatzeko Euskal Autonomia Erkidegoan eta Nafarroan (eta, zer esanik
ez, Lapurdin, Nafarroa Beherean eta Zuberoan) egun ezarrita dugun
legediaren paradigma aldaketa behar dugu, azken berrogei urteotan bezala
justiziaren mailuak behin eta berriro jo ez gaitzan.<div class="article-testua" style="display: block; height: auto;"><p></p><p>Euskal
Herrian euskararen erabilera arautzeko onartu zen lehenengo legeak
(10/1982 Legeak, euskararen erabilera normalizatzeko oinarrizkoak)
berrogei urte bete berri ditu joan deneko azaroaren 24an. Eta, gogora
dezagun —ez dezagun ahaztu— oraindik ere, XXI. mendean, euskarak ez
duela legezko ofizialtasunik Euskal Herri osoan (ez du erabateko
ofizialtasunik Nafarroako lurraldearen zatirik handienean —nafarren %90
bizi da bertan, 600.000 nafar— eta Ipar Euskal Herri osoan ere, ez
dauka, eta ez du inoiz izan, inolako lege aitortzarik). Beraz, XXI.
mende hasierako Euskal Herrian urruti gaude oraindik gure lurraldearen
luze zabalean gure hizkuntzaren bete-beteko erabilera normalizatua
ekarriko duen legedi bat izatetik.</p><p>Egun Euskal Autonomia
Erkidegoan indarrean dugun Euskararen Legeak herritarren hizkuntza
askatasuna eta hizkuntza eskubideak ditu ardatz eta oinarri. Baina
epaileen jardunak azken berrogei urteotan hartu duen norabidearekin,
herritarren hizkuntza askatasunean eta hizkuntza eskubideetan
oinarritutako sistema hori bi ahoko ezpata bihurtu zaigu. Izan ere,
euskarak ofizialtasun osoa duen lurralde bakarrean —EAEn— azken berrogei
urteko aldian, epaitegietatik —hizkuntzen arteko ezinbesteko orekaren
printzipio iruzurtia ezarriz— Espainiako epaileek zorrotzago eta
grinatsuago zaindu dituzte gaztelaniadun elebakarren hizkuntza
eskubideak, egoera berean ez dauden bi hizkuntzentzat tratamendu berbera
eta simetrikoa ezarriz; inoiz, gainera, euskara ez jakitea —gaztelania
derrigor jakin beharraren aldean— benetako eta egiazko elebitasunaren
kalterako, pribilegio asimetriko ere bihurtuz.</p><p>Hizkuntza
araubidearen parametroak berritzea ezinbestekoa dugu euskararen gizarte
erabilera normalizatzeko. Euskararen erabilera naturala eta berezkoa
duten arnasgune funtzionalak jagoten eta sustatzen ardaztu behar dugu
lege-paradigma berria. Lege-ardatz berria euskararen berezko espazio
funtzionaletan jarri beharra dago. Kulturaren ondare immaterialak ditugu
euskararen arnasgune funtzionalak, eta hala izendatuak izan daitezen
lortu beharra dugu bete-beteko lege babesa jaso dezaten. Horretan jarri
behar dugu ahalegina. Ondare hori babesten, iraunarazten, hauspotzen eta
zabaltzen asmatzea izan behar du XXI. mendeko euskalgintzaren norabide
eta eginbide berria.</p><p> </p><p><span lang="EU"></span>
</p><h4>(PATXI SAEZ BELOKI soziolinguista eta Euskaltzaindiko Sustapen batzordeko kidea).</h4><p class="MsoNormal"><span lang="EU"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="EU"></span></p><p class="MsoNormal"><span lang="EU"></span></p><p class="MsoNormal"><span lang="EU"><br style="mso-special-character: line-break;" />
</span></p><p class="MsoNormal"><span lang="EU"><br style="mso-special-character: line-break;" />
</span></p><p class="MsoNormal">Hausnarketa hau ondorengo hedabideek ere argitaratu dute:<br />
<br />
</p><ul><li>Goiberri: <a href="https://goiberri.eus/2022/11/17/justiziaren-mailupean/" target="_blank">Justiziaren mailupean<br /></a></li><li>Goierriko Hitza: <a href="https://goierri.hitza.eus/2022/11/25/patxi-saez-justiziaren-mailupean/" target="_blank">Justiziaren mailupean</a></li><li>Berria: <a href="https://www.berria.eus/paperekoa/1879/022/001/2022-12-02/justiziaren-mailupean.htm" target="_blank">Justiziaren mailupean<br /></a></li><li>Argia: <a href="https://www.argia.eus/albistea/justiziaren-mailupean" target="_blank">Justiziaren mailupean</a></li><li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Gara: <a href="https://www.naiz.eus/eu/hemeroteca/gara/editions/2022-12-03/hemeroteca_articles/justiziaren-mailupean" target="_blank">Justiziaren mailupean</a></li><li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Enbata: <a href="https://eu.enbata.info/artikuluak/justiziaren-mailupean/" target="_blank">Justiziaren mailupean</a></li><li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Goiena: <a href="https://goiena.eus/komunitatea/psaezbeloki/1669977562503-justiziaren-mailupean" target="_blank">Justiziaren mailupean</a></li><li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Elinberri: <a href="https://www.elinberri.eus/2022/12/03/justiziaren-mailupean/" target="_blank">Justiziaren mailupean</a></li><li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Noticias de Gipuzkoa: <a href="https://www.noticiasdegipuzkoa.eus/opinion/2022/12/02/justiziaren-mailupean-6275833.html" target="_blank">Justiziaren mailupean</a></li><li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Noticias de Navarra: <a href="https://www.noticiasdenavarra.com/opinion/cartas-al-director/2022/12/06/justiziaren-mailupean-6281946.html" target="_blank">Justiziaren mailupean</a> </li><li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Noticias de Alava: <a href="https://www.noticiasdealava.eus/opinion/2022/12/02/justiziaren-mailupean-6275850.html" target="_blank">Justiziaren mailupean</a></li><li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Deia: <a href="https://www.deia.eus/opinion/2022/12/02/justiziaren-mailupean-6275905.html" target="_blank">Justiziaren mailupean</a></li><li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Hirutxuloko Hitza: <a href="https://irutxulo.hitza.eus/generoak/iritziak/justiziaren-mailupean/" target="_blank">Justiziaren mailupean</a> </li><li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Zuzeu: <a href="https://zuzeu.eus/euskara/justiziaren-mailupean/" target="_blank">Justiziaren mailupean</a></li><li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Herria </li></ul><p> </p><p> </p><p> </p></div>Patxi Saez Belokihttp://www.blogger.com/profile/12370914441845757023noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6532712791688819686.post-86943847026364197412021-12-03T02:13:00.003+01:002021-12-13T09:53:00.510+01:00Amaren Sua<p class="MsoNormal"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2021/12/amaren-sua.html" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="790" data-original-width="1200" height="422" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjmoq3DB5EcD2qLPSk8NywN4I69QDbJb60hBgYUmGOTI3X2v1W8ChAD8UkG6mr8748wYOZOd1nfJquRFoIyGCiumxFFpB_GYWi2wYmHMWt-JoN_fJ8FCsmu4nJTpmojbYgQoE9pl-eFj3k/w640-h422/04-AmarenSua.jpg" width="640" /></a></div><br />M<span lang="EU">unduko herri eta hizkuntza guztiek irudiak,
sinboloak eta metaforak sortzen dituzte bizi dutena eta gertatzen zaiena
adierazteko. Hain zuzen ere, gizakiek sortutako esanahi, irudi eta sinbolo
horiek osatzen dute munduko herrien kultura eta, azken batean, sortzen dituzten
metafora horiek <span style="color: #202124;">—irudi horiek—</span> bizi duten
egunerokotasunaren azalpen sinbolikoak dira.<br />
<br />
Euskararen hiztun-herriak baditu bi sinbolo, baditu bi metafora bikain, bere
herri-egoeraren berri ematen dutenak: Aitaren Etxea eta Amaren Sua.<br />
</span><p></p><p class="MsoNormal"><span></span></p><a name='more'></a><span lang="EU"><br />
<b>Aitaren Etxea</b></span><p></p>
<p class="MsoNormal"><i><span lang="EU">Nire Aitaren Etxea</span></i><span lang="EU">
Gabriel Aresti Segurola Bilboko idazle euskaldun berriak 1964an <i>Harri eta
Herri</i> liburuan argitaratu zuen poema dugu. Bere poemarik ezagunena da.
Duela 50 urte baino gehiago Alemanian bizi den Nafarroako Beriaingo Patxi Oroz
Arizkuren filologo, ikerlari, musikari eta euskaltzain ohorezkoak 740
hizkuntzatan jasota dauka Arestiren poema. Bibliaren ondoren, munduan hizkuntza
gehienetara itzulita dagoen testua izango da. Horrela dio <i>Nire Aitaren Etxea</i>
poemak izenburutik aurrera: <br />
<br />
<i>Nire aitaren etxea<br />
defendituko dut.<br />
Otsoen kontra,<br />
sikatearen kontra,<br />
lukurreriaren kontra,<br />
justiziaren kontra,<br />
defenditu<br />
eginen dut<br />
nire aitaren etxea.<br />
Galduko ditut<br />
aziendak,<br />
soloak,<br />
pinudiak;<br />
galduko ditut<br />
korrituak,<br />
errentak,<br />
interesak,<br />
baina nire aitaren etxea defendituko dut.<br />
Harmak kenduko dizkidate,<br />
eta eskuarekin defendituko dut<br />
nire aitaren etxea;<br />
eskuak ebakiko dizkidate,<br />
eta besoarekin defendituko dut<br />
nire aitaren etxea;<br />
besorik gabe,<br />
sorbaldik gabe,<br />
bularrik gabe<br />
utziko naute,<br />
eta arimarekin defendituko dut<br />
nire aitaren etxea.<br />
Ni hilen naiz,<br />
nire arima galduko da,<br />
nire askazia galduko da,<br />
baina nire aitaren etxeak<br />
iraunen du<br />
zutik.</i><br />
<br />
Arestik Euskal Herriak frankismoaren diktadurapean herri bezala bizi zuen
zapalketa, zigorra eta jazarpena salatzeko idatzi zuen poema hori 1963an.
Aitaren Etxea galzorian ikusten zuen Euskal Herria da. Bilboko poetaren luma
zorrotzean euskarazko hitzen indarra ukaezina da arrisku bizian ikusten zuen
herria babesteko, defendatzeko eta zutik iraunarazteko. Arestik, Aitaren Etxea
metaforaren bidez, Euskal Herria <span style="color: #202124;">—</span>euskaldunen
lurraldea eta bizilekua<span style="color: #202124;">—</span><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>irudikatu nahi zuen, baina ez hori bakarrik.
Aitaren Etxea Euskal Herria egituratzeko, erakundetzeko eta, azken batean,
Euskal Herriaren lurraldetasuna eta herri izaera munduaren aurrean
aldarrikatzeko oihu zolia da.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Hain zuzen
ere, Aitaren Etxea Euskal Herriaren izate politiko, instituzional eta
administratiboa eratzeko aldarri poetikoa da. </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="EU"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><b><span lang="EU">Amaren Sua</span></b><span lang="EU"><br />
<br />
Amaren Suaren irudia, berriz, Otxandioko Bittor Kapanaga Elorza euskaltzale
argiaren sorkuntza da. Behin, Gabriel Aresti eta Bittor Kapanaga elkarrekin ari
zirela, Bittorrek halaxe esan omen zion Arestiri: </span></p>
<p class="MsoNormal"><i><span lang="EU"> </span></i></p>
<p class="MsoNormal"><i><span lang="EU">- Bai. Hori ondo dago... Aitaren Etxea
behar dugu, nahitaez. Baina, gure izatasunari eusteko, atzerago egin behar
dugu, aurrera egiteko... Amaren Sua berpiztu behar dugu. Amaren Sua!</span></i><span lang="EU"><br />
<br />
Amaren Sua euskaratik datorkigun izatasuna dugu. Amaren Sua, Aitaren Etxearen
baitan, erdigunean kokatuta dago. Amaren Suak argitasuna eta berotasuna ematen
dio Aitaren Etxeari. Amaren Suak elkartzen ditu etxekoak. Amaren Sua da
etxekoen elkargune eta harreman lokarri. Etxekoak Amaren Suaren jiran,
sutondoan, elkartzen dira eta su horrek berotzen ditu kanpo eta barru, izan
ere, su horretan ontzen dituzten elikagaiekin elikatzen dira, gorputz eta
arima. Amaren Surik gabeko Aitaren Etxea berotasunik eta argirik gabeko teilape
ilun batean dauden lau horma hotz, huts eta hits bestetik ez dituen herri
galdua da, izan nahi duena eta izaterik ez duena. <br />
<br />
Bittor Kapanagak zioen atzera begiratu behar dugula aurrera egiteko. Amaren Sua
historiaurretik bizirik iritsi zaigun herri izatasunaren lokarri bakarra da.
Garai batean, Euskal Herriko baserrietan sua gal ez zedin gauez txingarra
errautsetan biltzen zuten hurrengo goizean hauspotuz sua berriro berpizteko eta
iraunarazteko. Amaren Sua euskalduntasunaren jarraitzea, iraunaraztea eta
etengabeko sorberritzea da, txingarretik sua eta sutik txingarra sorberritzen
den bezalaxe. </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="EU">Amaren Sua elementu zentrala da Aitaren
Etxearen herrigintzan. Aitorren hizkuntza zaharrak herri izaerako lotura sendo
bat ematen dio euskaradun jendeari. Izan ere, egitekotan, beste inongo lokarrik
baino estuago, euskarak egiten gaitu herri. Zazpi Euskal Herrietan, eta munduan
barrena ere bai, euskalgintzan diharduen euskaltzale jendea Amaren Sua
hauspotzeko, elikatzeko, indartzeko eta iraunarazteko eginahaletan dabil setati
Euskal Herriaren izatasuna hizkuntzan dagoela sinetsita.<br />
<br />
Amaren Sua euskaratik eta euskaradun izatetik sortutako izatasuna dugu eta
izate horretan datza Euskal Herriaren jarraikortasuna, herri izaten
jarraitzearen etorkizuna.</span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="EU"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="EU"> </span></p>
<h4>(PATXI SAEZ BELOKI soziolinguista eta Euskaltzaindiko Sustapen batzordeko kidea).</h4><p class="MsoNormal"><span lang="EU"> </span></p>
<p class="MsoNormal"><span lang="EU"></span></p><p class="MsoNormal"><span lang="EU"></span></p><p class="MsoNormal"><span lang="EU"><br style="mso-special-character: line-break;" />
</span><span face=""arial" , "tahoma" , "helvetica" , "freesans" , sans-serif" style="background-color: white; font-size: 16px;"> </span></p><p class="MsoNormal"><span face=""arial" , "tahoma" , "helvetica" , "freesans" , sans-serif" style="background-color: white; font-size: 16px;">Hausnarketa hau ondorengo hedabideek ere argitaratu dute:</span><br />
<br style="background-color: white; font-family: Arial, Tahoma, Helvetica, FreeSans, sans-serif; font-size: 16px;" />
</p><ul style="background-color: white; font-family: arial, tahoma, helvetica, freesans, sans-serif; font-size: 16px; line-height: 1.4; margin: 0.5em 0px; padding: 0px 2.5em;"><li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Puntua: <a href="https://drive.google.com/file/d/1PaKEfaWPz1QVXkr5qsAwgWvkFhHd3qhi/view?usp=sharing" target="_blank">Amaren Sua</a>.</li><li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Goiena: <a href="https://goiena.eus/komunitatea/psaezbeloki/1638195357850-amaren-sua">Amaren Sua</a>. <br /></li><li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Hirutxuloko Hitza: <a href="https://irutxulo.hitza.eus/generoak/iritziak/amaren-sua/" target="_blank">Amaren Sua</a>.</li><li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Enbata: <a href="https://www.enbata.info/articles/amaren-sua/" target="_blank">Amaren Sua</a>.</li><li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Berria: <a href="https://www.berria.eus/paperekoa/1876/023/001/2021-12-03/amaren-sua.htm" target="_blank">Amaren Sua</a>.</li><li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Gara: <a href="https://www.naiz.eus/eu/iritzia/articulos/amaren-sua" target="_blank">Amaren Sua</a>.</li><li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">El Diario Vasco: <a href="https://www.diariovasco.com/opinion/amaren-20211203000152-ntvo.html" target="_blank">Amaren Sua</a>.</li><li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">El Correo: <a href="https://www.elcorreo.com/zurekin/amaren-20211203183130-nt.html" target="_blank">Amaren Sua</a>.</li><li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Zuzeu: <a href="https://zuzeu.eus/euskara/amaren-sua/" target="_blank">Amaren Sua</a>.</li><li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Sustatu: <a href="https://sustatu.eus/patxisaez/1638494686" target="_blank">Amaren Sua</a>.</li><li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Elinberri: <a href="https://www.elinberri.eus/2021/12/03/amaren-sua/" target="_blank">Amaren Sua</a>.</li><li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Noticias de Gipuzkoa: <a href="https://www.noticiasdegipuzkoa.eus/opinion/tribuna-abierta/2021/12/03/amaren-sua/1163647.html" target="_blank">Amaren Sua</a>.</li><li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Noticias de Navarra: <a href="https://www.noticiasdenavarra.com/opinion/tribunas/2021/12/03/amaren-sua/1206929.html" target="_blank">Amaren Sua</a>.</li><li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Argia: <a href="https://www.argia.eus/albistea/amaren-sua" target="_blank">Amaren Sua</a>.</li><li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Goierriko Hitza: <a href="https://goierri.hitza.eus/generoak/iritziak/amaren-sua/" target="_blank">Amaren Sua</a>.</li><li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza: <a href="https://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/generoak/iritziak/amaren-sua/" target="_blank">Amaren Sua</a>. </li><li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Deia: <a href="https://www.deia.eus/opinion/tribuna-abierta/2021/12/03/amaren-sua/1172112.html" target="_blank">Amaren Sua</a>.</li><li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Noticias de Alava: <a href="https://www.noticiasdealava.eus/opinion/2021/12/03/amaren-sua/1145709.html" target="_blank">Amaren Sua</a>.</li><li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Herria <br /></li></ul><p> </p><p> </p><p> </p><p> </p><p> </p><p class="MsoNormal"><span lang="EU">
</span></p>
Patxi Saez Belokihttp://www.blogger.com/profile/12370914441845757023noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6532712791688819686.post-40298488984835805622019-12-03T07:11:00.001+01:002019-12-30T19:04:02.786+01:00Eta hortara goaz<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiNUe5onL7DjVgKtzWNbBp8omY19dpXlptGZpuMyDs25AjfrKTNptfhVnB4067YVYOOY-dotBJIzajpYXCm4JE4Grw-039qPWvuBfYZb2IOpMagt_YKhtj8rbAia7YuaCmWyloS2PDUV3o/s1600/bizibideak_3.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" class=" imageResizeTarget" data-original-height="445" data-original-width="695" height="409" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiNUe5onL7DjVgKtzWNbBp8omY19dpXlptGZpuMyDs25AjfrKTNptfhVnB4067YVYOOY-dotBJIzajpYXCm4JE4Grw-039qPWvuBfYZb2IOpMagt_YKhtj8rbAia7YuaCmWyloS2PDUV3o/s640/bizibideak_3.jpg" width="640" /></a></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;"><span style="font-size: 12pt;"><br /></span></span></span></span></div>
<div style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">Frisia</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">n
</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">kontatu
dute</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">,</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;"> </span></span></span><span style="color: #202124;">Leeuwadernen</span><sup>1</sup><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">, </span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">h</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">izkuntza
</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">g</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">utxituen
</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">g</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">aineko
nazioarteko kongresu batean. Landa eremuan bizi diren gazte
irlandarr</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">e</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">k
hiriburuetara alde egiten dute. Horrela jokatzeko arrazoia bat eta
bakarra da: ibilbide profesionala garatzeko aukerak Dublin moduko
hiri handietan dituztela. Baina Irlandako gazte horiek badute
hizkuntzari dagokion bereizgarri bat. Irlanderaz gehien egiten den
guneetan bizi dira, gaelera gehien hitz egiten den eremu
geografikoetan, <i>Gaeltacht</i> izenekoetan. Gehienek gaelera dute etxeko
hizkuntza. Baina hiriburuan nekez egin daiteke gaeleraz, Bilbon
euskaraz nekez mintza daitekeen bezalaxe. Gazte horiek Dublin
bezalako hiriburue</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">tako</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">
lan aukerei heldu ahal izateko etxekoa duten hizkuntza bazterrean
utzi beharrean dira. Landa eremuan lan egiteko aukera izango balute,
bertan goxo egingo lukete, bertan geratuko lirateke eta gaeleraz
egiten jarraituko lukete egunerokoan. Irlandako Gobernuak gero eta
diru gutxiago bideratzen du landa eremua biziberritzeko. Horren
ondorioz, landa eremuko komunitateak gainbehera bizi du gazteek
bertatik alde egiten dutelako eta, gazteekin batera, hiztun
komunitateak bizirik jarraitzeko aukera desegiten delako azukrea
kafesnetan bezalaxe.</span></span></span></span><br />
<a name='more'></a></div>
<br />
<div style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: inherit;">
<span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;">Ipar
Euskal Herriko gazteekin gertatzen ari dena ez dago Irlandako egoera
horretatik oso urruti. Lapurdiko, Nafarroa Behereko eta Zuberoako gazte
euskaldun</span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">a</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">k
—etxetik euskaldun diren</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">a</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">k
eta asko baxoa arteko ikasketak euskaraz egindakoak ere badiren</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">a</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">k—
ikasketak bukatutakoan, bereziki unibertsitateko ikasketak
amaitutakoan, </span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">maiz
askotan</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">,</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">
</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">etxe
ondoan</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">
ikasketa horiekin uzta</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">r</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">tzen
den lan</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">ik
aurkitu ezinik ibiltzen dira</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">,
Ipar Euskal Herriko egitura ekonomikoa oso mugatua delako.
</span></span></span></span><br />
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">Frantziako
Euskal Herri kontinentalean, Espainiako Euskal Herri penintsularrean
ez bezala, pisu handia du laborantzak. Horretan Irlandako <i>Gaeltacht</i>
eremue</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">tako</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">
egoerarekin badu antzik Ipar Euskal Herrikoak. Laborantzan diharduten
langile aktiboen proportzioa % 6,7koa da Euskal Herri kontinentalean,
4.500 etxalde eta 9.000 laborarirekin. Nafarroa Behereko eta Zuberoako
herri </span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">txiki
</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">askotan
erdiak baino gehiago dira laborantzan diharduten herritarrak. Euskal
Herri penintsularrean, aldiz, % 1 baino gutxiago dira E</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">uskal
</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">A</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">utonomia
</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">E</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">rkidegoa</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">n
nekazaritzan diharduten langile aktiboak eta % 3 inguru Nafarroan
dihardutenak. </span></span></span></span></span><br />
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">Frantziako
Euskal Herri kontinentaleko gazteak frantsesez egindako unibertsitate
ikasketak amaitzen dituztenean, </span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">lan
aukeren bila, </span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">ez
dira</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">
</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">Espainiako
Euskal Herri penintsularrera begira jartzen, </span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">Cervantesen
hizkuntzan</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">
</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">antolatua</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">
d</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">ago</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">en
lan munduak uxatzen </span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">eta
aienatzen</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">
dituelako. </span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">Gazte
euskaldun h</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">orie</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">k,
jaiotetxetik urrun, lan</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">
aukeren bila, Frantziako hiri nagusietara ez ezik, nagusietan nagusi
den hirira, Paris aldera ere</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">
joatera behartuak</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">
dira. </span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">Kimu
berri horiek</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">,
hogeitaka urterekin, bizitza proiektua eraiki behar duten urte
erabakigarri horietan, Euskal Herritik aldendu beharrean gertatzen
dira. Eta hortik aurrerakoa asmatzea ez da zaila: lanean hasten diren
hirian, bikotekide izango dutena ezagutuko dute eta lanaren eta
maitasunaren arteko lotura horrek etxetik urruti dagoen hiri
horretara lotuko ditu, eta sarritan, ondoren etorriko diren
seme-alab</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">en
medioz</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">,
bizitza osorako. Horrela, bizitza proiektua Euskal Herrian eraiki
ezin duten gazte euskaldun horiek galdu egiten ditugu euskararen
herrigintzarako.</span></span></span></span></span></div>
<div style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span style="font-family: inherit;"><br /></span>
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">Garai
batean etxean asebetetzen ziren gizakiaren beharrik funtsezkoenak.
Etxe berean bizi eta egiten zen lan, etxea baitzen bizitoki eta
lantoki. Garai bateko baserri-etxeetan asetzen zuen gizakiak, bizidun
den aldetik, elikatzeko duen beharrik funtsezkoena. Sortzetiko behar
hori asebetetzeko bidea da, atzokoa bezalaxe, gaur egungo beharra edo
lana; eta, izanari estu-estu lotutako izena du gure euskaran:
bizibidea. Garai batean lana bizitokiari edo etxeari lotuta zegoen;
gaur, aldiz, ez. Gaur egun, bizitokia dago lanari lotuta: non
bizibidea han, hiri hartan, </span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">toki
hartan, </span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">izaten
da bizitokia. </span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">Garai
bateko baserri-etxeak euskararen </span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">gordailu
eta</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">
pizgailu ziren, gaur egungo hiriak itzalgailu.</span></span></span></span></span></div>
<div style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: inherit;"><br /></span></div>
<div style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">E</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">uskaren
</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">hiztun
</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">komunitate
sendoa eraikitzeko bide bakarra dago:</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">
bizitokia eta bizibidea etxean, Euskal Herrian</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">
izatea.</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">
</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">Gure
gazteak </span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">Euskal
Herrian nahi baditugu, lan eta bizi bertan egin behar dute. </span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">Bide
horretatik, </span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">Euskal
Herri penintsularreko lan mundua euskaldunduko bagenu eta </span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">bertako
</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">enpresetako
kudeaketa euskaraz egi</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">tera
iritsiko bagina</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">,
gure Euskal Herri kontinentaleko gazteak ez lirateke Parisera begira
jarriko. Aukera izango lukete </span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">Euskal
Herri penintsularrean lan egiteko eta Euskal Herri kontinentalean
bizitzeko. </span></span></span>
</span></div>
<div style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: inherit;"><br /></span></div>
<div style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">Etxekotuta
ditugun bi erdarek bi Euskal Herriak elkarrengandik aldentzen dituzte,
askotan bizkarra emanda jarri arte. Elkarri begira jarri nahi
baditugu, lotzen gaituen euskararen hari mehea </span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">derrigorrean
</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">indartu
beharrean gara, </span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">hori
</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">nahitaezko
</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">dugu</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">.</span></span></span></span></div>
<div style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: inherit;"><br /></span></div>
<div style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">A</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">rlo
sozioekonomikoa</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">k
euskararen biziberritzean duen garrantzia aztertu du Euskaltzaindiak
Bilboko Merkataritza Ganberan egin berri duen 24. Jagon Jardunaldian.
Bertan elkartutako eragile guztiek lan arloa euskalduntzearen
giltzarritasuna hezkuntza arloa euskalduntzeare</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">kin</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">
pare</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">katu</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">
dute. Hezkuntza eta lana elkarren osagarri dira. </span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">E</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">uskaldunez
osatutako gizartean euskaraz bizi nahi badugu, </span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">nahitaezkoa
dugu laneko arlo guztietan euskara nagusitzea. Hori aho bate</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">z</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">ko
aldarria izan da Euskaltzaindiaren </span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">Jagon
Jardunaldian.</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">
Eusko Jaurlaritzak, </span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">Euskal
Herriko instituzioetako hizkuntza politikaren abangoardiatik,
</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">euskararen
aurrerabiderako <a href="https://www.berria.eus/paperekoa/1929/002/001/2019-12-27/euskara-lan-munduan-sustatzeko-plana-abiaraziko-du-jaurlaritzak.htm" target="_blank">egitasmo sendoak iragarri ditu</a> lan arloan. </span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">Gipuzkoako
Foru Aldundiak ere arlo sozioekonomikoan eragitea jarri du lau urteko
agintaldiaren jomuga nagusi.</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">
</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">Euskadiko
Udalen Elkarteak, </span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">Arabako,
</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">Bizkaiko
eta Gipuzkoako </span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">hiru
</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">foru
aldundiek eta </span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">hiru
</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">hiriburuek,
Eusko Jaurlaritzarekin </span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">eta
U</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">EMA</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">rekin</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">
batera, aurtengo Euskararen Nazioarteko Egune</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">ra</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">ko
</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">elkarrekin
para</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">tu
</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">duten
a</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">dierazpen
instituzional</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">ak</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">
horrela dio: </span></span></span>
</span></div>
<div style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: inherit;"><br /></span></div>
<div style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: inherit;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;"><i>«Ugari
dira berariazko lanketa eskatzen duten alorrak, eta horien guztien
artean bada bat gizarte-bizitzaren gune-gunean dagoena: ekonomia,
lana eta kontsumoa biltzen dituen arloa, hain zuzen ere, gizartearen
eta herritarron bizitzaren motore nagusia baita. Arlo
sozioekonomikoak eta euskararen erabilerak elkarri egin behar dioten
ekarriaren garrantzia ez da gutariko inorentzat ezezaguna. Bai
baitakigu ez dela hizkuntza normalkuntzarik lanaren, ekonomiaren eta
kontsumoaren munduan erro sakonik ez duenik». </i></span></span>
</span></div>
<div style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: inherit;"><br /></span></div>
<div style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal; line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
</div>
<div style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: inherit;"><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2015/12/elefantea-ikusi.html" target="_blank">E</a></span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2015/12/elefantea-ikusi.html" target="_blank">lefantea</a>
ikusgarri bihurtu dugu. </span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">O</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">skorriren
kantak dioen bezala:</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;">
</span></span></span><span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><i>Euskal
Herrian euskaraz, nahi dugu hitz eta jolas, lan eta bizi euskaraz,
eta hortara goaz</i>.</span></span></span></div>
<div style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;"><span style="font-family: inherit; font-size: 12pt;"><br /></span></span></span></span></div>
<div style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;"><span style="font-family: inherit; font-size: 12pt;"><br /></span></span></span></span></div>
<div style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"><span style="color: #202124;"><span style="font-family: "roboto" , "arial" , sans-serif;"><span style="font-family: inherit; font-size: 12pt;"><br /></span></span></span></span></div>
<div style="line-height: 100%; margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: inherit; font-variant-east-asian: normal; font-variant-numeric: normal;"></span></div>
<h4 style="background-color: white; font-size: 16px; margin: 0px; position: relative;">
<span style="font-family: inherit;">
(PATXI SAEZ BELOKI soziolinguista eta Euskaltzaindiko Sustapen batzordeko kidea).</span></h4>
<div>
<span style="font-family: inherit;"><br /></span></div>
<div>
<span style="font-family: inherit;"><br /></span></div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br /></div>
1 Ben Ó Ceallaigh Edinburgoko Unibertsitateko ikertzaileak adierazia 2019ko maiatzaren 22an Frisiako Leeuwadernen Hizkuntza Gutxituen Gaineko 17. nazioarteko Kongresuko "Globalizazioa eta haustura: Gizartea, hedabideak eta kultura aniztasuna" mahai-inguruan. ("Globalisation and disruption: Society, media and cultural diversity").<br />
<div>
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<span style="background-color: white; font-family: "arial" , "tahoma" , "helvetica" , "freesans" , sans-serif; font-size: 16px;">Hausnarketa hau ondorengo hedabideek ere argitaratu dute:</span><br />
<br style="background-color: white; font-family: Arial, Tahoma, Helvetica, FreeSans, sans-serif; font-size: 16px;" />
<ul style="background-color: white; font-family: arial, tahoma, helvetica, freesans, sans-serif; font-size: 16px; line-height: 1.4; margin: 0.5em 0px; padding: 0px 2.5em;">
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Puntua: <a href="https://drive.google.com/open?id=1nmJntEgsAa38dR3DqWBWGNoCTP56kPAx" target="_blank">Eta hortara goaz</a>.</li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Hirutxuloko Hitza: <a href="https://irutxulo.hitza.eus/generoak/iritziak/eta-hortara-goaz/" target="_blank">Eta hortara goaz</a>.</li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Enbata: <a href="http://www.enbata.info/articles/eta-hortara-goaz/" target="_blank">Eta hortara goaz</a>.</li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Berria: <a href="https://www.berria.eus/paperekoa/1876/024/001/2019-12-03/eta-hortara-goaz.htm" target="_blank">Eta hortara goaz</a>.</li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Gara: <a href="https://www.naiz.eus/eu/hemeroteca/gara/editions/2019-12-03/hemeroteca_articles/eta-hortara-goaz" target="_blank">Eta hortara goaz</a>.</li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">El Diario Vasco: <a href="https://www.diariovasco.com/opinion/hortara-goaz-20191203002923-ntvo.html" target="_blank">Eta hortara goaz</a>.</li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">El Correo: <a href="https://www.elcorreo.com/zurekin/hortara-goaz-20191203200328-nt.html" target="_blank">Eta hortara goaz</a>.</li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Zuzeu: <a href="https://zuzeu.eus/euskal-herria/eta-hortara-goaz/" target="_blank">Eta hortara goaz</a>.</li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Sustatu: <a href="https://sustatu.eus/patxisaez/1575355729" target="_blank">Eta hortara goaz</a>.</li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Elinberri: <a href="http://www.elinberri.eus/2019/12/03/eta-hortara-goaz/" target="_blank">Eta hortara goaz</a>.</li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Noticias de Gipuzkoa: <a href="https://www.noticiasdegipuzkoa.eus/2019/12/03/opinion/eta-hortara-goaz" target="_blank">Eta hortara goaz</a>.</li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Noticias de Navarra: <a href="https://www.noticiasdenavarra.com/2019/12/03/opinion/tribunas/eta-hortara-goaz" target="_blank">Eta hortara goaz</a>.</li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Bizkaie: <a href="https://bizkaie.biz/1575361551104" target="_blank">Eta hortara goaz</a>.</li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Goierriko Hitza: <a href="https://drive.google.com/open?id=1wIpalzDKl3eJxCpwFbuuNhwibX1OyBkY" target="_blank">Eta hortara goaz</a>.</li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza: <a href="https://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/generoak/iritziak/eta-hortara-goaz/" target="_blank">Eta hortara goaz</a>. </li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Deia: <a href="https://www.deia.eus/2019/12/03/opinion/tribuna-abierta/eta-hortara-goaz" target="_blank">Eta hortara goaz</a>.</li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Noticias de Alava: <a href="https://www.noticiasdealava.eus/2019/12/03/opinion/eta-hortara-goaz" target="_blank">Eta hortara goaz</a>.</li>
</ul>
</div>
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />Patxi Saez Belokihttp://www.blogger.com/profile/12370914441845757023noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6532712791688819686.post-80242055716838613202019-10-06T11:07:00.000+02:002019-12-03T06:55:02.029+01:00Zer izan behar du Euskaltzaindiak datozen urteetan, zein da haren egitekoa?<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEidtWvROavkfLaJ4dr24VBmpncEZDBgr5FYA5JL5W7AScw4KxmHKmYfpJz2IQ6otavSdvGv77O1L9EEkAkfPrPLHcCWBHGugK1Wla_Kv2h4kB8GLrajWG3Hv6fIZFrIFWPqVVg3qP4VBzs/s1600/IMG_20191006_105507_352.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1728" data-original-width="2304" height="480" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEidtWvROavkfLaJ4dr24VBmpncEZDBgr5FYA5JL5W7AScw4KxmHKmYfpJz2IQ6otavSdvGv77O1L9EEkAkfPrPLHcCWBHGugK1Wla_Kv2h4kB8GLrajWG3Hv6fIZFrIFWPqVVg3qP4VBzs/s640/IMG_20191006_105507_352.jpg" width="640" /></a></div>
<br />
Etzi beteko dira ehun urte Euskaltzaindiak lehen bilkura egin zuela. Mendeurrena etorri berritan, Euskaltzaindiak hemendik aurrera dituen errokei buruz, <i>Berria</i> egunkariak, Euskaltzaindiko bost kideen iritziarekin, gaur, 2019-10-06, <a href="https://www.berria.eus/paperekoa/1985/002/001/2019-10-06/ekin-eta-jarrai-baina-zertan.htm" target="_blank">argitaratu duen erreportajea</a> hezurmamitzeko Garikoitz Goikoetxea kazetariak joan den irailaren hasmentan egin zizkidan galderei emandako erantzunak <b>oso-osorik</b> dituzue, hemen:<br />
<a name='more'></a><br />
<br />
<br />
<ol start="1" style="margin-top: 0cm;" type="1">
<li class="MsoNormal" style="text-align: left;"><b><span lang="EU">Ehun urte bete ditu Euskaltzaindiak. Urteotan bide bat egin du
araugintzaren esparruan. Zure ustez, zein izan beharko lirateke datozen
urteetako ardatz nagusiak, lehentasunak?<o:p></o:p></span></b></li>
</ol>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 18pt; text-align: left;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 18pt; text-align: left;">
<span lang="EU">Joandako
aldiak bezalaxe, Euskaltzaindiaren etorkizunekoak ere eraikitzailea izan behar
du euskararentzat. Azken ehun urteotan gizateriaren inoizko iraultza zientifiko
eta teknologikorik handiena bizi izan dugu. Iraultza horrek gure pentsatzeko,
komunikatzeko eta errealitateaz jabetzeko moduak aldatu ditu. Iraultza horren
haritik hizkuntzak ere gizakiaren pentsaera, bizimolde eta premia berrietara
egokitu dira. Euskara ere bai. Gizakiaren komunikazio premia berrietara moldatu
eta egokitzetik datorkie hizkuntzei etengabeko aldaketa eta garapena, hitz
bakarrean esanda, modernizazioa. Euskarak ere, euskaldunon komunikazio
beharretarako tresna eraginkorra den neurrian iraungo du bizirik eta osasuntsu.
Orain arteko iraultza teknologiko horrek ondorengo urteetan zein gizarte
aldaketa ekarriko dizkigun ez dakigu baina, dakarrena dakarrela, euskararentzat
ondorengo urteetako lehentasunek orain artekoen ildotik jarraitu behar dute.
Komunikaziorako euskara ardatz izango duen gizartea eraiki behar dugu. Barre
eta negar euskaraz egingo duten euskaldunekin osatutako gizartea eraiki behar
dugu. Oroimenean gordetako bizipenak euskaraz dituzten euskaldunekin osatutako
gizartea. Atsekabean barrua euskaraz hustuko duten euskaldunekin osatutako
gizartea eta, atsegin betean, pozak eta alaitasunak euskaraz biziko dituen
gizarte euskalduna izan behar dugu jomuga. </span><br />
<span lang="EU"><br /></span>
<span lang="EU"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 36pt; text-align: left;">
<br /></div>
<ol start="2" style="margin-top: 0cm;" type="1">
<li class="MsoNormal" style="text-align: left;"><b><span lang="EU">Orain urte batzuk proposamen bat egin zenion Euskaltzaindiari;
besteak beste, adierazi zenuen Euskaltzaindiak lan esparrua “zabaldu eta
berritu” egin behar duela. Zertan zabaldu eta berritu?<o:p></o:p></span></b></li>
</ol>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 36pt; text-align: left;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 18pt; text-align: left;">
<span lang="EU">Euskara
Batua da Euskaltzaindiak azken berrogeita hamar urteotan egin duen lanik
garrantzitsuena eta erraldoiena. Orain berrogeita hamar urte euskara euskalki
eta azpi euskalkitan zatikatuta egoteak ezinezkoa egiten zuen euskarazko
irakaskuntzari heltzea, izan ere, eskolako liburuak horrenbeste euskalkitan argitaratzeko
ikaragarrizko dirutza behar baitzen, eta hori ez zen inolaz ere egingarria.
Irakasleak ere euskara bakarrean irakasteko prestatu behar ziren eta ez Euskal
Herriko euskara guztietan, hori ezinezkoa baitzen. Administrazioarentzat ere
euskara bakar bat behar zen, ezinezkoa baitzen herri erakunde eta udal bakoitza
bere euskaran aritzea. Prentsa idatzian ere euskara bakarra behar zen
euskalkitan sakabanatutako irakurlegoa biltzeko eta euskarazko prentsa sendoa
eraikitzeko. Hizkuntza galbidetik garabidera ekartzeko ezinbestekoa zen
euskararen estandarizazioa. Izan ere, estandarizazioarekin euskara gizartearen
behar berrietara egokitu baitzen eta egokitzapen hori nahitaezkoa izan zuen
euskarak bizirik irauteko. Aldatu ala hil, hori da hizkuntza ororen bizilegea. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: left; text-indent: 18pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 18pt; text-align: left;">
<span lang="EU">Azken
berrogeita hamar urteotan, batik bat eskolaren bidez, berebiziko zabalkundea
izan du euskararen ezagutzak. Gaur egungo belaunaldi berriek euskaraz ikasi
dute eta euskaraz ikasitakoarekin laneratzen dira. Gaur egungo lan munduak,
ordea, salbuespenak salbuespen, erabat baztertzen du euskara. Belaunaldi
berriak euskalduntzeko euskal gizarteak egiten duen ahalegina zapuztu egiten du
lan munduak. Gizakiak historiaren sokan eratu dituen gizarte antolaketa guztiak
lanean ardaztu ditu, bizidun den aldetik hortik lortu baitu asetzea elikatzeko
duen beharrik funtsezkoena. Lana edo beharra du gizakiak bizirik irauteko funtsezko
jardunbide edo bizibide. Gaur egungo gizartea lanean ardaztuta dago. Lanaren
garrantzia gaur egungo estatu moderno guztietako legedietan aitortzen da,
oinarrizko eta funtsezko giza-eskubide gisa. Gizakiak berezkoa du lana eta bere
izanari, bere gizatasunari lotuta dago. Gizakiak, bere garapen pertsonalerako,
duintasunez bizi ahal izateko, funtsezko jarduera du lana. Lanaren garrantzi
soziala ukaezina da, toki bat ematen baitio gizakiari txertatuta dagoen
gizartean eta, kasu askotan, gizarteko kideek balio sozial eta aitormen
handiagoa edo txikiagoa dute betetzen duten lanaren arabera.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 18pt; text-align: left;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 18pt; text-align: left;">
<span lang="EU">Azken
berrogeita hamar urteotan euskara eskolan sartzea izan da euskalgintzaren
erronka nagusia eta zalantza izpirik gabe ondorengo urteetako eginkizun nagusia
euskara laneratzea izango da, ezinezkoa baita euskaldunez osatutako gizartean
euskara gizarte horretako hizkuntza nagusi bihurtzea lanerako baliorik ez duen
bitartean. Datozen bi hamarraldietako euskalgintzaren ekinbide nagusia bihurtu
behar du lana euskaraz egiteak euskal gizarteko lan arlo guztietan. Horixe izan
behar du euskalgintzaren apustu estrategikoa eta horretan Euskaltzaindiak
bultzada eta laguntza handia eman dezake Jagon Sailetik, euskararen
sustapenerako duen egituratik. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: left;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: left;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: left;">
<br /></div>
<ol start="3" style="margin-top: 0cm;" type="1">
<li class="MsoNormal" style="text-align: left;"><b><span lang="EU">Euskaltzaindiak Iker eta Jagon arloak izan ditu. Jagon-ek izan
beharko luke ardatza datozen urteetan?<o:p></o:p></span></b></li>
</ol>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 18pt; text-align: left;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 18pt; text-align: left;">
<span lang="EU">Euskararen
azken berrogeita hamar urteko premiarik handienak Iker Sailean zeuden, Euskara
Batua eraikitzen. Eta horretan egin du Euskaltzaindiak ahaleginik handiena.
Funtsezko premia hori gaur-gaurkoz aserik dagoenez eta ondorengo urteetako
jarraipena ere neurri handi batean bideratuta dagoenez, Jagon Sailetik egin
beharreko hizkuntzaren sustapen lanei indar handiagoz heltzeko garaia heldu
zaio Akademiari. Euskaltzaindia horretaz jabetuta dago, eta hala adierazi du
Andres Urrutia euskaltzainburuak mendeurreneko ekitaldietan, alegia, ondorengo
urteetan Jagon Sailak gaur egun baino indar handiagoa izan behar duela.
Euskaltzaindiak ekin dio bide horri eta horren erakusgarri da aurtengo
azaroaren 14an eta 15ean antolatu behar duen Jagon Jardunaldia, osoki lan arloari
bideratua. Jagon Jardunaldia bi egunetan egiteak Euskaltzaindiak gaiari ematen
dion garrantziaren berri ematen du.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 36pt; text-align: left;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 36pt; text-align: left;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 36pt; text-align: left;">
<br /></div>
<ol start="4" style="margin-top: 0cm;" type="1">
<li class="MsoNormal" style="text-align: left;"><b><span lang="EU">Euskalgintzan badira sustapen arloan ari diren eragile ugari
(euskara elkarteak, Kontseiluan bilduta dauden erakundeak...), eta
erakundeek dituzte eskumenak. Beraz, zein da Euskaltzaindiaren zeregin
zehatza arlo horretan?<o:p></o:p></span></b></li>
</ol>
<div style="background: white; line-height: 15.65pt; margin-bottom: 6.25pt; margin-left: 0cm; margin-right: 0cm; margin-top: 0cm;">
<br /></div>
<div style="background: white; line-height: 15.65pt; margin: 0cm 0cm 6.25pt 18pt; text-align: left;">
Euskaltzaindiak
beti adierazi du gizarte zibiletik sortu dela eta gizarte zibilarekin batera
lan egin nahi duela, gizarte zibil hori euskararen ikuspegitik planteatzen ari
den premiei erantzuten laguntzeko. Andres Urrutia euskaltzainburuaren hitzak
dira ondorengoak: <span 10pt="" font-size:="" open="" sans-serif="" sans="">«</span>Ez
gatoz inoren lekua betetzera, ez gatoz inoren aurka, gogoeta guneak eskaintzera
baizik, gure jagon lana egitera, gaurko baliabideekin eta gaurko
euskalgintzaren barruan<span 10pt="" font-size:="" open="" sans-serif="" sans="">»</span>. Euskaltzaindia hor izan da beti euskararen historiako
ekintzailetzan: ikastolen sorreran, euskalduntze-alfabetatzea antolatzen, Euskal
Herriko Bertsolari Txapelketa aurrera eramaten, euskararen lehenengo gaitasun
agiriak banatzen… eta zalantzarik ez dut euskarak lan arloa irabazteko dituen
premiei erantzuten ere hor izango dugula Euskaltzaindia. <span 10pt="" font-size:="" open="" sans-serif="" sans=""><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 36pt; text-align: left;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 36pt; text-align: left;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 36pt; text-align: left;">
<br /></div>
<ol start="5" style="margin-top: 0cm;" type="1">
<li class="MsoNormal" style="text-align: left;"><b><span lang="EU">Gizartearen aurrean duen itzalari dagokionez, nola ikusten duzu
Euskaltzaindia?</span></b> </li>
</ol>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 36pt; text-align: left;">
<span lang="EU"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 18pt; text-align: left;">
<span lang="EU"></span></div>
<div style="margin-left: 18.0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: inherit;">Euskal Herri osoan ez dago euskalgintzako erakunderik gizarte osoaren
aldetik Euskaltzaindiak duen onespen eta aitormen zabala duenik.
Euskaltzaindiak duen aitormena Frantziako eta Espainiako estatuetara hedatzen
da, izan ere, mugaz bi aldeetan du aitortza ofiziala euskararen Akademia gisa
eta irabazi asmorik gabeko erakunde gisa eta, hain zuzen ere, aitormen horren adierazgarri
dugu Pedro Sanchez Espainiako presidenteak orain gutxi Euskaltzaindiari eginiko
bisita. Euskaltzaindiak euskal gizartean badu, urte askotako lanaren bidez,
lortzen oso zaila den altxorra, autoritatea, alegia. Eta autoritatea izateak
sinesgarritasuna eta itzala izatea du berekin. Esate baterako, autoritate hori
dela eta, hartzen dira aintzakotzat Euskaltzaindiak emandako hizkuntza arauak.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 18.0pt; text-align: justify;">
<span 0pt="" ar-sa="" es="" mso-ansi-language:="" mso-bidi-language:="" mso-fareast-font-family:="" mso-fareast-language:="" mso-font-kerning:="" new="" roman="" serif="" times=""><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 18pt; text-align: left;">
<span lang="EU"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 18pt; text-align: left;">
<span lang="EU"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 18pt; text-align: left;">
<span lang="EU">6.<b> Garai berriei erantzuteko, aldaketarik egin behar ote da erakundearen funtzionamenduan, esate baterako, euskaltzainen hautaketan? Belaunaldi aldaketa bat behar da?</b></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 18pt; text-align: left;">
<span lang="EU"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 18pt; text-align: left;">
<span lang="EU"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 18pt; text-align: left;">
<span lang="EU">Euskaltzaindiari
ere bete-betean eragin dio azken ehun urteotan gertatu den iraultza zientifiko
eta teknologikoak. Euskaltzaindiak lan egiteko metodoak eta baliabideak
etengabe aldatu eta egokitu ditu bere ibilbide akademikoan. Esate baterako,
kontu jakina da Koldo Mitxelena euskaltzain eta hizkuntzalari handiak
euskarazko hiztegia osatzeko hitzen fitxak zapata kaxatan gordetzen zituela
bere etxeko armairuetan. Euskaltzaindiak zapata kaxetatik atera du euskara eta
interneteko plaza zabalean jarri du. Gaur egun Euskaltzaindiaren Hiztegia
sakelan dugu esku-eskura. Barne funtzionamenduan ere aldaketa bat baino gehiago
egin du Euskaltzaindiak orain ehun urteko sorrera hartatik. Adibide baterako,
orain dela urte batzuk arte, euskaltzainen izendapenak hil artekoak ziren; gaur
egun, aldiz, euskaltzain osoek 75 urte betetzen dituztenean, ohorezko
euskaltzain bihurtzen dira eta beste euskaltzain gazteago batek hartzen du
beren tokia. Euskaltzaindia, erakunde bizia den aldetik, etengabe egokitzen da
sortzen zaizkion premietara euskararen aurrerabiderako tresnarik eraginkorrena
bihurtze aldera. Beti izango da hobekuntza non egin eta ahalegin horretan dabil
Euskaltzaindia eta ibili beharko du aurrerantzean ere.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 18pt; text-align: left;">
<span lang="EU"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 18pt; text-align: left;">
<span lang="EU"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 18pt; text-align: left;">
<span lang="EU"><br /></span>
<br />
<h4>
(PATXI SAEZ BELOKI soziolinguista eta Euskaltzaindiko Sustapen batzordeko kidea).</h4>
<span lang="EU"></span><br />
<h4>
</h4>
<div>
<br /></div>
<div>
<br /></div>
<div>
<span style="background-color: white; font-family: "arial" , "tahoma" , "helvetica" , "freesans" , sans-serif; font-size: 16px;">Hausnarketa hau ondorengo hedabideek ere argitaratu dute:</span><br />
<br style="background-color: white; font-family: Arial, Tahoma, Helvetica, FreeSans, sans-serif; font-size: 16px;" />
<ul style="background-color: white; font-family: Arial, Tahoma, Helvetica, FreeSans, sans-serif; font-size: 16px; line-height: 1.4; margin: 0.5em 0px; padding: 0px 2.5em;">
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Zuzeu: <a href="https://zuzeu.eus/euskal-herria/zer-izan-behar-du-euskaltzaindiak-datozen-urteetan-zein-da-haren-egitekoa/" target="_blank">Zer izan behar du Euskaltzaindiak datozen urteetan, zein da haren egitekoa?</a></li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Sustatu: <a href="https://sustatu.eus/patxisaez/1570426052" target="_blank">Zer izan behar du Euskaltzaindiak datozen urteetan, zein da haren egitekoa?</a></li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Berria: <a href="https://www.berria.eus/paperekoa/1876/032/001/2019-10-15/euskaltzaindia-herri-gogoa-berri-gogoa.htm" target="_blank">Euskaltzaindia: herri gogoa, berri gogoa</a>.</li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Enbata: <a href="http://eu.enbata.info/artikuluak/euskaltzaindia-herri-gogoa-berri-gogoa/" target="_blank">Euskaltzaindia: herri gogoa, berri gogoa</a>.</li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Goierriko Hitza: <a href="https://goierri.hitza.eus/generoak/iritziak/euskaltzaindia-herri-gogoa-berri-gogoa/" target="_blank">Euskaltzaindia: herri gogoa, berri gogoa</a>.</li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Deia: <a href="https://www.deia.eus/2019/10/19/opinion/euskaltzaindia-herri-gogoa-berri-gogoa" target="_blank">Euskaltzaindia: herri gogoa, berri gogoa</a>.</li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Noticias de Gipuzkoa: <a href="https://www.noticiasdegipuzkoa.eus/2019/10/19/opinion/euskaltzaindia-herri-gogoa-berri-gogoa" target="_blank">Euskaltzaindia: herri gogoa, berri gogoa</a>.</li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Noticias de Alava: <a href="https://www.noticiasdealava.eus/2019/10/19/opinion/euskaltzaindia-herri-gogoa-berri-gogoa" target="_blank">Euskaltzaindia: herri gogoa, berri gogoa</a>.</li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Gara: <a href="https://www.naiz.eus/eu/iritzia/articulos/euskaltzaindia-herri-gogoa-berri-gogoa" target="_blank">Euskaltzainda: herri gogoa, berri gogoa</a>.</li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Elinberri:<a href="http://www.elinberri.eus/2019/10/29/euskaltzaindia-herri-gogoa-berri-gogoa/" target="_blank"> Euskaltzaindia: herri gogoa, berri gogoa</a>.</li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">El Diario Vasco: <a href="https://www.diariovasco.com/opinion/euskaltzaindia-herri-gogoa-20191030002103-ntvo.html" target="_blank">Euskaltzaindia: herri gogoa, berri gogoa.</a></li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">El Correo: <a href="https://www.elcorreo.com/zurekin/euskaltzaindia-ekin-jarrai-20191101192747-nt.html" target="_blank">Euskaltzaindia, ekin eta jarrai</a>.</li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Noticias de Navarra: <a href="https://www.noticiasdenavarra.com/2019/11/27/opinion/tribuna-online/euskaltzaindia-herri-gogoa-berri-gogoa-" target="_blank">Euskaltzaindia: herri gogoa, berri gogoa</a>.</li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;">Lea-Artibai eta Mutrikuko hitza: <a href="https://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/generoak/iritziak/euskaltzaindia-herri-gogoa-berri-gogoa/" target="_blank">Euskaltzaindia: herri gogoa, berri gogoa</a>.</li>
</ul>
</div>
<div>
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br /></div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br /></div>
<div>
<br /></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 18pt; text-align: left;">
<span lang="EU"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 18pt; text-align: left;">
<span lang="EU"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 18pt; text-align: left;">
<span lang="EU"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-left: 18pt; text-align: left;">
<span lang="EU"><br /></span></div>
Patxi Saez Belokihttp://www.blogger.com/profile/12370914441845757023noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6532712791688819686.post-56568405805817440272019-05-10T14:49:00.000+02:002019-12-09T07:26:30.433+01:00Perretxikoak ikusi<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEihfk6420RWFBqILMhc0whvlXYHBkDfXtI7A9MW0ydp9YMBPNTlfYOmGAuC3xNwxFxMXpIooB3mKhNZQxFTE_ZYk_w8tTV-7qro_LJ36y5hQdESKfPMg0luo2HboBz4YsNJJR_RM1wv7ao/s1600/perretxikoak_10.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="666" data-original-width="1000" height="426" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEihfk6420RWFBqILMhc0whvlXYHBkDfXtI7A9MW0ydp9YMBPNTlfYOmGAuC3xNwxFxMXpIooB3mKhNZQxFTE_ZYk_w8tTV-7qro_LJ36y5hQdESKfPMg0luo2HboBz4YsNJJR_RM1wv7ao/s640/perretxikoak_10.jpg" width="640" /></a></div>
<br />
Euskaraldiak, batez ere, euskara eta euskaldunak ikusgarriago bihurtu
ditu. Hamaika egunetan, perretxikoak balira bezalaxe, euskaldunak azaldu
egin dira orbel azpitik. Lehenengo Euskaraldia perretxiko kolpe handia izan da
Euskal Herriko gizartearen pagadian: 225.000 buru azaldu dira euskal
gizartearen komunikazioaren plazara, euskararen espazio fisiko eta
sinbolikoaren jabe egitera. Perretxiko horietatik sekula probatu
gabekoei, perretxiko aluzinogenoak iruditu zaizkie, izan ere, beraien
eguneroko errealitate linguistikoan orain arte inoiz ezagutu gabeko
komunikazio egoerak gertatu baizaizkie.<br />
<a name='more'></a><br />
<br />
Hizkuntza gutxiagotuen ezaguera dagoenetik, munduaren luze-zabalean, inon ere, inoiz ere, hizkuntza gutxiagotu baten aldeko gizarte ekintzailetza sustatzeko ekimen batek ez du lortu, inondik ere, gizarte bereko herritarren artean <span style="font-family: sans-serif;">—</span>herritar guztien artean<span style="font-family: sans-serif;">—</span> Euskaraldiak izan duen adostasun zabala.<br />
<br />
Euskaraldiak euskara eta
euskaldunak erdigunean jarri ditu, herritarren arteko komunikazioaren
ardatzean. Eta euskara eta euskaldunak erdigune horretan jartzetik,
komunikazioa hezurmamitzeko egoera soziolinguistiko berriak sortu ditu,
euskararen ulermena komunikaziorako ardatz bihurtu duten egoera
berriak, orain arte euskal gizartean sekula ezagutu gabekoak. Euskaraldiak, ulermenean ardaztutako jardunbidetik, euskara komunikazio hizkuntza bihurtzeko <a href="http://www.patxisaez.eus/2017/12/beharra-da-giltza.html" target="_blank">behar naturala</a>
(<a href="http://www.patxisaez.eus/2017/12/beharra-da-giltza.html" target="_blank">Saez, 2017</a>) sorrarazi du herritar askoren unibertso linguistikoan, baita euskararen orbitatik urrun bizi diren herritarren artean ere. <br />
<div>
<br />
Euskaraldiaren
lorpen handienetako bat euskaldun ez diren herritarrek ekimenarekin
erakutsi duten errespetua eta onarpena izan da. Euskaraldian izena eman
ez dutenen artean, oro har, eta salbuespenak salbuespen, hizkuntzen bizikidetzari buruzko jarrera eta jokabide aldaketa sumatu da:
naturaltasunez eta aurkako jarrerarik gabe onartu dute beraiei ere euskaraz egitea. Era berean, jendartean nahiz lagunartean izan dituzten hizketa-lagunek talde osoari euskaraz egitea ere eragozpenik gabe ametitu dute, naturaltasun osoz. Eta naturaltasun horrekin berarekin eskatu dituzte argibideak zerbait ulertzen ez zuten bakoitzean. Hori guztia aurrerapauso handia izan da elkarbizitza linguistikoan.<br />
<div>
<br />
Euskaraldiak
erdaldunen artean izan duen onarpen horretatik datorrena ere ez dugu
ezkutatuko eta bai nabarmenduko: Euskaraldiak gizarte bereko bi
hizkuntzen arteko berdintasunari buruzko adostasun soziala indartu eta
finkatu du; alegia, erdaldunek euskaldunekin erdaraz egiteko duten
eskubide berbera dutela euskaldunek erdaldunekin euskaraz egiteko. Eta,
batez ere, elkarren arteko komunikazioa gerta dadin, elkarren arteko
ulerbiderik izan dadin, lagun hurkoaren hizkuntza ulertu beharrean direla
bata zein bestea.<br />
<br />
Euskaraldiak orain arte gure artean ezagutu
gabeko praktika eta iraultza linguistiko berria ekarri du gure artera:
elkarrizketa elebiduna. Iraultza irauli hitzetik datorkigu eta goldeak
iraulitako lurrean landare berria indar handiagoz hazten den bezalaxe,
euskal gizartearen soroan Euskaraldiaren goldearekin iraulitako lur
jorian erein eta kimatu da elkarrizketa elebidunaren praktika
linguistiko berria. Hemendik aurrera landare sortu berria zuhaitz itzaltsu bihurtzea izango da hizkuntzen arteko bizikidetza irabazteko eginkizun linguistiko
iraultzailea.<br />
<br />
Baina, arestian esan dudan bezala, guztiaren
gainetik Euskaraldiak ikusgarri bihurtu ditu euskara eta euskaldunak.
Ikusgarritasun hori, ordea, oraindik ez da telebista publikora iritsi.
Gaur, hemen eta orain, horretaz hitz egin nahi dut.<br />
<br />
Inork ez du
ukatuko EITB euskara sustatzeko sortu zenik. Halaxe jaso zuen EITBren
1982ko sorrera legeak: «Euskararen sustapena eta zabalkundea bereziki
kontutan izanik». <br />
<br />
EITBk, ordea, ez du sekula erakutsi benetako
errealitate soziolinguistikoa. Beti errealitatean existitzen ez diren bi
komunitate linguistiko erakutsi ditu, bata, euskaraz bakarrik egiten
duena eta, bestea, gaztelaniaz baizik mintzo ez dena. Ulergarria da
euskara sustatzea helburu duen irrati-telebistak euskara hutsezko
emankizunak sustatzea, baina ulertezina da, euskara sustatzea baldin badu
helburu, gaztelania hutsezko saioak euskarazkoak baino kopuru handiagoan sortzea eta hedatzea. ETBk iaz, bigarren milurteko honen 18. urtean, %18 ordu gehiago ekoitzi zituen gaztelaniaz euskaraz baino.<br />
<br />
Euskal Irrati
Telebistak dituen gaztelera hutsezko kateek gizartearen errealitate
elebiduna ezkutatzen dute, euskaldunak eta euskara ezkutatzen dituzte.
Gazteleradun hiztunak baizik ez dituen gizarte elebakarra erakusten
dute, gaztelania hegemonikoa den Madrilekoaren pareko gizarte bat,
euskaldunik eta euskararik gabeko gizarte irreal bat, Euskal Herrian
existitzen ez den gizarte bat. Gainera, bi hizkuntza komunitateak
elkarrengandik bereizita eta isolatuta biziko balira bezala, euskaldunek
eta erdaldunek elkarren arteko harreman soziolinguistikorik izango ez
balute bezala, etxe eta jendarte berean biziko ez balira bezala, eta
elkarren hizkuntzen arteko zubirik eta ulerbiderik gabeko komunitateak
balira bezalaxe irudikatzen dituzte. Euskaraldiak plazaratutako eta
euskal gizartearen begi bistan jarritako guztia ezkutatzen du erdarazko
gure irrati eta telebista publikoak.<br />
<br />
Hedabideak fede-emaileak
omen dira: gizartean gertatzen ari denari buruzko notario lanak egiten
omen dituzte. Horixe sinetsarazi nahi diete ikus-entzuleei. Baina,
hedabideek lan bat baldin badaukate, lan hori legitimazio lana da.
Hedabideak errealitatea eraikitzeko tresna bihurtuta daude egungo gizarte
guztietan. Eta, errealitatea eraiki eta legitimatzeko tresna boteretsuak
dira eragina duten gizarteetan. Euskararen Herriko hedabide publiko
nagusienak, EITBk, erdara hutsezko irrati eta telebistaren bidez, gaur-gaurkoz, ez du euskararen aurrerabiderako errealitate linguistikoa
eraikitzen, ez du euskara gizartearen ardatzean jartzen eta, batez ere,
ez du legitimatzen euskara komunikazio orokorrerako hizkuntza izatea.<br />
<br />
Azken
30 urteotan etengabea izan da Euskal Herri euskaldunago baten
eraikuntza. Errealitate hori gaur egun euskararekin eta euskaldunekin
eraikita dago: EAEn 20 urte arteko gazteen % 97k euskara hitz egiten edota
ulertzen du. Hamar urte barru, 30-35 urte arteko ia herritar guztiek
hitz egingo edota ulertuko dute euskara. Errealitate hori ezkutatu egiten
du gure irrati-telebistak. Euskaldun peto-petoak diren gazteei erdaraz
eginarazten zaie El Conquistador del Fin del Mundo bezalako saioetan, orain azkena 19 urteko Getariako Xabier Etxaniz gazteari gertatu zaion lez. Jokin Altuna, Iker Irribarria, Asier Illarramendi eta Iñigo Martinez bezalako punta-puntako
pilotari eta futbolari gazteak ere erdaraz hitz egitera behartzen dituzte erdarazko
guztion telebistan eta irratian azaltzeko. Gure gazteek euskaraz egiten
dute; eta errealitate hori, legitimatu beharrean, ezkutatu egiten du
guztiona den Euskal Irrati Telebistak.<br />
<br />
Euskararen sustapenean eta
aurrerabidean mugarri berriak jarri nahi baditugu, Euskararen Herria
egituratzen duten erakundeak —lan erkundeetatik hasi eta azken
herri-erakunderaino— eta denen artean, bereziki gure irrati-telebista,
Euskaraldiaren dinamikara ekarri behar ditugu. Sistema goitik behera eta
behetik gora aldatu nahi badugu, dinamika berean murgildu behar dugu
sustraietatik azken adarreraino. <br />
<br />
Dinamika horretara etorrita
<i>ahobizi</i> eta <i>belarriprest </i>rolek nagusitu egin behar dute erdarazko irrati
eta telebistaren tertulietan, berri emankizunetan, elkarrizketetan, <i>
reality show</i> saioetan, erreportaietan eta, oro har, kazetaritza eredu eta genero guztietan. Euskararen Herriko irrati eta telebistarik nagusienak
euskararen aurrerabidean gizartean gertatzen diren praktika
linguistikoak erakutsi eta legitimatu egin behar ditu. EITBk,
euskararen sustapenerako gizarte ekintzailetzatik, Euskaraldiak erakutsitako bideari jarraiki, heldu egin behar dio
perretxikoak ikusgarri egiteari.<br />
<br />
<br />
<b>(PATXI SAEZ BELOKI soziolinguista eta Euskaltzaindiko Sustapen batzordeko kidea).</b><br />
<br />
<br />
<div style="text-align: right;">
<span style="background-color: white; font-family: "arial" , "tahoma" , "helvetica" , "freesans" , sans-serif; font-size: 16px;">Artikulu honen PDF fitxategia eskuratu nahi baduzu, </span><a href="https://drive.google.com/open?id=1x5d_9XH5YXgC0_Ss07WH95p9yhVOkRHg" target="_blank">sakatu HEMEN</a><span style="background-color: white; font-family: "arial" , "tahoma" , "helvetica" , "freesans" , sans-serif; font-size: 16px;">.</span></div>
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
BIBLIOGRAFIA </h2>
<br />
SAEZ BELOKI, Patxi (2017). «<a href="http://www.patxisaez.eus/2017/12/beharra-da-giltza.html" target="_blank">Beharra da giltza</a>». Euskera aldizkaria, Bilbo: Euskaltzaindia, 61-2 ikerketa zenbakia, 2017ko azaroa, 439-460 orr.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<b>Hausnarketa honekin zilbor-heste zuzena daukaten artikuluak:</b><br />
<br />
<ul>
<li style="text-align: left;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2018/11/euskaraldiaren-indarra.html" target="_blank">Euskaraldiaren indarra.</a></li>
</ul>
<br />
<br style="background-color: white; font-family: Arial, Tahoma, Helvetica, FreeSans, sans-serif; font-size: 16px;" />
<span style="background-color: white; font-family: "arial" , "tahoma" , "helvetica" , "freesans" , sans-serif; font-size: 16px;">Hausnarketa hau ondorengo hedabideek ere argitaratu dute:</span><br />
<br />
<ul style="background-color: white; font-family: Arial, Tahoma, Helvetica, FreeSans, sans-serif; font-size: 16px; line-height: 1.4; margin: 0.5em 0px; padding: 0px 2.5em;">
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;"> Enbata: <a href="http://www.enbata.info/articles/perretxikoak-ikusi/" target="_blank">Perretxikoak ikusi</a></li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;"> Gara: <a href="https://www.naiz.eus/eu/iritzia/articulos/perretxikoak-ikusi" target="_blank">Perretxikoak ikusi</a></li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;"> Bizkaie!: <a href="https://bizkaie.biz/1557914465234" target="_blank">Perretxikoak ikusi</a></li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;"> Zuzeu: <a href="https://zuzeu.eus/euskara/perretxikoak-ikusi/" target="_blank">Perretxikoak ikusi</a></li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;"> Noticias de Gipuzkoa: <a href="https://www.noticiasdegipuzkoa.eus/2019/05/17/opinion/tribuna-abierta/perretxikoak-ikusi" target="_blank">Perretxikoak ikusi</a></li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;"> Noticias de Navarra: <a href="https://www.noticiasdenavarra.com/2019/05/20/opinion/tribunas/perretxikoak-ikusi" target="_blank">Perretxikoak ikusi</a></li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;"> Elinberri: <a href="http://www.elinberri.eus/2019/05/19/perretxikoak-ikusi/" target="_blank">Perretxikoak ikusi</a></li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;"> Goierriko Hitza: <a href="https://goierri.hitza.eus/generoak/iritziak/perretxikoak-ikusi/" target="_blank">Perretxikoak ikusi</a></li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;"> Sustatu: <a href="https://sustatu.eus/patxisaez/1558674639" target="_blank">Perretxikoak ikusi</a></li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;"> Puntua: <a href="https://drive.google.com/open?id=1zw1B4bpmghPY0A34jVX_57Wv3-LyQdVC" target="_blank">Perretxikoak ikusi</a></li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;"> Berria: <a href="https://www.berria.eus/paperekoa/1876/017/001/2019-05-25/perretxikoak-ikusi.htm" target="_blank">Perretxikoak ikusi</a></li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;"> Deia: <a href="https://www.deia.eus/2019/05/26/opinion/tribuna-abierta/perretxikoak-ikusi" target="_blank">Perretxikoak ikusi</a></li>
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px;"> Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza: <a href="https://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/generoak/iritziak/perretxikoak-ikusi/" target="_blank">Perretxikoak ikusi</a></li>
</ul>
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br /></div>
</div>
Patxi Saez Belokihttp://www.blogger.com/profile/12370914441845757023noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6532712791688819686.post-67742222348144027942019-01-07T07:49:00.000+01:002019-03-21T19:06:28.159+01:00Euskararen misterioa<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://www.patxisaez.eus/2019/01/euskararen-misterioa.html" target="_blank"><img alt="http://www.patxisaez.eus/2019/01/euskararen-misterioa.html" border="0" data-original-height="536" data-original-width="800" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg5HKNzhyphenhyphenSrMcirAMP2f9V-lwTVJrlqKe4-FOiYVF33CHNMSNmiokMfxxRHt7ZdCvfDC0WQsGdE6hfmu7O582by8D8YePxC-SrcCz2FkrqCmtuytSXFNp2g-gFOy4d1VgHmRiAb4qDtM9M/s1600/Eguzkilorea.jpg" /></a></div>
<br />
<br />
Koldo Mitxelena hizkuntzalari eta euskaltzainak zioenez euskararen historiak ezkutatzen duen benetako misterioa ez da bere jatorria, iraupena baizik (Mitxelena, 1978). Eta iraupenaz ari garenean, ezinbestean, erabileraz ari gara, izan ere, erabilerarik gabe ez baitago iraupenik.<br />
<a name='more'></a><br />
<a href="https://draft.blogger.com/u/1/null" name="more"></a><br />
<a href="https://draft.blogger.com/u/1/null" name="more"></a>Eta iraupen horretan erabakigarriak ditugu euskararen
hiztunek historiaren sokan izan dituzten antolaketa sozialak, antolaketa
ekonomikoak eta baita geografikoak ere. Eta, antolaketa horietan
guztietan, euskararen hiztun horien bizitokiak, etxeak, bete-beteko
eragina izan du euskararen gaur arteko iraupen bidean.<br />
<div>
<br />
<br />
<h3>
Etxea eta etxekoak</h3>
<br />
Azken mila urteotan, XX. mendera arte, etxea izan da Euskal Herriko
gizarte antolaketaren oinarrizko erakundea, gizakiek elkarren babesean
bizitzeko duten premiaren funtsezko egitura sozial eta ekonomikoa. Etxea
familian ardaztutako oinarrizko giza erakundea dugu, etxekoen sorleku
eta hilerri, poz eta negar iturri. Etxea dugu lantegi eta aisialdi,
nekaldi eta atsedenaldi. Etxea dugu bizitzaren eskola eta unibertsitate,
otoizleku eta pentsaleku. Etxea dugu bakerako eta gerrarako, aserako
eta goserako. Azken batean, mila urteko aldian, etxea izan dugu
gizarte eredu baten bizimolde eta bizimodu. Eta, batez ere, gure
euskararen babesleku eta gordeleku.<br />
<br />
Euskal Herrian jendea
etxearena da, «etxekoa», eta ez etxea jendearena (Etxegoien, 2016). Etxean erdi ziren
etxekoak, jaiotetxe eta sortetxe zutelako. Etxeak sustraiak ematen
zizkien eta dizkie etxekoei, etxekoak izan ziren eta direnei, lehengo
eta oraingo belaunaldien kateari. Hortik, etxeko jendea eta etxeko jendearen jatorria etxearenak
dira.<br />
<br />
Izena ere etxearena da eta etxeak ematen die daukan izena
etxekoei: Murgiondo, Etxaluze, Etxezarreta, Etxeberria... Modu berean, etxerako
hartutakoak edo etxera ezkondutakoak, etxekotutakoak alegia, etxeak
emandako izena hartzen zuen, baita etxez aldatu eta etxe batetik bestera
bizitzera joandako familiek ere. Etxeak bere baitan bizi zituen guztiei
ematen zien bere izena eta babesa.<br />
<br />
<br />
<h3>
Etxea eta lana</h3>
<br />
1000.
urte inguruan hasi zen Euskal Herrian gaur egunera arte iritsi zaigun etxeen antolaketa
geografikoa zirriborratzen. Tenore hartan etxeak
elkarrengandik aldentzen hasi ziren, mendi eta haranetan sakabanatzen.
Familian ardaztutako lurraren ustiaketa zen etxe haien antolaketa
sozial eta ekonomikoaren oinarria; eta euskara zen etxe guztietako
mintzo bakarra.<br />
<br />
Gaur egunera arte iritsi zaizkigun baserriak
XV-XVI. mendekoak dira, etxeak lastoz, lurrez nahiz egur hutsez egiteari
utzi eta harria erabiltzen hasi ziren garaikoak. Baserriak, familiaren
bizitoki izateaz gain, etxeko aziendarena ere baziren, txuriarena eta
gorriarena, xehearena eta larriarena. Baita kopetako izerdiarekin eta
nekearen ordainarekin baratze-soroetatik etxeratutako uztaren biltegi, aletegi, hazitegi,
belartegi eta lastategi ere. Izan ere, etxeak bizitoki ez ezik,
bizibidea ateratzeko lantoki ere baziren; gizakia, izaki den aldetik,
bizirik irauteko, elikatzearen oinarrizko premiari lotuta bizi baita,
eta lotura horretan jarraituko du izaki den arteraino. Eta funtsezko premia horren asegarri izan dugu etxea historiaren sokan.<br />
<br />
Lana zen
baserri-etxe haien arteko lokarria. Lanean, oro har, eta, auzolanean,
bereziki, ardaztutako giza hartu-emanak ziren garai urruti haietako
jendearen arteko harreman bide nagusia.<br />
<br />
Auzolan horren adibide bikaina
dugu XVII. mendetik aurrerako artazuriketarena. Etxeko ganbaran artoa zuritzen zuten
bitartean, lanaren lagungarri eta aringarri izan ohi ziren elkarri eta
elkarrekin esandako kontu, kantu, ipuin, bertso eta istorioak.
Artazuriketa, batez ere, neska-mutil gazteen arteko harreman bidea izan ohi
zen, orduko elizkeriaren infernu-mehatxu eta
bekatu-bideetatik ihesi.<br />
<br />
Batzuetan auzolana norgehiagoka bihurtzen zen, bizitza arriskuan jartzerainokoa, eta horrek oso kidetasun estua
sortzen zuen elkarlanean ibiltzen ziren auzokoen artean. Balearen
arrantza dugu horren adibide. Jarduera horren lehenengo idatzizko agiria
670. urtekoa da, Lapurdin harrapatutako balea bati buruzkoa. Baleak
udazkena igarotzera Bizkaiko golkora etortzen zirenean izaten zen baleen
arrantza garaia, hau da, urri eta maiatz artean. Baleen arrantzan ibili ohi zirenetatik asko ez ziren itsasotik bizi, ez ziren marinelak. Itsasertzeko
muinoetan talaiak jartzen zituzten itsasaldea zaintzeko.
Talaiariak balea ikusitakoan, abisua eman eta baserriko lanak utzita inguruko auzokideekin osatutako txalupak balearen bila itsasoratzen ziren.
Orduan hasten zen balea arpoiaz jotzeko estropada eta norlehenka: baleari arpoia sartzen zion lehendabizikoak eskubideak zituen animaliaren salmentan. Horrek
berebiziko lehiak eta liskarrak sortzen zituen baleazaleen artean. Horren adibide dugu 1878an zarauztarren eta getariarren artean gertatutako xextra (ZAVALA, 1978). Lege zaharrean harrapatutako azken balea izan omen zen Zarauzko hura. Euskal baleazaleen balentria haiek euskararen ahozko literaturan herriaren ahotik kantatutako bertso gogoangarri asko utzi dituzte.<br />
<br />
Garai urruti haietako aisialdiko jarduerek ere lanean oinarritutako
norgehiagokan zuten sorburua: lokotx biltzeak, laia-lasterketak, lasto altxatzeak, sega-apustuak, aizkora-jokoak,
harri-jasotzeak, arraunketak... Lana zegoen gizartearen
erdigunean, gaur egun dagoen bezalaxe eta gizakiaren historiaren sokan
beti izan den legetxe.<br />
<br />
Familia, lana eta lagunartea dira
gizakiaren oinarri funtsezkoenak. Azken mila urteotan etxeari lotuta ibili dira. Ez, ordea, gaur egun. Eta, lotura hori eten denean, etorri da
gure hizkuntzaren gainbehera.<br />
<br />
<br />
<h3>
Etxea eta lagunartea</h3>
<br />
XII.
mendean, 1140. urte inguruan, zaldi gainean Done Jakue bidean erromes
ibili zen Aymeric Picaud fraide beneditar frantsesak orduko latinean
idatzita utzitakotik dakigu garai hartan sagardoa eta euskara gure
baserriekin uztartuta zeudela: <br />
<br />
<i>«Inde circa Portus Cisereos
habetur tellus Basclorum, habens urbem Baionam in maritima uersus
septemptrionem. Hec terra lingua barbara habetur, nemorosa, montuosa,
pane et uino omnibusque corporatibus alimentis desolata, excepto quia
malis et sicera et lacte est consolata».<br /><br />«Gero, Garaziko mendietatik hurbil, euskaldunen lurraldea dago, itsasertzean iparraldean Baiona
hiriarekin. Mintzaira arrotzeko lurraldea da, oihantsua,
menditsua, ogi, ardo nahiz bestelako janaririk gabea,
sagarrak, sagardoa eta esnea ez bada» </i>(Bilbao, 1994).<br />
<div>
<br />
<div>
Antzinako aldi hartan sagar-bilketa ere auzolanean burutzen zen. Tolarerik ez zen etxeetan, auzoko baserrietako sagastietan sagar biltzen laguntzeagatik, ordainetan, sagardotan horrenbesteko bat jasotzen zuten.</div>
<div>
<div>
<br /></div>
<div>
Sagardogintza amaituta, muztioa kupeletan sartzea bukatutakoan, txalaparta joz auzoko eta ingurukoei lanen amaierako jaialdiaren berri ematearekin batera, festara joateko gonbita egiten zitzaien (Errekondo, 1999). Izan ere, Euskal Herrian sagarra sagardotarako dugunetik, lagunarteko harremanen erraztaile eta sustatzaile dugu euskaldunon artean.</div>
</div>
<div>
<div>
<br /></div>
<div>
XVI. eta
XVII. mendeetan sagardogintzaren loraldia gertatu zen baserriak adina
dolare eraiki zirenean. Garai hartan ia baserri guztiek zuten sagar
patsa estutzeko dolare bana eta dolarearen azpiko mandioko kupelen
artean elkartzen ziren garai hartako laborariak lagunarteko giroan
sagardoa ziritik nahiz pitxarretik edatera, mokadu bat jatera eta bi
tantekin poztuta, iji eta aja, kontu, kantu eta bertsotan egitera.
Zalantzarik gabe, haiek izan ziren XIX. mendearen bukaeran
sagardotegietan lagunarteko jan-edanean, irri eta barre artean, antolatzen ziren bertso norgehiagoka eta lehiaketen aurrekariak. Hain zuzen ere, sagardotegiak izan genituen garai hartako bertsolaritzaren eskola eta unibertsitate (Lekuona, 1978). Adibide
moduan Hernanin Udarregik <i>(Aia, 1829 – Udarregi Usurbil, 1895)</i> eta Pello
Errotak <i>(Asteasu, 1840 – Asteasu, 1919)</i> kantatutako bertsoak ditugu:</div>
<div>
<div>
<br />
<i>Pello Errota:</i></div>
<div>
<br />
<i>Lagunduko al-digu<br />guziyon jabiak;<br />berak eman dizkigu<br />abilidadiak…<br />Asitzera dijuaz<br />predikadoriak<br />sekula ixtudiatzen<br />ibili gabiak</i><br />
<br />
<i>Udarregi:</i></div>
<div>
<i><br /></i></div>
<div>
<i>Asiyera eman du<br />Pello Errotariyak<br />errespuesta orain<br />Juan Joxe Uarregiyak<br />Batek ainbat deretxo<br />daukagu guk biyak;<br />gure kolejiyuak<br />sagardotegiyak.</i><br />
<br />
<br />
<h3>
Etxea eta hizkuntza</h3>
<br />
Orain
1000 urte euskara zuten mintzo bakarra Euskal Herriko mendi eta
zelaietan sakabanatutako etxe guztietan. Etxe haietan euskaldun jaiotzen
ziren eta euskaldun hiltzen ziren, beste hizkuntzarik ezagutu gabe.
Aho-belarriz ikasten zuten etxeko hizkuntza, etxean eta etxekoengandik.
Izan ere, hizkuntza etxea bezalakoxea zen, gurasoengandik
seme-alabengana igarotzen zen belaunez belauneko katean. Etxeak etxekoei
jatorria eta izena ematen zien bezalaxe, etxeko hizkuntzak ere hiztunei, euskararen hiztunez osatutako milaka baserri-etxe haietako jendeketa hari, izena eta jatorria ematen
zion. Azken batean, herri izaerako lotura sendo bat. </div>
<div>
<br />
Arestian aipatu bezala, 1140. urtean, Done Jakuerako erromes bidea zaldiz egin zuen Aymeric
Picaud fraide beneditar hark ere euskaldunak bere hizkuntzan bakarrik
mintzo zirela agerian utzi zuen <i>Codex Calixtinus </i>eskuizkribuan
erromesentzat latinez idatzi zuen gidan, <i>Liber Sancti Iacobi V, 7</i> izenekoan. Izan ere, erromesaldia egiten
zutenek garai hartako euskaldunekin ulertzeko zuten ezintasuna
gainditzeko, euskarazko hiztegitxo bat moldatu zuen fraide beneditar
hark, erromesei laguntzeko asmoz: <br />
<br />
<i>«Sique illos loqui audires,
canum latrancium memorares. Barbara enim lingua penitus habentur. Deum
vocant <b>Urcia</b>, Dei genitricem <b>Andrea Maria</b>, panem <b>ogui</b>, vinum <b>ardum</b>,
carnem <b>aragui</b>, piscem <b>araign</b>, domum <b>echea</b>, dominum domus <b>iaona</b>, dominam
<b>andrea</b>, ecclesiam <b>elicera</b>, presbiterum <b>belaterra</b>, quod interpretatur pulcra terra, tricticum <b>gari</b>,
aquam <b>uric</b>, regem <b>ereguia</b>, sanctum Iacobum <b>Iaona domme Iacue</b>...».</i><br />
<br />
<i>«Hizketan
entzungo bazenitu, txakurraren zaunkaz oroituko zinateke. Beren
hizkuntza erabat arrotza delako. Jainkoa <b>Urcia</b> -Urtzi- deitzen dute, Jainkoaren Ama<b> Andrea Maria</b>, ogia <b>ogui</b>, ardoa <b>ardum</b>, haragia <b>aragui</b>,
arraina <b>araign</b>, etxea <b>echea</b>, etxeko jauna <b>iaona</b>, andrea <b>andrea</b>,
eliza <b>elicera</b>, apaiza <b>belaterra</b>, erran nahi baita, lur ederra, garia <b>gari</b>, ura
<b>uric</b>, erregea <b>ereguia</b>, Santiago Jauna <b>Iaona domne Iacue</b>...».</i><br />
<br />
<div>
Gizaldi bat lehenago, XI. mendearen hasieran, Errioxako monastegi batean, Donemiliagakoan, eskuz kopiatzen
ari zen<i> </i>latinezko liburuaren orrialdearen ertzean, fraide kopiatzaile batek gaur
egun ezagutzen ditugun euskarazko lehenengo hitzak idatzi zituen, liburu
haren latinezko testu ilun hura argitzeko intentzioarekin. Horretarako,
argibideak emateko, edozeinek erraz ulertzeko, Donemiliaga hartako
herritar guztiek, baita berak ere, egunerokoan erraz eta suelto hitz
egiten zuten hizkuntza erabiltzea otu zitzaion.</div>
<div>
<br />
Bi gertakari
historiko horiek agerian jartzen dute XI. eta XII. mendeetan euskararen ezagutza
nahiz zabalkundea erabatekoak zirela egunerokoan eta euskararen mugak
ere gaurkoak baino zabalagoak zirela, Errioxarainokoak (Aznar, 2011). Euskaldun haiek
euskara zuten adierazmolde bakarra. Euskarak bizi zituen eta euskara bizi zuten (<a href="http://www.patxisaez.eus/2017/12/ardatzean-jartzeko-garaia.html" target="_blank">Saez, 2017</a>). Eta hori zen norberaren etxean eta inguruko guztietan
gertatzen zena. Hori zen ohikoa, eta hala bizi zuten. Garai hartako euskaldun haiek,
gaur egungoek ez bezala, egunerokoan ez zuten euskara ez zen beste
hizkuntzarik behar etxeko, auzoko eta herrikoekin aritzeko. XI. eta XII. mende
haietan euskara hizkuntza burujabea zen, beste hizkuntza baten
morrontzarik gabekoa. Herritar haiek euskara bakarrik jakinda bizi
ziren, eguneroko harremanetarako ez baitzuten beste hizkuntzarik behar.<br />
<br />
XI-XII.
mendeetako gizarte antolaketa hartan euskara zen erabateko nagusitasuna
zuen hizkuntza. Eguneroko harremanetarako euskarak zeukan
funtzionaltasun eta esklusibitateak antolaketa sozial hartara sarbidea
eduki nahi zuen orori euskara ikasteko eta erabiltzeko <a href="http://www.patxisaez.eus/2017/12/beharra-da-giltza.html" target="_blank">behar naturala</a>
(<a href="http://www.patxisaez.eus/2017/12/beharra-da-giltza.html" target="_blank">Saez, 2017</a>) sorrarazten zion, erromesaldian zebilen fraide beneditarrari
hiztegiarekin gertatu zitzaion bezalaxe. Izan ere, gizaki orok
antolaketa sozial batera egokitzeko ahalegina egingo du, antolaketa
sozial horrek bere gizatasunaren oinarrizko premiak betetzen dituen
neurrian. Gure kasuan erromes zebilen fraideak gizakiak duen beharrik
oinarrizkoena betetzeko behar zuen euskara, gosea asetzeko, hain zuzen ere. Horregatik,
hiztegia osatzeko bildutako hitzetatik asko jatekoak ziren (ogia, ardoa,
haragia, arraina, garia, ura).<br />
<br />
<br />
<h3>
Euskararen gibelatzea</h3>
<br />
Euskarari hizkuntzakeriaren
pozoitik eman izan zaizkion eztenkada mingarrienak inperialismo
linguistikoaren botere egituretatik etorri izan zaizkio. Eztenkada horiek etengabeak izan dira historiaren joan-etorrian, baita <a href="http://www.patxisaez.eus/2017/04/hizkuntzakeria-i.html" target="_blank">gaur egun</a> ere (<a href="http://www.booktegi.eus/liburu.php?id=100" target="_blank">Saez, 2018</a>).<br />
<br />
1234-1239koa da agirietan agertzen den euskararen aurkako hizkuntzakeriari
buruzko testigantzarik zaharrena. Sasoi hartan Errioxako
Ojacastro herrian, eta baita eskualde osoan ere, euskara zen egunerokoan
herritarrek hitz-jario bizian erabiltzen zuten hizkuntza. Herritar haietako asko eta asko euskaldun elebakarrak ziren. Baina, Gaztelako
merioak, erregearen izenean lurralde hartan epaile lanak egiten zituenak, epaiketetan euskaraz egiteko debekua ezarri zien.
Erabakiarekin suminduta, haserrearen haserrez, alkateak eta Ojacastroko
bizilagunek bat hartuta, merioari ikusarazi zioten epaiketetan euskaraz egitearena aitortuta zeukaten eskubidea zela. Alkateak Gaztelako merio nagusia zen on Morial jaunari frogatu zion lurralde hartako herritarrei Ojacastroko foru edo lege zaharrak aitortu egiten ziela euskaraz egiteko eskubidea. <i>La «fazanya» de Ojacastro</i> du izena herri usadio zaharrean oinarri zuen epai historiko hark. Euskarak lurralde batean legez aitortutako ofizialtasunaren lehen testigantza dugu Ojacastrokoa (Aznar, 2011).<br />
<br />
1349. urtetik hasita, Aragoiko koroaren mendean zegoen Oska hirian argitaratutako udal agindu edo ordenantzetan, herriko azokan
pertsonen arteko salerosketetan artekaritza lana egiten zutenei, arabiera, hebreera eta euskara erabiltzea debekatu zieten eta garai hartako kristautasunaren hizkuntza zen aragoitar
erromantzea erabiltzera derrigortu zituzten. Aldi hartan, artekariek, iruzurrik ez gertatzeko, pertsonen arteko salerosketak egiaztatzen zituzten. <br />
<br />
<i><i>«</i>Item </i><i>nuyl corredor non sia
usado que faga mercaduría ninguna que compre nin venda entre ningunas
personas, faulando en algarabía (arabiera), ni en abraych (hebraiera) nin
en basquenç (euskara); et qui lo faga pague por coto XXX sol</i><i><i>».</i></i><br />
<br />
<i><i>«Edozein p</i>ertsonaren arteko edozein salerosketatan, artekariek ez dezatela egin arabieraz, hebreeraz edo euskaraz; eta egiten duenak 30 sol ordain ditzala isunagatik</i><i>».</i><br />
<br />
Oska hiriko ordenantzetatik, denbora igaro ahala, arabieraren eta hebreeraren debekua kendu bazuten ere, hizkuntza haiek lurralde hartatik desagertu egin zirelako, euskararen debekuak hirurehun urtez iraun zuen, XVII. mendera arte. <br />
<br />
<br />
1768 eta 1770. urteetan hartutako erabakien bidez, Espainiako Carlos III.a erregeak inperioko eskola guztietan, baita Amerikakoetan ere,
gaztelania derrigorrezko ezarri zuen eta gainontzeko hizkuntza guztiak
erabiltzea debekatu eta zigortu egin zuen. Hizkuntzakeriatik sustatutako bazterketa eta debeku hura horrela arrazoitu zuen Borboi etxeko errege glotofoboak, bere izenean argitara eman zuen aginduan:<br />
<br />
<i>«Para que de una vez se llegue a conseguir que se extingan los diferentes idiomas y sólo se hable el castellano».</i><br />
<br />
<i>«Behingoz beste hizkuntza guztiak desagertzea lor dadin eta gaztelania bakarrik mintzo dadin».</i><br />
<br />
Hortik,
euskarari bizkar eman zioten lehendabizikoak aitoren semeak eta
gizarte-maila altuko herritarrak izan ziren, eskolara joateko aukera
handiena zutenak. Jakina den bezala, poliki-poliki, eskolara joateko
aukera gero eta zabalagoa gertatu zenean —XX. mendean orokortu zen
aukera hori— euskara orduan eta larrekoago bihurtu zen. Izan ere,
edozein hizkuntza galbidean jartzeko, lehen-lehenik, hizkuntza horretako
hiztunak elebidundu egin behar dira, ondoren, erdalduntzeko eta etxekoa
duten hizkuntzaren katea eteteko. Espainiako eskolak ezari-ezarian bikain egin zuen
azpilan hori inperioaren baitako hizkuntza guztiekin, baita euskararekin ere.<br />
<br />
Frantziako iraultzaren garaian, 1794. urtean, Frantzia osoan hizkuntza bakarra ezartzearen aldeko Barère txostena gailendu zen (Barère, 1794):<br />
<br />
<i><i>«Vers une autre extrémité de la République est un peuple neuf, quoique antique, un peuple pasteur et navigateur, qui ne fut jamais ni esclave ni maître, que César ne put vaincre au milieu de sa course triomphante dans les Gaules, que l'Espagne ne put atteindre au milieu de ses révolutions, et que le despotisme de nos despotes ne put soumettre au joug des intendants: je veux parler du peuple basque. Il occupe l'extrémité dés Pyrénées-Occidentales qui se jette dans l'Océan. Une langue sonore et imagée est regardée comme le sceau de leur origine et l'héritage transmis par leurs ancêtres. Mais ils ont des prêtres, et les prêtres se servent de leur idiome pour les fanatiser; mais ils ignorent la langue française et la langue des lois de la République. Il faut donc qu'ils l'apprennent, car, malgré la différence du langage et malgré leurs prêtres, ils sont dévoués à la République qu'ils ont déjà défendue avec valeur le long de la Bidassoa et sur nos escadres</i></i><i><i>»</i>.</i><br />
<br />
<i><span class="" id="result_box" lang="es"><span class="">«Errepublikaren beste muturrean herri berri bat dago, nahiz eta aspaldikoa izan, artzainena eta itsas gizonena, sekula morroi eta maisu izan ez dena, Zesarrek </span></span></i><i><span class="" id="result_box" lang="es"><span class=""><i><span class="" id="result_box" lang="es"><span class="">Galian barrena ibili zenean</span></span></i> mendean hartu ezin izan zuena, Espainiak </span></span></i><i><span class="" id="result_box" lang="es"><span class=""><i><span class="" id="result_box" lang="es"><span class="">bere iraultzekin</span></span></i> irentsi ez zuena, eta gure despoten despotismoak mendean hartzea lortu ez zuena:</span></span><span class="" id="result_box" lang="es"><span class=""> </span></span><span class="" id="result_box" lang="es"><span class="">Euskal Herriaz hitz egin nahi dut.</span> Itsasora</span><span class="" id="result_box" lang="es">ino iristen diren mendebaldeko <span class="">Pirinioen bukaeran dago. Hizkuntza ozen eta berezia dute bere jatorriaren iturburu eta arbasoen arbasoengandik oinordetzan jasoa. </span>Baina apaizak dituzte, eta apaizek hizkuntza erabiltzen dute grina pizteko; baina ez dakite frantses hizkuntza eta Errepublikako legeen hizkuntza. Ikasi egin behar dute, izan ere, hizkuntza ezberdina duten arren eta apaizak dituzten arren, Errepublikaren aldekoak dira, ausardiaz defendatu baitute Bidasoan barrena eta gure eskuadroietan</span></i><span class="" id="result_box" lang="es"><i>». </i></span></div>
<div>
<br />
Jakobino iraultzaileek frantsesa estatu-nazioaren hizkuntza bakar eta nagusi bihurtu nahi zuten garai hartan, Henri Grégoire abade iraultzaileak, 1794ko ekainaren 4an, Frantziako Lehen Errepublika sortu zuen batzar konstituziogilearen aurrean, Konbentzio Nazionalaren aurrean, «Dialektoak suntsitzeko eta Frantziako hizkuntzaren erabilera orokortzeko, behar eta baliabideei buruz» aurkeztu zuen txostenean zioenez (Grégoire, 1794), Frantziako biztanleen % 11k besterik ez zuen hitz egiten Napoleonek ere ikasi beharra izan zuen hizkuntza. 28 milioi biztanleetatik 3 baino gutxiagok egiten zuen frantsesez. Frantzia iraultzaile hartako 83 departamentuetatik 15etan bakarrik egiten zen frantsesez. Garai hartako errealismo linguistikotik oso urrun zegoen Frantziaren luze-zabalean iraultzaren agintetik ezarri zuten hizkuntza.</div>
<div>
<br /></div>
<div>
Frantzian ere, iraultza handiaren ondoren, XIX. mendean barrena, hainbat legeren bidez eskolako hizkuntza bakartzat ezarri zuten frantsesa (1833ko Guizot legea, 1850eko Falloux legea, 1882ko Ferry legea...).<br />
<br />
1876an, Bigarren Karlistaldiko gerratearen ondoren, Araban, Bizkaian, Gipuzkoan eta Nafarroan Foruak galdu zirenean, gaztelania ezarri zen hizkuntza bakar. Gerra galtzeak herrigintzarako ahalmena, erabakimena eta ekimena galtzea ekarri zuen eta hortik berebiziko kultura-txikizioa etorri zen. Hondamendirik handiena Nafarroan gertatu zen. Izan ere, Nafarroak zazpiehun urtez, XI. mendetik, herrigintzarako berezkoak zituen erakunde guztiak galdu zituen —bereziki, Gorteak eta Erresumako Diputazioa—, hain zuzen ere, euskararen nafar gizartea egituratzen eta saretzen zuten erakunderik funtsezkoenak. Garai hartako Madrilgo <i>El Imparcial</i> egunkariak hauxe argitaratu zuen bere editorialean:</div>
<div>
<br />
<i><span class="" id="result_box" lang="es"><span class="">«Quitarles los Fueros no es suficiente, ahora tenemos que quitarles la lengua...</span></span></i><i><span class="" id="result_box" lang="es"><span class=""><span class="" id="result_box" lang="es"><i> ».</i></span></span></span></i><br />
<br />
<i><span class="" id="result_box" lang="es"><span class="">«Foruak kentzea ez da nahikoa, orain hizkuntza kendu behar diegu... </span></span></i><i><span class="" id="result_box" lang="es"><span class=""><i><span class="" id="result_box" lang="es"><span class=""><span class="" id="result_box" lang="es"><i>».</i></span></span></span></i></span></span><span class="" id="result_box" lang="es"><span class=""><i><span class="" id="result_box" lang="es"><span class=""><span class="" id="result_box" lang="es"><i> </i></span></span></span></i></span></span></i><br />
<br />
1914an, Lehen Mundu Gerra piztu zenean, Ipar Euskal Herriko baserriak
—Lapurdi, Baxenabarre eta Zuberokoak— hustu egin ziren gazte-jendez. Lau urte iraun
zuen gerra luze eta odoltsu hartara joan ziren gazte euskaldunak frantsestuta
itzuli ziren lubakietatik, Frantziaren aldeko herritartasun atxikimenduz
beterik. Borrokaren lehen lerroan ziren euskaldun anitz frantsesa ez
jakiteagatik hil ziren, aginduak ez ulertzeagatik. Kantuak dioen
bezala, <i>«Euskara baizik ez zekiten haiek, morts pour la patrie»</i>. Armak hartzera deitutako euskaldun frankok gerra latz hartan euskara soilik jakitea trabarako eta kalterako zutela iritzi zioten eta,
horregatik, frantsestu egin ziren. Frantziaren alde bokorratzeak
herritartasun lokarri sendoak sortu zituen euskaldun anitzengan. Eskolak eta armadak funtsezko funtzioa izan zuten frantses nazioaren
sorkuntzan, nazio kontzientzia horren errotzean. Eta Euskal Herrian ere
eragina izan zuten (Bidegain, 2012). </div>
<div>
<br /></div>
<div>
<div>
Gerrek on guztia eraman eta txar guztia ekartzen dute. Hala, beste gerra batek ekarri zuen euskara Hego Euskal Herriko karriketatik, dendetatik, aldizkarietatik, egunkarietatik, liburuetatik, irratietatik, disketatik, antzokietatik, elizetako ponteetatik eta bizitza publikotik desagerrarazteko agindua. Baina, batez ere, hitza mintzo bihurtzeko debekua eta zigorra ekarri zuen. Falangisten fusilen aurrean zigortutako euskaldunekin herri askotako hormak tiroz zulatu eta odolez gorritu zituen erregimen frankistak ekarri zuen euskararen erabateko debeku eta jazarpena. 1938an, esate baterako, haur jaioberriei euskarazko ponte-izena jartzea debekatu zuen<i> </i>40 urte iraun zuen Frankoren diktadura glotofobo hark. 1944an, berriz, idazki publiko guztietan debekatu zuen euskara, baita hildakoen hilobietan ere. Euskaraz jaio, bizi eta hiltzea debeku eta zigorra zen <i>Generalísimoaren</i> diktadura hartan.</div>
<br />
Baina euskararen galera inondik etorri
bazen, modernizazioak ekarritako lan egiteko moldearen aldaketatik
etorri zen. Industrializazioak ordura arteko gizartearen antolaketa
irauli egin baitzuen. Familia asko eta asko mendi-mendian belardiz
inguratutako baserri-etxe zabaletan bizitzetik, etxe-ilarez osatutako
kalezuloetara joan ziren bizitzera, izenik eta izanik gabeko etxe
estuetara, ke beltza zerien lantegien altzora. Industrializazioak
euskararen lurraldea kolonizatu eta urbanizatu egin zuen, bereziki
Espainiatik saldoka etorritako langile erdaldunekin. Erdaraz lan egiten
zuten fabrika haietan soldatapeko langile bihurtzeko ezinbestekoa zen
euskara bazter uztea, baita erdaldunez jositako hiri, herri eta auzoetan
bizitzeko ere. Biztanleriaren hazkunderik handiena 1950 eta 1975. urteen artean gertatu zen: % 93 hazi zen biztanleen kopurua Hego Euskal Herrian. Ia bikoiztu egin zen biztanleria: 1950. urtean 1.443.472 biztanle izatetik, 1975. urtean 2.783.352 biztanle izatera igaro zen biztanleria Araba, Bizkaia, Gipuzkoa eta Nafarroan, 1.300.000 herritar gehiago hogeita bost urtean (Picavea, 1983).<br />
<div>
<br /></div>
<div>
Baserri-etxeetan oinarritutako familiaren egitura
sozialak eta ekonomikoak bere azken arnasa eman zuen
industrializazioarekin. Baserriak mendeetan hezur-mamitutako burujabetza
ekonomikoa galdu egin zen, lantegi handien menpekotasun ekonomikoaren
gatibu bihurtzeko.<br />
<br />
Eta gaur egun, euskararekin ere, horretan gaude. Gizakia gizaki denetik biziraupena eta garapena lanean ardaztuta dituen gizarteak nola bihurtuko du euskara bere hizkuntza nagusi, lanerako baliorik ematen ez dion bitartean? Euskara lan egiteko hizkuntza izaten dugunean, orduan bihurtuko dugu euskaldunez osatutako gizartearen ardatz-hizkuntza. Azken batean, gizakiaren hiru oinarri funtsezkoenak
euskaratik eraikitzea da gakoa: familia, lagunartea eta <a href="http://www.patxisaez.eus/2015/12/elefantea-ikusi.html" target="_blank">lana</a> (<a href="http://www.patxisaez.eus/2015/12/elefantea-ikusi.html" target="_blank">Saez, 2018</a>). Horiek
azken mila urteotan etxetik eta euskaratik eraiki ditugu. Eta
aurrerantzean ere, euskaratik eraiki beharko ditugu euskaldunon mintzoa,
morrontzarik gabe, bere buruaren jabe izatea nahi badugu.</div>
<div>
<br />
<br />
<br />
<b>(PATXI SAEZ BELOKI soziolinguista eta Euskaltzaindiko Sustapen batzordeko kidea).</b><br />
<br />
<br />
<ul>
<li>Estreinakoz Hermes pentsamendu eta historia aldizkariaren 60. zenbakian <a href="https://drive.google.com/file/d/1Pogsf9rdW1Zq_shAZQSnV-mEBFMvniE1/view" target="_blank">argitaratua</a>, 84-91 orr., 2018ko abenduan.<b> </b></li>
</ul>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://drive.google.com/file/d/1Pogsf9rdW1Zq_shAZQSnV-mEBFMvniE1/view" target="_blank"><img alt="https://drive.google.com/file/d/1Pogsf9rdW1Zq_shAZQSnV-mEBFMvniE1/view" border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1132" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEijV7jW-8YlPm6Al7ciwyz7mq_o5cdYVDXyDelhYewqV_bXSA1r7MydZ9ZA4njeVkXQcJkT-pkYdhObH9qcM4_y2SCQpe4tDHPjZ6J8QKfjk4ldYlumLA-NuDV2bV6KTuyLLN072QfhDhE/s320/Hermes_60_Patxi_Saez_Beloki.jpg" width="225" /></a></div>
<br />
<ul style="text-align: right;">
<li>Artikulu honen PDF fitxategia eskuratu nahi baduzu, sakatu <a href="https://drive.google.com/open?id=1xpGc1mQ3Lzc2iQ4X8v0RqLMqRfq6LeGp" target="_blank">HEMEN</a>.</li>
</ul>
<br />
<br />
<br />
<h2>
BIBLIOGRAFIA </h2>
<br />
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:HyphenationZone>21</w:HyphenationZone>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>ES</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>X-NONE</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Taula normala";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;}
</style>
<![endif]-->AZNAR MARTÍNEZ, Eduardo (2011). <i>El euskera en la Rioja</i>, Iruñea: Pamiela argitaletxea.</div>
<div>
</div>
<div>
<br />
BARÉRE DE VIEUZAC, Bertrand 1794 (1961). «<a href="http://www.axl.cefan.ulaval.ca/francophonie/barere-rapport.htm" target="_blank">Rapport du Comité de salut public sur les idiomes</a>». Archives Parlamentaires, 1ére série, t. 83. Paris: 713-717.</div>
<div>
</div>
<div>
<br />
BIDEGAIN AIRE, Eneko (2013). <a href="http://www.euskaltzaindia.eus/dok/ikerbilduma/76830.pdf" target="_blank"><i>Lehen Mundu Gerra 'Eskualduna' astekarian</i></a>. Bilbo: Euskaltzaindia, Iker bilduma, 30. zk., doktorego tesia, 2012-06-05ean irakurria. </div>
<div>
</div>
<div>
<br />
BILBAO TELLETXEA, Gidor (1994). «<a href="http://www.uztaro.eus/artikulua/11/XII.-mendeko-Euskal-Herria-Santiago-bidean:-Liber-Sancti-Iacobi-V,-7./601" target="_blank">XII. mendeko Euskal Herria Santiago bidean: Liber Sancti Iacobi V, 7</a>». Uztaro aldizkaria, 10. zk., 61-84 orr. </div>
<div>
</div>
<div>
<br />
ETXEGOIEN JUANARENA, Juan Carlos «Xamar» (2016). <i>Etxea</i>. Iruñea: Pamiela eta Erroa argitaletxeak.</div>
<div>
<br />
ERREKONDO SALSAMENDI, Jakoba eta GARCÍA DE EULATE CAMBRA, Iñigo (1997). <i>Euskal Herriko Sagardoa</i>. Usurbil: Usurbilgo Sagardo Egunaren Lagunak Elkartea eta Elhuyar Kultur Elkartea, 1997ko maiatzaren 18a, Usurbilgo 16. Sagardo Eguna.<br />
<br />
ERREKONDO SALSAMENDI, Jakoba (1999). «<a href="http://aldizkaria.elhuyar.eus/site_media/pdf/A32_O32-41_1.pdf" target="_blank">Sagardoa</a>». Elhuyar zientzia eta teknologia aldizkaria, 32. zk., 1999-02-01.<br />
<br />
GRÉGOIRE, Henri Jean-Baptiste (1794). «<a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Rapport_sur_la_n%C3%A9cessit%C3%A9_et_les_moyens_d%E2%80%99an%C3%A9antir_les_patois_et_d%E2%80%99universaliser_l%E2%80%99usage_de_la_langue_fran%C3%A7aise" target="_blank">Rapport sur la nécessité et les moyens d'anéantir les patois et d'universaliser l'usage de la langue <span class="st">française</span></a>». Paris: Convention Nationale, 1794, 1-19 orr.<br />
<br />
LATIEGI ERASO, Bixente (1999). «<a href="https://www.zeberri.eus/ZB/ZEBERRI-021.pdf" target="_blank">En Huesca se hablaba euskera en el siglo XVII</a>». Ze Berri? aldizkaria, 21. zk., 1999ko abendua, 6-7 orr. </div>
<div>
<br />
LEKUONA ETXABEGUREN, Manuel (1975). <i>Idazlan guztiak. Aozko literatura</i>. 1. liburukia. Tolosa: Kardaberaz bilduma, 22.<br />
<br />
MERINO URRUTIA, José Juan Bautista (1974). «<a href="https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/61562.pdf" target="_blank">Historia de la presencia del vascuence en la Rioja</a>». Ohorezko euskaltzainaren sarrera hitzaldia.
Berceo, revista riojana de ciencias y humanidades, Errioxa: Instituto de Estudios Riojanos, 87 zk.,
237-244 orr. </div>
<div>
<br />
MITXELENA ELISSALT, Koldo (1978). «Euskararen bide luze bezain malkarrak» in <a href="http://www.euskaltzaindia.eus/dok/iker_jagon_tegiak/6830.pdf" target="_blank"><i>Euskararen liburu zuria</i></a>. Bilbo: Euskaltzaindia, 1978, 15-28 orr.</div>
<div>
</div>
<div>
<br />
«Ordenanzas de Huesca de 1349». Revista de Archivos, Bibliotecas y Museos, XXIX. liburukia, 1913, 433. or.<br />
<br />
PICAVEA SALBIDE, Pedro (1983). «<a href="http://hedatuz.euskomedia.org/2324/1/01325350.pdf" target="_blank">La Población del País Vasco: origen y desarrollo del proceso demográfico actual</a>». Vasconia. Cuadernos de historia y geografía, Donostia: Eusko Ikaskuntza, 1983.<br />
<br />
SAEZ BELOKI, Patxi (2017). «<a href="http://www.patxisaez.eus/2017/12/ardatzean-jartzeko-garaia.html" target="_blank">Ardatzean jartzeko garaia</a>». Hermes pentsamendu eta historia aldizkaria, Bilbo: Sabino Arana Fundazioa, 2017ko azaroa, 130-133 orr.<br />
<br />
SAEZ BELOKI, Patxi (2017). «<a href="http://www.patxisaez.eus/2017/12/beharra-da-giltza.html" target="_blank">Beharra da giltza</a>». Euskera aldizkaria, Bilbo: Euskaltzaindia, 61-2 ikerketa zenbakia, 2017ko azaroa, 439-460 orr.<br />
<br />
SAEZ BELOKI, Patxi (2018). <a href="http://www.booktegi.eus/liburu.php?id=100" target="_blank"><i>Hizkuntzakeria</i></a>. Donostia: Booktegi, 2018-02-22.<br />
<br />
SAEZ BELOKI, Patxi (2018). <a href="http://booktegi.eus/liburua/125/elefantea-ikusi-patxi-saez-beloki" target="_blank"><i>Elefantea ikusi</i>.</a> Donostia: Booktegi, 2018-11-22. <br />
<br />
«<a href="https://drive.google.com/open?id=1ho_Yl2Pmkp0K1aaie8iTH6IULM2wA2NO" target="_blank">San Millán de la Cogolla: orain 1000 urteko euskararen aztarnak</a>». Maizpide Aldizkaria (Lazkao), 13. alea, 2005eko apirila, 18-19 orr. <br />
<span style="font-size: large;"><b></b></span> <br />
SANTANA EZKERRA, Alberto (1993). <a href="http://bertan.gipuzkoakultura.net/bertan4/pdf/bertan4.pdf" target="_blank"><i>Baserria</i></a>. Donostia: Gipuzkoako Foru Aldundia, Kultura eta Turismo Departamentua, Bertan bilduma 4. liburukia.<br />
<br />
ZAVALA ECHEVERRIA, Antonio (1978). «(1878) Zarauzko balearenak» in <a href="http://www.euskaltzaindia.eus/dok/iker_jagon_tegiak/auspoa/10625.pdf" target="_blank"><i>Arrantzaleen bizitza</i></a>. Tolosa: Auspoa liburutegia. 1978ko abuztua, 29-74 orr.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<h4>
Hausnarketa hau ondorengo hedabideek ere argitaratu dute:</h4>
<h4>
</h4>
<ul>
<li>
Berria: <a href="https://www.berria.eus/paperekoa/1876/015/001/2019-01-11/euskararen_gibelatzea.htm" target="_blank">Euskararen gibelatzea</a>.</li>
<li>Noticias de Gipuzkoa: <a href="https://www.noticiasdegipuzkoa.eus/2019/01/11/opinion/euskararen-gibelatzea" target="_blank">Euskararen gibelatzea</a>.</li>
<li>Zuzeu: <a href="https://zuzeu.eus/euskara/euskararen-misterioa-i/" target="_blank">Euskararen misterioa I</a></li>
<li>Zuzeu: <a href="https://zuzeu.eus/euskara/euskararen-misterioa-ii/" target="_blank">Euskararen misterioa II</a></li>
<li>Zuzeu: <a href="https://zuzeu.eus/euskara/euskararen-misterioa-iii/" target="_blank">Euskararen misterioa III</a></li>
<li>Sustatu: <a href="https://sustatu.eus/patxisaez/1547450370" target="_blank">Euskararen misterioa</a>. </li>
<li>Noticias de Alava: <a href="https://www.noticiasdealava.eus/2019/01/15/opinion/euskararen-gibelatzea" target="_blank">Euskararen gibelatzea</a>. </li>
<li>Enbata: <a href="http://eu.enbata.info/artikuluak/euskararen-gibelatzea/" target="_blank">Euskararen gibelatzea</a>. </li>
<li>Gara: <a href="https://www.naiz.eus/eu/iritzia/articulos/euskararen-gibelatzea" target="_blank">Euskararen gibelatzea</a>.</li>
<li>Herria: <a href="https://herria.eus/3482/euskararen_gibelatzea" target="_blank">Euskararen gibelatzea</a>.</li>
<li>Deia: <a href="https://www.deia.eus/2019/01/20/opinion/tribuna-abierta/euskararen-gibelatzea" target="_blank">Euskararen gibelatzea</a>. </li>
<li>Noticias de Navarra: <a href="https://www.noticiasdenavarra.com/2019/01/23/opinion/tribunas/euskararen-gibelatzea" target="_blank">Euskararen gibelatzea</a>. </li>
<li>Elinberri: <a href="http://www.elinberri.eus/2019/01/25/euskararen-misterioa/" target="_blank">Euskararen misterioa</a>. </li>
<li>Puntua: <a href="https://drive.google.com/open?id=1oO5lO89Yj_WvdLN6vikps9y_4bvfJ4-1" target="_blank">Euskararen gibelatzea.</a></li>
<li>Nabarralde: <a href="https://nabarralde.eus/euskararen-gibelatzea/" target="_blank">Euskararen gibelatzea</a>. </li>
</ul>
<br />
<br />
<br />
<ul>
</ul>
<br />
<br />
<br /></div>
</div>
</div>
</div>
</div>
</div>
</div>
Patxi Saez Belokihttp://www.blogger.com/profile/12370914441845757023noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6532712791688819686.post-67792989880937347422018-12-10T09:08:00.000+01:002019-01-07T12:31:12.467+01:00Aittu euskaraz<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhFMZUGEBqT38lGo_83SZJjGxw-ctJIBRxXbOXypvIplPhxcqFzKEy5XholtfrfjPaMCz5oPsdnZ5hXwG2-bsTx7hcE9qiL_qnxrtGjio4YLul0dQj2-nG1TGELjM0DvmhbPe9v0P1lKHU/s1600/EuskaraldiaBeasain_2018-12-03.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="715" data-original-width="1296" height="353" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhFMZUGEBqT38lGo_83SZJjGxw-ctJIBRxXbOXypvIplPhxcqFzKEy5XholtfrfjPaMCz5oPsdnZ5hXwG2-bsTx7hcE9qiL_qnxrtGjio4YLul0dQj2-nG1TGELjM0DvmhbPe9v0P1lKHU/s640/EuskaraldiaBeasain_2018-12-03.jpg" width="640" /></a></div>
<br />
<br />
«Aittu euskaraz» da Beasaingo Euskaraldiko batzordea osatzen dugun kide guztiok eman nahi dizuegun mezua.<br />
<br />
Aittu
etxekoekin, aittu etxekoena: Aittu euskaraz! Aittu lagunekin, aittu
lagunena: Aittu euskaraz! Aittu irakasleekin eta aittu irakasleena,
aittu ikaskideekin eta aittu ikaskideena, aittu eskolako lagunekin eta
aittu eskolako lagunena: Aittu euskaraz! Aittu lanean, aittu lankideena
eta aittu lankideekin: Aittu euskaraz!<br />
<br />
Aittu mingainarekin eta
aittu belarriarekin: Aittu euskaraz! Aittu ahobizi, aittu belarriprest:
aittu euskaraz! Belarriprest, aittu, ahobizi, aittu: Aittu euskaraz!
Aittu aho-belarrietatik: Aittu euskaraz!<br />
<br />
Baina, batez ere, aittu
gaitezen geure buruarekin eta aittu diezaiogun geure buruari. Aittu
geure kolkorako eta aittu gure barne mintzoari: Aittu euskaraz! Aittu
honekin, aittu horrekin, aittu harekin, aittu guztiekin: aittu euskaraz!
Aittu hauena, aittu horiena, aittu haiena, aittu guztiena: Aittu
euskaraz!<br />
<br />
Eta ez, ez! ez erantzi txapa! Eraman txapa jantzita.
Bihar ere, etzi ere, etzidamu ere, 15.ean eta 16.ean, 20.enean eta
80.ean ere, eraman txapa jantzita eta erabili txaparen indarra: Aittu
euskaraz! <br />
<br />
Beraz hauxe duzue gure mezua: jarraitu txapa jantzita, eta txaparen indarrarekin <b>aittu euskaraz!</b><br />
<br />
____________ <br />
<br />
Mezu
hau Beasaingo plaza azpia bete jende 2018ko abenduaren hirugarrenean irakurri nuen, Euskararen Egunean, lehendabiziko Euskaraldiaren azken egunean,
hamaikagarren egunaren ilunabarrean.<br />
<br />
<br />
<ul style="text-align: right;">
<li>Artikulu honen PDF fitxategia eskuratu nahi baduzu, sakatu <a href="https://drive.google.com/open?id=1vRxQT0byDtc6JySBl4hVyRN63e3uizla" target="_blank">HEMEN</a>.</li>
</ul>
<br />
<br />
<br />Patxi Saez Belokihttp://www.blogger.com/profile/12370914441845757023noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6532712791688819686.post-49083515153244025702018-11-23T07:08:00.001+01:002019-05-15T13:09:28.617+02:00Euskaraldiaren indarra<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh0z-Iq3iyXO7cRo4dfeFJUbOIgHB-e_WkmyjApJdmF2Uie0-tAaQOCBpR-0JoQrdOUwQI2OSEDRvLRauI-PzVbaclSK-xPwEqn5dhFh6Xrpzv6o1inaClJdQYQGpHYGthHlKaFy3N_Zmw/s1600/itsas_handia.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="571" data-original-width="960" height="380" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh0z-Iq3iyXO7cRo4dfeFJUbOIgHB-e_WkmyjApJdmF2Uie0-tAaQOCBpR-0JoQrdOUwQI2OSEDRvLRauI-PzVbaclSK-xPwEqn5dhFh6Xrpzv6o1inaClJdQYQGpHYGthHlKaFy3N_Zmw/s640/itsas_handia.jpg" width="640" /></a></div>
<br />
Ume koskorretan, 7-8 urterekin, itsas handiarekin, gerrirainoko uretan, hondartza aldetik itsasora begira jartzen ginen, urrutian sortzen ziren olatuei begira. Eta, begirik kendu gabe, olatuak nola potoltzen eta handitzen ziren ikusten genuen. Han urrutian gero eta handiago egiten ziren olatu haiek hondartzara heltzen eta lehertzen zirenean, bi aukera baino ez zizkiguten ematen apar bihurtu baino lehen. Edo besoak luze-luze eginda buruz aurrera jauzi egin olatu barrenera, edo geldirik geratu olatuaren indarrak eta aparrak harrapatu zain. Busti ala busti, beste aukerarik ez zegoen.<br />
<a name='more'></a><br />
<a href="https://draft.blogger.com/null" name="more"></a><br />
<br />
Euskaraldia badator eta olatu handiaren itxura hartuta dator. Zazpi Euskal Herrietako 400 udalerrietan baino gehiagotan astindu ditu euskararen itsasoko urak. Milaka eta milaka herritar azaldu dira ur horietan igeri egiteko prest: 200.000 ekintzailetik gora izango direla diote aurreikuspenek. Sortutako olatuen kalparrean aparra ikusten da, ilusioaren aparra. Olatu horiek, gaurtik, azaroaren 23. egunetik aurrera iritsiko dira, bata bestearen atzetik. Eta, iritsi ahala antzemango da astindua zenbaterainokoa izango den. Gaurtik aurrera ikusiko dugu olatu horiek itsasoari jarritako harresiak gaindituko ote dituzten, botako ote dituzten.<br />
<br />
<br />
Apar bihurtuko diren euskararen olatuak, lehertzean izango duten indarrarekin, erdaldunengana ere iritsiko dira, izan ere, ezezagunari lehen hitza euskaraz egitea izango da Euskaraldiaren olatuek lehorrean daudenei ekarriko dieten ezusteko bustialdia. <br />
<br />
<br />
Olatuek nahikoa indar eta oldar ekartzen eta elkartzen badute, Euskaraldia euskaldunon hizkuntzari jarritako harresiak —erresistentziak— erorarazteko saiakera izango dugu; orain arte, elebitasunaren baitan, erdalduntasunaren aldetik jarritako harresiak jausarazteko saiakera. Horretarako bi mezu unibertsal gizarteratuko ditu: askatasunarena eta berdintasunarena.<br />
<br />
<br />
Askatasuna, nor bakoitzak bere hizkuntzan egiteko. Erdaldunek erdaraz egiten duten bezala, euskaldunek euskaraz egiteko. Horretarako, ezinbesteko baldintza bat bete beharra dago gurea bezalako gizarte elebidunean: erdaldunek euskaldunei erdaraz egiteko duten askatasun eta aukera berbera izan behar dute euskaldunek erdaldunekin euskaraz egiteko. Eta horretarako nahitaezkoa da erdaldunek euskaraz egiten dietenei ulertzea. Horixe bultzatzen du Euskaraldiak elkarrizketa elebidunekin: hizkuntzen arteko benetako berdintasuna irudikatzea.<br />
<div>
<br />
<br />
Euskaraldian <i>belarriprest</i> rola hartu behar dutenek elkarrizketa elebidunak bultzatuko dituzte: beraiei euskaraz egitea onartuko dute, nahiz eta beraiek erdaraz erantzutea izango duten. Horretarako, jakina, euskaraz egiten dieten horiei ulertzeko gaitasuna izan behar dute. Hain zuzen ere, horixe da Euskaraldiak dakarren berrikuntzarik handiena, ulermena erabileraren akuilu bihurtzea.<br />
<br />
<br />
Askatasun guztiek, demokratikoak eta unibertsalak izateko, beti dute berdintasunaren muga: lagun hurkoaren askatasuna eta norberarena berdinak ez badira, ez dago berdintasunik, ez dago benetako demokraziarik. Eta, eskubide berdintasunik ez dagoenean, hauxe gertatzen da: batzuek gizartean duten nagusitasunetik pribilegioak hartzen dituztela lagun hurkoaren eskubideen bizkarretik, beti ere, ahulagoa denaren lepotik. Gure gizarte elebidunean, eta gurea bezalako ahuldutako hizkuntza duten gizarte elebidun guztietan, horixe gertatzen da: erdaldunek erdaraz egiteko duten nagusitasunetik beren hizkuntza eskubideak aldarrikatzen dituzte, baina euskaldunek euskaraz egiteko duten eskubideari buruzko ardurarik hartu gabe eta horretan daukaten erantzukizuna kolkoratu gabe. Lagun hurkoaren askatasun eskubideaz arduratuko balira, euskaldunok erdara ulertzen dugun neurri berean ulertu beharko lukete erdaldunek euskara. Argi eta garbi mintza gaitezen: erdaldun asko, euskararik ulertu gabe, euskararen gor-mutuak izanda, pribilegio horrekin, bizi dira gure artean. Eta, pribilegio horretatik, euskara ez ulertzetik, galarazi egiten zaigu euskaldunoi euskaraz egiteko askatasuna. Gizarte demokratiko orotan, askatasuna, herritarrek elkarri aitortutako askatasuna, elkar hartuta eta elkarri errespetua erakutsita baino ezin da hezurmamitu.<br />
<br />
<br />
Euskaraldiak, azken batean, funtsezko eskubide unibertsaletan oinarritutako gizarte hitzarmena proposatzen du. Gizartearen baitako adostasunetik —askatasunaren eta berdintasunaren sustrai demokratikoetan errotutako adostasunetik— hizkuntzen arteko berdintasun soziala lortzea helburu duen gizarte hitzarmena proposatzen du Euskaraldiak. Hain zuzen ere, Euskaraldia gizarte bereko hizkuntzen arteko berdintasuna lortzeko ekinbidea da; hizkuntzen berdintasunerako gizarte ekintzailetza sustatzeko jarduera. Euskaraldiak, hizkuntzen arteko gizarte oreka lortze aldera, elikatu egiten du ahulezia egoeran dagoen hizkuntzaren aldeko hiztun-hautua. Izan ere, hiztun-kinka bizi du euskarak: ardatz-hizkuntza euskara duen hiztun multzo zabal eta esanguratsu baten premia du euskarak bere aldeko erabileraren beharra naturala gerta dadin; azken finean, hiztun-hautua inkontzientea izan dadin. Euskaraldiak zubigile lan hori dauka: euskararen aldeko hiztun-hautu kontzientetik inkontzienterako zubigintza egitea. Euskaraldia, funtsean, <a href="http://www.patxisaez.eus/2017/12/beharra-da-giltza.html" target="_blank"><i>Gurdiaren Paradigma</i></a> (Saez, 2016) edo hizkuntzaren behar naturalaren paradigma elikatzera dator.<br />
<br />
<br />
Dena dela, zail du euskaraldiak lehenengo kolpean euskarari mugak jartzeko eraikitako harresi gotorrak goitik behera eraistea. Euskaraldia prestatzeko Gipuzkoako herrietako ordezkariek Tolosan egindako bileran kontatu zuten. Aizarnazabalen ibili omen ziren Euskaraldiaren berri ematen eta jende mordoxka bat ere inguratu omen zen jakinminez, tartean euskaldun peto-peto bat, herriko guztiekin, txiki nahiz handiekin, euskaraz egin ohi duen bat, gaztelaniaz mintzatzen nekez moldatzen den herriko seme bat. Euskaraldiari buruzko azalpen guztiak emandakoan, azalpen emaileak bertan bildutakoei galdetu egin zien <i>ahobizi</i> edo <i>belarriprest</i> izango ote ziren. Gure gizonak, zalantza izpirik erakutsi gabe, honela erantzun omen zuen: «Ni <i>belarriprest</i> izango naiz, lanean ezin dut euskaraz egin». Lasarte-Oriako enpresa batean lan egiten zuela azaldu zuen; eta lankideek euskaraz ote zekiten ere ez zekiela gaineratu zuen; lantegian lanean hasi zen lehenengo egunetik elkarrekin den-dena gaztelaniaz egiten zutela ere argitu zuen. Erabat ezinezkoa ikusten zuen laneko hizkuntza praktika hura aldatzea eta aldatu ezinaren etsipenetik, ahalegina egitea guztiz alferrikakoa zela uste izatetik, egin zuen Euskaraldiko rolaren aukeraketa gure gizonak.<br />
<br />
<br />
Adibideak «adi»-tzera emateko «bideak» ditugu, «ulerbideak». Aizarnazabalgo gizon horren adibidea erresistentziaren adibidea da, Euskaraldia bezalako ekinbide batek gizartearen muinetik sortutako aldaketa indarra zapuzten duen erresistentziarena. Txomin Artolak kantatzen duen bezala, «Aberriaren mugak; euskararenak gure baitan daude gehienak». <br />
<br />
Euskararen estatus aldaketa lorbidean jarri nahi badugu, euskara XXI. mendean euskaldunez osatutako gizartearen ardatz-hizkuntza izatea nahi badugu, nahitaezkoa dugu laneko hizkuntza ere bihurtzea. Aldaketa hori onbideratzea mende hasiera honetako erronka estrategikoa izango dugu aurreko mende bukaerakoa euskara eskolan sartzea izan genuen legetxe. Premia hori gero eta ikusgarriago bihurtzen ari den elefantea dugu.<br />
<br />
<br />
Euskaraldiak harresi erraldoiak izango ditu aurrez aurre. Zail izango du beren nagusitasunetik eraistea, baina pitzadurak sortaraziko balitu, aurrera egiteko bidearekin asmatu izanaren zantzua litzateke hurrengo ekinaldietarako. Itsasoaren indarra handia da. Eta, gu, itsasoa gara.<br />
<br />
<br />
<h4>
(PATXI SAEZ BELOKI soziolinguista eta Euskaltzaindiko Sustapen batzordeko kidea).</h4>
<h4>
</h4>
<ul>
<li><h4>
<span style="font-weight: normal;">Artikulu honen PDF fitxategia eskuratu nahi baduzu, <a href="https://drive.google.com/open?id=1UxtR3wiE6HSrBpCgPhUrLTgyJ4Gwb4tI" target="_blank">sakatu HEMEN</a>. </span></h4>
</li>
</ul>
<h4>
</h4>
<b style="background-color: white; font-family: Arial, Tahoma, Helvetica, FreeSans, sans-serif; font-size: 16px;">Hausnarketa honekin zilbor-heste zuzena daukaten artikuluak:</b><br />
<ul style="background-color: white; font-family: Arial, Tahoma, Helvetica, FreeSans, sans-serif; font-size: 16px; line-height: 1.4; margin: 0.5em 0px; padding: 0px 2.5em;">
<li style="margin: 0px 0px 0.25em; padding: 0px; text-align: left;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2019/05/perretxikoak-ikusi.html" target="_blank">Perretxikoak ikusi</a>.</li>
</ul>
<h4>
</h4>
<h4>
<br /></h4>
<h4>
Hausnarketa hau ondorengo hedabideek ere argitaratu dute:</h4>
<ul>
<li>
Puntua: <a href="https://drive.google.com/open?id=1tfJuKJ_wQXZ9zAJ1E82AI2kFdVRVa4q9" target="_blank">Euskaraldiaren indarra</a>.</li>
<li>Berria: <a href="https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwjO5YzN9-neAhUlyIUKHZHcB78QFjAAegQICRAB&url=https%3A%2F%2Fwww.berria.eus%2Fpaperekoa%2F1876%2F020%2F001%2F2018-11-23%2Feuskaraldiaren_indarra.htm&usg=AOvVaw3iBWQBFsjWoifCxT4pYy6N" target="_blank">Euskaraldiaren indarra.</a> </li>
<li>Gara: <a href="https://www.naiz.eus/eu/hemeroteca/gara/editions/2018-11-23/hemeroteca_articles/euskaraldiaren-indarra?slug=euskaraldiaren-indarra" target="_blank">Euskaraldiaren indarra.</a></li>
<li>Zuzeu: <a href="https://zuzeu.eus/euskara/euskaraldiaren-indarra/" target="_blank">Euskaraldiaren indarra</a>. </li>
<li>Sustatu: <a href="https://sustatu.eus/patxisaez/1542955055" target="_blank">Euskaraldiaren indarra</a>.</li>
<li>Elinberri: <a href="http://www.elinberri.eus/2018/11/23/euskaraldiaren-indarra/" target="_blank">Euskaraldiaren indarra</a>.</li>
<li>Bizkaie!: <a href="https://bizkaie.biz/1542960011190" target="_blank">Euskaraldiaren indarra.</a></li>
<li>Goierriko Hitza: <a href="http://goierri.hitza.eus/2018/11/23/euskaraldiaren-indarra-2/" target="_blank">Euskaraldiaren indarra</a>. </li>
<li>Busturialdeko Hitza: <a href="http://busturialdea.hitza.eus/2018/11/22/patxi-saez-beloki-euskaraldiaren-indarra/" target="_blank">Euskaraldiaren indarra</a>. </li>
<li>Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza: <a href="http://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2018/11/22/patxi-saez-beloki-euskaraldiaren-indarra/" target="_blank">Euskaraldiaren indarra</a>.</li>
<li>Noticias de Gipuzkoa: <a href="https://www.noticiasdegipuzkoa.eus/2018/11/23/sociedad/euskaraldiaren-indarra" target="_blank">Euskaraldiaren indarra.</a></li>
<li>Noticias de Navarra: <a href="https://www.noticiasdenavarra.com/tag/euskaraldiaren-indarra" target="_blank">Euskaraldiaren indarra.</a> </li>
<li>Noticias de Alava:<a href="https://www.noticiasdealava.eus/2018/11/23/opinion/euskaraldiaren-indarra" target="_blank"> Euskaraldiaren indarra. </a></li>
<li>Deia: <a href="https://www.deia.eus/2018/11/23/opinion/euskaraldiaren-indarra" target="_blank">Euskaraldiaren indarra.</a></li>
<li>Enbata: <a href="http://www.enbata.info/articles/euskaraldiaren-indarra/" target="_blank">Euskaraldiaren indarra.</a> </li>
<li>Iparraldeko Hitza: <a href="http://iparraldekohitza.eus/2018/11/23/euskaraldiaren-indarra/" target="_blank">Euskaraldiaren indarra.</a> </li>
<li>Diario Vasco: <a href="https://www.diariovasco.com/opinion/euskaraldiaren-indarra-20181127194013-nt.html" target="_blank">Euskaraldiaren indarra.</a> </li>
<li>El Correo: <a href="https://www.elcorreo.com/zurekin/euskaraldiaren-indarra-20181128211204-nt.html" target="_blank">Euskaraldiaren indarra. </a></li>
</ul>
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br /></div>
Patxi Saez Belokihttp://www.blogger.com/profile/12370914441845757023noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6532712791688819686.post-34068634184220347212018-10-24T08:31:00.000+02:002018-12-07T14:26:21.511+01:00Euskararen ezkutuko bilera<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://www.patxisaez.eus/2018/10/euskararen-ezkutuko-bilera.html" target="_blank"><img alt="http://www.patxisaez.eus/2018/10/euskararen-ezkutuko-bilera.html" border="0" data-original-height="720" data-original-width="960" height="480" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgvFRqTOz3noIg1FvWR2j206I-236zrfst3RO-hFIWFMDAU7jepS0e9NmBH8amTHyjeG7OOLO7rIcl3JcfGkGn-_ooQ74415z_UP8B5ZzjXQXx8n6wQr6uYSNDQeoIjl-zdW0nxJsfo_WA/s640/Zumarragako_tren_geltokian.jpg" width="640" /></a></div>
<br />
Euskararen historian bada bilera bat presaka, isilka eta ezkutuka
egindakoa. Bilera horrek berebiziko garrantzia izan zuen euskararen
batasuna azkartzeko eta akuilatzeko.<br />
<a name='more'></a><br />
<a href="https://draft.blogger.com/null" name="more"></a><br />
Bilera 1967an egin zen.
Hitzordua goizeko 09:00etan jarri zen Zumarragako tren geltokian. Garai
hartan Gipuzkoa salbuespen egoeran zegoen eta arrisku handia zen orduko
agintearen baimenik gabe elkartzea, batez ere ezkutuko bilera bat
egiteko. <br />
<br />
Bilera Franko diktadorearen administrazioko
funtzionario baten eskariz egin zen. Garai hartan Espainiako Hezkuntza eta Zientzia Ministerioko funtzionarioa zen Serra Estruch jaunaren eskariz. Serra
Estruch jaunak Euskaltzaindira jo zuen bilera antolatzeko, eta hitzordua
Manuel Lekuona euskaltzainburuarekin lotu zuen. Bilerak ez zuen izaera
ofizialik, isilpekoa zen. Serra Estruch jauna ez zetorren ministerioaren
ordezkari, bere izenean baizik. <br />
<br />
Lekuona euskaltzainburuak hiru
euskaltzain deitu zituen bilera hartara joateko, presaka eta bezperan abisatuta: Koldo Mitxelena
gipuzkoarra, Jose Mari Satrustegi nafarra eta Luis Villasante
bizkaitarra izan ziren hirukotea osatzen zutenak, nahiz eta azken honi
buruzko erabateko ziurtasunik ez dagoen.<br />
<br />
Esan bezala, goizeko
09:00etan elkartu ziren Zumarragako tren geltokian Madrildik zetorren
bidaiariarekin. Gipuzkoak bizi zuen salbuespen-egoera hartan bost
pertsona ezezagun haiek Zumarraga bezalako herri koskor batean sor
zitzaketen susmo txarrak uxatze aldera, Urretxuko komentu batera joan
ziren eta han igaro zuten goiz osoa ezkutuko bilera hartan. <br />
<br />
Serra
Estruch jaunak oso mezu argia ekarri zuen: Franko ez zegoen luzerako
eta frankismoa amaitutakoan, gaztelaniarekin batera, Espainiako
gainerako hizkuntzak ere ofizialak izango ziren. Euskararen egoerari
buruz ere tolesik gabe mintzatu zen. Serra jaunaren ustez, hizkuntza
euskalki eta azpi euskalkietan zatikatuta egoteak ezinezkoa egiten zuen
euskarazko irakaskuntzari heltzea, izan ere, eskolako liburuak
horrenbeste euskalkitan argitaratzeko dirutza ikaragarria beharko
baitzen eta, hori, dirutan, ez zen egingarria. Irakasleak ere euskara
bakarrean irakasteko prestatu behar ziren eta ez Euskal Herriko euskara
guztietan, hori ezinezkoa baitzen. Madrildik etorritako bidaiariaren
aburuz, prentsa idatzian euskara bakarra behar zen euskalkietan
sakabanatutako irakurlegoa biltzeko eta euskarazko prentsa sendoa
eraikitzeko. Administrazioarentzat ere euskara bakar bat behar zen,
ezinezkoa baitzen herri erakunde eta udal bakoitza bere euskaran
aritzea. Euskara galbidetik garabidera ekartzeko ezinbestekoa zen
hizkuntzaren estandarizazioa, eta halaxe adierazi zien Serra Estruch
jaunak solaskide izan zituen lau euskaltzainei. <br />
<br />
Bilera hark
eragin handia izan zuen han bildutako akademikoen artean, begiak ireki
zizkien eta euskararen batasuna premiaz egin beharreko lantegia zela
ikusarazi zien. Hala, Serra jauna agurtutakoan, Manuel Lekuona
euskaltzainburuak Zumarragako tren geltokian bertan agindu-eskari hauxe
egin zion Mitxelenari: «Koldo, berehala hartu beharko duzu <i>horren</i>
ardura» (Satrustegi, 2002). Salamankako katedradunak bere
isiltasunarekin onartu egin zuen ardura bere lepora hartzea. Handik
urtebetera izan zen euskara batuaren Arantzazuko biltzarra.<br />
<br />
Pasadizo
hori Andres Iñigo Euskaltzaindiaren Nafarroako
ordezkariak eman zuen jakitera 2018ko urriaren hasieran
Euskaltzaindiaren lehen mendeurren ospakizunen karietara Akademiak
Arantzazun egindako XVII. Biltzarrean. Andres Iñigori, berriz, Jose Mari
Satrustegik kontatu zion behin baino gehiagotan, Satrustegik gidatzen
ez zuenez gero, Andres Iñigok eramaten baitzuen Euskaltzaindiaren
bilkuretara. Andres Iñigoren esanetan bidaia horiek hagitz
interesgarriak izaten ziren Satrustegirekin, informazio handia izateaz
gain, gauzak kontatzea ere izugarri maite zuelako.<br />
<br />
Andres
Iñigorekin egiten zituen bidaia haietan, Satrustegik bilera hura
aipatzen zuenean, bi gauza argi jakin gabe geratu zitzaizkiola esaten
zuen. Batetik, ez zuela jakin izan —Lekuonari galdetzea gogoratu ez
zitzaiolako nonbait— Serra Estruch jauna zer mailatako funtzionarioa ote
zen, baina pentsatzen zuen ez zela edozein bat izanen, euskaltzainburua
ezagutu gabe, harekin harremanetan jartzera ausartu zenerako.
Bertzetik, zer interes zela-eta ausartu ote zen pauso hori ematera,
hots, bere kasa eta isilka Madrildik etorri, eta egoera hartan —Gipuzkoa
salbuespen egoeran zegoela— non eta Gipuzkoan berean isilkako bilera
bat egitera. Satrustegiren ustez esplikazio bakarra zen gizon hura
pertsonalki ongi jabetua zegoela egoeraz eta, katalana zenez gero, ongi
ulertzen zuela euskararekin ere edo, beharbada, batez ere euskararekin,
sortzen ahal zen arazo larriaz. <br />
<br />
Jose Mari Satrustegik ondo
gogoan zeukan Manuel Lekuona euskaltzainburuak nola deitu zion telefonoz
bileraren premia adieraziz, nora joan behar zuen zehaztuz, baina
norekin eta zertarako elkartu behar zuten zehaztu gabe (Satrustegi,
2002). Era berean, Serra Estruch jaunak bilera hartan esandako gauza
bat ere behin baino gehiagotan berritu zuen Satrustegik: zalantzarik ez
dago Frankok euskara erabat desagerraraztea nahi zuela, baina hain argi
zuen helburu horretarako ez omen zen hain argi ibili, izan ere, Serra
Estruch jaunaren iritziz, Frankok nahikoa zuen gerra ondoren euskara
hizkuntza ofiziala aitortzea jakinaren gainean izanda egoera hartan
euskarak ez zuela burua altxatzeko aukerarik izango (Iñigo, 2018).<br />
<br />
Jose
Mari Satrustegik azpimarratzen zuen bertze datu bat zen Manuel Lekuonak
oso argi ikusi zuela bilera hartan egin zitzaien planteamendu hura eta,
hortik, Serra Estruch agurtu bezain laster, oraindik tren geltokian
zirela, nasan zirela, Mitxelenari egindako agindu-eskaera.<br />
<br />
<br />
<h4>
(PATXI SAEZ BELOKI soziolinguista eta Euskaltzaindiko Sustapen batzordeko kidea).</h4>
<br />
<ul style="text-align: right;">
<li>Artikulu honen PDF fitxategia eskuratu nahi baduzu, <a href="https://drive.google.com/open?id=1jGtza7XEk9mp5Dk7GLD72YiTuKObvpgw" target="_blank">sakatu HEMEN</a>.</li>
</ul>
<br />
<br />
<h2>
BIBLIOGRAFIA</h2>
<br />
SATRUSTEGI,
Jose Mari (2002), «<a href="https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=4&ved=2ahUKEwjo86P195zeAhXJGuwKHfgRDfwQFjADegQIBhAC&url=https%3A%2F%2Fdialnet.unirioja.es%2Fdescarga%2Farticulo%2F263572.pdf&usg=AOvVaw2YJVMmhOwB2lb7Iv3H8Wpb" target="_blank">Información magisterial en la correspondencia de Holmer y Mitxelena (1967-1976)</a>», <i>Fontes Linguae Vasconum</i> 90, 323-352 or.<br />
<br />
IÑIGO, Andres (2004), «<a href="http://www.culturanavarra.es/uploads/files/11_FLV96-0373-0380.pdf" target="_blank">Jose Mari Satrustegi: su aportación en el campo lingüístico</a>», <i>Fontes Linguae Vasconum</i> 96, 373-380 or.<br />
<br />
IÑIGO, Andres (2018), «Euskara Batua Nafarroan», Arantzazutik mundu zabalera (1968-2018). Euskaltzaindiaren XVII. Biltzarra.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<div style="text-align: left;">
Hausnarketa hau ondorengo hedabideek ere argitaratu dute:</div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<ul style="text-align: left;">
<li>Noticias de Gipuzkoa: <a href="https://www.noticiasdegipuzkoa.eus/2018/10/27/opinion/tribuna-abierta/euskararen-ezkutuko-bilera" target="_blank">Euskararen ezkutuko bilera</a>. </li>
<li>ZuZeu: <a href="https://zuzeu.eus/euskal-herria/euskararen-ezkutuko-bilera/" target="_blank">Euskararen ezkutuko bilera</a>. </li>
<li>Sustatu: <a href="https://sustatu.eus/patxisaez/1540795343" target="_blank">Euskararen ezkutuko bilera</a>.</li>
<li>Deia: <a href="https://www.deia.eus/2018/11/03/opinion/euskararen-ezkutuko-bilera" target="_blank">Euskararen ezkutuko bilera</a>. </li>
<li>Gara: <a href="https://www.naiz.eus/eu/hemeroteca/gara/editions/2018-11-03/hemeroteca_articles/euskararen-ezkutuko-bilera" target="_blank">Euskararen ezkutuko bilera</a>.</li>
<li>Noticias de Alava: <a href="https://www.noticiasdealava.eus/2018/11/03/opinion/euskararen-ezkutuko-bilera" target="_blank">Euskararen ezkutuko bilera</a>.</li>
<li>Elinberri: <a href="http://www.elinberri.eus/2018/11/06/euskararen-ezkutuko-bilera/" target="_blank">Euskararen ezkutuko bilera</a>. </li>
<li>Puntua: <a href="https://drive.google.com/open?id=1NZHs1eWTHPwT-D13YIO4AHzTZz44en0D" target="_blank">Euskararen ezkutuko bilera</a>. </li>
<li>Goiberri: <a href="https://drive.google.com/open?id=1cD0W6odh4BpVaZ3rxdjdsW9V9_hmq106" target="_blank">Euskararen ezkutuko bilera</a>. </li>
<li>Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza: <a href="http://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2018/12/06/patxi-saez-beloki-euskararen-ezkutuko-bilera/" target="_blank">Euskararen ezkutuko bilera.</a> </li>
</ul>
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />Patxi Saez Belokihttp://www.blogger.com/profile/12370914441845757023noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6532712791688819686.post-19331518782990754412018-09-01T01:41:00.002+02:002018-09-25T12:11:07.043+02:00Egiazko euskaldunak<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://www.patxisaez.eus/2018/09/egiazko-euskaldunak.html" target="_blank"><img alt="http://www.patxisaez.eus/2018/09/egiazko-euskaldunak.html" border="0" data-original-height="1393" data-original-width="1165" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhCyHg77S4en_sCgWEvKrkEz-BSz054bazV0bOiAUzUqCx7QROjE99Dv2UNJUL6qd7j4tlpArSr_zClk_HMeXqM-uidEdVqJulH834HAQgLcGqhlK4KxDjafCny1vsawE8ELL86bOSdR8g/s640/Romaesa.jpg" width="534" /></a></div>
<br />
<br />
<i>«Neska eibartarra eta euskalduna, horrela aurkeztuko nuke nire burua.
Aitari aita esaten diot eta amari ama, mugikorrean ere aita eta ama
dauzkat jarrita. Sei neba-arreba gara eta gure artean euskaraz egiten dugu. Baina, oraindik ere, badira etorkin ikusten gaituztenak».</i><br />
<a name='more'></a><br />
<a href="https://draft.blogger.com/null" name="more"></a><br />
Etorkin ikusten dutela dio euskararen EGA maila egiaztatuta daukan neska
eibartar batek. Hori dio Euskal Herriko Unibertsitatean magisteritza graduko ikasketak euskaraz egin dituen 25 urteko neska gazte
euskaldun batek. Bere ikasle diren neska-mutilekin euskaraz egiten duen andereño euskaldun batek. Romaesa Benslaiman musulmanak. Buruzapia jazten duen
musulman euskaldunak. Noiz utziko dio askoren begien aurrean etorkin
izateari? Noiz izango da gutarra? Noiz arte jarraituko diote bere euskalduntasunari
entzungor egiten?<br />
<br />
<i>«Askotan euskaraz egin eta gaztelaniaz
erantzuten didate. Ez dut ulertzen hori. Badirudi burmuina gelditu
egiten zaiela, stop! </i><i>Ez dute entzun ere egiten euskaraz ari naizela!».</i><br />
<br />
Horrelakorik sekula ezagutu ez dutelako, euskaldun askori ez zaio burutik pasa ere egiten arabiar eiteko neska batek euskaraz egitea daukanik. Erabat
ezinezkoa iruditzen zaie eta beren buruari ukatu egiten diote
solaskideak euskaraz egin dezakeenik. Eta ukazio horretatik egiten diote erdaraz.<br />
<br />
Gazteizko plaza batean magoa ekarri dute umeen gozagarri eta aztoragarri. Magoak atsegin eta jator azaldu nahi du umeen aurrean eta, haurrak
bereganatzeko, galdezka hasi zaie (Barquín, 2018):<br />
<br />
<i><b>Magoa:</b> Kaixo, nola duzu izena? <br /><b>Rachid:</b> Rachid.<br /><b>Magoa:</b> Eta nongoa zara?<br /><b>Rachid:</b> Gasteizkoa.<br /><b>Magoa:</b> Ez, baina zu, nongoa zara?<br /><b>Rachid:</b> Ba, Gasteizkoa.<br /><b>Magoa:</b> Baina, zure gurasoak nongoak dira?<br /><b>Rachid:</b> Algeriakoak.<br /><b>Magoa:</b> Eta non Algerian?<br /><b>Rachid:</b> Ez dakit.</i><br />
<br />
Noiz
arte erantzun beharko dio Rachidek nondarra deneko galderari? Nongoa
den galdetuz, noiz arte ukatuko diote Rachidi bere euskalduntasuna?
Rachidek noiz arte ordaindu beharko du <i>larrutik</i> bere azalmintz kolorea?<br />
<br />
Rachidek eta Romaesak bezalako bizipenak dituztenek maiz beren burua ez dute
ez hemengo eta ez hango ikusten. Hemen bezala, han ere bere hangotasuna ukatzen
dietelako. Maiz beren burua ez dute inongo ikusten. Identitate oro
ukatzen zaielako, hangoa eta hemengoa. <br />
<br />
Romaesak oso argi azaldu digu: <br />
<br />
<i>«Ez
daude ohituta eta kosta egiten zaie hori buruan sartzea. Batzuetan
jendeak ez du ulertzen musulmana eta euskalduna izatea, ez hemen, Euskal
Herrian, ez han, Tangerren. Landare bat toki batetik bestera eramaten
duzunean, landarea nongoa da? Non ditu sustraiak?».</i><br />
<br />
Lursagarra —patata— aipatu
digu Romaesak. Landarea XVI. mendean Amerikako Ande mendien goi-lautadan ia 4.000 metrora dagoen Titikaka aintzira ingurutik
ekarritakoa dugun arren, gaur egun Arabako patataren jatorri izendapena
dugu: Euskal Herriko patata. Musulman euskaldunekin ere berdin
gertatuko dela dio Romaesak baina horretarako denbora beharko dugula:<br />
<br />
<i>«Hemen
oraindik atzeratuta gaude immigrazioa berandu heldu zelako. Amerikan
eta Ingalaterran hori gaindituta dago. 40 urte barru, hemen ere,
beharbada, gauzak Ingalaterran bezala izango dira».</i><br />
<br />
Romaesak euskararekin duen ustearen berri ere eman digu. Bertakotasuna ukatzen zaiolako bere burua hemengo ikusten ez duenak
beste ukazio batekin erantzun ohi du eta, horregatik, gehienetan, euskara
ikasteari uko egiten dio. Nork bere burua bertakoa izatea bezalakorik ez dago euskara kolkoratzeko.<br />
<br />
Gure gizarte
hurbila gero eta zabalagoa eta anitzagoa bihurtzen ari zaigun honetan,
elkarbizitzarako txertoaren premian gabiltza, aurreiritziak sendatzeko
txertoaren premian. Txerto hori gabe, bidegabekerian oinarritutako
gizarte egiturak eta praktikak eraikiko baititugu.<br />
<br />
Gure
seme-alabak, ilobak eta bilobak larruazal ilunagoko euskaldunen
eskolakide, ikaskide, gelakide, taldekide, mahaikide, jolaskide,
adiskide, anaikide, herrikide, etxekide, bizikide, bikotekide eta, azken
batean, parekide nahi al ditugu?<br />
<br />
Seme-alaba, iloba eta biloba
horien ikaskidea sultan edo kalifa musulman baten aberats-etxeko alaba balitz,
edo Algeriako gasarekin aberastutako enpresari baten semea, eta,
gainera, ikaskide horiek euskaradunak balira, jarrera bera izango ote
lukete aita-ama, osaba-izeba eta aiton-amona horiek? <br />
<br />
Hemen, gure
artean, hazten eta hezten ari dira; eta hemengo guztia ere bada beraiena. Euskalduntasuna ere bada beraiena. Euskaldun
peto-petoak izatea ere bada beraiena. Egiazko euskaldunak izatea ere bada beraiena eta,
batez ere, berdinen arteko elkarbizitza ere bada beraiena.<br />
<br />
<br />
<br />
<h4>
(PATXI SAEZ BELOKI soziolinguista eta Euskaltzaindiko Sustapen batzordeko kidea).</h4>
<br />
<ul style="text-align: right;">
<li><a href="https://drive.google.com/open?id=1JYKeYA2y6MWCpAs4v0DGFSaTkuvCz4D4" target="_blank">Artikulu honen PDF fitxategia eskuratu nahi baduzu, sakatu HEMEN.</a></li>
</ul>
<br />
<br />
<br />
<br />
<h2>
BIBLIOGRAFIA</h2>
<br />
BARQUÍN
LÓPEZ, Amelia (2018) «Ikasle etorkinak eskolan, euskararentzat (eta
bestela) non dago kaltea?» Euskararen Transmisiorako VIII. mintegia,
Eibar: Eta Kitto! Euskara Elkartea, 2018-03-07.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Hausnarketa hau ondorengo hedabideek ere argitaratu dute:<br />
<br />
<ul>
<li>Berria: <a href="https://www.berria.eus/paperekoa/1876/014/001/2018-09-04/egiazko_euskaldunak.htm" target="_blank">Egiazko euskaldunak.</a></li>
<li>Sustatu: <a href="https://sustatu.eus/patxisaez/1535977157" target="_blank">Egiazko euskaldunak.</a></li>
<li>Zuzeu: <a href="https://zuzeu.eus/euskara/egiazko-euskaldunak/" target="_blank">Egiazko euskaldunak.</a></li>
<li>Noticias de Gipuzkoa: <a href="http://www.noticiasdegipuzkoa.eus/2018/09/06/opinion/tribuna-abierta/egiazko-euskaldunak" target="_blank">Egiazko euskaldunak.</a></li>
<li>Noticias de Navarra: <a href="http://www.noticiasdenavarra.com/2018/09/06/opinion/tribuna-online/egiazko-euskaldunak" target="_blank">Egiazko euskaldunak.</a> </li>
<li>Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza: <a href="http://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2018/09/06/patxi-saez-beloki-egiazko-euskaldunak/" target="_blank">Egiazko euskaldunak.</a></li>
<li>Gara: <a href="https://www.naiz.eus/eu/hemeroteca/gara/editions/2018-09-08/hemeroteca_articles/egiazko-euskaldunak" target="_blank">Egiazko euskaldunak.</a></li>
<li>Elinberri: <a href="http://www.elinberri.eus/2018/09/25/egiazko-euskaldunak/" target="_blank">Egiazko euskaldunak.</a> </li>
</ul>
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />Patxi Saez Belokihttp://www.blogger.com/profile/12370914441845757023noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6532712791688819686.post-61285404546119761912018-06-01T07:15:00.000+02:002018-07-02T13:56:42.112+02:00Hizkuntzakeriaren piztijendea (V)<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEica4Aoi9N5FzYgxQkbEovKWG6dGCcvNX2xCSfILMgYZlWTGo5AK_xUdkdop3OsKf7a88jniCLKKrfUR6rNQ7KM6mhjpnN7HkF_Oekgx6KDaI66jbVXnuQxbcFLiQJm3vohHmjb9Z8BJoE/s1600/hulk_haserre1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="576" data-original-width="1024" height="360" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEica4Aoi9N5FzYgxQkbEovKWG6dGCcvNX2xCSfILMgYZlWTGo5AK_xUdkdop3OsKf7a88jniCLKKrfUR6rNQ7KM6mhjpnN7HkF_Oekgx6KDaI66jbVXnuQxbcFLiQJm3vohHmjb9Z8BJoE/s640/hulk_haserre1.jpg" width="640" /></a></div>
<br />
Haserretu egin dira Madrilen. Berde koloreko bihurtzerainoko haserreak hartu ditu Espainiako hiriburuko egunkari eta politikariak. Amorru bizian jarritako Hulk piztia erraldoi beldurgarriak egindako marru eta orroen parekoak zabaldu dituzte Madrildik munduko lau haizetara.<br />
<a name='more'></a><br />
<a href="https://draft.blogger.com/null" name="more"></a>Kataluniako <i>molt honorable</i> berriak, Quim Torra president jaunak, orain hamar urte, <i>La llengua i les bèsties</i> artikulua idatzi eta argitaratu zuen katalanaren aurkako hizkuntza bazterketa salatzeko. Artikuluan katalanari eraso eta kalte egiteko helburua zuen kexa baten salaketa egin zuen Torra jaunak. Kexaren arrazoia, berriz, katalanaren erabilera hegazkinetan: kexugileak ez zuen katalana hegazkinetan erabiltzerik nahi. <br />
<br />
Torra jaunak, artikulu hartan, Espainiako politikari kexugileak azaldutako hizkuntzakeria eta katalantasunaren aurkako gorrotoa salatzeko, txikitan anai-arreba guztiek gurasoen etxean irakurrita zeukaten alegiazko ipuin liburu bat hartu zuen abiaburu, <i>De quan les bèsties parlaven, </i>Manuel Folch i Torres idazlearena. Animalia eta piztijendeari buruzko metaforaz, hiperonimoz eta hiperbolez betetako ipuin liburua. <br />
<br />
Hortik, Espainia aldeko hainbat hedabide eta politikari sutan jarri dira Generalitateko president berriak, Kataluniako hizkuntzari gorroto dioten espainiarren salaketa egiteko, hizkuntzakeriaren piztia, hainbat espainiarrek katalanari dioten gorroto horren piztia, beren baitan, barru-barruan, daramatela esan zuelako. Azken batean, artikulu hartan, katalantasunaren aurkako <i>«</i><i>piztijendea</i><i>»</i> hartu zuelako eztabaida-gai.<br />
<br />
Euskararen aurkako piztijendea ere bada gurean. Euskarari gorroto itsua dion jendea. Euskararen edozein arrasto ikusi eta entzuten dutenean begi-belarriak mintzen zaizkion jendea. Euskara zerri-askara bota nahi duen jendea. Gure artean bizi dugu jende hori. Eta beti, bat eta bakarra da euskara baztertzeko erabiltzen duten bidea: baztertzaile horiek baztertu gisa, kaltetu gisa, azaltzen dute beren burua.<br />
<br />
Ana Beltranek, Nafarroako PPko legebiltzarkideak, honela jardun zuen 2018ko apirilaren 17an:<i> «Beste zeregin asko ditugu, euskararekin denbora galtzen ibiltzeko. Nafarroan %7k baino gutxiagok erabiltzen dute euskara, eta Iruñean ia hutsaren hurrengoa da euskararen presentzia. Europako hizkuntza gutxituen ituna bihurtu da abertzaleen salbamendu taula bakarra. Eta orain, itun horrek diolako, euskararen ofizialtasuna ezarri behar al dugu? Gehiengoaren eskubideak dira errespetatu eta lehenetsi behar ditugunak. Eremu mistoan edo ez-euskaldunean agiri ofizialak euskaraz irakurri behar izatea, hori ez al da inposizioa? Eta are okerragoa dena, euskarazko bertsioa gaztelaniaren gainetik jartzen dute... hori bidezkoa iruditzen zaizue?».</i> Agiriak euskaraz eta gaztelaniaz azaltzea, bi hizkuntzetan azaltzea, euskararen<i> </i><i><i><i>«</i></i>inposizioa</i><i>»</i> omen da Beltran andrearentzat. Jakina, euskara kenduta ez dute <i><i>«</i>inor</i><i>»</i> baztertzen.<br />
<br />
Enrique Mayak, Iruñeko alkate ohiak eta egungo UPNko zinegotziak, honela zioen 2018ko urtarrilaren 11n Iruñeko Udalak merkataritzan eginiko inkesta soziolinguistikoari buruz: <i>«Lauko gobernukoek esanen dute inkesta hutsa dela. Niretzat, nazismoa da saltokiak markatzea. Hitlerren garaian, juduak markatzen zituzten; orain, euskaraz jakiteagatik edo ez jakiteagatik markatzen zaituzte»</i>.<br />
<br />
Ez harritu eta ez larritu datorren udazkenean Euskal Herri osoko 340 herri baino gehiagotan egingo den Euskaraldiarengatik antzeko zerbait esaten badute, izan ere, ahobiziak eta belarriprestak paparrean jarritako txapa baten bidez identifikatzea baino hitlerkeria eta holokausto handiagorik ba al da?<br />
<br />
Baina, gehienetan, gizajende arrunta da hizkuntzakeriaren piztia bere baitan daraman jendea, gure etxepeko bizilaguna edota gure enpresako lankideak, departamenduburua nahiz gerentea.<br />
<br />
Bere buruaren eta bere enpresaren berri ematerik ez duen langile euskaldun batek lantokian euskararekin gertatutakoa salatu zuen <i>Twitter</i> harreman sarean 2018ko otsailaren 23an: <i>«Ezin dut esan enpresaren izena. ABLE (Aldi Baterako Laneko Enpresa) baten bidez nago, departamenduan beste guztiak bezala. Kalitatezko laborategi batean. Enpresaren izena esango banu, ez nindukete gehiago deituko».</i><br />
<br />
Hauxe da egindako salaketa:<br />
<br />
<i>«Euskal Autonomia Erkidegoan egiten dut lan. Aste honetan, enpresara neska gazte bat etorri da, praktiketan, euskalduna. Bion artean, mintegian bakarrik gaudenean, euskaraz hitz egiten dugu, eta beste norbait etortzen denean, gaztelerara aldatzen dugu, enpresan gaztelera erabiltzen baita.</i><br />
<i><br /></i>
<i>Beno, ba gaur departamenduburuak, eguna amaitu baino lehen, gerenteak gurekin bildu nahi zuela esan digu. Bere bulegora zuzenean joan gara. Zer esan digu? Gure artean euskaraz ezin dugula hitz egin, bakarrik egon arren.</i><br />
<i><br /></i>
<i>"Baliteke norbait entzuten egotea zuek jakin gabe, eta zer esaten duzuen jakin behar du. Euskaraz ezin duzue hitz egin lantokian." </i><br />
<i><br /></i>
<i>Kotxean, etxerako bidean, oraindik haserre, ea zenbat enpresatan antzerako egoerak emango diren pentsatzen jarri naiz».</i><br />
<br />
Christiane Taubirak, Frantziako François Hollande presidente sozialistaren justizia ministroak, inkesta bat egiteko agindu zuen jakin ahal izateko ea Frantziako populazioak ontzat ematen al zuen lantokian bi lagunek elkarrekin ‘erregioko’ hizkuntzan hitz egitea.<br />
<br />
Irlandan ere, iazko irailean, gaelikoaren aldeko elkarteek errepublikako bigarren hiririk jendetsuena den Corkeko pub baten aurkako protesta antolatu zuten, nagusiak zerbitzari bati lanean gaelikoz egitea debekatu ziolako. <br />
<br />
Horrelakorik ez gertatzeko Galesko Hizkuntz Komisarioaren bulegoa zabaldu zuen Galesko Gobernuak 2012ko apirilaren 1ean eta, orain bi urte, 2016an, urrats garrantzitsuak eman zituen: langile jendeari legezko eskubide osoa aitortu zion galesa lanean erabiltzeko. Lehenengo aldiz langile talde batek lanean galesez egin nahi badu, langile horiek badute legezko babes bat eta isunak ezar daitezke eskubide hori betetzen ez bada.<br />
<br />
Hizkuntzakeria ez da arazo linguistikoa, soziala baizik. Hizkuntzakeriaren piztia jende askoren baitan bizi da, eta piztijende horrek beti jokatzen du hizkuntza hegemonikoaren alde eta gutxituaren aurka. Gehienetan, gainera, egiten ari diren kaltearen jakinaren gainean direlarik.<br />
<br />
<br />
<b>(PATXI SAEZ BELOKI soziolinguista eta Euskaltzaindiko Sustapen batzordeko kidea)</b><br />
<br />
<br />
<ul style="text-align: right;">
<li><a href="https://drive.google.com/open?id=1cyk4imoNOKFTbZPQsepdeARm34ykRBSG" target="_blank">Artikulu honen PDF fitxategia eskuratu nahi baduzu, sakatu HEMEN.</a></li>
</ul>
<br />
<br />
<br />
<br />
<div style="text-align: left;">
<br />
<b>Hausnarketa honekin zilbor-heste zuzena daukaten artikuluak:</b><br />
<br />
<div style="text-align: justify;">
</div>
<div style="text-align: justify;">
<ul>
<li style="text-align: left;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2017/04/hizkuntzakeria-i.html" target="_blank">Hizkuntzakeria (I)</a></li>
<li style="text-align: left;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2017/06/hizkuntzakeriaren-jokoa-ii.html" target="_blank">Hizkuntzakeriaren jokoa (II)</a></li>
<li style="text-align: left;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2017/10/lingua-navarrorum-eta-hizkuntzakeria-iii.html">Lingua Navarrorum eta hizkuntzakeria (III)</a> </li>
<li style="text-align: left;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2018/04/hizkuntzakeriaren-arrautza-iv.html" target="_blank">Hizkuntzakeriaren arrautza (IV)</a></li>
<li style="text-align: left;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2018/06/hizkuntzakeriaren-piztijendea-v.html" target="_blank">Hizkuntzakeriaren piztijendea (V)</a> </li>
</ul>
</div>
</div>
<br />
<br />
<br />
Hausnarketa hau ondorengo hedabideek ere argitaratu dute:<br />
<br />
<ul>
<li> Zuzeu: <a href="https://zuzeu.eus/euskara/hizkuntzakeriaren-piztijendea/" target="_blank">Hizkuntzakeriaren piztijendea</a></li>
<li> Sustatu: <a href="https://sustatu.eus/patxisaez/1528094332" target="_blank">Hizkuntzakeriaren pizijendea V </a></li>
<li> Berria: <a href="https://www.berria.eus/paperekoa/1832/023/003/2018-06-05/hizkuntzakeriaren_piztijendea.htm" target="_blank">Hizkuntzakeriaren piztijendea</a></li>
<li> Gara: <a href="https://www.naiz.eus/eu/iritzia/articulos/hizkuntzakeriaren-piztijendea" target="_blank">Hizkuntzakeriaren piztijendea</a> </li>
<li> Noticias de Gipuzkoa: <a href="http://www.noticiasdegipuzkoa.eus/2018/06/05/opinion/tribuna-abierta/hizkuntzakeriaren-piztijendea" target="_blank">Hizkuntzakeriaren piztijendea</a></li>
<li> Elinberri: <a href="http://www.elinberri.eus/2018/06/21/hizkuntzakeriaren-piztijendea/" target="_blank">Hizkuntzakeriaren piztijendea</a> </li>
<li> Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza: <a href="http://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2018/06/28/patxi-saez-beloki-hizkuntzakeriaren-piztijendea/" target="_blank">Hizkuntzakeriaren piztijendea</a></li>
<li> Busturialdeko Hitza: <a href="http://busturialdea.hitza.eus/2018/06/28/patxi-saez-beloki-hizkuntzakeriaren-piztijendea/" target="_blank">Hizkuntzakeriaren piztijendea</a> </li>
</ul>
<br />
<br />
<br />Patxi Saez Belokihttp://www.blogger.com/profile/12370914441845757023noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6532712791688819686.post-47810187399548710262018-04-09T08:10:00.000+02:002018-06-11T12:20:01.736+02:00Hizkuntzakeriaren arrautza (IV)<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://www.patxisaez.eus/2018/04/hizkuntzakeriaren-arrautza-iv.html" target="_blank"><img alt="http://www.patxisaez.eus/2018/04/hizkuntzakeriaren-arrautza-iv.html" border="0" height="348" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiTtXs0JB1ThBHD-BYtbu2ghwUTaLI06pkL17qgr0Z-fUNaoIpnVAkIImCffn2xMaCCPUK5r1KrYatrIdbOPdGSWWjFhtRtZZCgPh_4ijE8UI-mX9YHZLk4SzqehknUF5R67-IlqryrAl0/s640/kukua_arrautza_botatzen.jpg" width="640" /></a></div>
<br />
<div style="text-align: left;">
Sail honetako laugarren artikulu honek, aurreko guztiek bezalaxe, gure
artean oso zabalduta daukagun ideologia hiltzaile eta erasotzaile bat
salatzeko nahia du: hizkuntzakeriaren ideologia. Ideologia hori hizkuntza hegemonikoa auzoko dituen hizkuntza txikiak baino hobea den uste okerrean oinarritzen da.</div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
Hizkuntzakeriak jotako hizkuntzak hegaztien arteko kukuak bezala jokatzen du. Aurrena, auzoko txoriaren habian bere arrautza jartzen du, baita euskararen ikur bihurtutako txantxagorriaren habian ere, eta, ondoren, arrautza horretatik jaiotako kuku kumeak bezala jokatzen du: inguruan dituen arrautza guztiak habiatik bota eta akabatzen ditu, habian bera bakar-bakarrik geratzeko. Hain zuzen ere, hizkuntzakeriak euskararen habian horretarako jarri du elebitasunaren arrautza.<br />
<a name='more'></a></div>
<a href="https://draft.blogger.com/null" name="more"></a><br />
<a href="https://draft.blogger.com/null" name="more"></a>Gaztelaniaren eta frantsesaren hizkuntzakeriak elebitasun mota bat eta bakarra bultzatzen du: gaztelaniaren nahiz frantsesaren nagusitasuna mantentzea eta betikotzea helburu duen elebitasuna. Elebitasun mota horren arabera, menpeko hizkuntza gutxituak, gurean euskarak, <b>identitatearen funtzioa</b> betetzen du eta, hizkuntza nagusiak, menderatzaileak —gurean gaztelaniak eta frantsesak—, <b>komunikazioaren funtzioa</b>. Elebitasun mota horrek bultzatzen duenaren arabera, <b>hiztunek ez daukate hizkuntza gaitasun berbera gizarteko bi hizkuntzetan</b>. Gaitasun eta erraztasun handiagoa dute gizartean komunikazioaren funtzioa betetzen duen hizkuntza menderatzailean, gizartean erabateko nagusitasuna duen hizkuntzan. Eta gaitasun kaskarragoa, berriz, hizkuntza gutxituan, hizkuntza horretan komunikazioa oztopatu eta ezinezkoa bihurtzerainokoa. Beraz, gizartean ahulagoa den hizkuntzak, gurean euskarak, identitatearen funtzio sinbolikoa betetzen du —euskaldun izatearena— eta, gaztelaniak nahiz frantseak, aldiz, hizkuntza orok duen funtziorik garrantzitsuena, komunikazioarena.<br />
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
Elebitasun hau <b>menpekotasunezko elebitasuna</b> dugu, hizkuntza nagusiak nagusi izaten jarraitzen duelako eta menpeko hizkuntza gutxituak bere ahulezia eta menpekotasuna betikotzen duelako. Menpekotasunezko elebitasun honen gakoa hizkuntza gaitasunean dago. Izan ere, hizkuntzen arteko menpekotasuna hizkuntza gaitasunean ardaztuta dago, <b>hizkuntza gaitasunaren nagusitasunak hizkuntzaren gizarte nagusitasuna baitakar</b>.<br />
<br />
Hain zuzen ere, gaur egun, azaldu dugun menpekotasunezko elebitasun horixe dugu indarrean Euskal Herriaren luze-zabalean, arnasgune gutxi batzuetan izan ezik. Gaur-gaurkoz, gure artean, gaztelaniak eta frantsesak, bakoitzak bere eragin eremuan, erabateko nagusitasuna dute gizarteko komunikazio hizkuntza gisa. Euskarak, aldiz, berbadun berrien artean batik bat eta eremu erdaldunetan bereziki, <a href="http://www.patxisaez.eus/2016/10/hizkuntzak-egiten-gaitu.html">identitatearen funtzioa</a> bakarrik betetzen du, <i>«gutartasunaren»</i> funtzioa, tribuko kide sentiarazteko funtzioa; eta, eguneroko gizarte bizitzan, berriz, euskararen erabilera oso apala da. Hirigune batzuetan, esate baterako, haizeak orraztu eta zelaitu duen basamortuko hondar xehea bezain zapala da euskararen erabilera: Euskararen Herriko Hegoaldeko lau hiriburuetatik hirutan <span class="e3">—</span>Gasteizen, Bilbon eta Iruñean<span class="e3">—</span> euskara eta gaztelania ez diren beste hizkuntzak euskara baino gehiago erabiltzen dira kalean.<br />
<br />
Beraz, euskararen etorkizuna <a href="http://www.patxisaez.eus/2017/12/ardatzean-jartzeko-garaia.html" target="_blank">berezko hiztunekin</a> trinkotutako euskarazko harreman-sareak etxez etxe, herriz herri eta <a href="http://www.patxisaez.eus/2017/01/euskarak-bilbo-behar-du.html" target="_blank">hiriz hiri</a> hedatzean datza. Euskaraz beste edozein hizkuntzatan baino gaitasun eta erraztasun handiagoa duten euskaldunak dira euskararen <a href="http://www.patxisaez.eus/2016/12/berezko-hiztunak.html" target="_blank">berezko hiztunak</a>; euskara dutenak beren kolkorako, beren kautarako, barne-mintzo eta gogoetarako tresna. Azken batean, berezko mintzoa euskara dutenak, ardatz-hizkuntza euskara dutenak, euskaratik eta euskaraz bizi direnak. Gaur egun, euskararen berezko hiztunak, bereziki, Amezketa, Aulestia, Leitza eta Azpeitia bezalako arnasguneetan bizi dira eta ugariak dira hamar urte arteko neska-mutikoen artean.</div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
Euskararen berezko hiztunek badute ezaugarri bat: gaztelania ulertzeko hainbestean moldatzen dira, arazorik gabe, baina mintzatzeko ez dute euskaraz adinako erraztasunik. Erdal eremuko hiztun berriei euskararekin gertatzen zaienaren antzera, baina ez neurri berean, askoz txikiagoan. </div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
<div class="separator" style="clear: both;">
</div>
Hain zuzen ere, Espainiako nazionalismo linguistikoak euskararen berezko hiztun horiek zigortu izan ditu bereziki. Gaztelaniaren nagusitasunaren jagoleek garrantzia ikaragarria ematen diote gaztelania zuzen eta egoki erabiltzeari, jakin badakitelako hor jokatzen dutela gaztelaniaren nagusitasunaren etorkizuna. Horregatik, gaztelania euskararen doinu, ahoskera eta egituratik hitz egiten duten euskararen berezko hiztun horiek gaztelaniaren hizkuntzakeriatik bultzatutako burla eta isekak jaso izan dituzte. Euskararen aurkako hizkuntzakeria bereziki erasokorra eta krudela gertatu zen joan den XX. mendean bizi izan ziren euskararen azken hiztun elebakarrekin. Gaur egun, oraindik ere, euskararen berezko hiztunen memoria kolektiboan iltzatuta dago hizkuntzakeria hura eta gaztelaniarekin arazorik izan daitekeenaren beldur-haize horrek eragina du «erdaraz ongi egiten» ikasteko. </div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
<div class="separator" style="clear: both;">
</div>
Burla eta barrea botere egiturari lotutako tresnak dira. Gaztelaniaren hizkuntzakeriaren sustatzaileek, umiliazioaren bidez, euskararen hiztun elebakar haiek gaztelania zuzen eta artez ikas zezatela lortu nahi zuten, alde batetik, eta, bestetik, euskararen «erruarengatik» beren burua barregarri uzten zutela eta euskarak gizartearen erdigunetik, gaztelaniaren erdigunetik, gizartearen periferiara, euskararen periferiara, urrutiratzen zituela ikusarazi nahi zieten euskaldun peto haiei. Beste era batera esanda, gaztelania integrazioa zutela eta euskara bazterketa.</div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgJp1rdhon8_2rjSzrQxvEeN7H8RoujBpzu20yCiLlXcOlRxHjIAsdyEG1laGChQtHrBsx8_sv20Zb-rzDKL-gNVDtGS2LsyxHBKjVyAJfKvprLkmGQqpiXb120DhrOS8U1FD28ksPlOaY/s1600/Pixkabat_es_mucho.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="938" data-original-width="1152" height="325" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgJp1rdhon8_2rjSzrQxvEeN7H8RoujBpzu20yCiLlXcOlRxHjIAsdyEG1laGChQtHrBsx8_sv20Zb-rzDKL-gNVDtGS2LsyxHBKjVyAJfKvprLkmGQqpiXb120DhrOS8U1FD28ksPlOaY/s400/Pixkabat_es_mucho.jpg" width="400" /></a></div>
Kontrapuntua, berriz, hizkuntza gutxituaren sustapenean dabiltzan eragileek jartzen dute. Ahuldutako hizkuntzaren txingarra hauspotze lanetan dabiltzanek hizkuntza gutxituan trakets hitz egitea bultzatzen dute komunikaziorako oztopo handiak dituzten hiztunen artean; hitz egitea, trakets bada ere, ez hitz egitea baino hobea delakoan, hizkuntza gutxitua indarberritzeko. Eta hara non gertatzen den paradoxa: hizkuntza nagusian ez dira inolaz ere onartzen hizkuntza gutxituan onartzen diren akats eta trakeskeriak. Alegia, nagusitasun egoeran dagoen hizkuntzak bere sendotasunari eusteko ez du hizkuntza trakets erabiltzea onartzen, eta ahulezia egoeran dagoen hizkuntzak, berriz, egoera hori gainditzeko eta hobetzeko hizkuntza trakets erabiltzea onartzen du eta bultzatzen du. Horrela, Eusko Jaurlaritzak bere garaian sustatutako<i> «Pixka bat es mucho»</i> hura berehala gaitzetsi zuten<i> </i>hainbat euskaltzalek <i>«Un poco da as(c)ko»</i> itzulpena eta hitz-jokoa eginez.</div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
Orain hurrena, Bilboko gaztelaniaren zulokotean jaio, bizi eta eskolak euskaldundu duen Aitor Zurdo gazteak <a href="http://zuzeu.eus/gaztea/elebakarra/" target="_blank">horrela idatzi zuen</a> Zuzeu agerkari digitalean: <i>«Bilbon errealitate erdaldunak inguratu eta itotzen du euskara. (...) Edonola ere, euskararen borroka horretarako, nik beste slogan hau aukeratuko nuke: <b>Elebakarra da, bide bakarra! </b>(...) Euskara aldarrikapena baino, hiztunentzat komunikaziorako tresna naturalena izan behar da»</i>.<br />
<br />
Eta bere senetik eta esperientziatik aurkitutako bidea proposatu digu Aitorrek: <i>«Gutxi gorabehera ingelesarekin dugun egoerara heltzea, baina erdararekin. Hau da, ulertu bai, baina erabat menperatu ez»</i>.</div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
Maddalen Lujanbio bertsolari txapeldunak, berriz, <a href="https://barren.eus/albisteak/kultura/1806-maialen-liujanbio-euskaratik-eta-gure-mundu-erreferentzialetik-egin-behar-dugu-besteen-ispiluetan-gure-buruaren-bila-ibili-gabe" target="_blank">horrela azaldu</a> du bide hori: <i>«Marrazteko konpasak orratz bat izaten du, eta orratz hori finkatutakoan zirkuluak marrazten dira beste besoarekin. Eta jakina, orratz hori zenbat eta finkoago sartuta egon, orduan eta lasaiago, errazago eta zabalago ireki ahal izango dugu zirkulua. Bada, hizkuntzarekin berdin. Guk orratza euskaran sendo finkatuta baldin badaukagu, orduan eta beldur gutxiago izango dugu beste hizkuntzetara zabaltzeko, ez dugulako gure oinarria galtzeko arriskurik izango. (...) Era berean, iruditzen zait gure eleaniztasunaren zortea sentitu eta aldarrikatu behar dugula. Askotan arazotzat bizi dugu eleaniztasuna, ondoko hizkuntzak nagusiagoak direnez, beldur garelako gurea zurrupatuko ote duten, baina lortzen badugu euskara ardatzean finko lotzea ez daukagu ezeren beldurrik izan beharrik. Gu ez gara erdia; gu doblea gara, eta ez dugu zertan lotsatu».</i></div>
<div style="text-align: left;">
<br />
<br />
<b>(PATXI SAEZ BELOKI soziolinguista eta Euskaltzaindiko Sustapen batzordeko kidea)</b><br />
<br />
<ul style="text-align: right;">
<li><a href="https://drive.google.com/open?id=1xhCDe1yh9xrCqT6vuPmeWNGGVuiyTeIk" target="_blank">Artikulu honen PDF fitxategia eskuratu nahi baduzu, sakatu HEMEN.</a></li>
</ul>
</div>
<div style="text-align: left;">
<br />
<br />
<b>Hausnarketa honekin zilbor-heste zuzena daukaten artikuluak.</b><br />
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<ul></ul>
<div style="text-align: justify;">
<ul>
<li style="text-align: left;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2017/04/hizkuntzakeria-i.html" target="_blank">Hizkuntzakeria (I)</a></li>
<li style="text-align: left;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2017/06/hizkuntzakeriaren-jokoa-ii.html" target="_blank">Hizkuntzakeriaren jokoa (II)</a></li>
<li style="text-align: left;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2017/10/lingua-navarrorum-eta-hizkuntzakeria-iii.html">Lingua Navarrorum eta hizkuntzakeria (III)</a> </li>
<li style="text-align: left;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2018/04/hizkuntzakeriaren-arrautza-iv.html" target="_blank">Hizkuntzakeriaren arrautza (IV)</a></li>
<li style="text-align: left;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2018/06/hizkuntzakeriaren-piztijendea-v.html" target="_blank">Hizkuntzakeriaren piztijendea (V)</a> </li>
</ul>
</div>
<ul></ul>
</div>
</div>
<br />
<br />
<br />
Hausnarketa hau ondorengo hedabideek ere argitaratu dute:<br />
<br />
<ul>
<li> Bizkaie: <a href="https://bizkaie.biz/1523285632421" target="_blank">Hizkuntzakeriaren arrautzea</a></li>
<li> Berria: <a href="https://www.berria.eus/paperekoa/1832/018/003/2018-04-10/hizkuntzakeriaren_arrautzaz.htm" target="_blank">Hizkuntzakeriaren arrautzaz</a></li>
<li> Zuzeu: <a href="https://zuzeu.eus/euskara/hizkuntzakeriaren-arrautza/" target="_blank">Hizkuntzakeriaren arrautza (IV)</a></li>
<li> Sustatu: <a href="https://sustatu.eus/patxisaez/1523444618" target="_blank">Hizkuntzakeriaren arrautza (IV)</a> </li>
<li> Deia: <a href="https://www.deia.eus/2018/04/15/opinion/tribuna-abierta/hizkuntzakeriaren-arrautza" target="_blank">Hizkuntzakeariaren arrautza</a></li>
<li> Noticias de Gipuzkoa: <a href="http://www.noticiasdegipuzkoa.eus/2018/04/16/opinion/tribuna-abierta/hizkuntzakeriaren-arrautza" target="_blank">Hizkuntzakeriaren arrautza</a> </li>
<li> Noticias de Navarra: <a href="http://www.noticiasdenavarra.com/2018/04/16/opinion/hizkuntzakeriaren-arrautza" target="_blank">Hizkuntzakeriaren arrautza</a> </li>
<li> Noticias de Alava: <a href="http://www.noticiasdealava.eus/2018/04/19/opinion/hizkuntzakeriaren-arrautza" target="_blank">Hizkuntzakeriaren arrautza</a> </li>
<li> Gara: <a href="https://www.naiz.eus/eu/hemeroteca/gara/editions/2018-04-19/hemeroteca_articles/hizkuntzakeriaren-arrautza" target="_blank">Hizkuntzakeriaren arrautza</a></li>
<li> Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza: <a href="http://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2018/04/26/patxi-saez-beloki-hizkuntzakeriaren-arrautza/" target="_blank">Hizkuntzakeriaren arrautza</a> </li>
<li> Busturialdeko Hitza: <a href="http://busturialdea.hitza.eus/2018/04/27/hizkuntzakeriaren-arrautza/" target="_blank">Hizkuntzakeriaren arrautza</a></li>
<li> Elinberri: <a href="http://www.elinberri.eus/2018/04/26/hizkuntzakeriaren-arrautza/" target="_blank">Hizkuntzakeriaren arrautza</a> </li>
<li> Puntua: <a href="https://drive.google.com/open?id=1N4Phy3-CdYzCn14VmolQAUCcEf8mUZzq" target="_blank">Hizkuntzakeriaren arrautza</a> </li>
</ul>
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />Patxi Saez Belokihttp://www.blogger.com/profile/12370914441845757023noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6532712791688819686.post-87881474621088796932018-01-08T21:39:00.000+01:002018-02-26T12:41:04.723+01:00Beharra da giltza<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://www.patxisaez.eus/2017/12/beharra-da-giltza.html" target="_blank"><img alt="http://www.patxisaez.eus/2017/12/beharra-da-giltza.html" border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1129" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg06bQK8LOH3c5NbMzhWgBfiPdmAwfvUe6QwiMP4mFBBO8-7RUiOiteW77ERcUGC-8R8G5R_Hpt7wwPcvUvsWhhJD-VSS0Mi4rqtNVQptUIMBEj2eCPY2YFfggUqxGjZ2iJq4KlsJtNKvQ/s640/Euskera_aldizkariaren_azala.jpg" width="449" /></a></div>
<b>Laburpena:</b><br />
<br />
Beharrezkoa ez dena desagertu egiten da. Darwinek ere hala frogatuta utzi zigun hautespen naturalaren teoriarekin. Euskararen bizi-indarra hiztunek euskara erabiltzeko duten behar sozio-funtzionalaren neurri berekoa da. Artikuluak hizkuntza biziberritzeko paradigma berria proposatzen du: Gurdiaren Paradigma. Paradigma horren arabera, hizkuntzaren gurdia mugiarazten duen indarra hiztunek hizkuntza hori komunikaziorako tresna gisa erabiltzeko duten behar naturalaren neurri berekoa da. Behar hori gabeko hizkuntzak, Darwinek iragarri bezala, galbidean dira. <br />
<br />
Hitz gakoak: Hizkuntza, beharra, paradigma. <br />
<br />
<br />
<b>Resumen: </b><br />
<br />
Lo que no es necesario desaparece. Así lo constató Darwin con su teoría de la selección natural. La fuerza vital del euskera es directamente proporcional a la necesidad socio-funcional que tienen sus hablantes de utilizarlo. El artículo propone un nuevo paradigma para la revitalización lingüística: El Paradigma del Carro. A tenor de ese paradigma, la fuerza tractora del carro de la lengua es la necesidad natural que tienen sus hablantes de utilizar esa lengua como instrumento de comunicación. Las lenguas que no generan dicha necesidad natural, como indicó Darwin, se encuentran en vías de extinción. <br />
<br />
Palabras clave: Lengua, necesidad, paradigma.<br />
<br />
<br />
<b>Résumé:</b><br />
<br />
Ce qui n'est pas nécessaire disparaît. C'est ce que constata Darwin avec sa théorie de la sélection naturelle. La force vitale de la langue basque est directement proportionnelle à la nécessité socio-fonctionnelle de son usage ressentie par les locuteurs. Cet article propose un nouveau paradigme pour la revitalisation linguistique: Le Paradigme du Chariot. Selon ce paradigme, la force motrice du chariot de la langue est la nécessité naturelle des locuteurs d'utiliser leur langue comme instrument de communication. Les langues qui ne génèrent pas cette nécessité naturelle, comme le dit Darwin, sont en voie d'extinction.<br />
<br />
Mots-clés: Langue, nécessité, paradigme.<br />
<br />
<br />
<br />
<b>Summary:</b> <br />
<br />
What it is not necessary disappears. Darwin proved this statement with his theorem of natural selection. The vital force of the Basque language depends on the usage of this in the society. The article suggests a new paradigm for the linguistic revival: The Paradigm of the Cart. According to this paradigm, the force that moves the cart of the language is the natural need of communication. A language without that need, as Darwin predicted, are in the way of extinction. <br />
<br />
Key words: Language, need, paradigm. <br />
<br />
<br />
<a name='more'></a><br />
<br />
<br />
<a href="https://draft.blogger.com/null" name="more"></a><br />
<br />
<h2 style="text-align: center;">
<span style="font-family: "verdana" , sans-serif;"><span style="font-size: x-large;">Beharra da giltza </span></span></h2>
<br />
<br />
Zerbait aldatu nahi duenak, lehen-lehenik, aldaketa horren beharra ikusarazi behar du, beharra agerikoa egin behar du. Ondoren, aldaketa hori egiten lagundu dezaketen eragileak behar horretaz jabearazi behar ditu. <br />
<br />
Hain zuzen ere, asmo horrekin idatzi nuen <a href="http://www.patxisaez.eus/2015/12/elefantea-ikusi.html" target="_blank"><i>Elefantea Ikusi</i></a> (Saez, 2015) eta asmo horrekintxe joan nintzaion ate joka Andres Urrutia euskaltzainburuari. Gerora ere, Euskaltzaindiak antolatutako Euskara Biziberritzen Jarraitzeko Erronkak jardunaldira euskarak behar-beharrezkoa duen aldaketa soziala ikusarazteko intentzioarekin bertaratu nintzen (<a href="http://www.patxisaez.eus/2016/02/elefantearen-paradigma-ikusi.html" target="_blank">Saez, 2016</a>). <br />
<br />
Euskalgintzaren luze-zabalean aski errotua dago ziklo aldaketaren beharrarena. Egindakoetatik egiteke daudenei heltzeko behar gorria antzematen da euskalgintzaren baitan. Aldaketa behar hori, ordea, euskaldunez osatutako gizarte osora zabaltzea da eman beharreko hurrengo urratsa eta Euskaltzaindiak horretan akuilu lan handia egin dezake, izan ere, euskal gizartearen luze-zabalean onarpen handia du euskararen Akademiak eta aitormen betea mugaz bi aldeetako herritar eta erakundeen artean. Euskaltzaindiak bere sorreratik badu egiteko nagusi bat: euskararen herritik hizkuntza arnasberritzeari buruzko arrangurak eta hausnarketak jasotzea eta euskararen herriari ematea, euskararen etengabeko ekinean jarraitzeko. Aurki, 2019an, mendeurrena beteko du Euskaltzaindiak eta euskararen etorkizuna irabazteko beste mugarri bat jar dezake: euskararen estatusean gizarte berrikuntza ekartzeko, Biltzar Nagusi bat antolatzea. Horixe da nire proposamena. <br />
<br />
Hizkuntza Planifikazioak, eraginkorra izateko, problema nagusia aurkitu behar du. Joshua A. Fishman soziolinguista handiak ere halatsu esanda utzi digu: «Problema txikiez ardura zaitezke, problema nagusia ikusi gabe. Hori izango litzateke zoologikora joan eta bakarrik zorriak ikustea, elefantea ikusi gabe» (Fishman, 1987). <br />
<br />
Gaur egungo gazteen % 80k euskara eskolan ikasi du. Gazte horiek erdara dute etxeko hizkuntza eta euskaraz baino erraztasun handiagoz moldatzen dira erdaraz. Gazte horiek eskolako ibilbidea bukatu eta laneratzen direnean erabat erdarazkoa den mundu batean murgiltzen dira eta lehendik zorroztu gabe daukaten euskara erabat kamusten zaie. Izan ere, hizkuntzak tresnak dira, komunikaziorako tresnak, eta behar ez ditugun tresnak zokoratu eta baztertzen ditugunean, azkenean, herdoilak jaten ditu eta erabiltzeko gauza ez direla geratzen dira. Euskal Herriko gizarteak belaunaldi berriak euskalduntzeko erabilitako diru guztiak eta egindako ahalegin guztiak galbidean jartzen ditu lan munduak. Horixe dugu gaur egun begi bistan egon arren ikusten ez dugun elefantea. <br />
<br />
Hizkuntza Eskubideen Behatokiak «Hizkuntza-eskubideen egoera Euskal Herrian 2015» txostena aurkeztu zuen 2016ko maiatzean, eta txosten horretan dio lan mundua dela euskara normalizatzeko gakoa. Behatokiaren ustez, «Euskara ez da normalizatuko lan mundua euskalduntzen ez den bitartean». Enpresa batzuetan euskara planak abiatu arren, maiz eskolak euskaldundutakoa lanak «erdalduntzen» duela ohartarazi du Hizkuntza Eskubideen Behatokiak. <br />
<br />
<br />
<h2>
Hizkuntzaren oinarrizko beharra: berezko hiztunak </h2>
<br />
Landareari lurrak bizi-indarra ematen dion bezalaxe, hiztunek ematen diote bizi-indarra hizkuntzari. Lurra nolakoa, halakoa izan ohi da landarea, indartsuagoa edo ahulagoa. Hiztunek ere eragin betea dute hizkuntzen indar edo ahulezian; hiztunak dira hizkuntzen funtsezko bizigaia. Landarea lurrean sustraituta bizi den bezalaxe, hizkuntzak hiztunengan bizi dira: hizkuntzek, bizirauteko, behar-beharrezkoak dituzte hiztunak, nahitaezko. <br />
<br />
Irudika dezagun euskara landare bat dela eta loreontzi batean dugula. Loreontzi horrek gaur egun orain 30 urte baino %70 lur gehiago dauka. Baina lur berri horrek ez dio landareari bizi-indarrik ematen. Landarea ez da hazten, ez da indartzen. Gainera, gure landarea ahultzen ari ote denaren lorratzak ditugu, izan ere, arnasbide dituen hosto batzuk horaildu egin zaizkio (gune euskaldunetan, euskararen arnasguneetan, galerak antzeman dira azken mapa eta inkesta soziolinguistikoetan). Horixe dugu euskararen gaur egungo egoera: azken 30 urteotan hiztun asko irabazi ditu, baina hiztun berri horiek ez diote bizi-indarrik ematen. <br />
<br />
Zer gertatzen ari da? Euskarak lur berri dituen hiztunak etengabe irabazten dituen arren, zergatik ez du indarrik hartzen euskaldunez osatutako gizartean komunikaziorako tresna gisa? Erantzuna begi bistakoa da: euskararen landareak lur gehiago irabazi duen arren, lur horretan beste bi landare ere badirelako, euskara baino handiagoak eta indartsuagoak: gaztelania eta frantsesa. Bi landare horiek sustrai luze eta indartsuak dituzte eta euskarak daukan lur horretatik elikatzen dira. Bi landare horiek euskararen funtsezko bizigaia bereganatzen dute: hiztunak bereganatzen dituzte. <br />
<br />
Beraz, nahiz eta euskarak azken 30 urteotan %70 lur gehiago izan; nahiz eta elikatzeko %70 aukera gehiago izan, lur hori elikagai potentziala du, baina ez benetakoa. Euskara elika dezakeen lur berri horrek, hiztun berri horiek, ez dute euskara elikatzen, baizik eta, loreontzi berean dauden erdarak elikatzen dituzte. Hiztun horiek horregatik moldatzen dira hobeto erdaraz: bizi-indarra erdarari ematen diotelako, eta ez euskarari. Euskararen hiztun potentzialak dira, baina ez funtzionalak. <br />
<br />
Datuek ere horixe diote: EAEko euskaldunen %44 hobeto eta errazago moldatzen da erdaraz euskaraz baino. Horrela dio 2016ko urrian argitaratu berri den VI. Inkesta Soziolinguistikoak. Hauts horretatik sortua da lohitzen gaituen lokatza. <br />
<br />
Euskarak indarberritzeko duen hiztun beharra aldarrikatuz, horrela irakur zitekeen, 2015eko 19. Korrikaren hasieran, Urepelgo herrian etxe baten leihotik zintzilik jarritako banderola edo pankarta batean: <br />
<br />
<i>«Gutarik bakoitzak anitz hizkuntza ukan ditzake, euskarak gu baizik ez gaitu».</i> <br />
<br />
Eta hemendik beste galdera bat sortzen zaigu: Hiztunek nolakoak izan behar dute hizkuntza bati bizi-indarra emateko? Zer hiztun mota behar du hizkuntza batek gero eta indartsuagoa izateko? Nolakoak izan behar dute hizkuntza baten taxuzko hiztunak edo <a href="http://www.patxisaez.eus/2017/12/ardatzean-jartzeko-garaia.html" target="_blank"><b>berezko hiztunak</b></a>, alegia, <b>hizkuntza batek bere-bereak dituen hiztunak</b>? <br />
<br />
Bi ezaugarri nagusi izango dituzte berezko hiztun horiek: <br />
<br />
1. Ezagutza: Hiztunak hizkuntza hori erabiltzeko beste edozein hizkuntza erabiltzeko baino erraztasun handiagoa izatea. Hizkuntza horretan pentsatzea. <br />
<br />
2. Erabilera: Hiztun aktiboa edo funtzionala izatea: hizkuntza hori erabiltzeko aukera duen komunikazio harreman guztietan, hizkuntza hori aukeratzea. Hizkuntza horretan bizitzea. <br />
<br />
Gurdi bereko bi gurpilak dira ezagutza eta erabilera: ibiliz ikasten da oinez, eta hizkuntza, erabiliz. Zenbat eta gehiago erabili, orduan eta erraztasun handiagoa lortzen dugu. Erabiltzearen poderioz ikasitakoa praktikan jartzen dugu modu errepikakor, automatiko eta inkontzientean, hizkuntza erabat gure baitako bihurtu arte. Gurpil bi horiek mugitzeko indarra, berriz, komunikaziorako behar naturala da: hiztunak hizkuntza hori erabiltzeko daukan behar sozio-funtzionala. Halaxe <a href="http://www.patxisaez.eus/2016/02/elefantearen-paradigma-ikusi.html" target="_blank">azaldu nuen</a>, <i>Gurdiaren Paradigma 2016</i>, Euskara Biziberritzen Jarraitzeko Erronkak jardunaldian, Euskaltzaindiaren Bilboko egoitza nagusian, 2016-02-12an (Saez, 2016). <br />
<br />
Hizkuntza batek dituen berezko hiztunen artean hiru motatakoak ditugu, bai behintzat, euskararen kasuan: elebakarrak, elebidunak eta eleaniztunak. <br />
<br />
Euskaldun elebakarrik ez dago gaur egun, azken euskaldun elebakarra orain hogei urte inguru desagertu zen. Euskaldun elebidunak ere desagertzeko bidean dira, mende honen bukaera iristerako ez da alerik izango. Euskarak iraungo badu, nagusi behar ditugunak berezko hiztun eleaniztunak dira. Horiek sortzen egin behar dugu ahalegina. <br />
<br />
Hiztunen batez bestekoari dagokionez, munduan nagusi eta hegemoniko diren hizkuntzek dituzte hiztun elebakar gehien (ingelesak, txinerak, arabierak, gaztelaniak eta errusierak, besteak beste) eta ahuldutako hizkuntzek, aldiz, hiztun elebidun eta eleaniztun gehien. <br />
<br />
<a href="http://www.argia.eus/argia-astekaria/2525/carme-junyent-hizkuntzalari-eta-bartzelonako-unibertsitateko-irakaslea">Honela dio</a>, elebakarrei buruz, Kataluniako Carme Junyent hizkuntzalariak (Junyent, 2016): <br />
<br />
<i>«Francoren sasoian katalanak ez zuen hiltzeko perilik, hiztun elebakarrak bazirelako. Orduan, ezinezkoa zen hizkuntza desagerraraztea. Gure amatxik, erratekoz, ez zekien katalanez bertzerik: alferretan zen hari gaztelania inposatzea».</i> <br />
<br />
Beraz, hizkuntza bat hiltzeko arriskua hiztun elebidunak sortzetik eta horiek erdalduntzetik dator. <br />
<br />
Gaur egun, bospasei urte arteko haur gutxi batzuk ditugu euskaldun elebakar, eta ale bakar. Hain zuzen ere, haur horiei elebidun bihurtzeko halabeharretik sortzen zaie <a href="http://www.patxisaez.eus/2016/04/tus-padres-son-un-poco-pesaos-con-eso.html">erdalduntzeko arrisku bizia</a>, batez ere, eskualde erdaldun batean bizi badira. <br />
<br />
Tolosako Juan Inazio Hartsuaga antropologoak ere <a href="http://zuzeu.eus/euskara/euskarak-mendez-mende-iraun-du-benetan/">idatzi du</a> elebakarrei buruz (Hartsuaga, 2016): <br />
<br />
<i>«Bada zerbait, beraz, hizkuntzaren batasuna, euskarazko irakaskuntza, euskarazko komunikabideak eta euskararentzako lege babesa baino indartsuagorik: euskaldun elebakarrak. Izan ere, zenbat iraun du euskarak bere etengabeko atzerakadan elebakarren oxigenoa amaitu zaionean? Mende bat, mende t'erdi, bi mende? Hogei urte inguru izango dira azken elebakar apurrei lur eman geniela eta dagoeneko hasi gara erabilpen mailan sintoma kezkagarriak sumatzen han eta hemen». </i><br />
<br />
Azken batean, euskarak berezko hiztunak behar ditu, bere-bereak dituen hiztunak, komunikazio egoera guztietan euskara lehenetsiko duten hiztunak. Erabileraren bizilegean, euskara bere senetik, bere muinetik, sorberrituko duten hiztunak. Euskaltzale porrokatuak izan gabe, eta izan beharrik gabe, modu naturalean, hizkuntza berezkoa dutelako, euskaraz bizi eta euskaratik pentsatuko duten hiztunak eta, aldi berean, munduari zabalik dauden hiztun eleaniztunak. Izan ere, horrelako hiztunek, eta ez bestelakoek, emango diote bizi-indarra eta iraupena euskarari. <br />
<br />
<br />
<h2>
Hiztunaren oinarrizko beharra: komunikaziorako hizkuntza </h2>
<br />
Hizkuntzak gizakiak komunikaziorako asmatu dituen tresnak dira. Gizateriaren historiaren sokan bizirik iraun duten hizkuntzak hiztunen komunikazio beharretara egokitu izan dira: komunikazioa izan dute molde eta moldatzaile. Eta komunikazio premia horietara moldatu eta egokitzetik etorri zaie hizkuntzei etengabeko aldaketa. Eta etengabeko egokitze eta aldaketa horretatik etorri da hizkuntzen garapena eta modernizazioa, baita euskararena ere. <br />
<br />
«Hizkuntza gutxituak» bere hiztunek dituzten komunikazio behar guztiak betetzen ez dituzten hizkuntzak dira, beste hizkuntza batek <span style="background-color: white; color: black; display: inline; float: none; font-family: "arial" , "tahoma" , "helvetica" , "freesans" , sans-serif; font-size: 16px; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: justify; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">—</span>menderatzaileak<span style="background-color: white; color: black; display: inline; float: none; font-family: "arial" , "tahoma" , "helvetica" , "freesans" , sans-serif; font-size: 16px; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: justify; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">—</span> beren komunikazio-esparru eta funtzioak bereganatu dituelako. Hizkuntza gutxitua galbide arriskuan legoke, hizkuntza menderatzaileak bere komunikazio-eremu eta funtzio guztiak bereganatuta dituenean eta hizkuntza gutxituak bere hiztunen komunikazio beharretarako inongo baliorik ez duenean. Gurean, euskara dugu hizkuntza gutxitua. <br />
<br />
Hizkuntza <span style="background-color: white; color: black; display: inline; float: none; font-family: "arial" , "tahoma" , "helvetica" , "freesans" , sans-serif; font-size: 16px; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: justify; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">—</span>gure kasuan, euskara<span style="background-color: white; color: black; display: inline; float: none; font-family: "arial" , "tahoma" , "helvetica" , "freesans" , sans-serif; font-size: 16px; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: justify; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">—</span> komunikazio tresna bat da. Beraz, tresna hori komunikaziorako, zein mailatan, zein gradutan den beharrezko, erabilera horren araberakoa izango da <span style="background-color: white; color: black; display: inline; float: none; font-family: "arial" , "tahoma" , "helvetica" , "freesans" , sans-serif; font-size: 16px; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: justify; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">—</span>baita ezagutza ere<span style="background-color: white; color: black; display: inline; float: none; font-family: "arial" , "tahoma" , "helvetica" , "freesans" , sans-serif; font-size: 16px; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: justify; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">—</span>. Euskara, komunikazio naturalerako, gero eta beharrezkoago bada, orduan eta erabilera eta ezagutza handiagoak izango ditu. Baina baterako dena, besterako ere bada: zenbat eta komunikaziorako behar txikiagoa izan, orduan eta zokoratuago eta baztertuago. <br />
<br />
Argi eta garbi mintza gaitezen: beharrezkoa ez dena desagertu egiten da. Darwinek ere hala frogatuta utzi zigun hautespen naturalaren teoriarekin. Gaur egun, non da beharrezko euskara? Gizarteko zein eremu funtzionaletan da ezinbesteko? Inon ez. Euskara bigarren mailako hizkuntza dugu. Euskaldunak askotan behartuta gaude, ezinbestean, gurea ez den hizkuntza erabili behar izatera lagun hurkoarekin komunikatu ahal izateko. <br />
<br />
Euskararen aldeko aldaketa soziala eragin nahi badugu, euskara gizartearen periferiatik erdigunera ekarri nahi badugu, bigarren hizkuntza izatetik lehen hizkuntza izateko bidean jarri nahi badugu, azken batean, euskara gizartearen ardatzean jarri nahi badugu, nahitaez, Euskal Herriko herritarren balio-eskalan euskarak garrantzi handiagoa irabazi behar du eta hori bide bakar batetik lortuko dugu: euskara Euskal Herriko herritarren gizarte bizitzan komunikaziorako beharrezko eta ezinbesteko bihurtuta. Izan ere, gaur egun, euskara, bere txikitasunetik, bere funtzionaltasun eskasetik, herritarren begietara, hutsaren hurrengo azaltzen da gaztelaniaren eta frantsesaren ondoan. Lluís Vicent Aracil Valentziako soziolinguistaren hitzetan, euskararen ahuleziak gaztelaniaren garrantzia eta beharra are eta nabarmenagoa egiten du: <i>«El euskara subraya la importancia del castellano»</i>. <br />
<br />
<br />
<h2>
Behar naturala </h2>
<br />
Euskara normalizatu nahi badugu, euskara gizartearen erdigunean jarri nahi badugu, euskararen aldeko aldaketa soziala eragin nahi badugu, euskara erabiltzeko behar sozio-funtzionala, edota bestela esanda, komunikazio hizkuntza izateko behar naturala, sorrarazi behar dugu hiztunen artean. Edo, hobeki esan, hizkuntzak berak sorrarazi behar du behar natural hori hiztunen artean. <br />
<br />
Egoera normalizatu batean dagoen hizkuntzak hiztunengan eragindako behar hori berezkoa du, naturala. Hizkuntzaren berezko hiztunentzat, batik bat elebidundu gabe daudenentzat, hizkuntzaren beharra ikusezina da: berezko adierazpide duten hizkuntzaren erabilera erabat arrunt eta ohikoa zaie. Ikus dezagun Bernardo Atxaga idazlearen testigantza (Atxaga, 2017): <br />
<br />
<i>«Haurtzaroko aldi labur batean hizkuntza erabat arrunta izan zitzaidan euskara. Ez nuen hari buruzko iritzi edo, gerora maiz bezala, kezkarik. Aitari eta amari atta eta ama deitzen nien, euriari ebi edo eguzkiari eguzki deitzen nien bezala, eta horretan erabakitzen zen dena, pertsonak eta gauzak izendatzeko modu "betikoaren" erabileran. Alde horretatik, Irazune nire etxean sortutako ume guztien parekoa nintzen; haiek ere, XX.garren mendean bezala XIX.ean edo XVIII.ean, atta, ama, ebi eta eguzki esan izan baitzieten aitari, amari, euriari eta eguzkiari. Gainera, nire kasua Asteasu herriko beste ume guztiena zen, eta bai halaber Euskal Herriko beste askorena ere. Guztiok ginen euskaldunak, "euskara dunak"».</i> <br />
<br />
Gizakia gizaki artean bizi den aldetik, komunikazioa gizakiaren berezko behar naturaletako bat dugu. Baina gizakiak baditu behar natural gehiago eta komunikazioa baino premia handiagoa dutenak bere biziraupenerako. Hain zuzen ere, euskara, gizakiak dituen berezko behar natural horiek asebetetzeko, komunikazio tresna arrunt eta ohiko bihurtzen dugun hein berean jarriko dugu normalizaziorako bidean. <br />
<br />
Gizakiak bere gizakitasunetik bi mailatako behar naturalak ditu: alde batetik, norbanakoari dagozkion oinarri-oinarrizko beharrak ditu, behar fisiologikoak, bizirik irauteko nahitaezkoak (arnasa hartu, elikatu, lo egin, bere burua garbitu, jantzi, osasuna zaindu...). Eta, beste alde batetik, gizarte mailako beharrak ditu, gainontzeko gizakiekin dituen harreman edo gizarte mailako elkarrekintzetatik sortutako beharrak (familia sortu, lagunak izan, maitasuna erdietsi, onarpena izan, estatus bat lortu, prestigioa izan, arrakasta lortu, autoerrealizazioa...). Hain zuzen ere, hizkuntza bat <span style="background-color: white; color: black; display: inline; float: none; font-family: "arial" , "tahoma" , "helvetica" , "freesans" , sans-serif; font-size: 16px; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: justify; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">—</span>gurean euskara<span style="background-color: white; color: black; display: inline; float: none; font-family: "arial" , "tahoma" , "helvetica" , "freesans" , sans-serif; font-size: 16px; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: justify; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">—</span> bere hiztunek dituzten beharrizan naturalekin lotuta dagoen neurri berean bihurtuko da komunikaziorako ezinbesteko edo hutsaren hurrengo. <br />
<br />
<br />
Ikus, Abraham Maslow estatubatuarraren <i>gizakiaren beharren piramidea</i>, (Maslow, 1943):<br />
<br />
<br />
<br />
<div style="text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiAV0lRMrF6J1K1Lr7HnsiG1ghmTjXb5jVBqcDSqPSV6suhyphenhyphenkMCz52uauXVE8TQqfRKYDsNZRGB-KEQHXEN-2BZ1X1vF8s63G2VRnPYUjgBZ25nh4tQWw6Pbq36qv0roatHgcPIn_RLcd4/s1600/Maslowen_piramidea_azkena.jpg"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiAV0lRMrF6J1K1Lr7HnsiG1ghmTjXb5jVBqcDSqPSV6suhyphenhyphenkMCz52uauXVE8TQqfRKYDsNZRGB-KEQHXEN-2BZ1X1vF8s63G2VRnPYUjgBZ25nh4tQWw6Pbq36qv0roatHgcPIn_RLcd4/s640/Maslowen_piramidea_azkena.jpg" /></a></div>
<br />
Hizkuntza batek asetzen duen komunikazio beharrik oinarrizkoena haur jaioberriarena da. Gizakiak dituen beharrik oinarrizkoenak behar fisiologikoak dira, alegia, gizakiak bizirik irauteko oinarrizkoenak. Beraz, gizakiaren berezko behar naturalen mailarik oinarrizkoenean, haur jaioberriarena izango genuke. Hil ala bizikoa du haur jaioberriak ama duenari bere behar oinarrizkoen berri ematea. Haurtxo babesgabeak ez du gaitasunik bere kasa elikatzeko, eta amarik gabe ezin du iraun. Lehenengo egun eta hilabeteetan haurrek negarra dute adierazpide eta, hizkuntza ikasteko gaitasuna garatu ahala, esan ohi duten lehenengo hitza munduko hizkuntza guztietan ia berbera da: «ama». Gizakiarentzat ahoskatzeko fonemarik errazenak ezpainbikoak dira: m, p eta b. Baita a bokal irekia ere. Hitz egiteko saiakeran, haurraren ahotik irten ohi diren lehen soinu horiek, gurasoek beren buruarekin lotzen dituzte eta, horregatik, munduko hizkuntzetan «ama» da hitzik unibertsalena. Horregatik, hain zuzen ere, munduaren bi muturretan, Nepalen eta Euskal Herrian, izen berbera dauka gu guztion sortzaileak: «ama». <br />
<br />
Gizakiak, edozein harreman sistematara iristen denean, familia izan, lagunartea izan, lantokia izan edo herri bat izan, ahalegin betea egingo du harreman sare horretan erabiltzen den komunikazio moldea bereganatzeko. Izan ere, gizaki orok antolaketa sozial batera egokitzeko ahalegina egingo du, antolaketa sozial horrek bere gizatasunaren oinarrizko behar naturalak betetzen dituen neurrian. <br />
<br />
Hizkuntza ororen bizi-indarra antolaketa sozial batean duen funtzionaltasunaren araberakoa da. Hizkuntza bat zenbat eta funtzionalago eta erabiliago izan, orduan eta ezagutza zabalagoa eta orokortuagoa izango du sistema sozial horretako kideen artean. Azken batean, hizkuntza batek funtzionaltasun eta erabilera handia badu antolaketa sozial jakin batean, «behar natural» handia sorraraziko du bertan txertatu nahi duten kide berrien artean. <br />
<br />
Ikus dezagun herri mailako antolaketa sozial baten adibidea (Albizu, 2016): <br />
<br />
Hilabete batzuk daramatzate Azpeitian bizitzen Valeria Silva brasildarrak eta Veronica Medina espainiarrak. Euskara ikasten ari dira biak, eta egunero joaten dira euskara ikasteko saioetara. <br />
<br />
Valeria Silva eta Veronica Medina. Biak emakumeak, beste herrialde batzuetatik Euskal Herrira etorriak. Azpeitiak «harrera ona» egin diela azaldu dute, baina beraiek ere esfortzua egiten ari dira herrira moldatzeko. Iritsi, eta lehen «traba» hizkuntza izan zuten: euskara. Halere, oztopoari aurrez aurre begiratu zioten, eta aukera bat ikusi zuten. <br />
<br />
Brasildik etorri zen Euskal Herrira Valeria Silva, duela zazpi hilabete; eta Espainiatik, berriz, Veronica Medina, orain hiru hilabete. Silva amarekin bizitzeko asmoz mugitu zen herrialdez alabarekin; izan ere, Azpeitian bizi da haren ama 2005az geroztik. Medina ere familia kontuengatik dago Azpeitian: senarrarengana etorri da sorterritik. Pakistangoa du bikotekidea, eta herrian bizi da joan den urtetik. <br />
<br />
Ez batak, ez besteak, ez zuten uste Azpeitian beharrezko izango zutenik euskara bizitzeko. Brasildarrak ez zuen euskararen berririk; espainiarrak, aldiz, entzuna zuen zerbait hizkuntzaren inguruan, baina ez zuen pentsatzen horrenbeste erabiliko zenik kalean. <i>«Iritsi nintzenean harrituta gelditu nintzen, zera pentsatu nuen: zer gaztelania arraro hitz egiten dute hemen?»</i>, azaldu du Silvak. Segituan erabaki zuten euskara ikasten hastea. <br />
<br />
Espainiarra izanda, Medinak bazekien Euskal Herriak bere hizkuntza zuela, baina ez zekien hain «zabaldua» zegoenik. <i>«Uste nuen gaztelaniaz moldatuko nintzela hemen, baina kalean ibiltzeko eta jendearekin harremantzeko euskara behar dudala ikusi dut»</i>. <br />
<br />
<i>«Egia da euskara ezin duzula erabili Euskal Herritik kanpo; baina berdin du, garrantzitsua da orain hemen gaudelako. Ogia erosteko behar dut euskara»</i>, adierazi du Medinak. Lagunak ere euskaldunak egin dituela esan du; hori dela-eta ematen dio garrantzia hizkuntzari. <br />
<br />
<i>«Lagunak egiteko baino gehiago, lanerako ikusten dut garrantzitsua hizkuntza. Hemen gelditzeko etorri naiz, eta hemengo jendeari zerbitzuren bat eman nahi badiot, euskara jakin beharra dago»,</i> erantzun dio Silvak. <br />
<br />
Valeria Silva brasildarrari eta Veronica Medina espainiarrari gertatu zaien bezala, euskara erabiltzearen aldeko egoera sozial batean murgilduta dagoenak, nahiz eta erdaraz hobeto moldatu, ahalegina egingo du egoerak sortzen dion behar natural horretara egokitzeko eta gehiengoak duen hizkuntza jokabidera moldatuko da. Beharbada, moldaketa edo egokitzapen hori ez du egingo nahi duelako, ezta horretarako borondatea duelako ere, baizik eta jokabide sozialaren aurka ez joateagatik, azken batean, sistema horretan euskara erabiltzeko dagoen arau soziala ez urratzeagatik eta gatazka ez sortzeagatik. Sistema sozial batean gehiengoak finkatutako arau soziala ez betetzeak gatazka sor dezake eta sistema sozial horren periferian, baztertuta gelditzeko arriskua dago. Beraz, gure gizatasunetik etengabeko onarpenaren eta integrazioaren bila gabiltzanez, egokitu egingo gara gizarte-sistemak finkatutako jokabideetara, baita euskaraz egiteko dagoen arau sozialera ere. Euskararen aldeko egoera sozial batean murgilduta dagoena, nahiz eta erdaraz hobeto moldatu, euskaraz egiten ohitzen joango da, gaitasuna eskuratzen, jarrera aldatzen eta, azken batean, euskara erabat erabilgarri bihurtuko zaio, izan ere, praktika etengabeak ekarriko baitu hizkuntza barneratzea eta erraztasunez erabiltzea. <br />
<br />
Getxon itsasoari begira bizi den aulestiar batek (Onaindia, 2017) bere seme nerabearen hizkuntza jokabidea eman digu jakitera:<br />
<div>
<i><br /></i></div>
<div>
<i>«Azalduko deutsuet bizi dodan errealidadea. Jatorriz euskera hutsean bizi dan herri batekoa nauzue, arnasgunea deitzen dan horreetarikoa, baina gaur egun euskerea nagusi ez dan herri batean bizi naz. Internet garaian jaio eta hazitako seme nerabea daukat, whatsappa eta bestelako komunikazino bide modernoak eten barik erabilten dituana. Euskera batuan hezi eta hazi dan ikastolako lagunekin mezuak gaztelania hutsean ketan ibilten dira sareotan, baina asteburu eta oporretako atsedenleku dogun nire jaioterriko kuadrilakoekin euskera hutsean: etxeko euskeran bizi-bizi, nahiz eta danak euskera batuan alfabetatuak izan. Guztiek ikasi dabe batuaz eskolan, ez dira euskalkian alfabetatu, baina alkarri mezuak bialtzeko euskalkiaren/ahozkotasunaren freskotasuna bilatzen dabe. Konturatu naz ganera gaztelaniazko forma modernoen ordezkoak topetako arazorik ez dabela».</i> <br />
<br />
Bi lagunarte dituen gazte nerabe horrek hizkuntza jokabide bi ditu: gaztelania hutsean egiten du Getxoko kuadrillarekin eta euskara hutsean Aulestiko lagunekin. Bistan da Getxon gaztelaniaren aldeko egoera soziala bizi duela eta Aulestin, berriz, euskararen aldekoa. Gazte nerabe horrek hizkuntza jarrera egokitzailea du, lagunarte bakoitzean ezarrita dagoen hizkuntza araua ez urratzeko eta, azken batean, lagunarte horietatik baztertuta ez gelditzeko. Aulestin euskarak komunikazio hizkuntza gisa eragiten duen behar naturalari lotu zaio gaztea, Getxon, aldiz, gaztelaniak duenari. <br />
<br />
Lagunarteko kontuak utzi eta gatozen bikote kontuetara. Nerabezaroan, 15 urterekin, maiteminak elkartu zituen Edurne eta Javi Gipuzkoako Beasainen. Edurnek hasiera-hasieratik garbi utzi zion Javiri euskaraz nahi zuela elkarren arteko harremana. Javik erdara zuen etxeko hizkuntza, baita lagunartekoa ere. Eskolan ere den-dena erdaraz. Javiri maitearen nahia beharrizan bihurtu zitzaion eta buru-belarri jarri zen euskara ikasteko ahaleginean. Gau-eskolan eman zuen izena eta berebiziko eginahala eginda lortu zuen euskara kolkoratzeko zeukan behar hari erantzutea. Edurnek eta Javik ez zuten luzaroan iraun elkarrekin baina Javik euskara bereganatu zuen betiko. Gaur egun, 37 urte geroago, euskaraz egiten du seme-alabekin, lagunekin eta baita lankideekin ere. Nerabezaroko maiteminak euskaradun bihurtu zuen Javi. Edurnek, berriz, Donostiako Niko ezagutu zuen. Niko ere Javiren enbor berekoa zen hizkuntza kontuetan eta Javik bezalaxe, Edurneren guraria betetzeko, ikasi egin zuen eta, gaur egun, euskaraz bizi da Edurnerekin eta elkarrekin izan dituzten hiru semeekin. <br />
<br />
Gure gizatasunetik berezkoak ditugun oinarri-oinarrizko beharrak betetzeko, maitasuna kasu, premiazkoak ditugun baliabide guztiak eskuratzen saiatuko gara. Javik eta Nikok euskara behar zuten Edurnerekin zeukaten maitasun harremanarekin aurrera egiteko eta «behar natural» horren indarrak eraman zituen euskara ikastera. Hain zuzen ere, nahiz eta euskararik ez jakin, egoerak sortutako hizkuntza premiara egokitu ziren biak ala biak, eta «behar natural» hori izan zuten euskara ikasteko akuilu. <br />
<br />
Azkenburuko adibide bat aipatuko dut. Azken zazpi urteotan, Bikain ziurtagiriaren ebaluatzaile ibili naiz, urtero enpresa banatan. Bikain egiaztagiriak hizkuntza kudeaketaren bikaintasun maila neurtzen du lan erakundeetan. Enpresa guztietan langileekin aurrez aurreko kontraste taldeak antolatzen ditugu eta enpresa guztietan, handik edo hemendik, azkenean, beti antzeko aitormena egiten digute: <i>«Enpresan euskara plana abian jartzearekin berebiziko ezustekoak hartu ditugu. Erdaldun peto-petoak zirela uste genituen langileak euskaraz egiten hasi dira».</i> <br />
<br />
Zer gertatu da langile euskaldun horiekin, euskara plana abian jarri arte enpresan euskaraz ez egiteko? Langile horiek, enpresak euskara plana abian jarri duenean, beren burua babestuta ikusi dute euskaraz egiteko, eta orduan hartu dute euskaraz azaltzeko erabakia. «Gatazkaren sindromea» dute eta euskararen alde dauden arren, enpresaren hizkuntza jokaera zalantzan jarri gabe, enpresan gaztelaniak duen nagusitasunera <span style="background-color: white; color: black; display: inline; float: none; font-family: "arial" , "tahoma" , "helvetica" , "freesans" , sans-serif; font-size: 16px; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: justify; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">—</span>arau sozialera<span style="background-color: white; color: black; display: inline; float: none; font-family: "arial" , "tahoma" , "helvetica" , "freesans" , sans-serif; font-size: 16px; font-style: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; text-align: justify; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; word-spacing: 0px;">—</span> makurtu eta egokitu egin dira. Gaztelaniaz funtzionatzen duen sistema horretan desoreka ez eragiteagatik, gatazka ez eragiteagatik, «jokabide egokitzailea» hartu dute eta gaztelaniaz egitera behartu dute euren burua. Euskaldunok ume-umetatik euskara hizkuntza gatazkatsua dela barneratzen dugu, alegia, euskaraz egiten badugu, gatazka sortzaile izan gaitezkeela. Baina, gaztelaniaz eginez gero, gatazkarik ez dugula sortuko barneratzen dugu. Gaztelaniaz eginez gero, arazorik ez. Euskaraz eginez gero, arazoak nagusi. Bestela esanda, euskara gatazka da eta gaztelania, aldiz, harmonia. Nork nahi du gatazkatik gatazkara ibili, etengabeko liskarrean? Inork ez. Horregatik, euskararen alde egon arren, gatazkarik txikiena sor daitekeela antzematen dutenean, gaztelania erabiltzen dute, sistema sozial horretan gaztelaniaren aldeko arau soziala dagoela antzematen dutelako. Euskaldunek euskaraz egiten dute euskaraz egiteko aukera dagoela dakitenean. Euskaraz egiteko, ziurtasun bila ibili ohi dira euskaldunak. Beraz, euskararen aldeko borondatea izan arren, gatazkaren mehatxuak euskaraz egitea eragozten die euskaldunei, trabarik txikiena antzematen dutenean. <br />
<br />
Etxetik euskara jaso eta ikasketa guztiak, oinarrizkoetatik unibertsitatekoetaraino, euskara hutsean egin dituen gaztea, euskaraz erdaraz baino erraztasun handiagoz moldatzen den gaztea ere, hartu berri duten enpresan gatazka piztaile ez izateagatik gaztelaniaren uztarripean jarriko da, euskararen aldeko borondaterik handiena izanda ere. Gazte euskaldun horri ezin diogu eskatu borroka horretan sar dadin. Bide eman behar zaio, aukera errealak jarri behar dizkiogu euskaraz egiteko. Euskaraz egiteko eremu ziurrak sortu behar ditugu, «ziurtasun linguistikoa» bermatzen duten erabilera eremuak sortu behar ditugu. <br />
<br />
<br />
<h2>
Behar naturaletik, ezagutza eta erabilerara </h2>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<br />
<br />
Euskaltzaindiak 2016ko otsailaren 12an antolatu zuen Euskara Biziberritzen Jarraitzeko Erronkak jardunaldian, euskara indarberritzeko paradigma berria proposatu nuen, Gurdiaren Paradigma (Saez, 2016).<br />
<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgzFL9lB6iNOrA3DxkUv69KaZNj-xdKP6tsv0kApnJlM_OKPjmN_07ckcFgJSorbPmzB9bbMMAWiCYJL-lRJgxn_voCiOwa5JzYjQ_S_sRtUg36CKusBFvwDOjJpfuj4pRtMJw78ysWvlQ/s1600/GurdiarenParadigma.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="461" data-original-width="640" height="230" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgzFL9lB6iNOrA3DxkUv69KaZNj-xdKP6tsv0kApnJlM_OKPjmN_07ckcFgJSorbPmzB9bbMMAWiCYJL-lRJgxn_voCiOwa5JzYjQ_S_sRtUg36CKusBFvwDOjJpfuj4pRtMJw78ysWvlQ/s320/GurdiarenParadigma.png" width="320" /></a></div>
<br />
<br />
Hizkuntzaren gurdiari beharrak egiten dio tira, komunikaziorako behar naturalak, alegia, hiztunak hizkuntza hori erabiltzeko daukan behar sozio-funtzionalak. Gurdiaren ardatzean, berriz, bi gurpil daude: ezagutza eta erabilera. <br />
<br />
Behar naturalaren indarrak hizkuntzaren gurdia mugiarazten duenean, ezagutza eta erabileraren gurpilak jirabiraka hasten dira ondorengo ibilbidea eginez: <br />
<br />
<b>1. Ezgaitasun inkontzientea</b>: Ez dakigu eta, gainera, ez dakigu ez dakigula. Ez dakigu eta ez gara jabetzen gure ezjakintasunaz. Ez gara jakitun gure ezjakintasunaz, eta ez gara konturatu ere egiten zer ezagutza eta gaitasun falta ditugun. Haur txikiek ez dakite gidatzen ez dakitela eta, gainera, ez dira jakitun gabezia horretaz. Berdin gertatzen zaie Amazonas ibai emaritsuaren alboko basorik trinkoenaren baitan, sekula auto bat ikusi gabe, bizi direnei. Etorkin askori ere horixe gertatzen zaie euskararekin. Euskal Herrira etorri arte ez dira jabetzen euskara ez dakitela eta gaitasun falta hori dutela. <br />
<br />
<b>2. Ezgaitasun kontzientea:</b> Ez dakigu baina badakigu ez dakigula. Zer ez dakigun badakigu eta ikasteko ahalegina egiten hasi behar dugu. Ikasteko geratzen zaigun guztiaren jakitun gara une honetan, eta ikasteko erabakia hartu dugu. Autoeskolara joan gara eta azterketa teorikoa gainditzeko ikasi beharrekoen berri dugu, eta baita azterketa praktikoa egiteko ere zer ikasi behar dugun eta gutxienez zenbat denbora beharko dugun dakigu. Une honetan ez dakigun guztiaren eta ikasi beharrekoaren kontziente gara. Berdin gertatzen zaio euskara ikasteko erabakia hartu duen etorkin horri ere: euskaltegira joan da eta hantxe konturatu da euskara ikasteko, hasieratik bukaera arte, egin beharreko ibilbideaz, ikasi beharreko guztiaz eta beharko duen denboraz. <br />
<br />
Ikasketa-prozesuaren bigarren urrats honetan ikasten hasiko gara eta arazoak sortuko zaizkigu. Arreta osoa jarri beharko dugu sortzen zaizkigun arazoak gainditzeko. Deseroso aurkituko gara, baina urrats honetan ikasiko dugu gehien. Ikasketaren unea da. <br />
<br />
<b>3. Gaitasun kontzientea: </b>Badakigu eta, gainera, badakigu badakigula. Jakin beharrekoa dakigunean eta egiteko gai garenean, baina, egin ahal izateko, gure arreta eta kontzentrazio osoa behar dugunean. Une honetan ikasitakoaz jabetzen gara baina ikasitakoa ez dugu erraztasunez erabiltzen. Badakigu autoa gidatzen baina arreta eta kontzentrazio osoa jarri behar dugu gidatzeko. Gidatzerakoan eman beharreko urrats bakoitza (ispilutik begiratu, keinukaria jarri, enbragea zapaldu, martxa aldatu, enbragea askatu...) burura ekarri behar dugu eta banan-banan eman behar ditugu baina, oraindik, makal eta baldar gabiltza. Gidatzeak ikaragarri nekatzen gaitu. Euskara ikasten ari denari ere gauza bera gertatzen zaio: esaldi bat ezpainetara ekarri aurretik buruan antolatu beharra dauka, eta esaldia esan nahi duenarekin bat ote datorren neurtuko du etengabe. <br />
<br />
Gainera, 3. urrats honetan, ikasitako guztia ez da erraztasun berarekin erabiltzen, izan ere, ikasitakoa barneratzea erabilerari oso lotuta baitago. Beharbada autoa gidatzen txukun samar moldatzen gara, dagoeneko kilometro batzuen batzuk egin ditugulako, baina autoa aparkatzen baldar hutsak gara. Edo gurpila zulatzen bazaigu, gutxitan gertatu zaigulako, trakets ibiliko gara ordezko gurpila aldatzeko. Hizkuntzaren ikasketarekin gauza bera gertatzen zaigu: euskaraz hitz egiten txukun moldatzen gara baina noka edo toka egiteko ez gara ondo moldatzen, oso baldar ikusten dugu gure burua, erabiltzen ez dugulako. «Natzaio», «zeniezadaketen» eta antzeko aditzen erabileran baldar sentitzen gara, oso gutxitan erabiltzen ditugulako. <br />
<br />
Urrats honetan, ibiliz ikasten da oinez. Autoan ibiliz ikasten da gidatzen, eta euskara ere hitz eginez ikasten da. Praktika etengabeak ekarriko du ikasitakoa erraztasunez eta jariotasunez erabiltzea. <br />
<br />
<b>4. Gaitasun inkontzientea:</b> Badakigu baina ohartu gabe egiten dugu. Pentsatu gabe egiteko gai gara. Ohitura bihurtu dugu. Ikasitako guztia orkestra batek bezalatsu egiten dugu, automatikoki eta pentsatu gabe. Ikasitakoa praktikan jartzen dugu modu errepikakor, automatiko eta inkontzientean. <br />
<br />
33 urte daramatzat etxetik lanerako joan-etorria bide beretik egiten. Bide bihurri samarra da, bihurgune eta gorabehera handikoa, eta maiz aldatu behar izaten dira martxak. Askotan, beldurtu egiten naiz lanera iritsi naizelako eta ez naizelako jabetu halako tokitatik igaro ere egin naizenik. Nire pentsamenduetan murgilduta egiten dut ibilbide osoa, konturatu ere egin gabe nondik ari naizen igarotzen. <br />
<br />
Zer behar da ezgaitasun inkontzientetik (1. urratsetik) ezgaitasun kontzientera (2. urratsera) aldatzeko? Kontzientzia hartzea. Eta gaitasun kontzientera (3. urratsera) aldatzeko? Ikastea eta trebatzea. Eta zer behar da gaitasun inkontzientea (4. urratsa) lortzeko? Praktikaren bidez barneratzea eta automatizatzea. <br />
<br />
Beraz, beharrak, hiztunek euskara komunikaziorako erabiltzeko duten beharrak, mugiarazten du hizkuntzaren gurdia. Horregatik, euskarak komunikaziorako indar txikia daukan hiztunengan Gurdiaren Paradigmaren gurpilak nekez mugituko dira. Gaur egun euskarak dituen hiztun berri askok ez dituzte Gurdiaren Paradigmaren urrats guztiak betetzen; asko eta asko, gehientsuenak, hirugarren urratsean geratzen dira. Hortik aurrera ez egiteak euskaraz komunikatzeko erraztasuna ez lortzea eragiten die eta, azken batean, komunikaziorako euskara ez lehenestea. Hain zuzen ere, euskaraz egiteko erraztasun falta horregatik hiztun aktibo izateari uko egiten diote eta, ezari-ezarian, euskara ez erabiltzearen ondorioz, hiztun pasibo bihurtzen dira. <br />
<br />
Joxe Manuel Odriozolaren hitzetan (Odriozola, 2016), «hizkuntza baten ezagutza erabileraren mendeko kontua da, ez da prozesu autonomo bat, ez da praxirik gabeko jakite teoriko formal bat. Hizkuntza baten jakite maila erabilera osoak, alegia, orotariko sozializazioak, ez eskolakoak bakarrik, determinatzen du. Hizkuntza baten gaitasun komunikatiboa ez da gaitasun kognitiboa, akademikoa eta formala soilik, sozializazio eta erabilera orokorrari esker lortzen den gaitasun integrala da». <br />
<br />
<br />
<h2>
Beharra bizilege </h2>
<br />
Euskara biziberritzeko orain arteko paradigmaren tresna nagusia eskola izan den bezalaxe, ziklo berrian, ondorengo urteetan, euskarak heldu beharreko «elefantea» lan munduan dago. Euskarak ezinbestean zabaldu beharreko ziklo berrian euskara gizartearen erdigunean jartzeko giltza izango da lan mundua. <br />
<br />
Joxe Manuel Odriozolak lan mundua hizkuntzaren transmisioren hirugarren zutabea dela dio. Batetik hizkuntzaren transmisio naturala daukagu: funtzio lokalera eta etnikora mugatzen da bere egitekoa. Bestetik, transmisio kulturala, hizkuntza nazionalaren hezkuntzazko eta hedabidezko funtzio kognitibo eta informatiboak bilduko lituzkeena bere baitan. Hirugarren funtzioa funtzio sozioekonomikoa izendatu du Odriozolak. Hain zuzen ere, hizkuntzaren transmisioa etenik gabeko prozesua dugu, gizakiaren bizitza osoan gertatzen dena, gertuko harreman sareetan duena abiapuntua, eskolan duena jarraipena eta garapena lan munduan lortzen duena. <br />
<br />
Lanak gizakiaren behar naturalen piramidearen maila guztietan du eragin bete-betekoa: behar fisiologikoak betetzeko, familiari eusteko eta, besteak beste, estatusa, prestigioa eta autoerrealizazioa lortzeko. <br />
<br />
Gizakia, gizaki denetik, bere oinarri-oinarrizko behar nagusia betetzeko, elikatzeko, beharrean ibili da, dabil eta hala ibili beharko du gizaki den artean ere. Lana izan da gizakien zeregin nagusia historiaren sokan. Berak betetzen zuen bizitzaren ia denbora guztia. Haitzuloetako urrutiko garai haietan, auzokide eta, askotan, elikagai zituen basapiztiek bezalaxe, gizakiek ere bere denboraren zatirik handiena elikagai bila pasatzen zuten. <br />
<br />
Elefanteaz ari garenez, ba al dakizue elefante batek zenbat denbora behar duen egunean elikatzeko? Elefante batek egunean 16 ordu pasatzen ditu jaten. Izan ere, elefante bakar batek egunean 220 kilo janari sartzen baitu urdailean. <br />
<br />
Gaur egungo gizarte antolaketan ere, esna egiten dugun denboraren erdia, askotan gehiago, lanean igarotzen dugu. Lana dugu gizakioi bizitzako urte gehien eramaten digun jarduera (40-45 urte). <br />
<br />
Gainerako izaki bizidunek ez bezala, lana edo beharra gizakiak berezkoa duen jarduera da. Lanaren bitartez gizakia mundura, bere ingurunera, egokitu ahal izan da eta mundua eraldatzeko gaitasuna eta ahalmena garatu ditu. Lanak arrazoian du oinarria, eta gizakiak hori du bereizgarri gainerako piztiengandik. <br />
<br />
Lana da gure gizarte antolaketaren jarduera garrantzitsuena. Gizarte modernoa, historiaurrekoa bezalaxe, lanaren gainean dago egituratuta. Gaur egungo gizarte aurreratu guztiek lana dute ardatz. Lana eginez lantegien emaitzak lortzen dira, lantegien emaitzekin ekonomia indartu egiten da eta, hain zuzen ere, ekonomiari begira dugu antolatuta gure gaurko mundua. Ekonomiak huts egiten badu, lanak huts egiten badu, gure mundua goitik behera dator, erabateko deskalabrua eraginez. <br />
<br />
Lanaren garrantzia gaur egungo estatu moderno guztietako legedietan ere aitortzen da, oinarrizko eta funtsezko giza eskubide gisa. Gizakiak berezkoa du lana eta bere izanari, bere gizakitasunari lotuta dago. Gizakiak, duintasunez bizi ahal izateko, lana funtsezko jarduera du. Beraz, gizakiak, bere garapen pertsonalerako, ezinbestekoa du lana edo beharra. <br />
<br />
Gaur egungo gizartean bizitzako lehen 25 urteak lanera begirakoak ditugu. Haurtzaro, nerabezaro eta gaztaroan jasotako heziketa eta prestaketa oro lan munduari zuzenduak dira. Lanaren garrantzi soziala ukaezina da, toki bat ematen digu gizartean, baita gizarte maila bat ere. <br />
<br />
Historiaurrean bezalaxe, gaur egun ere, lana taldeko jarduera da, jarduera soziala. Jarduera soziala den aldetik gizon-emakumeen arteko elkarrekintza etengabea gertatzen da laneko eremuan eta harreman horiek eragin betea dute etxean, familian eta lagunartean. Estatistikoki, lantokia da bikote harreman gehien sortzen den esparrua, baita lagunarteko harreman askoren sorlekua ere. Ez alferrik, esna igarotzen ditugun ordu gehienak lanean igarotzen baititugu buruz buruko harremanetan, bilera, kafe-hartze, bidaia, lan-bazkari eta abarretan. Gaur egun, lan-munduko harremanak pertsonen arteko harreman intimoenetarako eta hurbilekoenetarako zubi izaten dira. Lan harreman horietan sortutako hizkuntza ohiturek eragin betea dute lankideen arteko bikote harremanetan eta, elkarbizitzarako pausoa emanez gero, baita etxeko hizkuntza ohituretan ere. <br />
<br />
Lan mundua euskalduntzeko dinamika eraginkorra abian jarriz gero, eragin betea izango luke etxetik hurbil dugun kafetegian eta taberna zuloan, janari dendan eta okindegian, kirol-ariketak egiteko gimnasioan edo min hartutakoan hitzordua eskatuko dugun kirol-medikuaren kontsultan. Izan ere, horietan guztietan lanpostuak daude, eta lantoki horietatik herritarrei zerbitzu zuzenak ematen zaizkie. Hain zuzen ere, lan mundua euskalduntzeko dinamika eraginkorra abian jarriz gero, eragin betea izango luke etxetik hurbil, auzoan eta herrian, ditugun zerbitzuetan eta, azken batean, dinamika horrek herritarren gertuko euskarazko harreman sareen trinkotzea ekarriko luke. <br />
<br />
Azken batean, nola bihurtuko dugu euskara euskaldunez osatutako gizartearen hizkuntza nagusia, lanerako hizkuntza gisa baliorik ez duen bitartean?<br />
<br />
<br />
<h4>
(PATXI SAEZ BELOKI soziolinguista eta Euskaltzaindiko Sustapen batzordeko kidea).</h4>
<br />
<ul>
<li>Estreinakoz Euskaltzaindiaren EUSKERA aldizkariaren 61-2 ikerketa zenbakian <a href="https://drive.google.com/open?id=18xLjxL-MQJihhR6Yx_w8yoy--0y1cygT" target="_blank">argitaratua</a> 2017ko azaroan, 439-460 orr.</li>
</ul>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://drive.google.com/open?id=18xLjxL-MQJihhR6Yx_w8yoy--0y1cygT" target="_blank"><img alt="https://drive.google.com/open?id=18xLjxL-MQJihhR6Yx_w8yoy--0y1cygT" border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1129" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi0dE5IDJiNIllWYfFwKhli4roXDAPr5xJjeuj1OqsrRPULuWPNs5_GcYry2UhyphenhyphenOtL8GIP_pqYJAlBFSnto01obzeYDorjYJ56S-5cQciClhsVSkCEkn_0uSGOHRwESv-cB3BfgZFHo9bQ/s200/Euskera_aldizkariaren_azala.jpg" width="140" /></a></div>
<br />
<br />
<br />
<ul style="text-align: right;">
<li><a href="https://drive.google.com/open?id=1Isu_uoKYfkA8ik9gL70fNx0m1XHox2Gc" target="_blank">Artikulu honen PDF fitxategia eskuratu nahi baduzu, sakatu HEMEN.</a></li>
</ul>
<br />
<br />
<br />
<h2>
BIBLIOGRAFIA </h2>
<br />
ALBIZU, E. (2016) «<a href="http://urolakosta.hitza.eus/2016/03/18/sorterritik-euskararen-herrira/">Sorterritik, euskararen herrira</a>», <i>Urola-Kostako Hitza</i> egunkaria, 2016-03-18. <br />
<br />
ATXAGA, B. (2017) «<a href="http://www.atxaga.eus/es/testuak-textos/nire-lehen-hizkuntza">Nire lehen hizkuntza</a>», www.atxaga.eus, 2017-02-16. <br />
<br />
BAZTARRIKA, P. eta ERIZE, X. (2016) «<a href="http://www.euskara.euskadi.eus/contenidos/noticia/eta_hemendik/eu_def/adjuntos/Eta%20hemendik%20aurrera%20zer_2016-05-03.pdf">Eta hemendik aurrera zer?</a>», www.euskara.euskadi.eus, 2016-05-03. <br />
<br />
Behatokia (2016) «Hizkuntza eskubideen egoera 2015» txostena, <a href="http://behatokia.eus/EU/urteko_txostenak">www.behatokia.eus</a> 95-96 orr., 2016-05-17. <br />
<br />
Eusko Jaurlaritza (2016) «<a href="http://www.euskara.euskadi.eus/contenidos/informacion/20132016legealdiko_dokumentuak/eu_def/adjuntos/Zoru_komuna.pdf">Euskararen gaineko diskurtso partekaturako zoru komunaren oinarriak</a>». Gasteiz: Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia. 2016-02-04. <br />
<br />
Eusko Jaurlaritza (2016) «<a href="https://www.irekia.euskadi.eus/uploads/attachments/8569/VI_Inkesta_Soziolinguistikoa_EAE.pdf?1476439692">VI. Inkesta Soziolinguistikoa. Euskal Autonomia Erkidegoa</a>», www.irekia.euskadi.eus/ 2016-10-14. <br />
<br />
FISHMAN, J. (1987) «<a href="http://www.erabili.com/zer_berri/berriak/dokumentuak/2015/Joshua_FISHMAN_elkarrizketa_ZUTABE_aldizkaria_HABE.pdf">Joshua Fishman</a>», <i>Zutabe</i> aldizkaria 85-101 orr. <br />
<br />
GOIKOETXEA, G. (2016) <a href="http://www.patxisaez.eus/2016/12/euskara-irabazteko-bidean.html" target="_blank"><i>Euskara irabazteko bidean</i></a>,<i> Berria</i>, Elkar, <i>Jakin</i> argitaratzaileak <br />
<br />
HARTSUAGA, J. (2016) «<a href="https://zuzeu.eus/euskara/euskarak-mendez-mende-iraun-du-benetan/">Euskarak mendez mende iraun du. Benetan?</a>» Zuzeu orainkaria, www.zuzeu.eus 2016-06-08. <br />
<br />
JUNYENT, C. (2016) «<a href="http://www.argia.eus/argia-astekaria/2525/carme-junyent-hizkuntzalari-eta-bartzelonako-unibertsitateko-irakaslea">Indiferentziak hiltzen ditu hizkuntzak, ez hizkuntzaren kontrako etsaigoak</a>» <i>Argia</i> astekaria, 2.525. zenb., 26-29 orr. 2016-10-16. <br />
<br />
MASLOW, A. (1943) «<a href="http://psychclassics.yorku.ca/Maslow/motivation.htm">A Theory of Human Motivation</a>» Psychological Rewiew, 50. zenb., 370-396 orr. <br />
<br />
MASLOW, A. (1998) <i>El hombre autorrealizado: Hacia una psicología del ser</i>. Bartzelona: Kairós argitaletxea. <br />
<br />
ODRIOZOLA, J. (2016) «<a href="http://www.patxisaez.eus/2016/02/elefantea-gidari-ona-da.html">Elefantea gidari ona da</a>», www.patxisaez.eus 2016-02-24. <br />
<br />
ONAINDIA, J. (2017) «<a href="https://uriola.eus/komunitatea/jonaindia/1485717095804-euskerea-gazteak-erabilerea-ahalduntzea">Euskerea, Gazteak, Erabilerea, Ahalduntzea</a>». Uriola agerkaria, uriola.eus 2017-01-30. <br />
<br />
ORTEGA, A., AMORRORTU, E., GOIRIGOLZARRI, J. eta URLA, J. (2016) <i><a href="https://blogs.deusto.es/euskalgaiak/wp-content/uploads/2016/11/Euskal-hiztun-berriak-2016-Deustuko-Unibertsitatea.pdf">Euskal hiztun berriak: esperientziak, jarrerak eta identitateak</a></i>. Bilbo: Deustuko Unibertsitatea. BizkaiLab. <br />
<br />
SAEZ, P. (2015) «<a href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/1426787112">Elefantea ikusi</a>», www.erabili.eus, 2015-11-13. <br />
<br />
SAEZ, P. (2016) «<a href="http://www.patxisaez.eus/2016/02/elefantearen-paradigma-ikusi.html">Elefantearen paradigma ikusi</a>», www.patxisaez.eus, 2016-02-12. <br />
<br />
SAEZ, P. (2016) «<a href="http://www.patxisaez.eus/2016/12/berezko-hiztunak.html">Berezko hiztunak</a>», www.patxisaez.eus, 2016-12-01. <br />
<br />
SANCHEZ CARRIÓN, J.M. «Txepetx» (1987) <i><a href="https://www.google.es/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0ahUKEwi-weWu4K7WAhWLuBoKHXZPAXcQFggmMAA&url=http%3A%2F%2Fwww.ehu.eus%2Fojs%2Findex.php%2FASJU%2Farticle%2Fdownload%2F8593%2F8341&usg=AFQjCNEH3hdpo7__HZUx_bqM3e2r0AFc9w">Un futuro para nuestro pasado, Claves de la recuperación del Euskara y teoría social de las lenguas</a></i>. Donostia: Elkar. <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Hausnarketa hau ondorengo hedabideek ere argitaratu dute:<br />
<br />
<ul>
<li> Sustatu: <a href="https://sustatu.eus/patxisaez/1515999203" target="_blank">Beharra da giltza.</a></li>
<li> Zuzeu: <a href="https://zuzeu.eus/euskara/beharra-da-giltza/" target="_blank">Beharra da giltza.</a></li>
<li> Bizkaie: <a href="https://bizkaie.biz/1518014863119" target="_blank">Euskerearen behar naturala. </a></li>
<li> Berria: <a href="https://www.berria.eus/paperekoa/1832/023/001/2018-02-08/euskararen_behar_naturala.htm" target="_blank">Euskararen behar naturala.</a></li>
<li> Noticias de Gipuzkoa: <a href="http://www.noticiasdegipuzkoa.com/2018/02/13/opinion/tribuna-abierta/euskararen-behar-naturala" target="_blank">Euskararen behar naturala.</a> </li>
<li> Deia: <a href="http://www.deia.com/2018/02/14/opinion/tribuna-abierta/euskararen-behar-naturala" target="_blank">Euskararen behar naturala.</a></li>
<li> Gara: <a href="https://www.naiz.eus/fr/iritzia/articulos/euskararen-behar-naturala-1" target="_blank">Euskararen behar naturala.</a></li>
<li> Noticias de Alava: <a href="http://www.noticiasdealava.com/2018/02/15/opinion/euskararen-behar-naturala" target="_blank">Euskararen behar naturala.</a> </li>
<li> Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza: <a href="http://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2018/02/22/patxi-saez-beloki-euskararen-behar-naturala/" target="_blank">Euskararen behar naturala.</a></li>
<li> Busturialdeko Hitza: <a href="http://busturialdea.hitza.eus/2018/02/23/patxi-saez-beloki-euskararen-behar-naturala/" target="_blank">Euskararen behar naturala.</a> </li>
</ul>
<br />
<br />
<br />
<br /></div>
Patxi Saez Belokihttp://www.blogger.com/profile/12370914441845757023noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6532712791688819686.post-62870062738921519052017-12-01T12:49:00.002+01:002023-03-29T13:23:40.957+02:00Ardatzean jartzeko garaia<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://www.patxisaez.eus/2017/12/ardatzean-jartzeko-garaia.html" target="_blank"><img alt="http://www.patxisaez.eus/2017/12/ardatzean-jartzeko-garaia.html" border="0" data-original-height="680" data-original-width="682" height="638" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgzLipxCCEdojujoCL3V0jMG5ub91ooCbnKzBVtY-7CRCR3zWWgyofXmU0HsnVm5lRSxiV3KxyjrORj9lcAyZUP-7_aMkCHk1gUettj5PblXZ4Yhonlc_dw8GA3moodwCNYGSQsr4RfBYY/s640/ama_hizkuntza_.jpg" width="640" /></a></div>
<br />
Euskararen Herria kudeatzen duten hiru herri-erakundeek —Euskal Erakunde Publikoak, Nafarroako Gobernuak eta Eusko Jaurlaritzak— non jarri behar dute hizkuntza politikaren ardatza?<br />
<br />
<a name='more'></a><br />
Hiztunak dira hizkuntza politika guztien lehen jomuga. Hiztunak ugaritzea, hiztunak irabaztea, berbadunen multzoa zabaltzea eta trinkotzea da mintzaira indarberritzeko hizkuntza politika ororen lehen tokian jarri ohi den eginkizuna. Izan ere, hizkuntzak hiztunengan bizi dira eta, bizirik irauteko, nahitaezko dituzte mintzodunak. Zenbat eta hiztun gehiago, hobeto. Baina hizkuntza politika horiek ez dute bururik nekatzen mintzaira bat gero eta indartsuagoa izateko hiztunik hoberenak zein ote diren hausnartzen.<br />
<br />
Nolakoak dira hizkuntza bati bizi-indarra ematen dioten hiztunak? Nolakoak dira hizkuntza batek bere-bereak dituen hiztunak? Zein ezaugarri dituzte hizkuntza baten <a href="http://www.patxisaez.eus/2016/12/berezko-hiztunak.html" target="_blank">berezko hiztun</a> horiek?<br />
<br />
Munduan mintzo diren hizkuntzen bizi-indarraren neurgailurik baldin bada, neurgailu hori, zalantza izpirik gabe, berezko hiztunek osatzen dute.<br />
<br />
Har dezagun munduko edozein hizkuntzatako berezko hiztun bat, zein ezaugarri dituen aztertzeko. Esate baterako, urrutira joan gabe, har dezagun gaztelaniaren berezko hiztun bat eta frantsesaren beste bat: Espainiako Gaztela eta Leongo Pedro eta Frantziako Périgordeko Pierre.<br />
<br />
<br />
<b>Erraztasuna:</b> <br />
<br />
Has gaitezen elkarrekin dituzten ezaugarriak aletzen. Ezaugarri guztien artetik bada bat bereziki gailentzen dena: hiztun horiek, berezkoa duten hizkuntza hori munduko beste edozein hizkuntza baino hobeto eta errazago hitz egiten dute, alegia, hizkuntza horretan beste edozeinetan baino erosotasun eta trebezia handiagoz komunikatzen dira. Hori litzateke berezko hiztunen bereizgarririk nabarmenena. Hiztun horiek, gainera, bere-berea duten hizkuntza hori dute beren kolkorako barne-mintzo eta gogoetarako tresna.<br />
<br />
2016an egindako azken Inkesta Soziolinguistikoaren arabera, Euskal Herrian bizi diren 16 urtetik gorako 751.500 euskaldunen artean, euskaraz beste edozein erdaratan baino errazago egiten duten euskaldunak % 26 dira, eta erdaraz errazago egiten duten euskaldunak, aldiz, % 44,5.<br />
<br />
Azken 25 urteotan, euskaldunen artean, pisu eta trinkotasun demografikoa galtzen ari dira euskaraz errazago egiten duten berezko hiztunak. Duela 25 urte euskararen berezko hiztunen ehunekoa eta erdaraz hobeto moldatzen ziren elebidunena nahikoa parekatuta zegoen: elkarren artean % 2,4ko aldea besterik ez zegoen (% 34,6 ziren euskararen berezko hiztunak eta, aldiz, % 37 ziren erdaraz errazago moldatzen ziren euskaldunak). Gaur egun, ordea, elkarren arteko aldea, % 18,5 puntukoa da (arestian esan bezala, gaur egun, % 44,5 dira erdaraz erraztasun handiagoa duten euskaldunak eta, aldiz, % 26 dira euskaraz errazago moldatzen diren berezko hiztunak).<br />
<br />
2016ko VI. Inkesta Soziolinguistikoaren arabera, azken 25 urteotan euskarak Euskal Herrian sekula ez bezalako irabaziak izan ditu: 223.000 euskaldun gehiago irabazi ditu. Irabazi dituen hiztun horietatik % 60,4 erdaraz erraztasun handiagoa duten hiztunak dira eta % 5,7 besterik ez dira euskaraz erraztasun handiagoa duten berezko hiztunak. Beraz, laburbilduz, <b>azken 25 urteotan, euskaldunen artean, erdaraz hobeto eta errazago egiten duten euskaldunak gero eta gehiago dira, baina proportzioan euskaraz hobeto eta errazago egiten duten berezko hiztunak gero eta gutxiago.</b><br />
<br />
Oso kontuan hartzekoa da azken Inkesta Soziolinguistikoak erakusten digun joera: Euskal Herriko biztanleria adinean zenbat eta gazteago, orduan eta euskaldunago, baina, aldi berean, euskararen berezko hiztunen proportzioa gero eta txikiagoa da eta erdaraz errazago egiten duten euskaldunena, berriz, beste edozein adin tartetan baino handiagoa gertatzen da gazteenen artean (% 57). Beste era batera esanda, euskaraz errazago egiten duten berezko hiztunen proportzioa adinean behera egin ahala txikiagoa da, nahiz eta, gazteen artean, gehiengo zabala euskalduna izan. Zalantzarik gabe, euskara gorabidean jarri nahi badugu, joera hori irauli beharra dago, gazteenen artean berezko hiztunak ugaritzeko plangintza zehatzak hezurmamituz.<br />
<br />
Erdaraz erraztasun handiagoa duten euskaldunek nekez egiten dute euskaraz. Horregatik, erdaraz egiteko joera dute, beraien hizkuntza jokabidea erdararen aldekoa da eta euskarari dagokionez hiztun pasiboak dira (ezinbesteko egoeretan bakarrik egingo dute euskaraz). Euskararen berezko hiztunek, aldiz, euskararen aldeko jokabidea dute eta euskaraz mintzatzeko aukera duten komunikazio egoera guztietan euskaraz egiten duten hiztun aktiboak dira. Beraz, erraztasunak eragin zuzena du erabileran: zenbat eta erraztasun handiagoa, orduan eta erabilera handiagoa.<br />
<br />
<br />
<b>Lehenengo hizkuntza: </b><br />
<br />
Jarrai dezagun berezko hiztunen ezaugarriak aletzen, jarrai dezagun Gaztela eta Leongo Pedro eta Périgordeko Pierreren arteko alderaketa egiten. Pedrok eta Pierrek, biak ala biak, jaioberritan ikasi zuten berezkoa duten hizkuntza. Ikasitako lehen hizkuntza hori modu naturalean, bere kabuz, ikasi zuten, nagusiki guraso eta senideekin jaiotzatik bertatik izandako etxeko harremanen bidez.<br />
<br />
Jaioberritan gizakiak ezin du bere kasa iraun eta, oinarrizko premia fisiologikoak asetzeko, hil ala bizikoa du ama duenarekin komunikatzea. Hain zuzen ere, haur jaioberriak gizaki eta izaki ororen funtsezko behar natural horiek asebetetzeko ikasten du amaren hizkuntza. Lehenengo hizkuntzaren ikasketa naturala da, berezkoa; izan ere, gizakiek bere kabuz bereganatzen dute lehenengo hizkuntza, giza harremanek eragiten dituzten elkarrekintzen bidez. Haurrak jaio aurretik, amaren sabelean dagoenetik, du estreinako harremana amaren hizkuntzarekin.<br />
<br />
Hizkuntza hiztunen buruan gertatzen den sorkuntza da. Lehenengo hizkuntza da pentsamendua egituratzeko berezko hiztunen ardatz-hizkuntza. Munduaren ezagutza eraikitzeko, garatzeko eta adierazteko tresna; baita bizipenak antolatzeko eta adierazteko ere. Lehenengo hizkuntza da berezko hiztunek jaiotzen direnetik erraztasun handienarekin hitz egiten duten mintzoa. Lehenengo hizkuntza da berezko hiztunek hil artean inoiz ahaztuko ez duten hizkuntza.<br />
<br />
Lehenengo hizkuntzak ordenagailu batean sistema eragileak egiten duen lan berbera eragiten du hiztunaren burmuinean. Hizkuntzaren sistema antolatu eta egituratu egiten du garunean. Lehenengo hizkuntzarekin antolatutako egitura horretan, sartzen den informazioarentzat, ulerbideak eta azterbideak sortzen dira. Lehenengo hizkuntzarekin ardaztutako sistema horretara iristen den informazioa kultura eta mundu ikuskera baten galbahetik iragazten da. Gerora bigarren, hirugarren edo nahi beste hizkuntza ikasiko balira, lehenengo hizkuntzak informazioa antolatzeko eta egituratzeko ezarritako oinarrizko ildoak bihurtzen dira ezinbesteko jarraibide.<br />
<br />
Gaur egun euskaraz mintzatzeko erraztasun eta gaitasun erabatekoa bermatzen duen bereizgarri ia bakarra euskaldunaren lehen hizkuntza euskara izatea da.<br />
<br />
Orain 25 urte euskara lehen hizkuntza zeukaten euskaldunak ia % 80 ziren; gaur egun, aldiz, % 50 dira. Beraz, % 30eko galera gertatu da. Euskarak azken 25 urteotan inoiz ez bezalako hiztun kopurua irabazi du: 223.000 hiztun. Azken 25 urteotan euskarak ez du lehen hizkuntza duen hiztunik irabazi: 25 urte atzera baino 42.000 euskaldun gutxiagok dauka gaur egun euskara lehenengo hizkuntza moduan. Euskal Herriko azken Inkesta Soziolinguistikoaren arabera, euskaldun direnen artean, adinean zenbat eta beherago orduan eta gutxiago dira lehenengo hizkuntza euskara dutenak.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhGAx1XaZ7mO5q9kfNYI-kl3z6-Mud6p9Fed6U1dSgyjXBBpLxdsekApACcF-QAfvRwmIDAbQpLLkJpoF8lda2-sVXqiBMB6Bsy0rujvbMm5E9Ymd8TdJWja7DfNT7W0xm19QGO9-J9rmg/s1600/VI_inkesta_soziolinguistikoa_Euskaldunak_lehen_hizkuntzaren_eta_adinaren_arabera.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="519" data-original-width="690" height="480" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhGAx1XaZ7mO5q9kfNYI-kl3z6-Mud6p9Fed6U1dSgyjXBBpLxdsekApACcF-QAfvRwmIDAbQpLLkJpoF8lda2-sVXqiBMB6Bsy0rujvbMm5E9Ymd8TdJWja7DfNT7W0xm19QGO9-J9rmg/s640/VI_inkesta_soziolinguistikoa_Euskaldunak_lehen_hizkuntzaren_eta_adinaren_arabera.jpg" width="640" /></a></div>
<br />
Gaur egun bi gurasoek lehenengo hizkuntza euskara dutenean, seme-alaben % 93k euskara bakarrik jasotzen du etxean. Guraso biak euskaldunak izanda, batak euskara duenean lehen hizkuntza eta besteak erdara, seme-alaben % 70ek euskara bakarrik jasotzen du etxean. Azkenik, guraso biak euskaldunak izaki, biak lehen hizkuntza erdara dutenean, seme-alaben % 44k euskara bakarrik jasotzen du etxean. Azken 25 urteotan euskararen etxeko erabilerak bere horretan dirau, ez gora, ez behera, ez atzera, ez aurrera.<br />
<br />
Beraz, euskararen berezko hiztunak ugaritzeko, ezinbestekoa izango da lehen hizkuntza euskara izango duten euskaldunen multzoa handitzeko estrategiak eta lan-ildoak zabaltzea.<br />
<br />
Euskararen hiztun berriek, euskara etxetik kanpo eskolan eta euskaltegian ikasitakoek, berebiziko garrantzia dute euskararen berezko hiztunak ugaritzeko estrategian: seme-alaben lehen hizkuntza euskara izaten ahalegintzen dira. Erdaraz euskaraz baino erraztasun handiagoa duten arren, euskara etxeko hizkuntza bihurtzen dute eta euskara hutsezko irakaskuntza hautatzen dute seme-alabentzat. Zalantzarik gabe, hiztun berriak garrantzi handikoak dira euskararen berezko hiztunak irabazteko. Hiztun berriak euskararen zubigileak dira, belaunaldien arteko zubi naturalen eraikitzaileak.<br />
<br />
<br />
<b>Erabilera:</b><br />
<br />
Hel diezaiegun berriro Gaztela eta Leongo Pedrori eta Périgordeko Pierreri. Eguneroko bizimodua berezkoa duten hizkuntzaren bidez egiten dute Pedrok eta Pierrek. Berezko hizkuntzak bizi ditu eta berezko hizkuntza bizi dute eguneroko gizarte harreman orotarako. Berezko hiztunek ardatz duten hizkuntza bihurtzen dute inguratzen dituen errealitatearen ulerbide eta beren hausnarketak arrazoitzeko mintzabide. Berezko hizkuntzaren betaurrekoetatik ikusten eta hausnartzen dute bizi duten mundua. Egunerokoan elebakar funtzionalak dira Pedro eta Pierre. Bigarren hizkuntza bat eskola garaitik ikasita badute ere, egunerokoan darabilten berezko hizkuntza dute mintzabide bakar.<br />
<br />
Hizkuntza oro erabileraren bizilegeari lotuta dago: erabilerarik gabe, ez dago erraztasunik, eta gaitasunean erraztasunik gabe, ez dago erabilerarik. Hain zuzen ere, hizkuntzaren <a href="http://www.patxisaez.eus/2017/12/beharra-da-giltza.html" target="_blank"><i>Gurdiaren Paradigma</i></a> (Saez, 2016) bi gurpil horien gainean dabil: gaitasuna eta erabilera. Eta hizkuntzaren gurdia mugiarazten duen indarra, berriz, hizkuntza horrek gizarte harremanetarako duen behar naturala da, behar soziala. Hain zuzen ere, behar natural horren eragile garrantzitsu ditugu berezko hiztunak.<br />
<br />
Euskararen berezko hiztunak ugariak dira Amezketa, Leitza, Areso, Eratsun eta Azpeitia bezalako euskararen iturburuetan. Berezko hiztunak ere izan badira eremu erdaldunetan bizi diren familia euskaldunetan, Gasteiz, Bilbo, Iruñean, Hendaian eta Miarritzen, besteak beste. Eremu erdaldun horietan bizi diren euskararen berezko hiztun horiek lehen sozializazioa, familiaren bidezkoa, euskara hutsean egiten dute eta 3-6 urte bitartean etxeko euskarazko sare elebakarretik atera gabe bizi dira, eskolara joaten diren arte. Euskarazko ereduan eskolatu arren, eskolak elebidun eta, aldi berean, erdaldun bihurtzen ditu. Izan ere, ikaskideen inguru erdaldun oztopatzaileak euskara egunerokoan ez erabiltzea eragiten die eta euskara etxekoekin bakarrik erabiltzera mugatzen dira. Adinean aurrera egin bezala, euskara etxetik kanpo ez erabiltzearen poderioz, erdaraz egiteko erraztasuna irabazi ahala, euskaraz egiteko jaiotzetik dakarten ahalmena garatu gabe uzten dute, <a href="http://www.patxisaez.eus/2016/04/tus-padres-son-un-poco-pesaos-con-eso.html" target="_blank">elebidun ziklikoak</a> bihurtuz. Elebidun ziklikoek beren bizitzaren beste aldi batean, beste ziklo batean, identitate gorabeherak dituztenean edo guraso bihurtzen direnean, esate baterako, hel diezaiokete beren ama hizkuntzari berriro.<br />
<br />
Eremu erdaldunetako berezko hiztun euskaldunen galera hori gerta ez dadin euskarazko gizarte sare sendoak osatzeko estrategiak eraiki behar dira, bi norabidetan bereziki: lagunartean eta lan-munduan. Familiaz gain, bi esparru horietan baitaude gizakiaren oinarri sozialik funtsezkoenak. Oso kontuan izan behar da, gainera, lagunarteko harreman gehienak lankide eta ikaskideen artekoak ditugula gaur egungo gizartean; izan ere, maiztasunari dagokionez, laneko esparruetan gertatzen baitira gizakien arteko elkarrekintza gehienak. Horrez gain, lan esparruko harremanek familia girokoetan ere eragin nabarmena dute, bikote harreman askoren sorlekua lantokian dagoelako. Beraz, lan-mundua garrantzi handiko esparrua dugu gizakien arteko harremanetan eta hizkuntza ohituretan. Zalantzarik gabe, orain arte jarritako arreta baino handiagoa beharko du hemendik aitzina.<br />
<br />
Euskararen erabilera ezinezkoa bihurtzen duten oztopo estrukturalak gainditzeko pauso argiak eta eraginkorrak eman behar dira gizartearen egituretatik, batik bat aginte egituretatik, euskara erabiltzeko aukerak benetakoak izan daitezen eta, gaur ez bezala, euskara gizartearen ardatz-hizkuntza izan dadin. Horretarako, murrizketarik gabeko ofizialtasunak gizarte aginte eta egituren babes eta lanabes izan behar du Euskararen Herriaren luze-zabalean.<br />
<br />
<br />
<b>Hizkuntza sorberritu: </b><br />
<br />
Hizkuntzaren <a href="http://www.patxisaez.eus/2017/03/euskararen-bizi-puskak.html" target="_blank">jatortasuna</a>, bizitasuna eta esanindarra, bere betean, berezko hiztunengan dago. Berezko hiztunek eguneroko erabileraren bizilegetik sorberritzen dute hizkuntza. Nola zuhaitzetan hostoek, hala arnasberritzen dute hizkuntza berezko hiztunek, esan modu berriak eta adieraz molde berriak hizkuntzaren sustraietako izerdiarekin kimu berrituz.<br />
<br />
Hizkuntzen etengabeko aldaketen eragile garrantzitsuak dira berezko hiztunak, ardatz duten hizkuntza garaian garaiko gizarteen eta hiztunen komunikazio beharretara etengabe moldatzen baitute. Berezkoa duten hizkuntzaren senetik eta muinetik egokitzen dira etengabe, bizi duten gizartetik sortzen zaizkien komunikazio behar berrietara.<br />
<br />
Berezko hiztunak dira hizkuntza guztien euskarri eta zimentarri. Berezko hiztunak galbidean dauzkan hizkuntzak bere biziraupena du galbidean. Azken batean, hizkuntza da kultura baten sorkuntzarik handiena, eta berezko hiztunak dira kultura horren jasotzaile, garatzaile eta hedatzaile. Horregatik, hizkuntza oro indarberritzeko politikek, eraginkor izatekotan, ezinbestekoa dute berezko hiztunak ardatzean jartzea.<br />
<br />
<br />
<h4>
(PATXI SAEZ BELOKI soziolinguista eta Euskaltzaindiko Sustapen batzordeko kidea).</h4>
<h4>
</h4>
<ul>
<li>Estreinakoz Hermes pentsamendu eta historia aldizkariaren 57. zenbakian <a href="https://drive.google.com/open?id=1Rmw8zSxQMqp0CPzH8leIauR82PHasxtX" target="_blank">argitaratua</a>, 130-133 orr., 2017ko azaroan. </li>
</ul>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://drive.google.com/file/d/1Rmw8zSxQMqp0CPzH8leIauR82PHasxtX/view" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;" target="_blank"><img alt="https://drive.google.com/file/d/1Rmw8zSxQMqp0CPzH8leIauR82PHasxtX/view" border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1132" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjjE9uCQBpew8P1lSyEK8_Y_NQ5sKcVQc6dB5gSxoQZK7i5ZL3WcHeTA9x_HUgO1in2EOCpgONmJibvcDh5izvnCD5qyvnTqt00mwHu9m_UMP5rufMINnSu4MAmBzyoCKzXr9S0W8pWJdw/s400/Hermes_euskara_57.jpg" width="282" /></a></div>
<br />
<br />
<ul style="text-align: right;">
<li><a href="https://drive.google.com/open?id=1YYsSCWj4sYR3m8U7i9OmJRp7zgzVPIko" target="_blank">Artikulu honen PDF fitxategia eskuratu nahi baduzu, sakatu HEMEN.</a></li>
</ul>
<br />
<br />
<b>Artikulu honekin zilbor-heste zuzena daukaten artikuluak</b><br />
<br />
<ul>
<li><a href="http://www.patxisaez.eus/2016/12/berezko-hiztunak.html" target="_blank">Berezko hiztunak </a><b></b></li>
<li><a href="http://www.patxisaez.eus/2017/12/beharra-da-giltza.html" target="_blank">Beharra da giltza</a><b></b></li><li><a href="http://www.patxisaez.eus/2023/03/berezko-hiztunik-gabe-arnasgunerik-ez.html" target="_blank">Berezko hiztunik gabe, arnasgunerik ez</a></li>
</ul>
<br />
<br />
Hausnarketa hau ondorengo hedabideek ere argitaratu dute:<br />
<br />
<ul>
<li> Sustatu: <a href="https://sustatu.eus/patxisaez/1512993265" target="_blank">Ardatzean jartzeko garaia, Patxi Saez.</a></li>
<li> Zuzeu: <a href="https://zuzeu.eus/euskara/ardatzean-jartzeko-garaia/" target="_blank">Ardatzean jartzeko garaia.</a></li>
</ul>
<br />
<br />
<br />
<br />Patxi Saez Belokihttp://www.blogger.com/profile/12370914441845757023noreply@blogger.com9tag:blogger.com,1999:blog-6532712791688819686.post-83530649629936962532017-10-16T12:43:00.000+02:002018-12-18T13:16:03.657+01:00Lingua Navarrorum eta hizkuntzakeria (III)<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://www.patxisaez.eus/2017/10/lingua-navarrorum-eta-hizkuntzakeria-iii.html" target="_blank"><img alt="http://www.patxisaez.eus/2017/10/lingua-navarrorum-eta-hizkuntzakeria-iii.html" border="0" height="553" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiu6gixmJLiwY-Je4TQkA7yUG_FIFPmZ8mGifnKoX6aJGhfEZz2XIQtwcEvDOuKX8JTPHAypLaJuEHyqqy4AAsKF6EooN8Ja8mxem1IfvnQ__NUGLSf9yfGy48HvOvc_VDbM0hGSPtO4kw/s640/Euskararen_atzerakada.png" width="640" /></a></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<br />
<div style="text-align: left;">
Hirugarren artikulu hau, aurreko biak bezalaxe, hizkuntzakeria izendatu dudan ideologiaren salaketa egiteko idatzi dut. Pentsaera suntsitzaile horren arabera, hizkuntza menderetzaileak hizkuntza menderatuak baino hobeak dira komunikaziorako, bizikidetzarako, gizartearen aurrerabiderako eta gizarte horretako kideen garapenerako. Eta hobeak direlako, gailendu egin behar dira hizkuntza ahulagoen gainetik eta bizkarretik. Horixe da hizkuntzakeriaren katixima.<br />
<a name='more'></a></div>
<div style="text-align: left;">
</div>
<div style="text-align: left;">
<a href="https://draft.blogger.com/null" name="more"></a><br />
<a href="https://draft.blogger.com/null" name="more"></a><br /></div>
<div style="text-align: left;">
Azken hatsetara eraman nahi duen hizkuntza erasotzeko, hizkuntzakeriak erabiltzen duen tresnarik suntsitzaileena ukazioa da. Ikus ditzagun, hizkuntzakeriak euskarari eraso egiteko erabiltzen dituen ukazioetatik, hiru:</div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
<b>1. Iraganaren ukazioa</b></div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
Hizkuntza menderatzaileak hizkuntza ahulagoa erabat menderatuta daukanean, hiztunen katea aspalditik etenda dagoenean, eta azkeneko belaunaldiak hizkuntza menderatzailearen bidez komunikatzen direnean, hizkuntzakeriak ukatu egingo du lurralde horretan sekula beste hizkuntzarik izan denik. Nafarroan gertatzen zaigu hori. Espainiako hizkuntzakeriatik ukatu egiten dute Nafarroako Erriberan gaztelania ez den beste hizkuntzarik sekula izan denik. Espainiako hizkuntzakeriarentzat Nafarroako «eremu erdalduneko» berezko hizkuntza bakarra gaztelania da, eta hor ez omen da euskararik sekula izan.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi1E3pBgB_1Q9pS0lOgQNHyHWKc92RAYVgJCxwTlRdrdOgTk6GJEPb-J4xqd2cEe7HpNBk6hFhOajOd7wu47tvhmYseUOsNuQ9_AEfOmmCUNIHdKfOOOvaH8nR1NgJyH27lAJVo3y1ICkc/s1600/Navarrorum_erakusketa.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1143" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi1E3pBgB_1Q9pS0lOgQNHyHWKc92RAYVgJCxwTlRdrdOgTk6GJEPb-J4xqd2cEe7HpNBk6hFhOajOd7wu47tvhmYseUOsNuQ9_AEfOmmCUNIHdKfOOOvaH8nR1NgJyH27lAJVo3y1ICkc/s640/Navarrorum_erakusketa.jpg" width="456" /></a></div>
<span style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;">Iruñean dagoen Nafarroako Errege Artxibo Nagusian zabaldu berri duten</span><i style="clear: left; display: inline !important; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"> <a href="http://www.berria.eus/paperekoa/1829/038/001/2017-09-28/ozeano_oso_baten_zipriztinak.htm">Navarrorum</a></i><span style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"> erakusketak, erromatarren garaitik aurrera jasotako 36 dokumentu historikoen bidez, zalantza izpirik ez du uzten nafarren euskalduntasunaz. Erdi Aroan, Ameriketako kolonizazioa hasi aurretik, Nafarroa osoan ez ezik, Nafarroatik kanpo ere komunikaziorako hizkuntza nagusia zen euskara. Garai hartan, Errioxa eta Burgosko mugetan barrena hitz egiten zen euskara, eta Huesca eta Lleidaraino ere iritsita zegoen orduko nafarren Lingua Navarrorum. </span>XVI. mendean, <a href="http://www.noticiasdegipuzkoa.com/2017/05/27/sociedad/navarra-el-eje-que-sostuvo-al-euskera-del-renacimiento">Errenazimentuan</a>, nafarren % 80 euskaraz mintzo zen eta nafarren erdiek ez zekiten gaztelaniarik.</div>
<div style="text-align: left;">
<br />
Hizkuntzakeriaren ukazio hori beldur baten ondorio da: Espainiako
nazionalismoaren hizkuntzakeriatik beldur dira Araban gertatutakoa
Nafarroan ere gertatuko den. Araban, Francoren diktadura garaiko
arabarrek, euskara aurreko belaunaldietan galduta zeukaten ordurako,
baina, ezpainetan euskararik ez bazuten ere, bihotzean bai, ordea.
Euskararendako diktadura ukatzaile eta zapaltzaile hura amaitutakoan,
arabarrei euskara sustatzeko bidea eman zaienean, beraien baitan erabat
iraungi gabe zeukaten euskal senaren txingarretik, euskalduntasunaren
berpizkundea gertatu da Araba osoan. Gaur egungo Araban euskara
belaunaldi gazteena da. Horrela <a href="http://www.patxisaez.eus/2017/04/esperantza-ertzetatik.html" target="_blank">kontatu digu</a> Xabier Euzkitze kazetari eta bertsolariak: <i>«Soldadutzatik etorri berritan </i><i><span class="e3">—</span>azken tontolapikoetako bat izan nintzen</i><i><span class="e3">—</span> Arabako Ikastolen Elkarteak lan zoragarri bat eskaini zidan. Hari esker, Arabako hainbat herritako ikastoletan bertsolaritza irakasten aritu nintzen: Legutio, Gasteizko bi, Kanpezu, Agurain, Lapuebla Labarka, Bastida, Lantziego eta Oion. Askoren begietan lur arrotzak ziren euskararentzat. Arabako Errioxan bereziki, aldeko sentsibilitatea zeukatenek ere ez zuten euskararik mintzo. Aitzindari batzuek ereindako haziari esker, gaur egungo ikasle askok eta askok guraso euskaldunak dituzte. Duela pare bat hilabete izan nintzen bertan, pilota emankizun baten karietara. Beste hainbat haurren artean </i><i><span class="e3">—</span>ia denak euskaraz ari ziren</i><i><span class="e3">—</span> hiruzpalau urteko neskatxa bat ari zen pilotan, zaharragoetatik bereiz. Ni begira ikusi ninduenean, “¿juegas?” galdetu zidan. “Noski, baina nik euskaraz badakit, e!” erantzun nion. Neskatikoaren epaiak zur eta lur utzi ninduen: “A, bai? Eske zaharra zara!”. Alegia, Lantziegoko errealitatean zaharrak erdararekin eta gazteak euskararekin lotzen dituzte».</i></div>
<div style="text-align: left;">
<br />
Baina, Araban euskarak izan duen berpizkundea harrigarria baldin bada, munduaren luze-zabalean beste inon ez bezalakoa izan da Trebiñukoa. Gaztela eta Leon Erkidegoaren eta Burgosko probintziaren gobernupean dago Trebiñu, euskara ofiziala ez den lurraldean eta euskalduntasunaren aurkako jarrera duen gobernu baten agintepean. Eta, berrehun urtez euskara hilik izan eta gero, azken 40 urteotan herritarren ekimen soilarekin eta gobernuaren inolako laguntzarik gabe, ez sinesteko emaitzak lortu dituzte Trebiñuko barrendegian: euskaraz mintzatzeko gaitasuna duten herritarrak % 22 dira gaur egun eta euskara ulertzen dutenak, berriz, % 17. Trebiñuk, euskara berreskuratzeko bide horretan, Gaztela eta Leongo agintarien aldetik laguntzarik txikiena izan ez badu ere, Nafarroak pairatzen duen hizkuntzakeriarik ez du izan; ez, behintzat, neurri eta dimentsio horretan.<br />
<br />
<br />
<b>2. Orainaren ukazioa</b></div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
Hizkuntzakeriak berezko hizkuntzaren ukaziorako daukan beste estrategia bat hiztunen hizkuntza eskubideena da. Hizkuntza ez omen da inongo eskubideren jabe. Hizkuntzakeriatik diotenez, eskubideen jabe diren bakarrak hiztunak omen dira, herritarrak, alegia. Kontua da, horrela, hizkuntza galdu duten hiztunek ez dutela hizkuntza eskubiderik, hizkuntzaren jabe ez direlako. Alegia, hizkuntzakeriaren ikuspegitik, eskubideduna izateko, aldez aurretik bete beharreko baldintza bat dago: hizkuntza jakitea. Modu honetara, Nafarroako «eremu erdaldunean» belaunaldiz belaunaldiko katean euskara galdu duten nafarrek ez dute hizkuntza eskubiderik euskararik ez dakitelako. Beraz, hizkuntzakeriaren arrazoibidetik hizkuntzarik ez dakienak, ez du hizkuntza eskubiderik, horregatik, nafarroako «eremu erdaldunean» hizkuntzakeriak ez du euskara ofiziala egin, ez dakienari eskubiderik aitortzeko beharrik ez dagoelako. Baina, hizkuntzakeriaren arrazoibidea erabat hankamotza da, izan ere, hizkuntza ez da norbanakoarena bakarrik, hizkuntza zerbait bada, komunikazio ekintza da eta, ekintza horretan, hiztun batek baino gehiagok esku hartzen du. Gizatalde batek egina da hizkuntza. Hizkuntza elkarrekintza kolektiboa da, hiztunek elkarrekin elkarbanatzen dituzten kultur erreferentzien gainean eraikia. Eta nafarren herria eskubideduna baldin bada, eskubide kolektibo batzuk aitortzen zaizkiolako <span class="e3">—</span>eta hala aitortzen zaizkio herri eskubide horiek Nafarroari<span class="e3">—</span> euskararen hiztun-herriari ere bere aitortza zor zaio herritarrez osatutako kolektiboa den aldetik. Baina, hizkuntzakeriatik eskubide horiek ukatu egiten dira eskubideen edukitzaile bakarra hiztuna dela esanda. Arrazoibide horretatik ere huts egiten du hizkuntzakeriak, izan ere, eskubideak, tartean herritar bakarra baldin badago ere, babestu beharrekoak dira herri-erakundeen aldetik eta Nafarroako «eremu erdaldunean», oraindik orain eta orain bertan, badira euskararen hiztun bat baino gehiago. Eremu horretan nafarren % 29 bizi da eta herritarren % 3 dira euskaldunak, 7.000 nafar inguru. Horiek ez al dute eskubiderik merezi? Hizkuntzakeriaren gaitzak jotako herri-erakundeek, Nafarroakoak kasu, hizkuntza zapalkuntzari begi-belarriak ixten dizkiote bertako eta berezko hizkuntzari eta hiztunei kalte egiteko.<br />
<br />
<b>3. Etorkizunaren ukazioa</b></div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
Hizkuntza menderatuak izandako zapalkuntza eta bidegabekeriak oso nabarmenak direnean, berriz, hizkuntzakeriatik, onenean, halakorik gertatu dela onartuko dute aho txikiarekin; baina, gertatua gertatuta dagoela, eta, aurrera egiteko, kontuak bere horretan uztea dela onena esango digute. Alegia, egindako okerrak ez duela itzulbiderik eta ez dagoela ezer egiterik egindako okerra konpontzeko. Azken batean, gizateriaren historia hildako hizkuntzez beteta dagoela azpimarratuko digute hizkuntzakeriatik eta latinaren adibidea jarriko digute. Hau da, gaztelania nagusitu baldin bada herritarren mintzo gisa, konponbiderik ez dagoela esango dute hizkuntzakeriatik, euskara hilda eta galduta dagoelako herritar horien artean. Baina hori lan-istripuek konponbiderik ez dutela esatea bezalakoxea da: lan-istripuz hildako langileak ezin direla berpiztu eta bakean uzteko. Alegia, lan-istripuan hildakoak hilda daudelako, segurtasun neurri gehiago hartzea alferrikakoa dela esatea bezalakoxea da. Hildako langileei begiratu beharrean, bizirik daudenei begiratu behar zaie eta hizkuntza kontuetan gauza bera: hizkuntza bat biziberritzeko belaunaldi berriei begiratu behar zaie, eta belaunez belauneko hizkuntza sorberritzeari begirako lanari lotzea da etorkizuna irabazteko bidea, Araban egin duten bezalaxe.</div>
<div style="text-align: left;">
<br />
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
<ul style="text-align: right;">
<li><a href="https://drive.google.com/open?id=1kwBpWOpB24UX6Ln1gG35vSehgqrGtEOv" target="_blank">Artikulu honen PDF fitxategia eskuratu nahi baduzu, sakatu HEMEN.</a></li>
</ul>
<br />
<br />
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
<b>Hausnarketa honekin zilbor-heste zuzena daukaten artikuluak.</b><br />
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<ul></ul>
<div style="text-align: justify;">
<ul>
<li style="text-align: left;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2017/04/hizkuntzakeria-i.html" target="_blank">Hizkuntzakeria (I)</a></li>
<li style="text-align: left;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2017/06/hizkuntzakeriaren-jokoa-ii.html" target="_blank">Hizkuntzakeriaren jokoa (II)</a></li>
<li style="text-align: left;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2017/10/lingua-navarrorum-eta-hizkuntzakeria-iii.html">Lingua Navarrorum eta hizkuntzakeria (III)</a> </li>
<li style="text-align: left;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2018/04/hizkuntzakeriaren-arrautza-iv.html" target="_blank">Hizkuntzakeriaren arrautza (IV)</a></li>
<li style="text-align: left;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2018/06/hizkuntzakeriaren-piztijendea-v.html" target="_blank">Hizkuntzakeriaren piztijendea (V)</a> </li>
</ul>
</div>
<ul></ul>
</div>
<div style="text-align: left;">
<br />
Hausnarketa hau ondorengo hedabideek ere argitaratu dute:</div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<ul style="text-align: left;">
<li>Berria: <a href="https://www.berria.eus/paperekoa/1832/023/001/2017-10-25/lingua_navarrorum_eta_hizkuntzakeria.htm" target="_blank">Lingua Navarrorum eta hizkuntzakeria</a></li>
<li>Noticias de Navarra: <a href="http://www.noticiasdenavarra.com/2017/10/21/opinion/tribunas/lingua-navarrorum-eta-hizkuntzakeria" target="_blank">Lingua Navarrorum eta hizkuntzakeria</a></li>
<li>Noticias de Gipuzkoa: <a href="http://www.noticiasdegipuzkoa.com/2017/10/25/opinion/tribuna-abierta/lingua-navarrorum-eta-hizkuntzakeria" target="_blank">Lingua Navarrorum eta hizkuntzakeria</a></li>
<li>Noticias de Alava: <a href="http://www.noticiasdealava.com/2017/10/28/opinion/lingua-navarrorum-eta-hizkuntzakeria" target="_blank"> Lingua Navarrorum eta hizkuntzakeria</a></li>
<li>Deia: <a href="http://www.deia.com/2017/10/24/opinion/lingua-navarrorum-eta-hizkuntzakeria" target="_blank">Lingua Navarrorum eta hizkuntzakeria</a></li>
<li>Gara: <a href="http://www.naiz.eus/eu/iritzia/articulos/lingua-navarrorum-eta-hizkuntzakeria" target="_blank">Lingua Navarrorum eta hizkuntzakeria</a></li>
<li>Puntua: <a href="https://drive.google.com/open?id=0BzgPEx_tsyPjazJyX2lEQlFIa28">Lingua Navarrorum eta hizkuntzakeria</a></li>
<li>Sustatu: <a href="https://sustatu.eus/patxisaez/1508743149" target="_blank">Lingua Navarrorum eta hizkuntzakeria (III)</a></li>
<li>Zuzeu: <a href="https://zuzeu.eus/euskara/lingua-navarrorum-eta-hizkuntzakeria-iii/" target="_blank">Lingua Navarrorum eta hizkuntzakeria (III)</a></li>
</ul>
<br />
Nafarroako EIBZ-k, Euskararen Irakaskuntzarako Baliabide Zentroak, Batxilergoko D ereduko ikasleekin materiale didaktiko gisa erabiltzeko aukeratu du <a href="http://eibz.educacion.navarra.es/blogak/liburutegia/2017/10/lingua-navarrorum-eta-hizkuntzakeria/" target="_blank">Lingua Navarrorum eta hizkuntzakeria</a> artikulua.<br />
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<br />Patxi Saez Belokihttp://www.blogger.com/profile/12370914441845757023noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6532712791688819686.post-73935434907630157852017-09-05T07:58:00.004+02:002021-05-03T09:52:49.451+02:00Lan mundua zentrala da euskararen indarberritzean<div class="multipieza-text" id="parent-fieldname-text">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://www.patxisaez.eus/2017/09/lan-mundua-zentrala-da-euskararen.html" target="_blank"><img alt="http://www.patxisaez.eus/2017/09/lan-mundua-zentrala-da-euskararen.html" border="0" data-original-height="900" data-original-width="1600" height="360" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgyaR3eh2I2NADr_GE50CEMabZlHqJwybAh0f2AqIhdpb1PF_QZAz_ABrF5kJwoOD46IpUxkr__2Hel7Zcyngve09qYKwL29baK-JHw0LEnbM3wIZCq-lnPQ3cWRC6Uf4jzjXOYcpxKiaw/s640/9-ELA_2017-06-02.jpg" width="640" /></a></div>
<br />
<a name='more'></a>Euskararen gurdiak bi gurpil dauzka, ezagutza eta erabilera, baina ez
aurrera ez atzera geldituko da beharrak tiratzen ez badu. Euskara behar
sozial bihurtu ezean, jai daukagu, eta horretarako lan munduaren
euskalduntzea gakoa da. Patxi Saezek ELA euskal langileen sindikatuaren XIV. kongresuaren atarikoan, Donostian, 2017ko ekainaren 2an, Araba, Bizkaia, Gipuzkoa eta Nafarroako 180 ordezkari
sindikalen aurrean, «Elefantea bidegurutzean» hitzaldia
eman zuen. Hitzaldiaren <a href="https://drive.google.com/open?id=0BzgPEx_tsyPjY1pqUC00bFVkX1U" target="_blank">audioa duzu hemen</a>, transkripzio txiki batekin batera.<br />
<br />
Euskara bidegurutzean dago. Hiztun berriak dauzka, baina ez da
indarberritzen, hiztun berri horiek errazago moldatzen direlako erdaraz.
Esan dezakegu, euskararen ezagutzak tribuko kide egiten gaituela, eta
horrekin konformatzen garela. Baina egiten dugunak egiten gaitu;
ezagutza ez da nahikoa, erabilera ere behar da.<br />
<br />
Euskararen gurdiak, beraz, bi gurpil ditu: ezagutza eta erabilera. Baina
zerk egingo dio tira gurdiari? beharrak. Gizakia animalia soziala da,
elkarrekintzarekin asetzen ditu bere behar naturalak, eta hor
ezinbestekoak dira komunikazioa eta hizkuntza. Gizakiak antolaketa
sozialera egokitzeko ahalegina egingo du, egokitu egingo da, dauzkan
behar naturalak ase gabe ez gelditzeko. Euskara behar naturalekin lotu
behar da.<br />
<br />
Behar sozial hori sortzeko zentraltasun osoa du lan munduak. Lana
euskaldunduko bagenu, izugarrizko potentziala izango genuke euskara
biziberritzeko.<br />
<br />
<div>
Hiztun berriak euskararen zubigileak dira, hurrengo
belaunaldiak euskalduntzen dituztelako. Lan mundutik euskarara eta
euskaratik lan mundura zubia eraikitzea falta zaigu. Nola bihurtuko dugu
euskara gure gizarteko hizkuntza nagusi, lanerako inongo baliorik ez
duen bitartean?</div>
<div>
<br />
Norabide berri bat behar dugu, bide berri bat. Pizkunde edo
iraultza bat. Azpikoz gora iraulitako lurra da emankorrena. Beraz, lan
munduaren goldea behar dugu, euskarak duen lur berri hori iraultzeko
eta euskararen landareari indar gehiago emateko.</div>
<div>
<br />
<ul>
<li>Artikulu hau, Manu Robles-Aranguiz Institutu Fundazioak <a href="http://www.mrafundazioa.eus/eu/artikuluak/lan-mundua-zentrala-da-euskararen-indarberritzean" target="_blank">argitaratu du</a>, 2017-06-06an.</li>
</ul>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjbRvyhKlSkSmU6udzhcwp9W-6YW4mIOcX1FBYPQVaoz5kpR9j8Kp22wCAAnEXZ3Zlq58MGmRVrRiw9XR31jF4yYzJRZoEAvNIvxRRLDhe-doB7PzA2wCN2meN7_e30ACpbs3EhHd5QURA/s1600/EskuorriaELAsindikatua.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1600" data-original-width="1141" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjbRvyhKlSkSmU6udzhcwp9W-6YW4mIOcX1FBYPQVaoz5kpR9j8Kp22wCAAnEXZ3Zlq58MGmRVrRiw9XR31jF4yYzJRZoEAvNIvxRRLDhe-doB7PzA2wCN2meN7_e30ACpbs3EhHd5QURA/s640/EskuorriaELAsindikatua.jpg" width="456" /></a></div>
<br />
<br />
</div>
<div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<br /></div>
<br />
<br />Patxi Saez Belokihttp://www.blogger.com/profile/12370914441845757023noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6532712791688819686.post-20920325310157098012017-06-06T14:26:00.000+02:002018-06-01T15:00:21.417+02:00Hizkuntzakeriaren jokoa (II)<div style="text-align: justify;">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="http://www.patxisaez.eus/2017/06/hizkuntzakeriaren-jokoa-ii.html" target="_blank"><img alt="http://www.patxisaez.eus/2017/06/hizkuntzakeriaren-jokoa-ii.html" border="0" height="355" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhPOCsViz78gsjKH1vsXdpUkP6UiLDcphEDj77tYVKngmseduZbN_oxynCfblm25fB_BlzuDRjD4iibqIf-AwUQI2sBiEzfAGpGo-v7qXZ1W_88wxS-HyQazK9R39UDE9I7Kn-lLD0MQ3s/s400/GaztelaniaIkasi.jpg" width="400" /></a></div>
<div style="text-align: left;">
Artikulu honekin eta aitzin-gibelekoekin erakunde eta herritar asko kolonizatuta dituen ideologia baten salaketa egin gura dut, hizkuntzakeria izeneko ideologiarena. Ideologia horrek hizkuntza hegemonikoak hizkuntza txikiak baino hobeak direla sinestarazi nahi du. Eta hobeak direlako nagusitu egin behar dutela. </div>
</div>
<div style="text-align: left;">
<a href="https://draft.blogger.com/null" name="more"></a><br /></div>
<div style="text-align: left;">
Espainiako eta Frantziako nazionalismoen hizkuntzakeriek euskararen herria erdalduna nahi dute,
gaztelaniaren eta frantsesaren uztarpean gatibu. Eta, hizkuntzakeria horiek, menpekotasun egoera hori
betikotzeko, euskara beren makila guztien zahagi bihurtuta daukate. Eta,
euskara bezalaxe, Espainiako eta Frantziako lurraldeetako gainerako hizkuntzak ere
bai. </div>
<div style="text-align: justify;">
<br />
<a name='more'></a><br /></div>
<div style="text-align: left;">
<a href="http://www.patxisaez.eus/2017/04/hizkuntzakeria-i.html" target="_blank">Orain hurrena esan bezala</a>, Espainiatik datorkigun hizkuntzakeriak, gaztelaniaren nagusitasuna indartzeko eta iraunarazteko, ideia monolitiko bat zabalduta dauka lau haizetara. Ideia horren arabera, Espainian gaztelania da —eta Frantzian frantsesa— herritar guztiak elkartzen dituen hizkuntza bakarra, eta euskarak, Espainiako lurraldeetako gainerako hizkuntzek bezalaxe, herritarrak elkartu beharrean, zatitu eta baztertu egiten ditu. Baina Espainiako hizkuntza nazionalismoak ondo ezkutuan gordetzen du egiazko bazterketa eta zatiketa gaztelaniak eragiten duela. Baztertu eta isolatu egiten ditu gaztelaniarik ez dakiten mugaz bestaldeko euskaldunak eta, aldi berean, euskararen herria zatitu egiten du espainol-euskaldun eta frantses-euskaldunen artean. Euskal Herrian euskarak elkartzen duena, auzoko bi erdarek zatitzen eta bereizten dute. Erdara horiek hainbat euskaldunen etxeko sukalderainoko bidea egina dute eta, ez gutxitan, norberaren kolkorako barne-mintzoa izaterainokoa ere bai. Hortik, euskararen hiztunen artaldea galbide arriskuan dago: Espainia da otsoa eta Frantzia azeria. </div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
Berriki, Europako, Ipar Amerikako, Australiako eta Japoniako 15.000 lagunekin egindako <a href="http://www.argia.eus/blogak/onintza-irureta/2017/03/17/sorterriak-baino-hizkuntzak-ematen-digu-nazio-nortasuna/" target="_blank">ikerketa batek</a> nazio nortasunaren ezaugarririk garrantzitsuena, funtsezkoena, hizkuntza dela eman du jakitera. Espainian ere % 62k hori erantzun du; eta Frantzian % 77k. Baina, ikerketarik egin beharrik gabe, aspalditik da horren jakitun Espainiako hizkuntza nazionalismoa —baita Frantziakoa ere— eta, horregatik, euskararen debeku, ukapen eta zapalkuntzan oinarritutako gaztelaniaren —eta frantsesaren— hizkuntzakeriatik bultzatutako helburu linguizida ezkutatuz, aldarrikapen hauxe egiten dute behin eta berriro gaztelania eta frantsesa euskararen maila berean jartzeko: euskara Euskal Herriko berezko hizkuntza da, baina gaztelania eta frantsesa ere bai. Gaztelania eta frantsesa euskararekin alboz albo, maila berean jarrita, euskarak Euskal Herrian bertako hizkuntza gisa duen berezkotasuna eta zilegitasuna lortzea da Espainiako eta Frantziako hizkuntza nazionalismoek Cervantes eta Moliereren hizkuntzak gurean bertakotzeko eta etxekotzeko darabilten estrategia. Baina gaztelania ez da euskaradun guztien hizkuntza, ezta frantsesa ere. Euskara da Euskararen Herriko euskaldun guztiak lotzen eta elkartzen dituen berezko hizkuntza bakarra.</div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
Espainiako hizkuntzen ofizialtasuna ere euskararen hondamendi eta galeratik kudeatzen du Espainiako hizkuntzakeriak. Espainiako Konstituzio Legeak, gaztelaniaz gain, Espainiako gainontzeko hizkuntzak ere, bakoitza bere Autonomia Erkidegoan, ofizialak izango direla dioen arren, Espainiako hizkuntza nazionalismoak, lurraldeetako hizkuntzen ofizialtasuna gutxiesteko, «koofizial» hitza asmatu du herritarren aurrean Espainiako lurraldeetako hizkuntzen ofizialtasuna bigarren mailako bihurtzeko eta gaztelaniarena lehentasunezko ofizialtasuna dela aditzera emateko. Hori bakarrik ez, euskararen kasuan, Espainiako hizkuntzakeriak euskararen ofizialtasuna mugatu, murriztu eta hesitu egin du Nafarroan. Euskara Nafarroa osoan ofiziala izateko ebazpena onartu zuen Nafarroako Legebiltzarrak 1980. urtean, Nafarroako Foru Erkidegoa osatzeko legea izango zenaren oinarriak sinatzean. Nafarroako Legebiltzarrak ordezkaritza bat bidali zuen lege proposamena Madrilen defendatzeko; baina itzultzean euskara «eremu euskaldunean» baino ez zen ofiziala. Horregatik, Nafarroako herritarren % 10ak bakarrik du euskara ofiziala, 65.000 nafarrek besterik ez. Espainiako hizkuntza nazionalismoaren aizkorak Madrilen egindako kimaketak euskaren arbola adaxkarik gabe, hostorik gabe eta arnasbiderik gabe utzi zuen 600.000 nafarrentzat.</div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
Irakaskuntza da Espainiako hizkuntzakeriaren beste gudaleku bat. Inperialismo linguistikoak ez du sekula onartzen gazteleradun elebakarrak elebidun bihurtu behar izatea. Bidezko eta legezko iruditzen zaie euskaldunek gaztelera ikasi behar izatea, baina alderantziz dena da <i>inposizioa, zapalkuntza, diskriminazioa</i> eta <i>bidegabekeria</i>. Euskara ez ikasteko eskubidea aldarrikatzen dute, analfabetismorako eskubiderik balego bezala, matematika ez ikasteko eskubiderik balego bezala, ezjakintasunerako eskubiderik balego bezala. Ezjakintasunak euskaraz egitea ezinezko bihurtzen du, bi hizkuntzen arteko berdintasuna ezinezko bihurtzen duelako; eta, horregatik, euskaldunen oinarrizko hizkuntza eskubidea ukatzen duen pribilegio zapaltzailea da. Gainera, ezjakintasuna oso garestia da. Adibide baterako, ikusi besterik ez dago zenbat itzultzaile ordaindu behar ditugun, guztion patrikak zimurtuz, euskararik ulertzen ez duten politikari horientzat eta bere lana euskaraz egiteko gaitasunik ez duten funtzionario horientzat. Ezjakintasuna liskar iturri ere bihurtuta daukate Espainiako hizkuntzakeriatik, herri-administrazioan euskararen ezjakintasunarentzat lanpostu gehiago, funtzionario gehiago, eskatuz. Azkena Nafarroan gertatu da: euskararik irakatsi ezin duten irakasle lanpostuak sortu dituzte. </div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
Euskara ikasteari uko egiteko, euskara oso hizkuntza zaila dela diote Espainiako hizkuntza inperialismoaren jagoleek. Baina, beste alde batetik, laureun milioiko hiztun kopurua gehiago gizendu nahian edo, gaztelania ikastearen erraztasuna azpimarratzen dute. Juan Carlos Moreno Cabrera Madrilgo Unibertsitate Autonomoko Hizkuntzalaritza Orokorreko katedradunaren <i>«Errores y horrores del españolismo lingüístico. Cinco vocales para conquistar el mundo<span style="font-family: inherit;"><span style="font-size: small;">»</span></span></i> liburuak dioenez, ez dira gutxi gaztelaniaren erraztasunaren aldarria egin duten hizkuntzalariak, Ramon Menendez Pidal hizkuntzalari ospetsuak, besteak beste. Inongo oinarri zientifikorik gabe, Menendez Pidalek zioen gaztelania beste edozein hizkuntza baino errazago ikastea dagoela, ahoskatzeko oso errazak diren bost bokal dituelako. Hain zuzen, euskarak ere bost bokaleko sistema fonologikoa du. Maiz, hizkuntza bat ikasteko zailtasunaren neurgailua aditz irregularren kopuruan jarri ohi da. Gaztelaniak 1.100 aditz irregular ditu; euskarak, aldiz, bi besterik ez.<br />
<br />
Munduaren zilborra direlakoan, hizkuntzarekin futbolarekin bezala jarduten dute Espainiako hizkuntzakeriatik: zergatik izan Errealekoa, Athleticekoa, Alavesekoa, Eibarkoa edo Osasunakoa, Europan eta Espainian hamaika aldiz txapeldun ateratako Real Madril taldea hortxe izanda? Zergatik jokatu Euskal Selekzio kaskarrarekin munduko txapeldunarekin jokatzeko aukera izanda? Eta futbolarekin euskararekin bezala gertatzen da: <i>«euskaldunen selekzioari»</i> oztopo guztiak jartzen dizkiote aurrera ez egiteko. Hori da hizkuntzakeriak euskararekin duen jokoa.</div>
<div style="text-align: justify;">
<br />
<ul style="text-align: right;">
<li><a href="https://drive.google.com/open?id=11Q-Lda2r5x7tBdB0iS7stSBohm5-LHaZ" target="_blank">Artikulu honen PDF fitxategia eskuratu nahi baduzu, sakatu HEMEN.</a></li>
</ul>
<br />
<br />
<b>Hausnarketa honekin zilbor-heste zuzena daukaten artikuluak.</b><br />
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<ul></ul>
<div style="text-align: justify;">
<ul>
<li style="text-align: left;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2017/04/hizkuntzakeria-i.html" target="_blank">Hizkuntzakeria (I)</a></li>
<li style="text-align: left;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2017/06/hizkuntzakeriaren-jokoa-ii.html" target="_blank">Hizkuntzakeriaren jokoa (II)</a></li>
<li style="text-align: left;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2017/10/lingua-navarrorum-eta-hizkuntzakeria-iii.html">Lingua Navarrorum eta hizkuntzakeria (III)</a> </li>
<li style="text-align: left;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2018/04/hizkuntzakeriaren-arrautza-iv.html" target="_blank">Hizkuntzakeriaren arrautza (IV)</a></li>
<li style="text-align: left;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2018/06/hizkuntzakeriaren-piztijendea-v.html" target="_blank">Hizkuntzakeriaren piztijendea (V)</a> </li>
</ul>
</div>
<ul></ul>
</div>
<br />
Hausnarketa hau ondorengo hedabideek ere argitaratu dute:<br />
<br />
<ul>
<li style="text-align: left;">Berria: <a href="http://www.berria.eus/paperekoa/1832/017/003/2017-06-07/hizkuntzakeriaren_jokoa.htm" target="_blank">Hizkuntzakeriaren jokoa</a> </li>
<li style="text-align: left;">Deia: <a href="http://www.deia.com/2017/06/10/opinion/tribuna-abierta/hizkuntzakeriaren-jokoa" target="_blank">Hizkuntzakeriaren jokoa</a> </li>
<li style="text-align: left;">Gara: <a href="http://www.naiz.eus/eu/hemeroteca/gara/editions/2017-06-08/hemeroteca_articles/hizkuntzakeriaren-jokoa" target="_blank">Hizkuntzakeriaren jokoa</a></li>
<li style="text-align: left;">Noticias de Gipuzkoa: <a href="http://www.noticiasdegipuzkoa.com/2017/06/12/opinion/tribuna-abierta/hizkuntzakeriaren-jokoa" target="_blank">Hizkuntzakeriaren jokoa</a> </li>
<li style="text-align: left;">Noticias de Navarra: <a href="http://www.noticiasdenavarra.com/2017/06/10/opinion/tribunas/hizkuntzakeriaren-jokoa" target="_blank">Hizkuntzakeriaren jokoa</a></li>
<li style="text-align: left;">Noticias de Alava: <a href="http://www.noticiasdealava.com/2017/06/16/opinion/hizkuntzakeriaren-jokoa" target="_blank">Hizkuntzakeriaren jokoa</a> </li>
<li style="text-align: left;">Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza: <a href="http://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2017/06/15/patxi-saez-beloki-hizkuntzakeriaren-jokoa/" target="_blank">Hizkuntzakeriaren jokoa</a></li>
<li style="text-align: left;">Busturialdeko Hitza: <a href="http://busturialdea.hitza.eus/2017/06/16/hizkuntzakeriaren-jokoa/" target="_blank">Hizkuntzakeriaren jokoa</a> </li>
<li style="text-align: left;">Irutxuloko Hitza: <a href="http://irutxulo.hitza.eus/2017/06/16/patxi-saez-hizkuntzakeriaren-jokoa/" target="_blank">Hizkuntzakeriaren jokoa</a> </li>
<li style="text-align: left;">Puntua: <a href="https://drive.google.com/open?id=0BzgPEx_tsyPjeFZiVjI1UFE1cGs" target="_blank">Hizkuntzakeriaren jokoa</a> </li>
<li style="text-align: left;">Sustatu: <a href="https://sustatu.eus/patxisaez/1496991658" target="_blank">Hizkuntzakeriaren jokoa (II)</a> </li>
<li style="text-align: left;">Zuzeu: <a href="https://zuzeu.eus/euskara/hizkuntzakeriaren-jokoa/" target="_blank">Hizkuntzakeriaren jokoa (II)</a> </li>
</ul>
<ul style="text-align: left;">
</ul>
</div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
Patxi Saez Belokihttp://www.blogger.com/profile/12370914441845757023noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6532712791688819686.post-27810145421467966002017-04-27T07:24:00.000+02:002019-02-18T14:35:57.486+01:00Hizkuntzakeria (I)<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: left;">
<a href="http://www.patxisaez.eus/2017/04/hizkuntzakeria-i.html" target="_blank"><img alt="http://www.patxisaez.eus/2017/04/hizkuntzakeria-i.html" border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEisDEMnd0n37TqZ1Jg0a7Wzzl_Qb0Nj_ptoRD6ep421OQGmZa4fXlScWsLPd0Ae4azXTa0xW_c0cTjw9vc36KsXHE9PgngInjb6MVrVV9APzxlGtk2l0umCj_jPkeCWPP1z_vQQQiJkdfs/s1600/kolonizazioa02.jpg" /></a> </div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: left;">
Artikulu honekin, eta ondorengoekin, gaur egun azpilanean, pipia egurrezko habean bezala, dabilen ideologia bat jarri nahi dut begi-bistan, hizkuntzakeriaren ideologia, Espainiako botere guneetan oso zabaldua dagoena. Pentsamolde hori ideia oker eta faltsu batean dago oinarrituta: gaztelania inguruan dituen hizkuntzak baino hobea dela komunikaziorako, bizikidetzarako, gizartearen aurrerabiderako eta norberaren garapenerako. Eta hobea delako, nagusitu egin behar duela.</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: left;">
</div>
<div style="text-align: left;">
<a href="https://draft.blogger.com/null" name="more"></a></div>
<a name='more'></a><br />
<br />
Tamalez, ideologia hori ez da gaztelaniaren gaitza bakarrik, gainontzeko
hizkuntza hegemonikoak ere hizkuntzakeriak jota daude. Euskarari
dagokionez etxe barruan dituen frantsesa eta gaztelania hizkuntzakeriak
erasanda ditu, baita etxeko ate-ateraino iritsita daukan ingelesa ere. <br />
<br />
Gaurko
Espainiatik datorkigun hizkuntzakeriak gaztelania euskarari eraso
egiteko erabiltzen du, euskararen errepresiorako, euskararen zabalkundea
mugatzeko eta oztopatzeko. Euskararekin bezalaxe jokatzen du Espainiako
lurraldeetako gainontzeko hizkuntzekin, katalana, aranera, aragoiera,
asturiera eta galizierarekin, besteak beste.<br />
<br />
Espainiako
hizkuntzakeria horrek euskaldunaren eredu bakarra onartzen du:
gaztelaniaren kultura guztiz barneratuta duen euskaldunarena, euskararen
arrastorik gabeko euskaldunarena; azken batean, gaztelaniaren berezko
hiztuna den euskaldun asimilatua bakarrik onartzen du Espainiako
nazionalismoaren hizkuntzakeriak. Eta, bestela, burla eta barrea, adar
jotzea eta umiliazioa: txisteak, karikaturak eta, besteak beste, «Ocho
apellidos vascos» filmaren estereotipoak «gaztelania garbian» mintzo ez
den euskararen berezko hiztun «astakirtenarentzat». Euskararen ahoskera eta esaldi antolaketaren zantzuak dituen gaztelaniatik mintzo denarentzat, halakoxea izaten da hizkuntzakeriatik emandako epaia: «paleto», «cateto», «palurdo», «aldeano», «casero» .
Eta horra paradoxa: hizkuntzak jakitea aberastasun intelektual handia den gizartean, erdaldun elebakarrak baino hizkuntza gehiago dakizkien arren, euskaldun peto-petoa «ezjakin» bihurtzen dute hizkuntzakeriatik.<br />
<br />
Espainiako
aginte guneetatik datorkigun hizkuntzakeriak gaztelaniaren hegemonia
babesteko eta indartzeko diskurtsoa egiten du. Diskurtso hegemoniko hori
ideia monolitiko batean dago ardaztuta: gaztelania da herritar guztiak
elkartzen dituen hizkuntza bakarra, eta euskarak, Espainiako
lurraldeetako gainerako hizkuntzek bezalaxe, herritarrak elkartu
beharrean, banandu eta baztertu egiten ditu. Eta ideia horri, gainera,
lege oinarria eman dio Espainiako nazionalismo linguistikoak: gaztelania
inolaz ere ez da baztertzailea, Espainiako herritar guztiek jakiteko
obligazioa dutelako, Espainiako lege gorenak, Konstituzioak, hala
agintzen duelako. Okupazio linguistikoa lege bihurtu du Espainiako
nazionalismoaren hizkuntzakeriak gaztelaniaren nagusitasuna eta jakiteko
obligazioaren monopolioa betikotzeko. Esaerak dioen bezala: «Handia,
beti legez; txikia, behin ere ez».<br />
<br />
Gainera, ez da egia, inondik
ere, gazteleraz hitz egiten duten hiztun guztiak elkartzen dituela
gaztelaniak. Euskaldunoi bezalaxe gertatzen zaie kolonizazio
linguistikoa jasan duten gainontzeko hiztun guztiei ere, besteak beste,
Kolonbiako, Peruko, Bolibiako, Mexikoko, Txileko, Ekuadorko eta
Argentinako espainieraz mintzo direnei. Izan ere, horiek guztiek,
Espainiako nazionalismo linguistikoaren erdeinua eta ezinikusia jaso ohi
dute, hitz egiten duten gaztelaniari mespretxua erakutsiz eta guztiak
gutxiesteko hitz berberak erabiliz: «sudaca», «panchito» eta «machu
pichu». Gaztelaniaren 400 milioi hiztunetatik % 90 Amerikan bizi den
arren, Espainiako Gaztelan egiten den gaztelania ezarri zaie batasunaren
eredu. Hitz egiten duten gaztelaniaren arabera sailkatzen eta
mailakatzen ditu hiztunak Espainiako inperialismo linguistikoaren
hizkuntzakeriak. Espainiako nazionalismoaren hizkuntzakeriak Cervantesen
hizkuntza hiztunak jatorriaren arabera bereizteko erabiltzen du, ez
elkartzeko. Espainiako hizkuntzakeriari legetxe Frantziakoari ere erabat
okerra, barregarria eta jasanezina iruditzen zaio Quebec, Algeria edo
Senegalgo frantsesa. Eta azpitituluak ere ezartzen dizkiete herrialde
horietako frantses hiztunei telebistan agertzen direnean.<br />
<br />
Besterik
gertatzen da euskara ikasitakoekin, izan ere, euskaraz mintzo diren une
beretik dira euskaldun, beste edozein euskaldunen pareko, ez gehiago,
baina, batez ere, ez gutxiago. Maiz, gainera, gainontzeko euskaldunen
esker ona eta miresmena jasotzen dute euskaraz egiteagatik. Euskarak
bere hiztunak «egiazko» euskaldun bihurtzen ditu; ez, ordea, gaztelaniak
eta frantsesak bereak. Horrek Espainiako eta Frantziako hizkuntzakerian
du sorburua.<br />
<br />
Gaztelaniak Espainian duen monopolio linguistikoa
babestu eta indartu nahi dutenek zera diote: bere hiztunek eragindako
egoera duela euskarak. Alegia, bere hiztunek erabiltzen ez dutelako,
bizkar eman diotelako, iritsi dela abelera horretara. Eta, dagoen egoera
horretara bere hiztunek eraman baldin badute, zertarako «xahutu» behar
den herritar guztien dirua gutxiengo batek sortutako egoera aldatzeko.
Maiz, gainera, krisi ekonomikoaren aitzakiarekin, hizkuntza sustapenean
herri-diruak «harrika botatzea» gaitzesten dute. Baina horrela hitz
egiten dutenek ezkutatu egiten dute gaztelaniaren sustapenerako
Cervantes Institutuak urtero 115 milioi euroko aurrekontua daukala,
Euskararen Etxepare Institutuak milioi eskaseko aurrekontua duen
bitartean.<br />
<br />
Baina euskararen egoera bere hiztunek eragindakoa dela
dioen diskurtso horrek ere egi-egia ezkutatu nahi du: Espainiako
inperialismoaren hizkuntzakeriak, historiaren sokan, Colon jauna
Ameriketara iritsi zenetik, etnozidio linguistikoa eragin duela armen
bidez mendean hartu dituen hiztun-herri guztietan. Eta, itsasoz
haraindiko herri haietan bezala, hemen ere, Espainiako estatuaren
hizkuntzakeriak euskararen etnozidio linguistikoa eragin eta bultzatu
duela euskararen herrian. Espainiako nazionalismoaren hizkuntzakeriak
ezkutatu egiten du Estatuak gaztelania Espainiako lurralde osoan
bortxakeriaz eta armen bidez inposatu zuela gerra zibil batek ekarritako
diktadura baten bidez. Eta diktadura horren ondoren ere, demokrazia
izeneko —baina ez izaneko— garai honetan, gaztelaniaren eta Espainiako
lurraldeetako gainontzeko hizkuntzen arteko desoreka iraunarazteko,
diskurtso eta lege baztertzaileak dituela gaur egun. Diskurtso eta lege
horiek, euskararen zabalkundea oztopatzea dute helburu, Espainiako
estatuko gainontzeko hizkuntzena bezalaxe. Adibide baterako, Nafarroako
kasua dugu: Espainiako nazionalismoaren hizkuntzakeriak Nafarroan
euskararen aurkako diskurtso oldarkorra dauka, batetik, eta, bestetik,
euskararen ofizialtasuna eta zabalkundea Nafarroa osoan mugatzen eta
oztopatzen duen Foru lege bat ere bai.<br />
<br />
Espainiako estatua ez dugu
sekula ikusi euskarak egindako aurrerapausoak txalotzen; bai, ordea,
aurrerapauso horiek ezbaian jartzen, oztopatzen eta baita desegiten ere.
Espainiako nazionalismoaren hizkuntzakeria erasotzaile bihurtzen da,
batik bat, gaztelaniak esklusiban dauzkan esparruak euskarak ere modu
berean jorratu nahi dituenean. Espainiako estatuko botereetatik ez da
sekula eragozpenik jartzen Espainiako edozein udalerritan gaztelania
hutsezko eskolak zabaltzeko, bai, ordea, euskara berezko hizkuntza den
lurraldean euskara hutsezko eskolak zabaltzeko, orain azkena Iruñean
gertatu den bezalaxe. Inork ez du zalantzan jartzen Valladoliden
gaztelania hutsezko eskolak zabaldu behar direla eta, orduan, zergatik
jartzen da zalantzan Iruñean euskara hutsezko eskolak zabaltzea?<br />
<br />
Espainiako
nazionalismoaren hizkuntzakeriak kate motzean eta larre motzean nahi du
euskara. Nafarroan dugu adibiderik argiena: euskara erabiltzeko
aurrerapausorik txikiena egin nahi denean, beti da «bidegabekeria»,
«diskriminazioa» eta «inposizioa». Gaztelaniaren aldeko nazionalismoak
zapalkuntza linguistikoaren ekaitz politiko eta mediatikoa leherrarazten
du han-hemengo gizartea, batik bat nagusi diren erdaldunak, euskararen
aurka jartzeko. Orain hurrena, horrela zioen Nafarroako PPko
legebiltzarkide batek: «Euskara erabilita, nazionalistez bete nahi
diguzue administrazioa». Espainiako nazionalistek, hizkuntza kontuetan,
ez dagoenean ere, besteen buruan beti ikusten dute bartza, baina
norberaren buruko zorria sekula ez. <br />
<div style="text-align: justify;">
<br />
<ul style="text-align: right;">
<li>Artikulu honen PDF fitxategia eskuratu nahi baduzu, <a href="https://drive.google.com/open?id=1NT2r_doKsS4I3HIWo9aDkEYG-1pC0Qoz" target="_blank">sakatu HEMEN</a>.</li>
</ul>
<br />
<b>Hausnarketa honekin zilbor-heste zuzena daukaten artikuluak.</b><br />
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<ul></ul>
<div style="text-align: justify;">
<ul>
<li style="text-align: left;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2017/04/hizkuntzakeria-i.html" target="_blank">Hizkuntzakeria (I)</a></li>
<li style="text-align: left;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2017/06/hizkuntzakeriaren-jokoa-ii.html" target="_blank">Hizkuntzakeriaren jokoa (II)</a></li>
<li style="text-align: left;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2017/10/lingua-navarrorum-eta-hizkuntzakeria-iii.html">Lingua Navarrorum eta hizkuntzakeria (III)</a> </li>
<li style="text-align: left;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2018/04/hizkuntzakeriaren-arrautza-iv.html" target="_blank">Hizkuntzakeriaren arrautza (IV)</a></li>
<li style="text-align: left;"><a href="http://www.patxisaez.eus/2018/06/hizkuntzakeriaren-piztijendea-v.html" target="_blank">Hizkuntzakeriaren piztijendea (V)</a> </li>
</ul>
</div>
<ul></ul>
</div>
<br />
<div style="text-align: left;">
Hausnarketa hau ondorengo hedabideek ere argitaratu dute:</div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<ul style="text-align: left;">
<li>Berria: <a href="http://www.berria.eus/paperekoa/1832/020/003/2017-05-04/hizkuntzakeria.htm" target="_blank">Hizkuntzakeria</a></li>
<li>Deia: <a href="http://www.deia.com/2017/05/03/opinion/hizkuntzakeria" target="_blank">Hizkuntzakeria</a></li>
<li>Noticias de Gipuzkoa: <a href="http://www.noticiasdegipuzkoa.com/2017/05/03/opinion/tribuna-abierta/hizkuntzakeria" target="_blank">Hizkuntzakeria</a> </li>
<li>Noticias de Navarra: <a href="http://www.noticiasdenavarra.com/2017/04/26/opinion/tribuna-online/hizkuntzakeria-i" target="_blank">Hizkuntzakeria (I)</a></li>
<li>Noticias de Alava: <a href="http://www.noticiasdealava.com/2017/05/04/opinion/hizkuntzakeria" target="_blank">Hizkuntzakeria</a> </li>
<li>Irutxuloko Hitza: <a href="http://irutxulo.hitza.eus/2017/05/05/hizkuntzakeria/" target="_blank">Hizkuntzakeria</a></li>
<li>Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza: <a href="http://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2017/05/11/patxi-saez-beloki-hizkuntzakeria/" target="_blank">Hizkuntzakeria (I)</a></li>
<li>Busturialdeko Hitza: <a href="http://busturialdea.hitza.eus/2017/05/12/hizkuntzakeria-i/" target="_blank">Hizkuntzakeria (I)</a></li>
<li>Puntua: <a href="https://drive.google.com/open?id=0BzgPEx_tsyPjYVdLb1NnLXBfNVk" target="_blank">Hizkuntzakeria (I)</a> </li>
<li>Gara: <a href="http://www.naiz.eus/eu/iritzia/articulos/hizkuntzakeria-i" target="_blank">Hizkuntzakeria </a> </li>
<li>Sustatu: <a href="https://sustatu.eus/patxisaez/1493573793" target="_blank">Hizkuntzakeria (I)</a> </li>
<li>Uztarria: <a href="http://uztarria.eus/komunitatea/PatxiSaez/1493281413" target="_blank">Hizkuntzakeria (I)</a></li>
<li>Zuzeu: <a href="https://zuzeu.eus/euskara/hizkuntzakeria/" target="_blank">Hizkuntzakeria (I)</a> </li>
</ul>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<div style="text-align: left;">
<br /></div>
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br /></div>
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />Patxi Saez Belokihttp://www.blogger.com/profile/12370914441845757023noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6532712791688819686.post-61084073406845862052017-04-24T11:06:00.000+02:002017-04-24T11:06:19.955+02:00«Euskararen Txantxana» 2017-03-01etik 2017-03-31ra<a href="http://patxisaez.blogspot.com.es/search/label/Euskararen%20Txantxana" target="_blank">«Euskararen Txantxana»</a> du izena hilabeteko tartean euskarari buruzko berri nabarmenen bilduma egiten
duen albistegi digitalak. «Euskararen Txantxana» albistegian
<span lang="es-ES">@PatxiSaez-ek Twitter harreman sarean euskarari
buruz argitaratutako berriak aurkituko dituzu.</span>
<br />
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<span lang="en-US">Hona hemen
</span><b><span style="color: #00b0f0;"><span lang="en-US"><span style="color: #3d85c6;"><u>2017-03-01etik 2017-03-31ra</u></span> </span></span></b><span lang="en-US">Twitter harreman
saretik jasotako «Euskararen Txantxana» (albistearen muinera
joateko, albistearen barneko lotura urdinean sakat</span><span lang="en-US">u<span style="font-size: large;"><span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;">.</span></span></span><br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgWLEafZqhXl-HD-jW4vOm_d9i8QC6ImyaiWd5bh4fGrN99lU6BKrLuIO1Uhylww46Wz_E6p5OWEjkKPEt4HjJWhGzHB-ktPFBuIDQYWpS6Rp47nnUPYX7vsY1_PSkbUqu43xpNa0GTW94/s1600/txio3.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="336" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgWLEafZqhXl-HD-jW4vOm_d9i8QC6ImyaiWd5bh4fGrN99lU6BKrLuIO1Uhylww46Wz_E6p5OWEjkKPEt4HjJWhGzHB-ktPFBuIDQYWpS6Rp47nnUPYX7vsY1_PSkbUqu43xpNa0GTW94/s640/txio3.jpg" width="640" /></a></div>
<br />
<a name='more'></a><br />
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="font-size: large;">15- </span></span><a href="https://twitter.com/PatxiSaez/status/844086434608955392" target="_blank"><span style="font-size: large;"><span style="font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif;">Euskararen bizi puskak.</span></span></a><br />
<br />
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="font-size: large;">14- </span></span><span style="font-size: large;"><span style="font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif;"><a href="https://twitter.com/PatxiSaez/status/844441016400822272" target="_blank">7.000 hizkuntzetatik 300 daude wikipedian. Euskara 31. lekuan dago artikulu kopuruari dagokionez.</a></span></span><br />
<br />
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="font-size: large;">1<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;">3</span>- </span></span><a href="https://twitter.com/PatxiSaez/status/842267943824171008" target="_blank"><span style="font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="font-size: large;">«Euskara erabilita, nazionalistez bete nahi diguzue administrazioa».</span></span></a><br />
<br />
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="font-size: large;">12- </span></span><a href="https://twitter.com/PatxiSaez/status/841905552573751299" target="_blank"><span style="font-size: large;"><span style="font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif;">«Mihigintza elikatzen eta mintzaidegoa trinkotzen jarraitu beharko dugu».</span></span></a><br />
<br />
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="font-size: large;">11- </span></span><a href="https://twitter.com/PatxiSaez/status/841540684792381440" target="_blank"><span style="font-size: large;"><span style="font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif;">«Lan munduan baitauka euskarak irabazi beharreko esparruetako bat. Elefanteetako bat».</span></span></a><br />
<br />
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="font-size: large;">1<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;">0</span>- </span></span><a href="https://twitter.com/PatxiSaez/status/841538145871155201" target="_blank"><span style="font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="font-size: large;">«Euskara ikasten baduzu, automatikoki euskalduna zara».</span></span></a><br />
<br />
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="font-size: large;">09- </span></span><a href="https://twitter.com/PatxiSaez/status/840091125113278465" target="_blank"><span style="font-size: large;"><span style="font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif;">Lanbiden izena emanda dauden langabe guztiek aukera izango dute euskara doan ikasteko.</span></span></a><br />
<br />
<div align="LEFT" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="font-size: large;">0<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;">8</span>- </span></span><a href="https://twitter.com/PatxiSaez/status/840089854683697152" target="_blank"><span style="font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="font-size: large;">Euskararen gutxiengo aktiboa nondik elikatu?</span></span></a><br />
<br /></div>
<div align="LEFT" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="font-size: large;">0<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;">7</span>- </span></span><a href="https://twitter.com/PatxiSaez/status/839005207887478784" target="_blank"><span style="font-size: large;"><span style="font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif;">Euskara interneten eta kalean, pareko.</span></span></a></div>
<br />
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="font-size: large;">06-<a href="https://twitter.com/PatxiSaez/status/839002676050472960" target="_blank"><span style="font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif;"> </span></a></span></span><a href="https://twitter.com/PatxiSaez/status/839002676050472960" target="_blank"><span style="font-size: large;"><span style="font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif;">Euskararen bedeinkazioa jasotako euskaldunak.</span></span></a><br />
<br />
<div align="LEFT" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="font-size: large;">05- </span></span><a href="https://twitter.com/PatxiSaez/status/837563444287143938" target="_blank"><span style="font-size: large;"><span style="font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif;">«Euskara ikasi eta ikasi ospital guztian inork ez egiteko».</span></span></a></div>
<br />
<div align="LEFT" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="font-size: large;">04- </span></span><a href="https://twitter.com/PatxiSaez/status/837553197241643009" target="_blank"><span style="font-size: large;"><span style="font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif;">Euskaltegien diru saila %6 igotzea aurreikusi du Jaurlaritzak. </span></span></a></div>
<div align="LEFT" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="font-size: large;"><span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"> </span></span></span></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="font-size: large;">03- </span></span><a href="https://twitter.com/PatxiSaez/status/837551873087283202" target="_blank"><span style="font-size: large;"><span style="font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif;">Jaurlaritzak euskarazko D eredua duten ikastetxeetan eskolatu nahi ditu etorkinen seme-alaba txikiak.</span></span></a></div>
<div align="LEFT" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="font-size: large;"><br /></span></span></div>
<div align="LEFT" style="margin-bottom: 0cm;">
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="font-size: large;">02- </span></span><a href="http://www.berria.eus/paperekoa/1830/011/001/2017-03-02/madrilek_ez_daki_zenbat_epaile_eta_fiskal_euskaldun_dauden_hegoaldean.htm" target="_blank"><span style="font-size: large;"><span style="font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif;">Madrilek ez daki zenbat epaile eta fiskal euskaldun dauden Hegoaldean.</span></span></a></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br />
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="font-size: large;">01- <span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;">Eguneko Erranairua: </span></span></span></span><a href="https://twitter.com/PatxiSaez/status/837189477449728000" target="_blank"><span style="font-family: "Helvetica Neue",Arial,Helvetica,sans-serif;"><span style="font-size: large;">«Balizko esnearekin ezin gosaldu».</span></span></a></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
__________________________________________________</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Hurrengo argitaraldira arte zain egon
gabe, egunean eguneko albisteak, argitaratu ahala, jarraitu nahi
dituenak ere, aukera izango du goizeko 07:30etatik aurrera euskararen
aktualitatea minutuz mintu jarraitzeko, <a href="https://twitter.com/PatxiSaez" target="_blank">HEMEN</a></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
__________________________________________________</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Edozein euskaltzalek, hilabeteko maiztasunarekin euskarari buruzko albisteak izango
ditu esku-eskura patxisaez.eus webgunean. </div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
Hiru modu dituzu Patxi Saez-en
albiste-zerrenda jarraitzeko:</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
1. Twitterren izena eman eta <a href="https://twitter.com/?lang=e" target="_blank">mezu zerrenda</a> bat zabalduz <a href="https://twitter.com/PatxiSaez" target="_blank">@PatxiSaez</a> zerrendaren
harpidedun edo jarraitzaile bihurtuz. Era honetara, euskararen
aktualitatea unean-unean jarraitu ahal izango da.</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
2. Patxi Saezek twitterren <a href="https://twitter.com/PatxiSaez">https://twitter.com/PatxiSaez</a>
argitaratutako albiste-mezuak <a href="http://patxisaez.eus/">patxisaez.eus</a> webgunean
berrargitaratuko dira hileab behingo maiztasunarekin. Era honetara,
Twitterren @PatxiSaez-ek argitaratutako mezuak patxisaez.eus agerkari
digitalean jarraitu ahal izango dira.</div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
<br /></div>
<div style="margin-bottom: 0cm;">
3. Edozein unetan <a href="https://twitter.com/PatxiSaez" target="_blank">Patxi Saezen twitterreko helbidera joz</a>
argitaratu dituen albiste-mezu guztiak irakur daitezke eta jarraipena
ere egin daiteke minutuz minutu.<br />
<br />
<h2>
<span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;"><span style="font-size: large;"><u><b><span style="font-family: "helvetica neue" , "arial" , "helvetica" , sans-serif;">Orain arte a</span>rgitaratutakoak.</b></u></span></span></h2>
<br />
1) <a href="http://patxisaez.blogspot.com.es/2016/01/euskararen-txantxana-2016-01-01etik.html" target="_blank">«Euskararen Txantxana» 2016-01-01etik 2016-01-10era.</a><br />
<br />
2) <a href="http://patxisaez.blogspot.com/2016/01/euskararen-txantxana-2016-01-01etik.html?spref=tw" target="_blank">«Euskararen Txantxana» 2016-01-11tik 2016-01-17ra.</a> <br />
<br />
3) <a href="http://patxisaez.blogspot.com.es/2016/01/euskararen-txantxana-2016-01-18tik-2016.html" target="_blank">«Euskararen Txantxana» 2016-01-18tik 2016-01-24ra.</a></div>
<br />
4) <a href="http://patxisaez.blogspot.com.es/2016/01/euskararen-txantxana-2016-01-25etik.html" target="_blank">«Euskararen Txantxana» 2016-01-25etik 2016-01-31ra.</a><br />
<br />
5) <a href="http://patxisaez.blogspot.com.es/2016/02/euskararen-txantxana-2016-02-01etik.html" target="_blank">«Euskararen Txantxana» 2016-02-01etik 2016-02-07ra.</a><br />
<br />
6) <a href="http://patxisaez.blogspot.com.es/2016/02/euskararen-txantxana-2016-02-08tik-2016.html" target="_blank">«Euskararen Txantxana» 2016-02-08tik 2016-02-14ra.</a><br />
<br />
7) <a href="http://patxisaez.blogspot.com.es/2016/02/euskararen-txantxana-2016-02-15etik.html" target="_blank">«Euskararen Txantxana» 2016-02-15etik 2016-02-21era.</a><br />
<br />
8) <a href="http://www.patxisaez.eus/2016/02/euskararen-txantxana-2016-02-22tik-2016.html" target="_blank">«Euskararen Txantxana» 2016-02-22tik 2016-02-28ra.</a><br />
<br />
9)<a href="http://www.patxisaez.eus/2016/03/euskararen-txantxana-2016-02-29tik-2016.html" target="_blank">«Euskararen Txantxana» 2016-02-29tik 2016-03-06ra.</a><br />
<br />
10)<a href="http://www.patxisaez.eus/2016/03/euskararen-txantxana-2016-03-07tik-2016.html">«Euskararen Txantxana» 2016-03-07tik 2016-03-13ra.</a><br />
<br />
11)<a href="http://www.patxisaez.eus/2016/03/euskararen-txantxana-2016-03-14tik-2016.html" target="_blank">«Euskararen Txantxana» 2016-03-14tik 2016-03-20ra.</a><br />
<br />
12)<a href="http://www.patxisaez.eus/2016/03/euskararen-txantxana-2016-03-21etik.html" target="_blank">«Euskararen Txantxana» 2016-03-21etik 2016-03-27ra.</a> <br />
<br />
13)<a href="http://www.patxisaez.eus/2016/04/euskararen-txantxana-2016-03-28tik-2016.html" target="_blank">«Euskararen Txantxana» 2016-03-28tik 2016-04-03ra.</a><br />
<br />
14)<a href="http://www.patxisaez.eus/2016/04/euskararen-txantxana-2016-04-04tik-2016.html" target="_blank">«Euskararen Txantxana» 2016-04-04tik 2016-04-10era.</a><br />
<br />
15)<a href="http://www.patxisaez.eus/2016/04/euskararen-txantxana-2016-04-11tik-2016.html" target="_blank">«Euskararen Txantxana» 2016-04-11tik 2016-04-17ra. </a><br />
<br />
16)<a href="http://www.patxisaez.eus/2016/04/euskararen-txantxana-2016-04-18tik-2016.html" target="_blank">«Euskararen Txantxana» 2016-04-18tik 2016-04-24ra.</a> <br />
<br />
17)<a href="http://www.patxisaez.eus/2016/05/euskararen-txantxana-2016-04-25etik.html" target="_blank">«Euskararen Txantxana» 2016-04-25etik 2016-05-01era.</a> <br />
<br />
18)<a href="http://www.patxisaez.eus/2016/05/euskararen-txantxana-2016-05-02tik-2016.html" target="_blank">«Euskararen Txantxana» 2016-05-02tik 2016-05-08ra.</a><br />
<br />
19)<a href="http://www.patxisaez.eus/2016/05/euskararen-txantxana-2016-05-09tik-2016.html" target="_blank">«Euskararen Txantxana» 2016-05-09tik 2016-05-15era.</a><br />
<br />
20)<a href="http://www.patxisaez.eus/2016/05/euskararen-txantxana-2016-05-16tik-2016.html" target="_blank">«Euskararen Txantxana» 2016-05-16tik 2016-05-22ra.</a> <br />
<br />
21)<a href="http://www.patxisaez.eus/2016/05/euskararen-txantxana-2016-05-23tik-2016.html" target="_blank">«Euskararen Txantxana» 2016-05-23tik 2016-05-29ra.</a><br />
<br />
22)<a href="http://www.patxisaez.eus/2016/06/euskararen-txantxana-2016-05-30etik.html" target="_blank">«Euskararen Txantxana» 2016-05-30etik 2016-06-12ra.</a><br />
<br />
23)<a href="http://www.patxisaez.eus/2016/06/euskararen-txantxana-2016-06-13tik-2016.html" target="_blank">«Euskararen Txantxana» 2016-06-13tik 2016-06-19ra.</a><br />
<br />
24)<a href="http://www.patxisaez.eus/2016/06/euskararen-txantxana-2016-06-20tik-2016.html" target="_blank">«Euskararen Txantxana» 2016-06-20tik 2016-06-26ra.</a><br />
<br />
25)<a href="http://www.patxisaez.eus/2016/10/euskararen-txantxana-2016-10-01etik.html" target="_blank">«Euskararen Txantxana» 2016-10-01etik 2016-10-31ra. </a><br />
<br />
26)<a href="http://www.patxisaez.eus/2016/11/euskararen-txantxana-2016-11-01etik.html" target="_blank">«Euskararen Txantxana» 2016-11-01etik 2016-11-30era.</a><br />
<br />
27)<a href="http://www.patxisaez.eus/2016/12/euskararen-txantxana-2016-12-01etik.html" target="_blank">«Euskararen Txantxana» 2017-01-01etik 2017-01-31ra.</a><br />
<br />
28)<a href="http://www.patxisaez.eus/2017/03/euskararen-txantxana-du-izena.html" target="_blank">«Euskararen Txantxana» 2017-02-01etik 2017-02-28ra.</a> <br />
<br />Patxi Saez Belokihttp://www.blogger.com/profile/12370914441845757023noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6532712791688819686.post-69103905732509695082017-04-02T20:49:00.000+02:002017-04-02T20:55:57.165+02:00Esperantza ertzetatik<div class="Texto" style="text-align: justify;">
<br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi6O2yNyYtlOU5-SXDbhKuEUESzCR1mDWHJZb1UC1uzihJ5egSJcIycRfVgZ59eQK2erIZbYHMCV7KI3fYBfESM4NDXHD7Cg_34K9s2w4p6nJwnyAK4q02uRcId1rkxI6X-PX64-QFsOe8/s1600/XabierEguzkitze.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="356" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi6O2yNyYtlOU5-SXDbhKuEUESzCR1mDWHJZb1UC1uzihJ5egSJcIycRfVgZ59eQK2erIZbYHMCV7KI3fYBfESM4NDXHD7Cg_34K9s2w4p6nJwnyAK4q02uRcId1rkxI6X-PX64-QFsOe8/s640/XabierEguzkitze.jpg" width="640" /></a></td></tr>
<tr align="right"><td class="tr-caption"><b>Xabier Euzkitze.</b></td></tr>
</tbody></table>
</div>
<div class="Texto" style="text-align: justify;">
</div>
<div class="Texto" style="text-align: justify;">
Soldadutzatik etorri berritan -azken tontolapikoetako bat izan nintzen- Arabako Ikastolen Elkarteak lan zoragarri bat eskaini zidan. Hari esker, Arabako hainbat herritako ikastoletan bertsolaritza irakasten aritu nintzen: Legutio, Gasteizko bi, Kanpezu, Agurain, Lapuebla Labarka, Bastida, Lantziego eta Oion. Askoren begietan lur arrotzak ziren euskararentzat. Arabako Errioxan bereziki, aldeko sentsibilitatea zeukatenek ere ez zuten euskararik mintzo. Aitzindari batzuek ereindako haziari esker, gaur egungo ikasle askok eta askok guraso euskaldunak dituzte. Duela pare bat hilabete izan nintzen bertan, pilota emankizun baten karietara. Beste hainbat haurren artean -ia denak euskaraz ari ziren- hiruzpalau urteko neskatxa bat ari zen pilotan, zaharragoetatik bereiz. Ni begira ikusi ninduenean, “¿juegas?” galdetu zidan. “Noski, baina nik euskaraz badakit, e”! erantzun nion. Neskatikoaren epaiak zur eta lur utzi ninduen: “A, bai? Eske zaharra zara!”. Alegia, Lantziegoko errealitatean zaharrak erdararekin eta gazteak euskararekin lotzen dituzte.<br />
<br />
<a name='more'></a></div>
<div class="Texto" style="text-align: justify;">
</div>
<div class="Texto" style="text-align: justify;">
Arroyo pilotari historikoa Oiondarra zen. Joxan Tolosari vasco deitzen zion. Iragan igandean Oionen grabatutako saioa eman zuten ETBko Herri txiki infernu handi saioan. Duela 30 urte, ni bertsolaritza irakasten aritu nintzen garaietan, pentsaezina zatekeen. Arroyo zenaren semeetako batek euskaraz egiten du. Belaunaldi bakar batean, euskaldun bati vasco deitzetik euskararen jabe izatera pasatu dira.</div>
<div class="Texto" style="text-align: justify;">
</div>
<div class="Texto" style="text-align: justify;">
<br />
Asteon ezagutu dut Baionako Etxepare Lizeoaren eraikin berriaren egitasmoa eta bertako irakaskuntza-eredua. Arabako Errioxan ez bezala, legedia dute zama astun gehigarri. Alta, hura eta beste hainbat ikastetxe Zuberoa, Nafarroa Beherea eta Lapurdiko ehunka gazte euskaraz hezten ari dira. Haiek dira, Lantziegon bezala, gazteak eta etorkizuna euskararekin uztartzeko gako nagusi.<br />
<br />
Ofizialtasunak, aldeko legeek, asko erraztu ditzakete gauzak. Hori irabazi dute Nafarroako milaka haur eta gaztek. Badakit oro ez dela urre, ez nau udaberriko eguzkiak itsutzen, baina izpi goxo horiek ikusi eta sentitzen ez dituenak ere ez du gure egia osorik ulertu nahi. <br />
<br /></div>
<div class="Texto">
<ul style="text-align: justify;">
<li> Estreinakoz Noticias de Gipuzkoa egunkarian argitaratua, 2017-04-02an.</li>
</ul>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div style="text-align: justify;">
<br /></div>
<br /></div>
Patxi Saez Belokihttp://www.blogger.com/profile/12370914441845757023noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6532712791688819686.post-55341575009088152972017-03-21T07:25:00.000+01:002017-12-13T08:42:11.740+01:00Euskararen bizi puskak<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:HyphenationZone>21</w:HyphenationZone>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>ES</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>X-NONE</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
<w:UseFELayout/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><br />
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Taula normala";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin-top:0cm;
mso-para-margin-right:0cm;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0cm;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:"Times New Roman";
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj_-07fYKaCVlZ-e7Lz9owD2RgFlDZP3VGPQ3Rlr3A7NLolhyphenhyphensYaYvBfPag_6EAkt8ZO5xRh7OeL99awutVVpHM-vkCKy3Seh2RIOikdhw_M7xY36ApVWGVBsai0ElBARuudlQ3bUn0NdI/s1600/kukua_euskararen_bizi_puskak_01.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="426" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj_-07fYKaCVlZ-e7Lz9owD2RgFlDZP3VGPQ3Rlr3A7NLolhyphenhyphensYaYvBfPag_6EAkt8ZO5xRh7OeL99awutVVpHM-vkCKy3Seh2RIOikdhw_M7xY36ApVWGVBsai0ElBARuudlQ3bUn0NdI/s640/kukua_euskararen_bizi_puskak_01.jpg" width="640" /></a></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<div style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
Gaur egun, euskarak dituen hiztun gehienen pentsamendua eta unibertso sinbolikoa erdaratik eraikita dago. Euskarak dituen hiztunetatik %80 berbadun berriak dira, erdara dute etxeko hizkuntza eta, nagusiki, erdararen zimentarrian egina dute lehen sozializazioa. Erdal zoruaren gainean eraiki dute beraien euskalduntasuna. Hortik arrisku handia datorkigu, izan ere, erdal ikusmoldetik eta baloreetatik ezin daiteke euskararen etxerik eraiki. Hortik konpondu beharreko itogin handiak ditugu berritu nahi dugun aitaren etxearen teilapean.<br />
<a name='more'></a><br />
Gizakia <i>animalia sinbolikoa</i> dela esan zuen Polonian jaiotako Ernst Cassirer filosofoak. Gizakiaren izaeraren muinean dagoen ezaugarria da sinboloak sortzea. Bizi duen mundua ulertzeko, gizakiak bere zentzumenetatik jasotako inpresioak hezurmamitu egiten ditu, gorpuztu egiten ditu, espresio bihurtzen ditu, eta, horretarako, zentzu eta esanahi propioa ematen die. Hain zuzen ere, gizakiak sortutako zentzu eta esanahi horiek osatzen dute kultura eta, azken batean, errealitatearen azalpen sinbolikoak dira, inolako oinarri enpiriko edo zientifikorik gabeak.<br />
<br />
Euskararen hiztun-herriak bere unibertso sinbolikoa du, euskaratik sortua, euskaratik hausnartua. Erdal herriek ere beren unibertso sinbolikoak dituzte, erdaretatik sortuak, erdaretatik pentsatuak. Jar dezagun <a href="http://www.patxisaez.eus/2016/03/kukua-udaberriaren-eta-bizi-berriaren.html">kukua</a>ren adibidea:<br />
<br />
Kukua udaberriaren sinbolo da euskararen herrian. Antzinako euskaldunentzat kukuaren etorrerak lur-soroak neguko lozorrotik esnatu zirela adierazten zuen, negu gorria garaitu zutela eta uda etorri zela. Izan ere, antzinako euskaldunen egutegiak bi urtaro besterik ez zituen, uda eta negua. Afrikako hegoaldetik guregana etortzeko 9.000 kilometro gauez eta bakarrik egiten dituen txoria udaberriaren iragarle dugu, etengabe sorberritzen den bizitzaren sinbolo.<br />
<br />
Gure aurrekoen ustez, Ama Birjina Martxoko egunetik (martxoak 25etik) hasi eta 15 eguneko tartean kukuak ez jotzea, gaitz handi eta beldurgarria zen, natura zoratzearen seinale, ez baitzetorren udaberririk. Baina munduaren akaberatik ihes egiteko modurik bazegoen: herriaren usteak zioenez, Andra Mari Martxoko egunetik hasi eta ondorengo 15 egunetan kukua ageri ez bazen, bederatzi idi-pareri gurdia lotu eta bere bila joan behar omen zen Erromako zubira. <br />
<br />
Nekazarientzat udaberria da urtean lanik handiena izan ohi den sasoia, soroak prestatu eta ereitekoa. Nekazariak izenetik ezagun du izana: nekatzaileak neka-neka eginda ateratzen du bizimodua. Kukua, berriz, kolpe zorririk jo gabe bizi da. Ez egitearren, habiarik ere ez du egiten. Nekazariak seme-alabak aurrera ateratzeko lana beltz egin behar duen bitartean, kukuak ardurarik txikiena ere ez du hartzen bere kumeak zaintzeko: ezkutuka, beste txori batzuen habietan arrautza bana errun, eta kukukumeak hazteko ardura auzokoari kateatzen dio. Kukuaren ardura bakarra eguzkitan gozo-gozo jarri eta <i>kuku</i> han eta <i>kuku</i> hemen kantatzea izaten da. Bi hankakoen munduan horrelako bizimodua aberatsei bakarrik ezagutzen zaie. Eta, hortik edo, horrela dio herriaren usteak: udaberriko lehen kukuak sakela «bero» duzula harrapatzen bazaitu, ondo joko dizu, eta urte osoan ez duzu diru estutasunik izango. Beraz, kukua atarramendu edo zori hobearen sinbolo ere badugu euskaldunen artean.<br />
<br />
Gure hizkuntza ere kukuaren jokabide eta ibileren ispilu da. Kukua beti ezkutuka ibiltzen da. Sekula ez da gizakiaren aurrera azaltzen. Gainera, bere inguruan norbait sumatzen badu, mututu eta ezkutatu egiten da: kukutu. Horra hor txoriaren jokamoldeari uztartutako aditz eder askoa gure euskarak erditua. Beste alde batetik, norbait, honi zirika eta hari zirika ari denean, zera esan ohi zaio: «hari kuku eta honi kuku dabil». Izan ere, kukuaren kantuak badu burla kutsu hori: berariaz kukua noiz entzungo zabiltzanean, orduan mututu egingo zaizu; baina patrikan txanponik gabe zaudenean, orduan joko dizu <i>kuku</i> eta <i>kuku</i>. Habiatik habiara arrautza bakarra errutearen jokabidetik ere bada beste esaera bat: «horiek kukuarena egin dute». Alegia, seme-alaba bakarra ekarri duen bikotearengatik esan ohi da. Ildo beretik, emandako hitzak paperak adina balio zuen garaian, euskaldunen arteko kontratuak ere kukutik kukura egiten ziren. Azkenik, kukuaren etorrerak udaberriaren hasiera iragartzen duen bezalaxe, gure artean egiten duen egonaldiaren amaierak udaberriaren azkentzea dakarrela dioten esaerak ere baditugu: «Sanjoanetan kuku eta Sanpedrotan mutu», «Erramuetan kuku, Sanpedrotan mutu», «Ama Birjina martxokoan kuku, Sanpedrotan mutu». <br />
<br />
Aho-idatzizko literaturan ere kukuak arrasto sakona utzi du gure euskaran. Lazkao Txikiren bertsoak eta Bizkaiko Mañariko Evaristo Bustintza, <i>Kirikiño</i>, idazlearen <i>Abarrak</i> liburuko <i><a href="http://susa-literatura.eus/emailuak/abarrak/abar13.htm">Kukua entzuten</a></i> narrazio ezaguna dira horren adierazgarri.<br />
<br />
Hizkuntza, belaunez belauneko katean, hiztunen bizipen, pentsamendu, ohitura, tradizio, sinbolo eta, azken batean, kultura oso baten gordailu da. Hori guztia dago hizkuntzaren baitan.<br />
<br />
Hiztun komunitate bereko kideek, elkarrekin mintzo direnean, ikuspegi eta erreferentzia kulturalak konpartitzen dituzte. Hori gabe, hizkuntza tresna hutsa da, komunikaziorako tresna mekaniko hutsa, arimarik gabea, nortasunik gabea. <br />
<br />
Ez dezagun gure euskara esperantoaren kinka berean jar. Esperanto hizkuntzak bi ditu ajerik handienak: bigarren hizkuntza izateko sortua izatea, batetik, eta, bestetik, gizakien arteko komunikazio eta elkar ulertze mekaniko hutserako sortua izatea. Munduko 120 herrialdetan sakabanatuta dauden bi milioi esperantistek elkar ulertzeko daukaten mugarik handiena horixe da: nor bakoitzaren erreferentzia kulturalak etengabe argitu beharrean ibiltzen direla elkarren arteko ulermena ahalbidetzeko.<br />
<br />
Hizkuntza, gurean euskara, lapiko handi bat dugu, atzoko eta gaurko hiztunak elikatzen dituen lapikoa. Elikagaia, berriz, gizaldiz gizaldi, <a href="http://www.patxisaez.eus/2016/12/berezko-hiztunak.html">berezko hiztun</a> izandakoetatik jasotako bizi puskak ditu: hizkuntzaren borborrean egositako kultura oso bat. Hiztun berriak ere lapiko horretatik elikatuko bagenitu, beste kuku batek joko liguke, euskara bere barne muinetik sorberritzeko, erabileraren betiereko udaberrian.</div>
<div style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<br /></div>
<div style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<ul style="text-align: right;">
<li><a href="https://drive.google.com/open?id=1KGLJ6a-FjuxqylhliUWDZLPqgSOiQOXg" target="_blank">Artikulu honen PDF fitxategia eskuratu nahi baduzu, sakatu HEMEN.</a></li>
</ul>
<br />
<br />
Hausnarketa hau ondorengo hedabideek ere argitaratu dute:<br />
<br />
<ul>
<li>Berria: <a href="http://www.berria.eus/paperekoa/1832/022/003/2017-03-29/euskararen_bizi_puskak.htm" target="_blank">Euskararen bizi puskak</a></li>
<li>Gara: <a href="http://www.naiz.eus/es/hemeroteca/gara/editions/2017-03-24/hemeroteca_articles/euskararen-bizi-puskak" target="_blank">Euskararen bizi puskak</a></li>
<li>Noticias de Gipuzkoa: <a href="http://www.noticiasdegipuzkoa.com/2017/03/22/opinion/tribuna-abierta/euskararen-bizi-puskak" target="_blank">Euskararen bizi puskak</a></li>
<li>Deia: <a href="http://www.deia.com/2017/03/31/opinion/tribuna-abierta/euskararen-bizi-puskak" target="_blank">Euskararen bizi puskak</a> </li>
<li>Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza: <a href="http://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2017/03/23/patxi-saez-beloki-soziolinguista-euskararen-bizi-puskak/" target="_blank">Euskararen bizi puskak</a></li>
<li>Busturialdeko Hitza: <a href="https://busturialdea.hitza.eus/2017/03/24/euskararen-bizi-puskak/" target="_blank">Euskararen bizi puskak</a> </li>
<li>Uztarria: <a href="http://uztarria.eus/komunitatea/PatxiSaez/1490033576" target="_blank">Euskararen bizi puskak</a></li>
<li>Bizkaie: <a href="http://bizkaie.biz/1490273444180" target="_blank">Euskerearen bizi puskak</a></li>
<li>Sustatu: <a href="https://sustatu.eus/patxisaez/1490617659" target="_blank">Euskararen bizipuskak</a> </li>
<li>Zuzeu: <a href="http://zuzeu.eus/euskara/euskararen-bizi-puskak/" target="_blank">Euskararen bizi puskak</a> </li>
</ul>
</div>
<div style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<br />
Artikulu hau Wikipedia entziklopediak erreferentziazko artikulu bihurtu du <a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Kuku_europar" target="_blank">Kuku europar</a> sarreran.</div>
<div style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<br /></div>
<div style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<br />
<br />
<br />
<br /></div>
<div style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<br /></div>
<div style="line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<br /></div>
Patxi Saez Belokihttp://www.blogger.com/profile/12370914441845757023noreply@blogger.com0